Pytania ogólne Najczęściej zadawane pytania na temat raka

Informacje dla pacjentów
Język polski
Najczęściej zadawane pytania na temat raka
gruczołu krokowego
Podkreślone słowa znajdują się w słowniczku.
W menu obok znajduje się lista odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania na temat raka gruczołu
krokowego. Więcej informacji związanych z omawianymi tutaj kwestiami można znaleźć w różnych działach Informacji dla pacjentów na temat raka gruczołu
krokowego, opracowanych przez EAU.
Ten dział zawiera informacje ogólne. Należy pamiętać, że sytuacje mogą różnić się w poszczególnych
krajach. W razie pytań lub wątpliwości dotyczą konkretnego przypadku należy zwrócić się do lekarza.
Pytania ogólne
Co to jest rak gruczołu krokowego?
Rak gruczołu krokowego (zwanego także prostatą
bądź sterczem) jest nowotworem złośliwym gruczołu
krokowego. Choroba ta ma kilka stadiów zaawansowania. Wybór leczenia oraz indywidualne doświadczenia pacjenta uzależnione są od specyficznych
cech guza oraz specjalistycznej wiedzy zespołu medycznego.
Większość nowotworów prostaty rozwija się powoli i
nie powoduje objawów. Szybko rosnące nowotwory
prostaty są mniej powszechne. Ryzyko zachorowania na raka prostaty zwiększa się z wiekiem. Średni
wiek rozpoznania choroby to 69 lat.
Rak prostaty to najczęstszy nowotwór złośliwy u starszych mężczyzn w Europie. Przeżywalność w przypadku tej choroby w Europie jest stosunkowo wysoka
i wciąż rośnie.
Co to jest gruczoł krokowy?
Gruczoł krokowy, zwany inaczej prostatą lub sterczem, jest gruczołem usytuowanym w dolnej części
dróg moczowych, w bezpośredniej okolicy dna pęcherza moczowego, wokół cewki moczowej. Występuje tylko u mężczyzn. Produkuje on część płynu,
który umożliwia transport nasienia. Miąższ gruczołu
krokowego zawiera włókna mięśni gładkich, których
skurcze powodują wydostanie się nasienia podczas
wytrysku.
Prawidłowy gruczoł krokowy ma objętość około 15–
25 ml, czyli jest wielkości dużego orzecha włoskiego.
Zwiększa się wraz ze starzeniem się mężczyzny.
Jakie są objawy raka gruczołu
krokowego?
Rak gruczołu krokowego jest najczęściej asymptomatyczny, tzn. przebiega bez żadnych ewidentnych ob-
Informacje dla pacjentów - Najczęściej zadawane pytania na temat raka gruczołu krokowego
Strona 1 / 7
jawów. W większości przypadków przyczyną symptomów jest łagodne powiększenie gruczołu krokowego
(BPE) lub infekcja. Sam nowotwór daje objawy najczęściej w postaci zaawansowanej, dlatego zaleca
się, aby pacjent zgłosił się do lekarza, aby wyjaśnić i
zrozumieć przyczyny powstawania dolegliwości.
Wystąpić mogą następujące objawy:
• objawy ze strony dróg moczowych, takie jak
•
•
•
•
•
•
częstomocz lub osłabienia strumienia moczu,
krwiomocz,
zaburzenia wzwodu (erekcji),
nietrzymanie moczu,
zmian rytmu wypróżnień,
ból okolicy lędźwiowej, pleców, klatki piersiowej
lub nóg,
osłabienie kończyn dolnych.
Ból kostny może oznaczać, iż choroba rozprzestrzeniła się na cały organizm. Takie stadium zaawansowania nazywamy uogólnioną chorobą nowotworową
lub chorobą przerzutową.
Jakie badania wykonuje się w celu
zdiagnozowania raka gruczołu
krokowego?
Jednym z najczęściej używanych narzędzi do diagnozowania chorób gruczołu krokowego jest badanie
krwi, w którym oznacza się stężenie swoistego antygenu sterczowego (PSA). Zbyt wysoki poziom PSA
wskazuje na zaburzenia w obrębie tego narządu.
