OLIMPIADA LITERATURY I JĘZYKA POLSKIEGO

Komitet Główny Olimpiady Literatury i Języka Polskiego
przy Instytucie Badań Literackich PAN
OLIMPIADA LITERATURY I JĘZYKA POLSKIEGO
PRZEWODNIK PO TEMATACH
Wstęp i konsultacja merytoryczna
Teresa Kostkiewiczowa
Redakcja
Bernadetta Kuczera-Chachulska
Tomasz Chachulski
Aleksandra Wójtowicz
AUTORZY TEMATÓW:
HISTORIA LITERATURY
Literatura dawnej Polski
Antoni Czyż
Janusz K. Goliński
Mirosława Hanusiewicz-Lavalle
Adam Karpiński
Teresa Kostkiewiczowa
Maria Napiontkowa (Dramat)
Patryk Kencki (Dramat)
Stanisław Szczęsny
Literatura oświecenia
Tomasz Chachulski
Antoni Czyż
Teresa Kostkiewiczowa
Literatura romantyzmu
Grażyna Borkowska
Teresa Dobrzyńska
Bogusław Dopart
Bernadetta Kuczera-Chachulska
Marta Piwińska
Dariusz Seweryn
Dorota Siwicka
Literatura pozytywizmu i Młodej Polski
Grażyna Borkowska
Michał Głowiński
Ewa Paczoska
Magdalena Rudkowska
Bartłomiej Szleszyński
Iwona Wiśniewska
Literatura XX-lecia międzywojennego,
Literatura po roku 1939,
Z zagadnień dramatu
Włodzimierz Bolecki
Grażyna Borkowska
Alina Brodzka-Wald
Marta Fik
Ewa Głębicka
Marcin Jaworski
Bernadetta Kuczera-Chachulska
Anna Legeżyńska
Jacek Leociak
Zdzisław Łapiński
Piotr Mitzner
Maria Napiontkowa
Katarzyna Porembska
Dobrochna Ratajczakowa
Magdalena Rudkowska
Jerzy Snopek
Piotr Śliwiński
Marcin Telicki
Joanna Tritt
Aleksandra Wójtowicz
Teoria literatury
Włodzimierz Bolecki
Tamara Brzostowska-Tereszkiewicz
Michał Głowiński
Aleksandra Okopień-Sławińska
Andrzej Tyszczyk
Tematy kulturoznawcze
Anna Czajka-Cunico
Teresa Dobrzyńska
Paweł Freus
Maryla Hopfinger
Teresa Kostkiewiczowa
Ewa Paczoska
Ewa Szczęsna
Marta Zielińska
WIEDZA O TEATRZE
Marta Fik
Maria Napiontkowa
JĘZYKOZNAWSTWO
Magdalena Danielewiczowa
Teresa Dobrzyńska
Elżbieta Grabska
Maciej Grochowski
Włodzimierz Gruszczyński
Halina Karaś
Dorota Kopcińska
Anna Pajdzińska
Dorota Zdunkiewicz-Jedynak
Tematy konkursowe z poprzednich lat
Janina Abramowska
Maria Bokszczanin
Włodzimierz Bolecki
Grażyna Borkowska
Teresa Dobrzyńska
Teresa Kostkiewiczowa
Barbara Kryda
Jadwiga Puzynina
Ewa Rudnicka
Dorota Siwicka
Mikołaj Sokołowski
Ewa Szczęsna
Dorota Zdunkiewicz-Jedynak
Piotr Wilczek
Grzegorz Wołowiec
WSTĘP
ZASADY ORGANIZACYJNE
LISTA LEKTUR
HISTORIA LITERATURY
LITERATURA DAWNEJ POLSKI
OŚWIECENIE
ROMANTYZM
POZYTYWIZM I MŁODA POLSKA
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE
LITERATURA PO 1939 ROKU
PRZEMIANY IDEI, FORM, KONWENCJI LITERACKICH
SYLWETKI
ŻYCIE LITERACKIE
Z ZAGADNIEŃ DRAMATU
TEORIA LITERATURY
TEMATY KULTUROZNAWCZE
WIEDZA O TEATRZE
JĘZYKOZNAWSTWO
WSTĘP
Zasady organizacyjne
***
Komitet Główny Olimpiady Literatury i Języka Polskiego przekazuje
zainteresowanym osobom i środowiskom nowe wydanie Przewodnika po tematach. Książka
ta bowiem, która w kolejnych edycjach rozrastała się i obejmowała coraz to szersze zespoły
materiałów, ma przede wszystkim informować o zasadach organizacyjnych Olimpiady,
przebiegu poszczególnych jej etapów oraz o regułach określających udział w niej
uczestników. Obok tych prostych celów informacyjnych publikacja ta winna wszakże spełnić
funkcje istotniejsze, właśnie przewodnika, ukazującego czytelnikom różne poziomy i zakresy
pracy olimpijskiej. Kierowana do uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz do ich nauczycieli,
