gminy padew narodowa
advertisement
Załącznik do Uchwały Nr XXII/104/05 Rady Gminy w Padw i Narodow ej Z dnia 25 lutego 2005r U R Z Ą D G M I N Y PADEW NARODOWA PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA dla GMINY PADEW NARODOWA Padew Narodowa 2004 SPIS TREŚCI : 1. WSTĘP 1 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY PADEW NARODOWA 6 2.1. Przestrzeń gospodarczo-społeczna gminy (wybrane elementy) 6 2.1.1. Dane ogólne, położenie, podział administracyjny 6 2.1.2. Stan i struktura ludności 7 2.1.3. Gospodarka (przemysł i usługi) 8 2.1.4. Rolnictwo 9 2.2. Systemy infrastruktury technicznej i gospodarki komunalnej 11 2.2.1. Komunikacja-drogowa, kolejowa, inne 11 2.2.2. Zaopatrzenie w wodę, oczyszczanie ścieków 13 2.2.3. Gospodarka odpadami 15 2.2.4. Ciepłownictwo 18 2.2.5. Gazownictwo 18 2.2.6. Elektroenergetyka 19 2.3. Środowisko przyrodnicze gminy 20 2.3.1. Budowa geologiczna i rzeźba terenu 20 2.3.2. Bogactwa naturalne 21 2.3.3. Gleby 21 2.3.4. Wody podziemne i powierzchniowe 22 2.3.5. Stan zanieczyszczenia powietrza 2.3.6. Warunki klimatyczne 28 24 2.3.7. Roślinność i zieleń 29 2.3.8. Świat zwierząt 31 3. PRZYCZYNY ZAGROŻEŃ ORAZ TENDENCJE ZMIAN W ŚRODOWISKU PRZYRODNICZYM GMINY 32 3.1. Zmiany rzeźby terenu 32 3.2. Wody podziemne i powierzchniowe 32 3.3. Zanieczyszczenia powietrza 34 3.4. Hałas 36 3.5. Degradacja gleb 37 3.6. Degradacja roślinności 38 3.7. Świat zwierząt 40 3.8. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące 40 3.9. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska 41 3.10. Zewnętrzne źródła zagrożeń dla środowiska przyrodniczego 42 4. IDENTYFIKACJA CELÓW DLA OCHRONY ŚRODOWISKA 44 5. STRATEGIA DZIAŁAŃ DLA POPRAWY STANU ŚRODOWISKA 6. HARMONOGRAM WRAZ Z KOSZTAMI REALIZACJI PROGRAMU ORAZ ŹRÓDŁA JEGO FINANSOWANIA 67 6.1. Założenia szacowania kosztów 67 6.2. Źródła finansowania i warunki udzielania pomocy publicznej 6.2.1. Krajowe źródła finansowania Programu 69 6.2.2. Fundusze strukturalne Unii Europejskiej 70 6.2.3. Inne formy pomocy finansowej 74 6.3. Harmonogram, koszty i sposoby finansowania zadań Programu 76 Struktura Programu Ochrony Środowiska 49 67 77 7. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM 85 7.1. Instrumenty realizacji programu 85 7.1.1. Instrumenty prawne 85 7.1.2. Instrumenty ekonomiczne 87 7.1.3. Instrumenty organizacyjne 88 7.1.4. Instrumenty edukacyjno-informacyjne 89 7.2. Kontrola realizacji programu 90 7.2.1. Monitoring stanu środowiska 90 7.2.2. Monitoring działań Urzędu Gminy na rzecz realizacji celów określonych Programem 90 8. STRESZCZENIE 94 9. TERMINOLOGIA PRZYJĘTA W PROGRAMIE OCHRONY ŚRODOWISKA 101 9.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównoważonego 101 9.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska 102 9.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno-ściekowej 104 9.4. Terminologia z zakresu gospodarki odpadami 106 MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE 110 MAPY POGLĄDOWE 111 AUTOR PROJEKTU ‘ PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ’ : BIURO BADAWCZO–PROJEKTOWE ‘ŚRODOWISKO’ SP. Z O.O. 35-506 RZESZÓW OSMECKIEGO 41.1 ZESPÓŁ AUTORSKI PROJEKTU : mgr inż. Zygmunt Koczot – kierownik projektu programu ochrony środowiska 1. WSTĘP Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska1, polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska (art. 13). W celu realizacji polityki ekologicznej państwa zarządy województwa, powiatów i gmin sporządzają swoje programy ochrony środowiska uwzględniając w nich cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów (art. 14 i 17). Cele ogólne polityki ekologicznej państwa w sferze racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych oraz jakości środowiska określa II Polityka Ekologiczna Państwa przyjęta przez Radę Ministrów dnia 13.06.2000 roku. Zgodnie z nią nadrzędną wartością w polityce ekologicznej państwa jest człowiek. Oznacza to, że zdrowie społeczeństwa jako całości, komfort środowiska, w którym żyją i pracują społeczności lokalne oraz życie i zdrowie każdego obywatela są głównym kryterium w realizacji polityki