Przyczyną może być nowotwór gruczołu krokowego,
ale także jego infekcja bądź też łagodne powiększenie.
Aby oszacować ryzyko wystąpienia nowotworu, lekarz zestawia wyniki badań pacjenta z jego wiekiem
oraz wywiadem rodzinnym. W przypadku wysokiego
ryzyka może się okazać konieczne wykonanie biopsji
stercza, aby potwierdzić bądź wykluczyć obecności
nowotworu. Podczas biopsji pobiera się od 8 do 12
próbek tkanki gruczołu krokowego. Wycinki są następnie przesyłane do patomorfologa, który wykonuje
analizę histopatologiczną, aby kolejno można było
potwierdzić diagnozę i ustalić przyszłe leczenie.
Czym jest badanie PSA?
Rak gruczołu krokowego przeważnie przebiega bezobjawowo, ale znamy jego kilka czynników ryzyka.
Są to: wiek, dodatni wywiad rodzinny w kierunku raka
gruczołu krokowego oraz pochodzenie etniczne. W
przypadku podniesionego ryzyka raka gruczołu krokowego lekarz może zalecić badanie krwi w celu
oznaczenia antygenu swoistego dla stercza (PSA).
Powszechnie nazywa się je badaniem PSA.
Główną zaletą badania PSA jest to, że mężczyźni
z podwyższonym ryzykiem nowotworu są regularnie badani. Oznacza to, że rak może zostać wykryty
wcześniej i dzięki temu prawdopodobieństwo jego
wyleczenia jest większe.
Główną wadą PSA jest natomiast wykrywanie nowotworów, które zwykle nie powodują problemów
zdrowotnych. Leczenie tych raków może prowadzić
do nieprzyjemnych skutków ubocznych. Rozpoznanie nowotworu może także powodować niepokój i
stres. Aby zapobiec nadmiernemu leczeniu, niektórzy
urolodzy są przeciwni badaniom przesiewowym przy
użyciu testu PSA.
Zaleca się, aby pacjent porozmawiał z lekarzem o
wadach i zaletach badania PSA i zapytał, czy jest to
w jego przypadku właściwe badanie.
W jaki sposób klasyfikuje się nowotwory
gruczołu krokowego?
Nowotwory gruczołu krokowego klasyfikuje się według stopnia zaawansowania i agresywności komórek
nowotworowych. Stopień zaawansowania nowotworu określa jego stadium oraz obecność przerzutów do
węzłów chłonnych i innych narządów.
Drugim elementem klasyfikacji jest skala Gleasona.
Służy ona do określenia stopnia agresywności nowotworu i szybkości rozrostu. Nowotwory z większym
wynikiem są bardziej agresywne i trudniejsze w leczeniu.
Jak przygotować się do konsultacji?
Przygotowanie się do wizyty u lekarza może być bardzo przydatne. Pomoże to zarówno pacjentowi, jak i
Informacje dla pacjentów - Najczęściej zadawane pytania na temat raka gruczołu krokowego
Strona 2 / 7
lekarzowi lepiej odpowiedzieć na wszelkie pytania i
wyjaśnić ewentualne wątpliwości. Oto kilka porad, z
których warto skorzystać:
• Zapisz na kartce pytania, jakie chcesz zadać le-
•
•
•
karzowi. Dzięki temu nie zapomnisz, o co planujesz zapytać. Spisanie pytań umożliwi również
usystematyzowanie całej rozmowy.
Jeżeli to możliwe, zabierz ze sobą bliską osobę. Jest to również dobry sposób na zapamiętanie większej ilości informacji, jakie lekarz ma do
przekazania, gdyż osoba towarzysząca zapewne
zwróci uwagę na inne kwestie.
Zapytaj lekarza o dokładny typ raka prostaty i dostępne opcje leczenia.
Jeśli lekarz używa słownictwa, którego nie rozumiesz, poproś o wyjaśnienie.
Pytania dotyczące metod
leczenia
Jak leczy się raka gruczołu krokowego?