przedstawia Olimpiadę Polonistyczną nie tylko jako instytucję o określonej strukturze
organizacyjnej. Opracowanie Przewodnika po tematach ma na celu także ukazanie Olimpiady
jako szerszej propozycji pracy szkolnej, jako pewnego stylu współdziałania nauczycieli zdających sobie sprawę ze szczególnego miejsca i wagi nauczanego przez nich przedmiotu zarówno z uczniami, których wyróżnia większe zaciekawienie i wrażliwość na rozległą sferę
myśli humanistycznej, jak i z tymi, którzy poszukują dopiero przedmiotów własnych
fascynacji i głosów, które weszły w dialog z ich niepokojem, poszukiwaniami, pytaniami
do świata. Skierowanie ich uwagi na rozległą dziedzinę sztuki słowa oraz na język - narzędzie
codziennych kontaktów ze światem, towarzyszenie im w żmudnej drodze docierania
do zawartych w piśmiennictwie różnych epok ludzkich myśli, doświadczeń, odpowiedzi
na stale zadawane pytania - to właśnie realizacja idei Olimpiady w pracy szkolnej.
Dla uczniów jest to idea wysiłku indywidualnego, a zarazem pracy wspólnej, dającej
satysfakcję współdziałania i możliwość motywowania innych do pokonywania trudności.
Dla nauczycieli wychowawców to idea wychodzenia poza czas i miejsce sali lekcyjnej, idea
współdziałania z uczniami przez wspólne czytanie, dyskusje, analizę lektur, odkrywanie
nowych ujęć, poszerzanie perspektyw.
W ten sposób określona idea Olimpiady jest szczególnie ważna i potrzebna w czasach
dzisiejszych. Służy bowiem przywróceniu należnego miejsca w świadomości społecznej
wartościom humanistycznym, a także przedstawia pewien postulat wychowawczy, postulat
twórczej aktywności, świadomego podejmowania poznawczego wysiłku, ambitnego
przekraczania progu wymogów minimalnych. Dotychczasowa historia Olimpiady
Polonistycznej pokazuje, że taka jej idea ogólna dobrze współgra z potrzebami
i oczekiwaniami młodzieży.
Informacyjna warstwa naszej publikacji dotyczy nie tylko spraw organizacyjnych.
Przewodnik traktuje bowiem również o wymogach stawianych uczestnikom oraz o zadaniach,
jakie muszą oni wykonać, aby włączyć się w realizację zarysowanej wyżej ogólnej idei
Olimpiady. Zadania te dotyczą przede wszystkim wskazania pewnego zakresu wiedzy
z dziedziny historii literatury, języka, kulturoznawstwa (także - teatru, dla osób wybierających
tę specjalizację) oraz określonych sprawności związanych z rozumiejącą lekturą dzieł,
z umiejętnością dociekania ich sensów i dostrzegania zasad i zabiegów, które nadają tekstom
słownym szczególny, artystyczny charakter, służą znaczeniowej gęstości i intensyfikacji
przekazu. Z całym naciskiem podkreślić trzeba komplementarność tych dwu wymogów.
Wiedza o pisarzach, okolicznościach powstania dzieł, historycznych kontekstach twórczości
stanowi bowiem niezbywalny fundament, pozwalający rozumieć zarówno pojedyncze utwory,
jak i procesy rozwojowe piśmiennictwa. Nie chodzi tu wszakże o bezrefleksyjne
zapamiętywanie dat, nazwisk, tytułów. Tak jak błyskotliwa interpretacja nie może
zrównoważyć braku wiedzy o epoce czy pisarzu, tak też wiedza wyłącznie encyklopedyczna,
nieuporządkowana i niepowiązana w znaczące całości, nie może służyć rozumieniu i refleksji
na temat dzieła. Ale bez wiedzy i znajomości historycznego kontekstu zabiegi interpretacyjne
mogą wieść na manowce dowolności i przypadkowych skojarzeń.
