Hydrosfera

Hydrosfera
Hydrosfera to woda przenikająca skorupę ziemską i atmosferę. Zasoby wodne hydrosfery
stanowią wody: powierzchowne (jeziora rzeki, morza i oceany) Uwięzione w lodowcach,
lądolodach i wiecznej zmarzlinie ; wody podziemne; woda zawarta w skałach, głębie
atmosferze.
OBIEG WODY W PRZYRODZIE Ciągły ruch wody.
Pewna ilość wody krąży stale
między atmosfero, hydrosfero i litosferą przenosząc się z jednego środowiska do drugiego,
dzięki czemu wszystkie wody Ziemi stanowią jedność.
Badaniem hydrosfery zajmuje się hydrografia i oceanografia Głównymi elementami
obiegu wody w przyrodzie są : -opady atm. - odpływ wód - wsiąkanie -parowanie. Iośę wody
krąrzocej w przyrodzie nie ulega zmianie.
Straty równoważone są przez zyski, a ich zestawienie nazywamy bilansem wodnym.
Bilans dodatni Jest wtedy gdy więcej wody przybywa niż ubywa Bilans ujemny Kiedy więcej
wody ubywa niż przybywa
MORZA I OCEANY Oceany zajmują 361 mln km2 pow. ziemi (71%). Największą
głębokość występuje w rowach oceanicznych, najmniejsza na obszarach szelfów
przybrzeżnych. Granice pomiędzy oceanami so umowne Ocean spokojny pow. 180 mln km2
śr. g;źb. 4028 m naj. g;źb. 11022 m Ocean indyjski pow. 75 mln km2 śr. głęb. 3897 m naj.
głęb. 7455 m Ocean atlantycki pow. 106 mln km2 śr. g;źb. 3332 naj. g;źb. 9219. Morza to
część oceanów przylegające do kontynentów, całkowicie lub częściowe otoczone lodami,
podlegające dużym wpływom Dzielimy na: Morza otwarte potoczone z oceanem bardzo
szeroko na przykład. M. Północne Morza przybrzeżne oddzielone od oceanów ;łańcuchami
wyspą lub półwyspami na przykład. M. Południowo-Chińskie Morza międzywyspowe leżące
między wyspami na przykład. M. Archipelagu Sundajskiego, M. Celebes Morza śródziemne,
międzykontynętalne leżące między kontynentami na przykład. M. Śródziemne , M.
Czerwone - wewnotrzkontynentalne obramowane brzegami jednego kontynentu na przykład.
M Bałtyckie, M. Białe
Skład chemiczny wody morskiej:: NaCl- 78% MgCl2 -11% MgSO4 -4,4%, CaSo4 - 3,6%
inne -3%
ZASOLENIE zależy od temp. intensywności parowania , opadów, i dopływu słodkich wód z
rzek.. W strefach zwrotnikowych do 38%, malejoc ku biegunom 25%. Temp. Wód. strefy
gorocej i zimnej zmienia siź w ciogu roku zaledwie o kilka stopni, a wód strefy umiarkowanej
o kilkanaście stopni.
Zjawiska wodne
Falowanie wód wywołują przede wszystkim wiatry i ruchy sejsmiczne Fale sejsmiczne to
tsunami to o kilkunasto lub klikudziesięciometrowe fale wywołane trzęsieniami ziemi.
Pływy (Przepływy i odpływy mórz) to regularne powtarzające się podnoszenie i opadanie
pozycja. wody morskiej. Wywołują je się grawitacyjne księżyca a w mniejszym stopniu słońca
działajace na naszą planetę.
1
Przypływ woda podnosi się po stronie zwróconej do księżyca a także po przeciwnej stronie
kuli ziemskiej
Odpływ Na przeciwległych do przypływów miejscach ziemi występuje w tym samym czasie
obniżenie poziomu wody.
Prądy morskie są to to podłużne rzeki” bez dna i brzegów płynące w powierzchniowych
strefach wód oceanu, na znaczne odległości Powstają na wskutek - stałych wiatrów , gównie
pasatów - różnicy gęstości wody związanej z różnicą temp. i zasolenia
Prod ciepły płyną od mniejszych szerokości geograficznych w kierunku biegunów Prądy
zimne płyną od okolic podbiegunowych ku równikowi Prądy obojętne Prądy nisące wodę o
temp. równej lub podobnej do temp. wód danego akwenu.