Wszystkie decyzje dotyczące wyboru ścieżki leczenia są dokonywane po dokładnej analizie klasyfikacji
nowotworu, rokowania, stanu zdrowia pacjenta oraz
dostępności określonych metod terapii. Decydujące są także osobiste preferencje i system wartości
pacjenta. Najważniejszym czynnikiem przy wyborze
leczenia jest stadium zaawansowania i stopień złośliwości choroby.
Możliwe metody leczenia raka prostaty:
•
•
•
•
•
•
radykalna prostatektomia,
radioterapia,
terapia hormonalna,
aktywny nadzór,
baczna obserwacja,
nowe techniki leczenia eksperymentalnego.
Co to jest radykalna prostatektomia?
Radykalna prostatektomia jest rodzajem leczenia
operacyjnego, w czasie którego cała prostata oraz
pęcherzyki nasienne zostają usunięte z organizmu.
Co to jest radioterapia?
Radioterapia jest metodą leczenia raka gruczołu krokowego, która polega na niszczeniu komórek nowotworowych przez napromienienie. Komórki raka stercza są na ogół wrażliwe na promieniowanie.
Co to jest terapia hormonalna?
Zadaniem terapii hormonalnej jest zatrzymanie lub
spowolnienie rozwoju nowotworu. W tym celu obniża
się poziom męskich hormonów płciowych lub uniemożliwia osiągnięcie przez nie komórek gruczołu krokowego. Taką hormonoterapię nazywa się również
terapią antyandrogenowa (ang. androgen deprivation
therapy — ADT).
Aby zablokować odpowiednie hormony, tj. androgeny, lekarz przepisuje leki z grupy antyandrogenów.
Produkcja androgenów może zostać zatrzymana za
pomocą zabiegu chirurgicznego usuwającego oby-
Informacje dla pacjentów - Najczęściej zadawane pytania na temat raka gruczołu krokowego
Strona 3 / 7
dwa jądra albo lekami powodującymi kastrację chemiczną. Skuteczna hormonoterapia hamuje rozwój
nowotworu.
Co to jest aktywny nadzór?
Podczas aktywnego nadzoru lekarz monitoruje nowotwór i jego rozwój, opierając się na wizytach ustalonych według ścisłego harmonogramu. Podczas
każdej wizyty wykonywanych jest kilka testów, w tym
badanie poziomu specyficznego antygenu prostaty
(PSA) we krwi. Celem tej metody jest przejście do
innych możliwości leczenia, jeżeli istnieją oznaki, że
choroba postępuje.
Aktywny nadzór jest ścieżką leczenia raka gruczołu
krokowego ograniczonego do narządu. Inne metody
leczenia zaleca się, gdy guz przekroczył granicę stercza i nacieka tkanki w dolnej części dróg moczowych.
Co to jest baczna obserwacja?
małych guzów prostaty. W tego rodzaju terapii komórki nowotworowe niszczy się bezpośrednio, zatem
ryzyko uszkodzenia innych tkanek gruczołu krokowego oraz narządów dolnych dróg moczowych jest
niewielkie.
Co to jest rak gruczołu krokowego
oporny na kastrację? Jakie jest
postępowanie w jego przypadku?
Rak gruczołu krokowego oporny na kastrację to typ
raka prostaty, który zwykle rozwija się w trakcie leczenia uogólnionej choroby nowotworowej. Rak w
tym stadium potrzebuje do rozwoju znacznie mniejszego stężenia androgenów. Oznacza to, że nawet,
gdy organizm nie produkuje prawie żadnych androgenów to guz i przerzuty mogą nadal rosnąć. Ten
typ raka definiuje się jako oporny na kastrację, ponieważ nie reaguje on na leczenie hormonalne kastracyjne.
Baczna obserwacja w raku prostaty jest formą leczenia opartego na objawach klinicznych. Celem tej metody jest przejście do innych opcji leczenia jedynie
wtedy, gdy pojawią się objawy. Stanowi ona element
opieki paliatywnej.
Należy mieć świadomość tego, że raka prostaty
opornego na kastrację nie można wyleczyć. W takich
przypadkach zadaniem lekarza jest spowolnić wzrost
guza. Pozwala to złagodzić objawy i przedłużyć życie
pacjenta.