ekologicznej na każdym szczeblu. Dotyczy to więc miejsca pracy i zamieszkania, szczebla lokalnego, regionalnego i krajowego. Polityka ekologiczna winna się rządzić pewnymi zasadami, a wśród nich wiodącą czyli zasadą zrównoważonego rozwoju. Podstawowym założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku możli-wości korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istotą zasady zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych,ekonomicznych i ekologicznych. Oprócz zasady zrównoważonego rozwoju przy realizacji polityki ekologicznej winny być brane pod uwagę inne, pomocnicze zasady: zasada przezorności, która przewiduje, że rozwiązywanie pojawiających się problemów powinno następować już wtedy, kiedy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, zasada wysokiego poziomu ochrony środowiska, która zakłada, że stosowanie prewencji i przezorności powinno być ukierunkowane na wysoki i bezpieczny dla zdrowia ludzkiego poziom ochrony środowiska, zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, co w praktyce oznacza uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi, zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego, a więc potrzeba zaspokajania potrzeb obecnego pokolenia z równoczesnym tworzeniem i utrzymywaniem warunków dla przyszłych pokoleń jako społeczeństw, grup społecznych i jednostek ludzkich w ramach sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów i walorów środowiska oraz równoważenie szans pomiędzy człowiekiem a przyrodą poprzez zapewnienie zdrowego i 1 Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 62 poz. 627). bezpiecznego funkcjonowania jednostek ludzkich przy zachowaniu trwałości podstawowych procesów przyrodniczych ze stałą ochroną różnorodności biologicznej, zasada regionalizacji oznaczająca między innymi rozszerzenie uprawnień dla samorządu terytorialnego do ustalania regionalnych opłat i wymogów ekologicznych wobec jednostek gospodarczych i regionalizowanie ogólnokrajowych narzędzi polityki ekologicznej, zasada uspołecznienia polityki ekologicznej przez stworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji pozarządowych w procesie kształtowania modelu zrównoważonego rozwoju, zasada „zanieczyszczający płaci”, zasada prewencji, która zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno być podejmowane na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć, zasada stosowania najlepszych dostępnych technik, zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej, która ma zastosowanie do wyboru planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska. Ochrona środowiska przyrodniczego jest jednym z głównym warunków osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, równie istotnym jak pozostałe czynniki, którymi są rozwój gospodarczy, ład przestrzenny i warunki społeczne. Zrównoważony rozwój z punktu widzenia środowiska przyrodniczego to dążenie do: zachowania możliwości odtwarzania się zasobów naturalnych, racjonalnego użytkowania zasobów nieodnawialnych i zastępowania ich substytutami, ograniczania uciążliwości dla środowiska i nieprzekraczania granic wyznaczonych jego odpornością, zachowania różnorodności biologicznej, zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa ekologicznego, tworzenia podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w dostępie do ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń. Generalnie celami polityki ekologicznej w skali kraju w sferze racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych są: racjonalizacja użytkowania wody, zmniejszenie zużycia surowców oraz odpadów z produkcji, zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, ochrona gleb, wzbogacanie i racjonalna eksploatacja zasobów leśnych, ochrona zasobów kopalin. Program ochrony środowiska dla Gminy Padew Narodowa powinien wytyczać cele polityki ekologicznej, takie jak: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych przez zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów, a równocześnie wzrost udziału w wykorzystywaniu zasobów odnawialnych, ochronę powietrza i ochronę przed hałasem przez redukcję