Przewodnik przedstawia szczegółowo przebieg kolejnych etapów (zawody szkolne okręgowe - ogólnopolskie) oraz zadania i wymogi z nimi związane. Jeden wszakże element
dotyczy wszystkich etapów, a jego zamieszczenie w Przewodniku wiąże się z sytuacją
programową dzisiejszego szkolnictwa. Istnieje bowiem tzw. podstawa programowa
zawierającą bardzo okrojoną liczbę dzieł literackich, zjawisk, które mają stanowić
niezbywalny element nauczania na lekcjach języka polskiego. Zarazem dopuszcza
się istnienie zróżnicowanych programów autorskich, które - obejmując obligatoryjnie ową
zminimalizowaną podstawę - mogą poszerzać listę lektur i problemów w zakresie przyjętym
przez autora czy nauczyciela. Generalnie korzystne i ważne zjawisko zróżnicowań
programowych prowadzi jednak do sytuacji, w której przygotowanie uczniów z różnych szkół
może znacznie różnić się szczególnie w zakresie znajomości utworów literackich, co utrudnia
np. przygotowanie jednolitych tematów historycznoliterackich na zawody okręgowe, tak aby
nie były one zaskoczeniem dla uczestników. Natomiast ograniczenie tych tematów
do zawartości wyłącznie owej minimalnej „podstawy” kłóci się zarówno z ideą Olimpiady,
jak i ze zdroworozsądkowymi wyobrażeniami o tym, co powinni wiedzieć uczniowie
o szczególnych zainteresowaniach humanistycznych.
Dlatego też Komitet Główny Olimpiady Literatury i Języka Polskiego zamieszcza
w Przewodniku własną listę lektur obowiązkowych z literatury polskiej i światowej,
dla wszystkich uczestników Olimpiady. Zawiera ona utwory, których poznanie w naszej
opinii jest niezbędne dla osób o szczególnie rozwiniętych zaciekawieniach humanistycznych.
Są to bowiem teksty kluczowe dla zrozumienia naszej wspólnej, europejskiej tradycji
kulturowej albo też zakreślające krąg najważniejszych problemów dzisiejszego świata.
Czy lista ta jest obszerna? Czy nie wykracza ona poza możliwości (czasowe, intelektualne)
ucznia szkoły średniej? Trudno autorytatywnie odpowiedzieć szczególnie na to drugie
pytanie. Wszakże wieloletni kontakt z uczestnikami Olimpiady sugeruje raczej, że lektury
wielu z nich wychodzą nawet poza obszar zakreślony w liście (szczególnie u uczniów klas
maturalnych). Pozostawiamy więc listę w jej obecnym kształcie (z niewielkimi zmianami
w stosunku do poprzedniego wydania), traktując ją jako wskazówkę, przewodnik, ale także
i wymóg, którego realizacja - jak chcielibyśmy - winna stać się ambitnym wyzwaniem
dla olimpijczyków świadomych nieprzebranego bogactwa tej dziedziny, którą swym
wyborem wyróżnili i którą chcieliby systematycznie zgłębiać.
Zadania i tematy proponowane uczestnikom w następujących po sobie fazach konkursu
są zróżnicowane pod względem trudności i stopniowo poszerzane w stosunku do programu
i wymagań szkolnych.
Przedstawiamy w tym wydaniu Przewodnika realizowane już od roku szkolnego 2001/2002
zmienione zasady przeprowadzania etapów szkolnego i okręgowego Olimpiady.
Wprowadzenie tych zmian wiązało się z dążnością do nadania większej rangi zawodom
szkolnym i zharmonizowania stawianych na tym etapie wymagań z planowanym sposobem
przeprowadzania wewnętrznej części egzaminu maturalnego z języka polskiego. Według
nowych zasad już zawody szkolne stawiają przed uczestnikami Olimpiady wymóg pracy
bardziej samodzielnej. Obejmuje ona poszukiwania materiału (historycznoliterackiego
lub językowego), który pozwoliłby przemyśleć i wielostronnie przedstawić zawarty
w wybranym temacie problem lub zjawisko. Służyć temu ma również lektura wybranej
literatury przedmiotu, która winna nie tylko dostarczyć niezbędnej wiedzy, ale także być
inspiracją do własnej, twórczej lektury wybranych utworów (lub obserwacji zjawisk
językowych), do poszukiwania i odkrywania ich sensów. Być również inspiracją
do samodzielnych dociekań i spostrzeżeń w różnych epokach literackich oraz powiązań
przedstawionej problematyki ze zjawiskami rozwoju języka, stylu, form artystycznych.
Tak przygotowana praca olimpijczyka może służyć aktywizacji intelektualnej jego szkolnych
kolegów, być punktem wyjścia wspólnych dyskusji i przemyśleń na lekcjach języka polskiego
w klasie, na zajęciach fakultatywnych, w kołach zainteresowań - taką rolę winna spełniać
Olimpiada w społeczności szkolnej.