Co to jest kriochirurgiczna ablacja
gruczołu krokowego?
Rak prostaty oporny na kastrację jest przedmiotem
ciągłych badań, co owocuje nowymi metodami leczenia. Lekarz może zalecić następujące strategie postępowania:
Kriochirurgiczna ablacja stercza (CSAP) jest techniką eksperymentalną stosowaną w leczeniu raka
gruczołu krokowego. Jest minimalnie inwazyjnym zabiegiem, w który do niszczenia komórek nowotworowych wykorzystuje się ujemną temperaturę.
Co to jest metoda HIFU?
• nowe leki hormonalne,
• chemioterapia,
• immunoterapia.
Skupiona wiązka fal ultradźwiękowych o dużym natężeniu (HIFU) jest jedną z technik eksperymentalnych
stosowanych w leczeniu raka gruczołu krokowego.
Podczas zabiegu tą metodą za pomocą energii fal
ultradźwiękowych o wysokiej częstotliwości doprowadza się do rozgrzania komórek rakowych w celu
ich zniszczenia.
Co to są nowe środki hormonalne?
Co to jest terapia fokalna?
Chemioterapia jest systemową metodą leczenia
przeciwnowotworowego, w której do niszczenia komórek rakowych stosuje się syntetyczne związki che-
Terapią ogniskową (fokalną) określa się kilka technik
eksperymentalnych, które stosuje się do niszczenia
Nowe środki hormonalne są używane w terapii raka
gruczołu krokowego opornego na kastrację, w momencie gdy standardowe leczenie hormonalne nie
jest już skuteczne. Standardem w terapii hormonalnej
raka prostaty są leki: abirateron i enzalutamid.
Co to jest chemioterapia?
Informacje dla pacjentów - Najczęściej zadawane pytania na temat raka gruczołu krokowego
Strona 4 / 7
miczne. Chemioterapeutyki podaje się do krwiobiegu
drogą dożylną, skąd docierają do wszystkich części
ciała, gdzie zakłócają rozwój komórek nowotworowych. Leki cytostatyczne można także aplikować
bezpośrednio na guz. Najczęściej wykorzystywanym
chemioterapeutykiem w raku gruczołu krokowego
jest docetaksel.
Co to jest immunoterapia?
Immunoterapia to metoda leczenia, której działanie
opera się na stymulacji układu immunologicznego
(układu odpornościowego) organizmu do walki z komórkami rakowymi. W raku prostaty lekiem z wyboru
jest szczepionka sipuleucel-T.
Pytania dotyczące
wsparcia
Jak rak prostaty wpływa na życie
chorego?
Diagnoza choroby nowotworowej w istotny sposób
wpływa na życie zarówno osoby chorej, jak i jej najbliższych. Choroba może powodować uczucie lęku,
niepewności, strachu, a nawet depresję. Poddanie
się terapii przeciwnowotworowej jest bardzo obciążające: oddziałuje na życie zawodowe i społeczne.
Pacjentów zachęca się, aby po wsparcie zwrócili się
do lekarza lub pielęgniarki w szpitalu albo lekarza rodzinnego. Będą oni w stanie przekazać informacje o
organizacjach zrzeszających pacjentów z podobnymi
chorobami lub innych stowarzyszeniach mogących
zapewnić wsparcie psychologiczne bądź pomóc w
kwestiach praktycznych, takich jak pomoc finansowa.
Pacjenci często martwią się o rokowanie, wpływ raka
na pracę zawodową, życie towarzyskie czy sytuację
finansową. Te niepokojące myśli pojawiają się u
większości chorych i ich bliskich. W razie potrzeby
o pomoc psychologiczną można poprosić lekarza.
Organizacje pacjentów również mogą zaoferować
wsparcie.
Leczenie może ograniczać aktywność zawodową pacjenta. W takiej sytuacji warto porozmawiać ze swoim przełożonym o kwestiach dotyczących powrotu do
pracy (być może w niepełnym wymiarze godzin lub
na innym stanowisku).