emisji gazów i pyłów oraz emitorów hałasu i wibracji, ochronę wód przez właściwą gospodarkę wodno-ściekową oraz racjonalizację zużycia wody, ochronę gleb i powierzchni ziemi przez minimalizowanie destrukcyjnych oddziaływań przemysłu oraz komunikacji, ochronę zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bioróżnorodności przez zmniejszanie presji wynikającej z rozwoju gospodarczego. Cele ochrony środowiska dla Gminy Padew Narodowa powinny nosić cechy: specjalistycznych, mierzalnych, akceptowalnych, realistycznych, terminowych. Program ochrony środowiska powinien być powiązany z dokumentami wyższej rangi i wynikać z zapisów Polityki Ekologicznej Państwa2. Program ochrony środowiska powinien być także powiązany dokumentami szczebla wojewódzkiego, powiatowego oraz gminnego. z Z dokumentów szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego zostały w pierwszym rzędzie uwzględnione : Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Mieleckiego. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Padew Narodowa . Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego. W Programach ochrony środowiska dla Województwa Podkarpackiego i Powiatu Mieleckiego wskazano 4 obszary strategiczne : ochronę i poprawę jakości środowiska, racjonalne użytkowanie zasobów środowiska, współpracę transgraniczną, edukację ekologiczną, dostęp do informacji i poszerzanie dialogu społecznego. W poszczególnych obszarach wyodrębniono cele strategiczne. Obszar strategiczny‘Ochrona i poprawa jakości środowiska’ obejmuje cele Ochronę wód i kształtowanie stosunków wodnych, Gospodarkę odpadami, 2 Polityka Ekologiczna Państwa – uchwalona przez Sejm RP w dniu 8 maja 2003 r. Ochronę przed hałasem, Ochronę przed polami elektromagnetycznymi, Przeciwdziałanie poważnym awariom oraz zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego, Ograniczanie zanieczyszczeń powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu, Ochronę przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej. Obszar ‘Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska’ zawiera 5 celów strategicznych Zmniejszenie materiałochłonności,wodochłonności, energochłonności i odpadowości gospodarki, Wykorzystanie energii odnawialnej, Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych, Ochrona kopalin, Wzbogacanie i racjonalne użytkowanie lasów. Działania w polu strategicznm ‘Współpraca transgraniczna’ sprowadzają się do ograniczenia, zmniejszenia zanieczyszczeń transgranicznych. W tym celu konieczna jest współpraca z innymi gminami , powiatami, bądź województwami w zakresie przeciwdziałania awariom, jak również w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska nat. Obszar strategiczny ‘Edukacja ekologiczna, dostęp do informacji i poszerzanie dialogu społecznego’ obejmuje jeden cel strategiczny, tj. Propagowanie idei ochrony środowiska oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju (ekonomicznego, ekologicznego i społecznego) w społeczeństwie. W ‘Planie Rozwoju Gminy Padew Narodowa’, której zadaniem jest przyspieszenie rozwoju i strukturalnego dostosowania Gminy oraz poprawa poziomu życia jej mieszkańców, za strategiczne cele uznano : Utrzymanie istniejącej bazy rekreacyjno–wypoczynkowej i tworzenie sprzyjających warunków dla jej rozwoju, Wybudowanie krytej pływalni, Izby Pamięci Ignacego Łukasiewicza, W szkolnictwie i oświacie zachowanie istniejącej sieci szkół i przedszkoli, rozwój szkolnictwa ponadpodstawowego, podniesienie og. poziomu edukacji mieszkańców, Rozwój rolnictwa, w szczególnści ogrodnictwa poprzez organizację zbutu produktów rolnych, powstawaniu nowych gałęzi przetwórstwa rolnego, organizację i rozwój gospodarstw rolnych specjalistycznych, Przyspieszenie budownictwa w wyniku przygotowania oferty terenów budowlanych, ponadto modernizowanie istniejącyh budowli, Rozwój infrastruktury technicznej w gminie, modernizacja drogi wojewódzkiej nr 985, poprawa stanu technicznego dróg gminnych i dróg rolniczych, jak również ochronę środowiska naturalnego, Poprawę bezpieczeństwa publicznego, zmniejszanie bezrobocia i ochronę zdrowia mieszkańców, Promocję