Autor pracy w czasie zawodów okręgowych ma natomiast okazje do rozmowy na jej
temat z jurorami - specjalistami w danej dziedzinie. Olimpijczyk staje wtedy przed zadaniem
uzasadnienia i obrony własnego stanowiska, przedstawienia przebiegu swoich poszukiwań
oraz potwierdzenia samodzielności spostrzeżeń i wniosków. Przebycie takiej drogi systematycznej, twórczej pracy nad wybranym tematem jest nie tylko kształcące, ale może
dostarczyć też satysfakcji intelektualnej i pozwala ocenić własne możliwości i umiejętności.
Jest też dobrym przygotowaniem do podjęcia kolejnej pracy nad wybranym tematem na trzeci
etap Olimpiady.
Najbardziej obszerna część Przewodnika omawia tematy przeznaczone do trzeciego
etapu Olimpiady, ale zebrane tu sugestie tematyczne, sposoby ujęć oraz informacje
bibliograficzne chcielibyśmy traktować jako merytoryczną pomoc nie tylko dla uczestników
Olimpiady i ich wychowawców, lecz także dla wszystkich polonistów w ich codziennej pracy
szkolnej, w której odejście od schematów i odnowienie punktów widzenia na literaturę jest
jednym z warunków wychowawczego i dydaktycznego sukcesu. Szczególną uwagę
zwróciliśmy na te obszary historii literatury polskiej, które w podręcznikach szkolnych
bywają przedstawione w sposób najbardziej skrótowy i schematyczny lub są niemal
całkowicie pomijane z powodu braku pomocy naukowych, tekstów, opracowań, czasem podstawowych informacji. Dotyczy to przede wszystkim literatury staropolskiej i literatury
okresu po drugiej wojnie światowej, a także nauki o języku.
Jak pisze Antoni Czyż, historyk literatury dawnej, zarazem autor tematów z tej dziedziny
dla uczestników zawodów ogólnopolskich:
„Tych, którzy wybiorą w ustnej części finałów Olimpiady temat z zakresu literatury
staropolskiej (średniowiecza, renesansu, baroku), czeka szczególna przygoda intelektualna.
Będzie nią odkrywanie ziemi nieznanej, zjawisk fascynujących, a jednak mało znanych
i czytanych, często poniekąd lekceważonych. Wciąż jeszcze niekiedy można spotkać
mniemanie jakoby wielką i żywą literaturę polską inicjował romantyzm (wcześniej więc
trwałyby zabytki języka, szacowne a martwe starocie). I wciąż się sądzi, że jest dawna
literatura - naiwna i prościutka.
Naturalnie, literaturę polską otwiera Bogurodzica, a nie pierwszy tom Poezyj Adama
Mickiewicza z 1822 roku. I oczywiste, że te dawne epoki bywają - jak i formacja nowożytna powikłane. Wiele tam dzieł mistrzowskich artystycznie i wyrafinowanych myślowo. Warto
je czytać.
Dziesięć tematów staropolskich przywołuje zjawiska naprawdę żywe. A powstaje tak
panorama tej literatury. Można więc mówić o arcydziełach poezji średniowiecza,
o wczesnorenesansowej, niesłusznie pomijanej, poezji łacińskiej (znakomity Janicki),
o przebogatej twórczości Reja, o Kochanowskim (wirtuozie i myślicielu), o całej mnogości
utworów barokowych z - osobno ujętą - wielką poezją Sępa, Morsztyna, Potockiego,
a wreszcie o dramacie staropolskim (odkrytym przez teatr XX wieku). Niezbędny tu staranny
wybór.
Niezbędna też uważna lektura, są to bowiem teksty trudne. Dokładne dyspozycje w pierwszej
części każdego tematu ukazują wszystko, co najważniejsze i kształtują lekturę rozumiejącą:
idąc tym tropem docieramy do interpretacji egzystencjalnej. Jest niezbędna i możliwa,
a potwierdza żywotność i wielkość tej literatury. Szczególną uwagą otoczono tu arcydzieła.
Historia literatury zna to pojęcie, a znamy takie teksty z epok dawnych. Opracowania dzielą
się - pod kątem rytmu lektury! - na główne i dalsze, ale warto poznać wszystkie. Pomocne też
będą źródła”.
Tematy dotyczące literatury od czasu drugiej wojny światowej zostały tak
opracowane, aby interesujący się tym okresem uczeń mógł zrekonstruować całościowy obraz
dorobku pisarskiego tych lat, a także - skupić się na kilku wybranych problemach
szczegółowych. Zestaw tych tematów, opracowany w swym zasadniczym kształcie już
dawniej, wzbogacono o nowe pozycje bibliograficzne oraz sugestie interpretacyjne.
