FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH

FORMA CZYNNOŚCI
PRAWNYCH
sposób wyrażenia oświadczenia woli
 art. 60 k.c. – oświadczenie woli musi
zostać ujawnione na zewnątrz; sposób
tego ujawnienia jest co do zasady
dowolny
 oświadczenie woli można złożyć wyraźnie
i w sposób dorozumiany (per facta
concludentia)
 zasada swobody formy

podziały form czynności prawnych
I) według sposobu złożenia oświadczenia woli
Formy szczególne:
1) zwykła forma pisemna
2) kwalifikowana forma pisemna:
a) z datą pewną
b) z urzędowym poświadczeniem podpisu
c) forma aktu notarialnego
3) forma elektroniczna

II) według skutków niedochowania przewidzianej
formy
1) dla celów dowodowych (ad probationem)
2) pod rygorem nieważności
(ad solemnitatem)
3) dla wywolania szczególnych skutków
prawnych (ad eventum)
III) według źródła powstania obowiazku
zachowania formy szczególnej
1) ustawowa – przewidziana w przepisach k.c.
i ustaw szczególnych
2) umowna (pactum de forma)
ZWYKŁA FORMA PISEMNA
Art. 78 § 1 k.c. – „Dla zachowania pisemnej formy
czynności prawnej wystarczy złożenie
własnoręcznego podpisu na dokumencie
obejmującym treść ośw. woli. Do zawarcia umowy
wystarcza wymiana dokumentów obejmujących
treść oświadczeń woli, z których każdy jest
podpisany przez jedną ze stron lub dokumentów, z
których każdy obejmuje treść oświadczenia woli
jednej ze stron i jest przez nią podpisany”.


2 elementy zwykłej formy pisemnej –
własnoręczny podpis i dokument, obejmujący
treść oświadczenia woli
zastępcze postacie podpisu – art. 79 k.c.
Osoba nie mogąca pisać lecz mogąca czytać może
zamiast podpisu:
1) uczynić na dokumencie tuszowy odcisk palca, a
obok tego odcisku inna osoba wpisze jej imię i
nazwisko, umieszczając swój podpis
2) zamiast składającego oświadczenie woli podpisze
się inna osoba a jej podpis będzie poświadczony
przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta
miasta), starostę lub marszałka województwa z
zaznaczeniem, że zostal złożony na życzenie nie
mogącego pisać, lecz mogącego pisać
ZWYKŁA FORMA PISEMNA DLA
CELÓW DOWODOWYCH
ma ona stwierdzić złożenie oświadczenia
woli określonej treści
 prawo polskie łączy formę ad probationem
tylko ze zwykłą formą pisemną
 jej niedochowanie wywołuje konsekwencje
procesowe, tzn. ograniczenie prowadzenia
dowodów ze świadków lub z przesłuchania
stron


wyjątki, gdy:
1) zgoda stron na przeprowadzenie takiego
dowodu
2) uprawdopodobnienie za pomocą pisma
faktu dokonania czynności prawnej
3) przeprowadzenia w/w dowodów żąda
konsument będący w sporze z przedsiębiorcą
zwykła forma pisemna może być zastrzeżona:
1) ad probationem
2) ad solemnitatem
3) ad eventum
 reguła interpretacyjna – art. 73 § 1 k.c.:
Jeżeli w przepisie prawnym ustawa zastrzega zwykłą formę
pisemną, a nie przewidziano w nim rygoru nieważności
albo szczególnego skutku prawnego, należy przyjąć, że
forma ta ustalona została jedynie dla celów dowodowych

art. 74 § 3 k.c. – przepisów o formie pisemnej dla celów
dowodowych nie stosuje się dla czynności prawnych
między przedsiębiorcami
 np. art. 88 § 1 k.c., 511 k.c., 590 § 1 zd. 1 k.c., 648 § 1 k.c.,
720 § 2 k.c., 860 § 2 , 900 k.c.