Gminy Padew Narodowa. Z analizy celów szczegółowych wynika, że cel główny uwzględnia ochronę zasobów środowiska przyrodniczego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz z celami ekologicznymi państwa. Wśród celów wymienionych w cytowanym dokumencie są : wykorzystanie wartości przyrodniczo-krajobrazowych gminy, ochrona i zagospodarowywanie walorów i zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego, prawidłowa gospodarka leśna, rozwój i poprawa funkcjonowania systemu komunikacji i infrastruktury technicznej m.in. przebudowa drogi wojewódzkiej oraz remont i modernizacja dróg gminnych i rolniczych, co w konsekwencji prowadzi do realizacji takich celów jak poprawa jakości powietrza, zmniejszenie hałasu oraz zmniejszenie nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej jako elementu ochrony zasobów wód, racjonalne i proekologiczne gospodarowanie zasobami zieleni nieurządzonej i terenami niezainwestowanymi jako realizacja celu krajowego w zakresie utrzymania na odpowiednim poziomie różnorodności biologicznej i krajobrazowej. poprawa warunków życia mieszkańców i stanu bezpieczeństwa publicznego. zagospodarowywanie terenu gminy w sposób racjonalny pod względem przestrzennym i architektonicznym. 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY PADEW NARODOWA . 2.1. Przestrzeń gospodarczo-społeczna gminy (wybrane elementy) 2.1.1.Dane ogólne, położenie, podział administracyjny : Gmina Padew Narodowa zlokalizowana jest w powiecie mieleckim, w północno-zachodniej części województwa podkarpackiego. W terenie gminy położonych jest 12 sołectw : Babule, Domacyny, Kębłów, Padew Narodowa, Piechoty, Pierzchne, Przykop, Rożniaty, Wojków, Zachwiejów, Zaduszniki, Zarównie. Sąsiaduje z gminami Tuszów Narodowy i Gawłuszowice w pow. mieleckim, Baranów Sandomierski w pow. tarnobrzeskim i Cmolas w pow. kolbuszowskim. Atutem rozwoju gminy jest fakt położenia jej w obszarze podwyższonej aktywności społecznogospodarczej, rozciągający się od Tarnobrzega i Stalowej Woli poprzez Mielec do Dębicy, wzdłuż drogi wojewódzkiej Tarnobrzeg – Dębica oraz linii kolejowej Dębica – Tarnobrzeg. Ponadto gmina Padew Narodowa znajduje się w zasięgu oddziaływania dwóch ośrodków subregionalnych Mielca i Tarnobrzega, co znacznie wzbogaca jej możliwości rozwoju przestrzenno – gospodarczego. Padew Narodowa jest gminą o funkcji rolniczej z podstawowym działaniem produkcji roślinnej i słynie głównie z uprawy ziemniaka wczesnego. Dodatkowo gmina posiada elementy funkcji produkcyjno – przemysłowej. Głównym elementem w układzie strukturalnym jest wieś Padew, pełniąca dla całej gminy funkcję głównego ośrodka administracyjno – usługowego, mieszkaniowego, jak i rolniczo – produkcyjnego. Strukturę przestrzenną gminy tworzą : sieć osadnicza tj. wieś Padew , największe skupisko osiedleńcze zlokalizowane niemal w ośrodku geometrycznym obszaru gminy, osiedla wiejskie : Pierzchne, Rożniaty, Kębłów, Wojków, Zaduszniki, Przykop i Domacyny, stanowiące na ogół zwarte skupiska zabudowy, zlokalizowane w północno-zachodniej części gminy, w obrębie doliny Wisły, osiedla wiejskie : Zarównie, Zachwiejów, Piechoty i Babule będące również zwartymi pod względem zabudowy jednostkami, położone w południowowschodnim obszarze gminy, w obrębie Równiny Grębowskiej , ośrodki obsługi ludności i rolnictwa, zlokalizowane niemal we wszystkich osiedlach wiejskich, z największym we wsi Padew, obsługującym całą gminę, tereny produkcji rolnej, obejmujące większość obszaru gminy, a stanowiące główne źródło utrzymania ludności. tereny produkcji poza rolniczej, jak cegielnie, młyny, piekarnie, tartak i inne, stanowiące uzupełnienie funkcji gospodarczej gminy i dodatkowe źródło dochodów ludności, obszary ekologiczne tj. dolina rzeki Wisły przylegająca do gminy od strony północnozachodniej i obszar leśny położony w południowo-wschodniej części gminy, pełniące funkcje rekreacyjno-wypoczynkową nie tylko dla mieszkańców gminy, układ komunikacyjny w postaci : linii kolejowej Dębica-Tarnobrzeg ze stacją we wsi Padew, linii kolejowej szeroko torowej (tzw. Linii Hutniczo-Siarkowej) ze stacją przeładunkową w sąsiedniej miejscowości Wola Baranowska, sieci dróg wojewódzkich, powiatowych oraz gminnych, łączących pozostałe elementu struktury przestrzennej w jedną całość. Infrastruktura techniczna, która uzupełnia strukturę funkcjonalno-przestrzenną gminy a w którą gmina Padew Narodowa jest bogato wyposażona. Korzystne warunki przyrodniczo–krajobrazowe, bogactwo fauny i flory, niezanieczyszczone powietrze oraz piękne lasy stwarzają korzystne warunki do harmonijnego obcowania ludzi ze środowiskiem naturalnym. 