Przygotowując obecną edycję Przewodnika, stanęliśmy przed trudnym problemem: ciśnieniu
wartko płynącej współczesności podlegają także zjawiska literackie - niektóre
się dezaktualizują, inne ulegają przewartościowaniom. Utrzymaliśmy dotychczasowy zestaw
tematów, jednocześnie poszerzając go o nowe zagadnienia i pozycje bibliograficzne.
W obecnej edycji rozbudowano blok tematów z zakresu literatury po 1939 roku, tak
by zbierał zjawiska dla polskiej kultury powojennej najważniejsze. Wprowadziliśmy również
blok tematów kulturoznawczych. Zrezygnowaliśmy natomiast z publikacji tematów
konkursowych z lat poprzednich w osobnym bloku tematycznym zamieszczonym na końcu
Przewodnika. Tematy konkursowe z lat poprzednich zostały zamieszczone na końcu listy
tematów z poszczególnych epok historycznoliterackich z adnotacją, iż są to tematy
konkursowe z lat poprzednich. Posiadają one taki sam status jak inne tematy opracowane
w Przewodniku. Na prawach tematu konkursowego co roku jest tylko jeden temat
historycznoliteracki i jeden językoznawczy – wskazane przez Komitet Główny OLiJP
jako tematy konkursowe podczas bieżącej Olimpiady.
Tematy obejmują literaturę krajową istniejącą zarówno w obiegu oficjalnym, jak i w obiegu jeszcze niedawno - nieoficjalnym, a także twórczość pisarzy polskich przebywających poza
krajem i do niedawna nazywanych pisarzami emigracyjnymi.
Teksty literackie i opracowania pochodzą więc z różnych oficyn wydawniczych krajowych i zagranicznych (na co wskazują podane dokładnie adresy wydawnicze). Zdajemy
sobie sprawę z tego, że teksty te nie wszędzie są dostępne, traktujemy więc bibliografię do
tych tematów fakultatywnie, sądząc, że może ona być również źródłem informacji dla tych
uczniów i nauczycieli, którzy chcieliby podjąć trud dotarcia do tych publikacji. Nieznajomość
trudniej dostępnych wydawnictw nie ma wpływu na ocenę ustnych wypowiedzi uczniów,
przygotowujących tematy do III etapu.
Większość wartościowych tekstów z dawnego „drugiego obiegu” została już opublikowana
w warunkach wydawniczej swobody w różnych oficynach. Temat związany bezpośrednio
z wydawnictwami drugoobiegowymi pozostawiono ze względów historycznych.
Szczególnej uwadze uczniów polecamy nie tylko wspomnianą wyżej listę lektur
literackich i tematy dotyczące okresów staropolskiego czy powojennego, ale także nasze
zadania i tematy z zakresu nauki o języku. Jest to bowiem gałąź polonistyki niezwykle w
szkole zaniedbywana, trochę dlatego, że na poruszanie związanych z nią zagadnień nie
starcza czasu w ramach przedmiotu, który jednak ciągle jeszcze nazywa się „językiem
polskim” a nie „literaturą polską”. Mamy nadzieję, że proponowane tematy językowe i
związane z nimi lektury powinny przełamać zakorzeniony w świadomości uczniów i
nauczycieli stereotyp trudnej i nudnej (bo schematycznie ujętej i na ogół zawieszonej w
próżni) gramatyki, którą mechanicznie dołącza się do wiedzy o literaturze. Tymczasem
poznawanie stale otwartych problemów językowych może stać się również pasjonującą
przygodą. Zachęcamy do jej przeżycia.
Od niemal dwudziestu już lat w Olimpiadzie wyodrębniamy specjalizację teatrologiczną.
Jak się wydaje, jest to zgodne z zainteresowaniami młodzieży, często i chętnie wybierającej
na eliminacjach tematy związane z historią teatru i dramatu. Uczniom szczególnie
zainteresowanym problematyką teatrologiczną proponujemy więc osobny zestaw tematów
i lektur. Do wyboru tej specjalizacji zachęcamy zarówno te osoby, które chciałyby
w przyszłości studiować na wydziałach Wiedzy o Teatrze, jak i te, które są po prostu
miłośnikami sztuki teatralnej, pragnącymi poszerzyć wiedzę o teatrze niezależnie
od przyszłych wyborów uczelni czy zawodu.