ZWYKŁA FORMA PISEMNA POD
RYGOREM NIEWAŻNOŚCI
 zachowanie formy ad solemnitatem stanowi
konieczną przesłankę ważnego złożenia
oświadczenia woli. Jej niedochowanie powoduje
bezwzględną nieważność czynności prawnej
(art. 73 § 1 k.c.)
jeżeli wymóg zachowania formy wynika z
ustawy, to formą pod rygorem nieważności jest:
1) zwykła forma pisemna tylko wtedy, gdy ustawa
przewiduje wprost rygor nieważności w razie jej
niezachowania (art.73 § 1 k.c.)
2) inna forma szczególna, chyba że została
zastrzeżona dla wywołania określonych skutków
prawnych (art.73 § 2 k.c.)

podobnie, gdy forma wynika z umowy - art. 76
k.c.:
„Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona
czynność prawna między nimi powinna być
dokonana w szczególnej formie, czynność ta
dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu
zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły
dokonanie czynności w formie pisemnej, nie
określając skutków niezachowania tej formy,
poczytuje się w razie wątpliwości, że była ona
zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych”.


np. art. 99 § 2 k.c., art. 518 § 1 pkt. 3 k.c., art. 522
k.c.
ZWYKŁA FORMA PISEMNA DLA
WYWOŁANIA OKREŚLONYCH
SKUTKÓW PRAWNYCH

rygor ad eventum jest pojęciem
zbiorczym, obejmuje różne sankcje
wyznaczone poszczególnymi przepisami
np. art. 390 § 2 k.c, art. 586 § 1 k.c., art. 660
k.c.
KWALIFIKOWANE FORMY PISEMNE
 do jej zachowania nie wystarcza złożenie
własnoręcznego podpisu na dokumencie
obejmującym treść oświadczenia woli (art.
78 k.c.), konieczne jest ponadto spełnienie
dodatkowych wymogów
1) forma pisemna z urzędowym
poświadczeniem daty = z datą pewną
2) forma pisemna z urzędowym
poświadczeniem podpisu
3) forma aktu notarialnego

zasada zastępowalności form

orzeczenia sądowe zastępują wszelkie
formy przewidziane dla oświadczeń woli

formy kwalifikowane mogą być zastrzeżone
tylko ad solemnitatem albo ad eventum
FORMA PISEMNA Z URZĘDOWYM POŚWIADCZENIEM
DATY (DATA PEWNA)
art. 81 k.c. – 2 rodzaje:
1) § 1 – pisemna forma czynności prawnej zostaje uzupełniona
urzędowym poświadczeniem daty jej dokonania, np. przez notariusza
2) § 2 i 3 – wskazują one nie na datę dokonania czynności prawnej, ale
na datę, w której już istniał dokument obejmujący czynność prawną,
która została dokonana wcześniej:
a) stwierdzenie dokonania czynności prawnej w jakimkolwiek
dokumencie urzędowym – data pewna od daty tego dokumentu
b) umieszczenie na dokumencie obejmującym czynność prawną
jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki
samorządu terytorialnego lub notariusza, np. kiedyś adnotacja o pobraniu
opłaty skarbowej w znakach – data pewna od daty tej wzmianki
c) śmierć jednej z osób podpisanych na dokumencie obejmującym treść
czynności prawnej – data pewna od daty śmierci osoby, która dokument
podpisała


data pewna może być zastrzeżona ad solemnitatem (art. 329 k.c.) lub
ad eventum (art. 590 § 1 k.c.)
FORMA PISEMNA Z URZĘDOWYM
POŚWIADCZENIEM PODPISU
notariusz zamieszcza na dokumencie obejmującym
treść oświadczenia woli strony i przez nią podpisanym
klauzulę stwierdzającą wlasnoręczność podpisu
złożonego przez wskazaną w tej klauzuli osobę (art. 96
pkt 1 PrNot)
 Minister Sprawiedliwości może upoważnić organy
samorządu terytorialnego i banki mające siedzibę w
miejscowościach, w ktorych nie ma kancelarii
notarialnej do sporządzania niektórych poświadczeń
dokonywanych przez notariusza (art. 101 PrNot)
 może być zastrzeżona ad solemnitatem (np. art. 75¹ § 1
k.c., art. 1018 § 3 k.c., art. 180 k.s.h., art. 31 ust. 1
KWU) lub ad eventum