MORZE BAŁTYCKIE płytkie śródziemne morze oceanu Atlantyckiego o śr. głębokoi. 55 m i
pow. ok. 385 tyś. kom2 największa głębokość znajduje się w głębi Landsort (459 m) Temp.
waha się od 0 do 18. śr zasolenie jest niska 7-8% śr. wysokość fali wynosi 3-4 m
WODY PODZIEMNE
Podział : -zaskórne zalegają płytko ,reagują na zmiany
atmosferyczne. ulegają zanieczyszczenią, nie nadają się do picia. -artezyjskie, gruntowe,
głębinowe Zalegają głębiej nie podlegają zanieczyszczeniom
Występowanie wód artezyjskich największe skupisko studni artezyjskiej (oko;o 3000)
znajduje siź na terenie wielkiego basenu Artezyjskiego w Australii. W Polsce baseny
artezyjskie znajdują się w Nicce ,ódzkiej i Niecce Mazowieckiej
Podział; wód głębinowych ze względu na skład chemiczny
Silnie zmineralizowane
(woda mineralna), lub mają podwyższoną temp. (termy) Ze wzglądu na skład chemiczny
wyróżniamy m. in. solanki, szczawy, radoczynne
Rodzaje źródeł Wody podziemne samoczynnie wp;ywajoce na powierzchniź tworzo źród;o
;
-dolinne -warstwowe -szczelinowe Bagna i mokradła to obszary stale podmokle śą
elementami hydrosfery umieszczone po miedzy wodami powierzchniowymi a podziemnymi.
Wystźpujo na ca;ej kuli Sposób ich tworzenia się : -zarastanie jezior roślinnościo nieprzepuszczalne pod;oFe lub wieczna zmarzlina - duFe opady atmo. -brak
powierzchniowego odp;ywu wody na terenach o wysokim poziomie wód zaskórnych
OBSZARY ZASOBNE W WODŹ a) strefa równikowa - niż. Amazonki -kotlina Kongo Aarchipelag malajski w oceanie . Obszary te charakteryzują się dużymi opadami i
zmniejszonym parowaniem b) między 40 a 70 szerokości. geograficznej NS Obszary te
charakteryzuje duży odpływ , dość wysokie opady i zmniejszone parowanie. c) obszary
okołobiegunowe - charakteryzuje się małymi opadami związanymi z występowaniem wyżów
barycznych, małe parowanie, niskie temp. pow. maty odpływ
OBSZARY DEFICYTU (bilans ujemny) a) strefa zwrotnikowa Obszary te charakteryzują
niskie opady, wys. temp. , duże parowanie , mała wilgotność powietrza .
2
b) bezodpływowe obszary Kazachstanu, azji środkowej i wielkiej kotliny USA
Rzeka Woda łącząc się w strugi, potoki i strumienie, tworzy ...łączące się ze sobą i
kończące się wspólnym ujściem do zbiornika wodnego noszą nazwę systemu rzecznego.
System rzeczny tworzy więc rzeka główna wraz z dopływami. Rzeka główna uchodzi
bezpośrednio do morza lub innego zbiornika wodnego, nie będąc dopływem żadnej innej
rzeki. W zależności od głębokości zbiornika wodnego powstaje ujście rzeczne, zwane deltą
obszar którym znajduje się system rzeczny, nazywamy dorzeczem. Zlewisko to obszar, z
którego wody wielu systemów rzecznych spływają do jednego zbiornika wodnego obszary
bezodpływowe, tereny, po których płynące rzeki nie mają ujścia, naturalnego połączenia z
żadnym z oceanów, lecz zanikają po drodze lub kończą swój bieg w bezodpływowych
jeziorach Na obszarach bezodpływowych występują często tzw. rzeki okresowe i
epizodyczne, prowadzące wodę tylko okresowo w porze deszczowej lub sporadycznie, w
czasie bardzo silnych opadów burzowych. Rzeki obszarów bezodpływowych nie mają
stałego zasilania w wodę. W zależności od klimatu panującego na obszarach, przez które
przepływa rzeka, sposób i rytm zasilania rzeki, czyli „ustrój rzeki" może być różny. Ustrój
(reżim) rzeki określa się na podstawie wieloletnich obserwacji rodzaju i przebiegu zasilania.
Na ustrój rzeczny ma również wpływ budowa geologiczna, ukształtowanie powierzchni i
szata roślinna okolicznych terenów.
Wody płynące należą do głównych czynników rzeźbotwórczych powierzchni Ziemi.
Efekty tej działalności zależą od spadku rzeki, uwarunkowanego ukształtowaniem terenu,
ilości płynącej wody oraz budowy geolo- gicznej podłoża. W większości rzek wyróżnia się
trzy odcinki: bieg górny\ środkowy i dolny. Różnica między tymi odcinkami polega głównie na
różnicy spadku i ilości niesionej wody terasy akumulacyjne. różnice w odporności skał
podłoża, po którym płynie rzeka, powodują, że powstaje, progi, bystrza i wodospady.
Jezioro to naturalne zagłębienie lądu wypełnione wodą, które nie ma połączenia z morzem.