Eliminacje dla uczestników wybierających specjalizację teatrologiczną przebiegają
wedle tego samego regulaminu, co dla pozostałych olimpijczyków. Wybór tematu
„teatrologicznego” w pracy pisanej na etapie szkolnym uznawany jest za deklarację wyboru
specjalizacji. Uczniów, którzy podjęli taką decyzję, obowiązuje wybór tematu z zakresu
wiedzy o teatrze i dramacie podczas pisemnej części zawodów okręgowych, muszą również
napisać test językowy. W części ustnej zawodów okręgowych „bronią” swojej szkolnej pracy
z zakresu teatrologii. Na etapie ogólnopolskim piszą rozprawkę poświęconą teatrowi
i dramatowi, a w części ustnej - obok wypowiedzi na temat teatrologiczny - wymagana jest
odpowiedź na wybrany temat językoznawczy. Z wyboru specjalizacji można zrezygnować
tylko po zakończeniu II etapu (okręgowego) zawodów.
Zdając sobie sprawę z tego, że niektórzy uczestnicy mogą mieć trudności w obcowaniu
z żywym teatrem, dopuszczamy możliwość odwoływania się do spektakli prezentowanych
w teatrze telewizji.
Zachęcamy do uważnej lektury poszczególnych części Przewodnika, a przede wszystkim do zapoznania się z listą lektur obowiązkowych dla wszystkich uczestników Olimpiady.
Chcielibyśmy, aby przygotowane przez nas tematy literackie, językowe
i teatrologiczne stały się przedmiotem samodzielnej pracy uczestnika Olimpiady w ciągu
całego roku szkolnego. Gorąco zachęcamy uczniów do wybrania i systematycznego
opracowywania tematu od momentu podjęcia decyzji uczestnictwa w zawodach. Niezależnie
od tego, czy udział w Olimpiadzie zakończy się sukcesem i przystąpieniem do odpowiedzi
ustnych w finale, wiedza i doświadczenie zdobyte w trakcie przygotowywania wybranego
tematu mogą stać się źródłem zadowolenia i świadectwem bezinteresownej pasji
intelektualnej.
Uczestnicy Olimpiady Polonistycznej mają również szansę na pewne przywileje. Nie
podajemy tu szczegółowych informacji o uprawnieniach finalistów i laureatów, gdyż
chcielibyśmy, aby informator spełniał rolę przewodnika licealistów po tematach i lekturach
przez kilka najbliższych lat. Uprawnienia finalistów i laureatów zależą zaś od decyzji
Komitetu Głównego Olimpiady, a przede wszystkim od ustaleń senatów poszczególnych
uczelni wyższych i mogą ulegać zmianom. Mamy jednak podstawy sądzić, że uniwersytety,
akademie oraz wyższe szkoły pedagogiczne utrzymają dotychczasowe przywileje, a nawet
poszerzą ich zakres.
Szczegółowymi informacjami na temat uprawnień zwycięzców zawodów okręgowych,
finalistów i laureatów dysponują Komitety Okręgowe OLiJP.
Informacja o materiałach na stronie www. olijp.pl
LISTA LEKTUR OBOWIĄZKOWYCH DLA UCZESTNIKÓW
OLIMPIADY LITERATURY I JĘZYKA POLSKIEGO
[Przedstawiamy ją z uwagi na różnorodność programów nauczania języka polskiego
dozwolonych w polskich szkołach]
Homer, Iliada (fragmenty); Odyseja (fragmenty)
Sofokles, Antygona
Horacy, Wybór wierszy (wskazany przekład A. Ważyka)
Biblia, Stary i Nowy Testament - wybór, np.: fragmenty z Księgi Hioba, Pieśni nad pieśniami,
Psalmów, wybrane przypowieści ewangeliczne, fragment Pierwszego Listu do Koryntian
(Hymn o miłości), fragment Apokalipsy św. Jana
Św. Augustyn, Wyznania
Dzieje Tristana i Izoldy
Kwiatki św. Franciszka (wybór)
Pieśń o Rolandzie (fragmenty)
Bogurodzica
Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty)
Posłuchajcie, bracia miła(tzw. Lament świętokrzyski)
Legenda o św. Aleksym
Wybór wierszy świeckich, np. Przecława Słoty O zachowaniu się przy stole, Dialog Mistrza
Polikarpa ze Śmiercią
Dante, Boska komedia (fragmenty w przekładzie E. Porębowicza)
F. Villon, Wielki testament
F. Petrarca, Sonety do Laury (wybór)
G. Boccaccio, Dekameron (fragmenty)
M. Montaigne, Próby (wybór)
F. Rabelais, Gargantua i Pantagruel (fragmenty)
Ł. Górnicki, Dworzanim polski (fragmenty)
A. Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty)
M. Rej, Żywot człowieka poczciwego (fragmenty)
J.Kochanowski, Fraszki, Treny, Pieśni, Psałterz Dawidów (wybór), Odprawa posłów
greckich
P. Skarga, Kazania sejmowe ( kazanie II - Kazanie o miłości ku ojczyźnie)
S. Szymonowic, Sielanki (wybór )
W. Shakespeare, Hamlet oraz Romeo i Julia lub Makbet
J. Racine, Fedra
P. Corneille, Cyd ( w przekładzie J. A. Morsztyna)
Molière, Świętoszek, Don Juan
B. Pascal, Myśli (wybór)
M. Sęp Szarzyński, Rytmy abo wiersze polskie (wybór)
S. Grabowiecki: wybór wierszy
D. Naborowski: wybór wierszy
J.A. Morsztyn, Kanikuła, Lutnia (wybór)
J.Ch. Pasek, Pamiętniki (fragmenty)