Dobrze jest też zapytać członków zespołu medycznego o możliwe finansowe konsekwencje leczenia.
Osoby te mogą pomóc dotrzeć do podmiotów udzielających w tym względzie porad, a nawet pomocy finansowej.
Leczenie onkologiczne może wpływać na seksualność. Zaburzenia erekcji są częstym skutkiem prostatektomii radykalnej. Terapia hormonalna może
z kolei obniżać popęd płciowy. Na życie seksualne
dodatkowy negatywny wpływ może mieć uczucie
przygnębienia czy osłabienia. Ważne jest, aby po-
Informacje dla pacjentów - Najczęściej zadawane pytania na temat raka gruczołu krokowego
Strona 5 / 7
rozmawiać z partnerką o swoich uczuciach. Istnieje
wiele sposobów na utrzymanie intymnej więzi. Gdy
aktywność seksualna sprawia trudność, można po
prostu przebywać blisko kochanej osoby, dotykać się,
przytulać, siedzieć lub leżeć koło siebie.
Co się dzieje, gdy nowotworu nie można
wyleczyć?
W przypadku raka gruczołu krokowego wyzdrowienie jest czasem niemożliwe. Gdy leczenie nie jest już
skuteczne, może zostać zaproponowana opieka paliatywna.
Jest ona rodzajem opieki stworzonej w celu optymalizacji jakości życia pacjenta, gdy wyleczenie z choroby nie jest możliwe. Zapewnia pacjentowi i bliskim
mu osobom wsparcie zespołu multidyscyplinarnego.
Takie kompleksowe podejście pozwala wspólnie rozwiązywać problemy natury fizycznej i psychicznej, w
tym duchowej oraz społecznej. Opieka paliatywna
opiera się na łagodzeniu bólu nowotworowego i innych objawów chorobowych.
Gdzie można znaleźć wsparcie i dodatkowe informacje?
Aby uzyskać więcej informacji na temat choroby oraz
spraw praktycznych, można skontaktować się z działającą w regionie organizacją pacjentów. O dane grupy wsparcia można zapytać lekarza lub pielęgniarkę.
Informacje takie można również znaleźć w Internecie.
Należy pamiętać, że nie wszystkie informacje znalezione w Internecie są wiarygodne.
Mój krewny lub przyjaciel choruje na
raka prostaty. W jaki sposób mogę
pomóc?
Diagnoza raka dotyka nie tylko pacjenta, ale także
ludzi wokół niego. Bliskiej osobie można zaoferować
wsparcie na wiele sposobów. Można pomagać w co-
dziennych czynnościach, takich jak pranie, praca w
ogródku czy zakupy w sklepie spożywczym.
Pomocna może również być wspólna wizyta u lekarza. Można zaproponować podwiezienie do szpitala
bądź pomoc przy formułowaniu pytań do lekarza w
czasie konsultacji. Obecność drugiej osoby podczas
samej wizyty także będzie przydatna: osoba towarzysząca zapewne skupi się na innych zagadnieniach i
lepiej je zapamięta, co ułatwi późniejsze wspólne ich
omówienie. Wspólna wizyta jest też dobrą okazją,
aby zapytać lekarza, jak leczenie wpłynie na życie
pacjenta i osób mu bliskich pod względem konieczności opieki nad pacjentem i skutków psychicznych.
Stowarzyszenia pacjentów również oferują pomoc
praktyczną oraz wsparcie finansowe.
Mój krewny lub przyjaciel choruje na
raka prostaty. Gdzie mogę uzyskać
wsparcie?
Diagnoza i leczenie mogą wywołać wiele emocji.
Leczenie raka jest intensywne i może diametralnie
zmienić życie. Mogą pojawić się pytania o rokowania,
następstwa terapii, a nawet o ryzyko śmierci. Najlepszą formą pomocy, jaką osoba bliska może zaoferować pacjentowi to bycie przy nim i uważne wysłuchanie go — nie musi mieć się gotowych odpowiedzi na
jego pytania.