Najwięcej jezior znajduje się na terenach byłych zlodowaceń w północnych częściach
kontynentu europejskiego i amerykańskiego oraz w wysokich górach. Biorąc pod uwagę
genezę misy jeziornej i pochodzenie wody w jeziorze, dzielimy je na:
1. polodowcowe — powstałe na skutek akumulacyjnej i erozyjnej działalności lądolodów i
lodowców górskich; ze względu na powstanie misy jeziornej, wyglądu i kształtu dna
dzielimy je na:
a) morenowe — powstałe na skutek wypełnienia wodą zagłębień na obszarach zarówno
moreny dennej, jak i moren czołowych w wyniku nierównomiernej akumulacji osadów
morenowych; mają one rozwiniętą linię brzegową oraz dużą powierzchnię, np. Śniardwy,
Mamry, Wielimie, niektóre jeziora Finlandii'
b) rynnowe - wypełniające podłużne, rozległe zagłębienia powstałe j w wyniku erozyjnej
działalności wód płynących często pod ciśnieniem^ hydrostatycznym pod lądolodem lub
lodowcem {np. Jezioro Raduń-i skie, Jezior ak, Tałty, Nidzkie)',
c) oczka - wytopione z brył martwego lodu, zagrzebanych pod otworamij morenowymi i
sandrowymi, lub powstałe w wyniku eworsyjnej (dn żącej) działalności wód roztopowych w
lądolodzie;
d) cyrkowe (karowe) — powstałe na skutek wyorania przez lodowce mi| jeziornej w skalnym
podłożu w obrębie dawnego pola firnowegg w górach, np. Czarny Staw, Morskie Oko,
Wielki Staw,
3
2. tektoniczne—lodowcowe powstałe w wyniku ruchów skorupy ziemskie tworzących
wielkie zagłębienia i obniżenia, przemodelowane przez lądoi lód, wypełnione następnie wodą
z topniejącego lądolodu, np. Wielkie Jel ziora w Ameryce Północnej (Górne, Ontario) oraz w
Europie Północnd (Ładoga, Onega, Wener
3. tektoniczne — powstałe w wyniku ruchów skorupy ziemskiej, w zapadli, skach i rowach
tektonicznych, np. Tanganika, Niasa, Titicaca, Bajka
4 reliktowe powstałe w wyniku ruchów tektonicznych powodujący odcięcie dawnych mórz od
oceanów, np. Morze Kaspijskie i Jezioro Aralskie
5. wulkaniczne- powstałe w kraterach wygasłych wulkanów, wypełnio| wodą pochodzenia
atmosferycznego, np. Albano we Włoszech, na^^ wie Centralnym we Francji, jeziora na
Jawie
6. kosmiczne — powstałe w wyniku wypełnienia wodą kraterów powstałych po uderzeniach
meteorytów, np. Crater Lakę w Ameryce Północnej,
7. krasowe - powstałe w zagłębieniach utworzonych wskutek rozpuszczenia węglanu
wapnia w skałach (zespół jezior na Polesiu Lubelskim);
8 nadbrzeżne - powstałe przez odcięcie mierzejami zatok, np. jezioro Ser-bsko. Do tej grupy
zalicza się również jeziora powstałe wskutek podnoszenia się poziomu wód gruntowych,
związanego z podnoszeniem się poziomu morza, np. Łebsko, Gardno,
9. przyrzeczne (starorzecza) - powstałe w odciętych meandrach, będących częścią
dawnego koryta rzeki Głębokość jezior związana jest z ich genezą. Do najgłębszych należą
jeziora pochodzenia tektonicznego, szczególnie jeziora rowów tektonicznych. Do
najpłytszych z reguły należą jeziora nadbrzeżne
Najgłębszym jeziorem świata jest
Bajkal (1620 m\ który jest również największym zbiornikiem wody słodkiej na świecie.
Największym jeziorem świata jest Morze Kaspijskie* o powierzchni 371 tyś. km2.Retencja to czasowe zatrzymanie wody, opóźniające jej odpływ. Wy-TÓżnić można retencję
powierzchniową w postaci pokrywy śnieżnej, lodowcowej, wody zatrzymanej w jeziorach
czy obszarach zabagnionych oraz retencję gruntową w postaci głęboko zalegających wód
podziemnych, Czapy lodowe, zwane lodowcami fieldowymi, powstają na wysoko położonych płaskowyżach. Z wypukłego pola firnowego w różne strony spływają krótkie jęzory
lodowcowe, niekiedy z szybkością 300 m rocznie. Czap) lodowe istnieją na obszarach
północnej Europy Lodowce górskie występują w wysokich górach świata. Warunkami
sprzyjającymi tworzeniu się lodowców górskich są: położenie obszaru pd wyżej granicy
wiecznych śniegów, spłaszczenie lub zagłębienie terenu, dfl datni bilans wodny. Lodowiec
górski składa się z dwóch części: górnejj zwanej polem firnowym — oraz dolnej, zwanej
jęzorem lodowcowym.Pole firnowe' miejscem gromadzenia się śniegu i lodu Zajmuje ono
rozległe zagłębienia i kotliny górskie. Jest obszarem zasilania Lodowca,. tworzenia się
warstw nietopnialego śniegu zamieniającego się w firn.
4