W. Potocki, Ogród nie plewiony (wybór)
D. Diderot, Kubuś Fatalista i jego pan
H. Fielding, Historia życia Toma Jonesa (I rozdz.)
J.J. Rousseau, Wyznania (fragmenty)
Voltaire, Kandyd czyli optymizm
W. Bogusławski, Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale
F. Karpiński: wybór liryki
F.D. Kniaźnin: wybór poezji
H. Kołłątaj: wybór publicystyki
I.Krasicki, Bajki (wybór), Satyry (wybór), Monachomachia (fragmenty), Mikołaja
Doświadczyńskiego przypadki
A. Naruszewicz: wybór wierszy
K. Benisławska: wybór wierszy
J.U. Niemcewicz, Powrót posła
S. Staszic: wybór publicystyki
S. Trembecki, Sofijówka
J. Potocki, Rękopis znaleziony w Saragossie
F. Zabłocki, Fircyk w zalotach
A. Feliński, Barbara Radziwiłłówna
J.W. Goethe, Król olch, Cierpienia młodego Wertera
J.G. Byron, Giaur
A. Puszkin: wybór wierszy (najlepiej w przekładzie J. Tuwima, np. Lutnia Puszkina)
A. Malczewski, Maria
A. Mickiewicz, Oda do młodości, Ballady i romanse, Sonety krymskie, Konrad Wallenrod
(całość), Dziady (cz. II, IV i III), Pan Tadeusz, Do***, Na Alpach w Splügen,
Do matki Polki, Rozmowa wieczorna, liryki lozańskie
J. Słowacki, Kordian, Fantazy, wybór liryki, Beniowski (fragmenty), Ksiądz Marek
Z. Krasiński, Nie-Boska komedia, wybór listów
J.I. Kraszewski: wybrany utwór
A. Fredro: dwa wybrane dramaty
C. Norwid, Vade-Mecum, Promethidion, Assunta
W. Syrokomla, K. Ujejski, T. Lenartowicz: wybór poezji
Stendhal, Czerwone i czarne
W. Hugo: wybrana powieść
H. Balzac: wybrana powieść
M. Gogol: wybór nowel
E.A. Poe: wybrane opowiadania
Ch. Baudelaire, Kwiaty zła (wybór), Dzienniki poufne, Szkice (fragmenty)
J. Conrad, Lord Jim lub Smuga cienia
A. Czechow: wybrane opowiadania, Trzy siostry
K. Dickens, Klub Pickwicka
F. Dostojewski, Zbrodnia i kara
G. Flaubert, Pani Bovary
H. Ibsen, Dzika kaczka
A. Rimbaud: wybór poezji
L. Tołstoj, Wojna i pokój
W. Whitman: wybór wierszy
W.B. Yeats, Odjazd do Bizancjum (przekład Cz. Miłosza)
A. Świętochowski: wybór felietonów z Liberum veto
H. Sienkiewicz, Potop
A. Asnyk: wybór poezji
M. Konopnicka: wybór wierszy, nowel i reportaży (Obrazki więzienne, Na normandzkim
brzegu)
E. Orzeszkowa, Nad Niemnem
B. Prus, Lalka, wybór nowel i Kronik tygodniowych
W. Berent, Próchno
T. Boy-Żeleński, Słówka
S. Brzozowski, Współczesna powieść polska (fragmenty)
J. Kasprowicz: wybór poezji
K. Przerwa-Tetmajer: wybór poezji
W. Reymont, Chłopi
S. Wyspiański, Wesele, Noc Listopadowa, Wyzwolenie
G. Zapolska: wybrany dramat
S. Żeromski: wybór opowiadań, Popioły, Dzienniki (fragmenty), Przedwiośnie, Ludzie
bezdomni
S. Beckett, Czekając na Godota, Końcówka, Ostatnia taśma Krappa
B. Brecht, Opera za trzy grosze
M. Bułhakow, Mistrz i Małgorzata
A. Camus, Obcy
T.S. Eliot, Ziemia jałowa
W. Faulkner: wybrany utwór
G. Grass, Blaszany bębenek
J. Joyce, Ulisses (fragmenty)
F. Kafka, Proces
O. Mandelsztam: wiersze wybrane
T. Mann, Czarodziejska góra
M. Proust, W poszukiwaniu straconego czasu, t. 1, W stronę Swanna (fragmenty)
R.M. Rilke: wybór poezji
W. Szałamow: wybór opowiadań