FORMA AKTU NOTARIALNEGO
 uregulowana w ustawie z dnia 14 lutego 1991
r. Prawo o notariacie (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz.
164)
 akt notarialny jest dokumentem urzędowym
(art. 2 § 2 PrNot)
 domniemanie prawdziwości
np. art. 158 k.c., 236 § 3 k.c., art. 237 k.c., art.
245 k.c, art. 890 § 1 k.c., art. 1037 § 2 k.c., art.
1048 k.c., art. 1050 k.c.
FORMA ELEKTRONICZNA
oświadczenie woli w postaci elektronicznej – między komputerami,
przy użyciu właściwych programów
 nie odpowiada żadnej z w/w form, nawet zwykłej formie pisemnej
 ustawodawca dopuszcza złożenie oświadczenie woli w postaci
elektronicznej, ale nie zdefiniował tej formy; wiele różnych sposobów:
sms, e-mail, bezpieczny podpis elektroniczny

KWALIFIKOWANA FORMA ELEKTRONICZNA:
 art. 78 § 2 k.c.: „Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej
opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym
przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne
z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej”.

art. 7 ust. 2 PodpElektrU: „Znakowanie czasem przez kwalifikowany
podmiot świadczący usługi certyfikacyjne wywołuje w szczególności
skutki prawne daty pewnej w rozumieniu przepisów Kodeksu
cywilnego”.

przepisy szczególne mogą przynawać walor
równoważny zwykłej formie pisemnej
elektronicznym postaciom oświadczenia woli
spełniającym inne wymagania, niż te z art. 78 § 2
k.c.:
np. art. 7 PrBank:
„ust. 2. Dokumenty związane z czynnościami
bankowymi mogą być sporządzane na informatycznych nośnikach danych, jeżeli dokumenty te
będą w sposób należyty utworzone, utrwalone,
przekazane, przechowywane i zabezpieczone.
ust. 3. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej
formę pisemną, uznaje się, że czynność dokonana w
formie elektronicznej spełnia wymagania formy
pisemnej także wtedy, gdy forma została zastrzeżona
pod rygorem nieważności”.
SKUTKI NIEZACHOWANIA FORMY
forma ad solemnitetem
 forma ad eventum
 forma ad probationem

ZAKRES ZASTOSOWANIA FORM
SZCZEGÓLNYCH
1) Forma z mocy ustawy
 wszystkie formy szczególne oprócz zwykłej formy
pisemnej mogą być zastrzeżone ad solemnitatem albo
ad eventum
 art. 73 § 2 k.c.
 zwykła forma pisemna może być zastrzeżona również
ad probationem
 art. 73 § 1 i art. 74 k.c.
 forma przewidziana wprost i forma pochdna
np. art. 99 k.c.
2) Forma z mocy umowy
art. 76 k.c.
 pactum de forma i element innej umowy poprzedzającej
dokonanie czynności prawnej, dla której zastrzeżono
formę szczególną
 art. 76 k.c.
 art. 74 § 3 k.c.

FORMA NASTĘPCZYCH CZYNNOŚCI
PRAWNYCH





art. 77 § 1 k.c.: „Uzupełnienie lub zmiana umowy
wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub
strony przewidziały w celu jej zawarcia”
zasada tożsamości formy czynności pierwotnej i
następczej
zasada tożsamości formy odnosi się także do rygor;
nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy pierwotna umowa
była zawarta w formie wymaganej ad eventum
modyfikacją umowy jest zmiana jej postanowień lub
dodanie nowych, np. aneks
strony w umowie pierwotnej mogą zastrzec dla
umowy modyfikującej formę surowszą, niż
przewidziana w ustawie dla umowy pierwotnej lub
pod surowszymi sankcjami
Czynności prowadzące do zakończenia stosunku
prawnego



art. 77 § 2 k.c.: „Jeżeli umowa została zawarta w formie
pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również
odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być
stwierdzone pismem”.
forma ad probationem
wyjątki: np. wypowiedzenie umowy najmu lokalu mieszkalnego
(art. 11 OchrLokU)

art. 77 § 3 k.c. : „Jeżeli umowa została zawarta w innej formie
szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga
zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w
celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej
wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem

art. 77 k.c. ma charakter semiimperatywny
przepisy szczególne