Po dodatkowe wsparcie można zgłosić się do lekarza
rodzinnego lub zespołu leczącego chorego. Pomoc
członkom rodziny i przyjaciołom osoby z nowotworem oferują także organizacje pacjenckie.
Mój partner ma raka gruczołu
krokowego. Gdzie mogę uzyskać
wsparcie?
Rozpoznanie nowotworu może położyć się cieniem
na związku dwojga osób. Częste rozmowy stają się
Jak znaleźć miejscową organizację pacjencką
Stowarzyszenia pacjentów mogą okazać się bardzo pomocne. O dane miejscowej organizacji można poprosić
lekarza rodzinnego, pielęgniarkę lub lekarza w szpitalu. Informacje takie można również znaleźć w Internecie.
Informacje dla pacjentów - Najczęściej zadawane pytania na temat raka gruczołu krokowego
Strona 6 / 7
coraz trudniejsze ze względu na czas i energię włożone w leczenie. O swoich problemach można porozmawiać z terapeutą.
Partnerki pacjentów mogą doświadczać podobnego
stresu, gniewu i depresji co sami pacjenci. Można
poczuć się wyczerpaną zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie. Wynika to z obowiązku dbania o partnera
i przejęcia w domu dodatkowych zadań. Należy pamiętać o zorganizowaniu sobie czasu dla siebie, nie
zapominając o własnych potrzebach i pragnieniach.
Leczenie onkologiczne, któremu partner się poddaje, może mieć wpływ na aktywność seksualną. Warto
jest porozmawiać z partnerem o własnych odczuciach i obawach. Istnieje wiele sposobów na utrzymanie intymnej więzi. Można być blisko siebie, dotykać
się, przytulać, siedzieć lub leżeć koło siebie.
Zupełnie naturalne są obawy o pozostanie samej. Po
dodatkowe wsparcie można zgłosić się do lekarza rodzinnego lub osoby duchownej. Pomoc dla partnerek
oferują także organizacje pacjentów.
Informacje tu zawarte zostały po raz ostatni
uaktualnione w styczniu 2015 roku.
Ta strona zawiera tylko ogólne informacje i nie dotyczy Twojej
indywidualnej sytuacji zdrowotnej. Jeśli masz jakiekolwiek
pytania lub wątpliwości dotyczące Twojego zdrowia, powinieneś
skontaktować się ze swoim lekarzem. Znalezione tu informacje
zostały w polskiej wersji językowej opracowane przez dr. Romana
Sosnowskiego oraz studentów CMUJ.
Niniejsze informacje zostały opracowane przez EAU we
współpracy z działającą w ramach EAU Sekcją Uroonkologii
EAU (EAU Section of Uro-Oncology — ESOU), Sekcją Młodych
Urologów Akademickich (EAU Young Academic Urologists — YAU),
Europejskim Towarzystwem Pielęgniarek Urologicznych (European
Association of Urology Nurses — EAUN) oraz stowarzyszeniem
pacjentów Europa Uomo.
Twórcy serii:
dr Roderick van den Bergh
prof. dr Zoran Culig
prof. dr Louis Denis
prof. Bob Djavan
Enzo Federico
Günter Feick
dr Pirus Ghadjar
dr Alexander Kretschmer
prof. dr Feliksas Jankevičius
prof. dr Nicolas Mottet
dr Bernardo Rocco
Maria Russo
Utrecht, Holandia
Innsbruck, Austria
Antwerpia, Belgia
Wiedeń, Austria
Triest, Włochy
Pohlheim, Niemcy
Berlin, Niemcy
Monachium, Niemcy
Wilno, Litwa
Saint-Étienne, France
Mediolan, Włochy
Orbassano, Włochy
Polska wersja opracowana przez Roman Sosnowski
oraz studentów CMUJ.
Treść tej ulotki jest zgodna z wytycznymi EAU.
we współpracy z PTU:
Więcej informacji na temat raka gruczołu krokowego oraz
innych chorób urologicznych można znaleźć na naszej stronie
internetowej: http://patients.uroweb.org/pl
Informacje dla pacjentów - Najczęściej zadawane pytania na temat raka gruczołu krokowego
Strona 7 / 7