K.K. Baczyński: wybór poezji
M. Białoszewski: wybór poezji (także Pamiętnik z powstania warszawskiego), Teatrzyk Kici
Koci (do wyboru)
T. Borowski: wybór opowiadań
W. Broniewski: wybór poezji
J. Czechowicz: wybór poezji
M. Dąbrowska, Ludzie stamtąd, Dzienniki (fragmenty), Noce i dnie
K.I. Gałczyński: wybór poezji (także scenki z teatrzyku Zielona Gęś)
W. Gombrowicz, Ferdydurke, Ślub, Dzienniki (fragmenty)
H. Grynberg: wybrany utwór
Z. Herbert: poezje i eseje, dramaty - wybór
G. Herling-Grudziński, Inny świat
J. Iwaszkiewicz: wybrane opowiadania, wybór poezji i esejów
M. Jastrun: wybór poezji
R. Kapuściński, Cesarz
T. Konwicki: wybrana powieść
H. Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem
M. Kuncewiczowa, Cudzoziemka lub inny utwór
S.J. Lec, Myśli nieuczesane
J. Lechoń: wybór poezji
S. Lem, Dzienniki gwiazdow lub inny utwór
B. Leśmian: wybór poezji
J. Liebert: wybór poezji
H. Malewska: wybrana powieść
Cz. Miłosz: wybór poezji i Ziemia Ulro albo Ogród nauk
K. Moczarski, Rozmowy z katem
J. Czapski, Na nieludzkiej ziemi
S. Mrożek, Tango
Z. Nałkowska, Granica, Dzienniki (fragmenty), Medaliony
T. Parnicki, Srebrne orły
M. Pawlikowska-Jasnorzewska: wybór poezji
J. Przyboś: wybór poezji
T. Różewicz: wybór poezji (także wybrany dramat)
B. Schulz, Sklepy cynamonowe
A. Słonimski: wybór poezji (także wybór felietonów)
L. Staff: wybór poezji
J. Stempowski: wybór esejów
J. Stryjkowski, Austeria lub inna powieść
W. Szymborska: wybór poezji
J. Tuwim: wybór poezji (wraz z Balem w Operze)
A. Wat: wybór wierszy
K. Wierzyński: wybór poezji
S.I. Witkiewicz, Szewcy, Matka lub inny dramat
Ponadto dla specjalizacji teatrologicznej:
Eurypides, Medea
Shakespeare, Burza, Król Lear, Kupiec wenecki, Wiele hałasu o nic lub Wszystko dobre,
co się dobrze kończy
S.H. Lubomirski, dramat do wyboru
Z. Krasiński, Irydion
C. K. Norwid, Pierścień wielkiej damy, Miłość czysta u kąpieli morskich
P. Calderon de la Barca, Życie snem
J. Bliziński Rozbitki
A. Czechow, Wiśniowy sad
A. Strindberg, Taniec śmierci, Panna Julia
J.A. Kisielewski, Karykatury lub W sieci
G. Zapolska, Panna Maliczewska, Tamten
T. Rittner, W małym dworku
W. Majakowski, Łaźnia
T. Czyżewski, Włamywacz, Wąż Orfeusz
W. Gombrowicz, Operetka lub Iwona księżniczka Burgunda
B. Brecht, Matka Courage, Galileusz, Dobry człowiek z Seczuanu lub Kaukaskie kredowe
koło
T. Różewicz, Kartoteka, Kartoteka rozrzucona, Do piachu, Białe małżeństwo, Pułapka
S. Mrożek, Emigranci
S. Beckett, Radosne dni [Szczęśliwe dni]
E. Ionesco, Krzesła, Łysa śpiewaczka
F. Dürrenmatt, Wizyta starszej pani lub Fizycy
A. Miller, Śmierć komiwojażera
E. Albee, Kto się boi Virginii Woolf
E. O’Neill, Zmierzch długiego dnia
H. Pinter, Ziemia niczyja
H. Müller, Hamlet machine
M. Meyenburg, Ogień w głowie
S. Kane, dramat do wyboru
N. Kolada, dramat do wyboru
M. Koltés, Powrót na pustynię
Uwaga: szczegółowe informacje dotyczące specjalizacji teatrologicznej wraz z listą lektur
znajdują się w dalszej części Przewodnika po tematach zatytułowanej
WIEDZA O TEATRZE.