2.2.2.Stan i struktura ludności : Powierzchnia i ludność, według danych Urzędu Gminy powierzchnia obszaru całej gminy wynosi 7055 ha. Liczba ludności gminy w dniu 31 stycznia 2003 r. wynosiła 5573 osób. Średnia gęstość zaludnienia gminy wynosiła 78 osób/ km2. Największą gęstość zaludnienia posiada siedziba gminy – Padew Narodowa (123 osoby/km2) natomiast najmniejszą posiada wieś Babule (32 osoby/km2). Struktura demograficzna ludności jest istotnym elementem rozwoju gminy. Decyduje m. in. o kształcie rynku pracy, potrzebach edukacyjnych, spodziewanych kierunkach migracji, zadaniach z zakresu opieki społecznej. Struktura wiekowa ludności jest korzystna. Ponad połowa populacji gminy (ca 60%) jest w wieku produkcyjnym. W wieku przedprodukcyjnym pozostaje ca 25%, a w wieku poprodukcyjnym ca 15% mieszkańców. Wśród populacji w wieku produkcyjnym przeważają mężczyźni stanowiący c. 55% tej grupy wiekowej, a wśród populacji w wieku poprodukcyjnym przeważają kobiety, które stanowią c. 65 % tej grupy ludności. Tabela . Ludność gminy wg płci Rok 2002 2003 2004 Ogółem 5553 5523 5526 Mężczyźni 2798 2770 2778 Kobiety 2755 2753 2748 Wśród mieszkańców gminy w wieku 15 lat i więcej 36,7% stanowią osoby z wykształceniem podstawowym, 36,2% z wykształceniem zasadniczym, 21,8% z wykształceniem średnim, 4,9% z wykształceniem wyższym. Najwyższa stopa bezrobocia dotyczy osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym i średnim, a wśród kobiet dodatkowo jeszcze z wykształceniem wyższym. Tabela . Ludność gminy w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym Rok Og. Przedprodukcyjnym 2002 2003 5553 5523 (<17 lat) w osobach w% 1386 25 1339 24 w wieku Produkcyjnym (18-60K, 18-65M) w osobach 3277 3306 w% 59 60 Poprodukcyjnym (>60 K, >65 M) w osobach w % 890 16 878 16 2004 5526 1271 23 3365 61 890 16 Podsumowując, należy stwierdzić, że poziom rozwoju gospodarczego gminy jest zbliżony do poziomu reprezentowanego przez inne gminy powiatu. Gmina jest jednak położona w bezpośredniej bliskości Mielca i Tarnobrzega, a więc w najaktywniejszej gospodarczo części rejonu północnej części województwa, co dobrze rokuje na przyszłość zarówno miejscowości Padew Narodowa, jak i całej gminie. 2.1.3. Gospodarka (pozarolnicza działalność gospodarcza) : W w gminnej ewidencji działalności gospodarczej zarejestrowanych jest c. 145 podmiotów gospodarczych. Wg danych US w Rzeszowie na terenie gminy w systemie REGON zarejestrowano c. 100 podmiotów (transport – 40, handel – 32, usługi – 29, przemysł – 2). Na terenie gminy działają liczne jednoosobowe podmioty gospodarcze osób fizycznych oraz zatrudniające kilka osób. Duży odsetek małych firm świadczy o braku kapitału pozwalającego rozwinąć działalność na szerszą skalę. Podobna sytuacja jest niestety charakterystyczna dla całego województwa. Gmina Padew Narodowa należy do gmin aktywnych gospodarczo. Aktywność ta w dużym stopniu wiąże się z bezpośrednią bliskością Mielca i Tarnobrzega - głównych ośrodków przemysłowo-usługowych na Podkarpaciu. Sąsiedztwo to niewątpliwie stymuluje rozwój działalności gospodarczej na pobliskich obszarach. Podobnie jak w całym kraju, również w Gminie Padew Narodowa sektor prywatny zdecydowanie dominuje nad sektorem publicznym. Główni pracodawcy na terenie gminy, jednostki budzetowe i największe firmy mające siedzibę i obiekty produkcyjne na terenie gminy : GS ‘Samopomoc Chłopska’ obsługa ludności. Urząd Gminy z jednostkami budżetowymi : Publiczna Szkoła Podstawowa + cztery filie, Publiczne Gimnazjum, Ośrodek Pomocy Społecznej, Biblioteka Publiczna , Gminny Ośrodek Kultury Spółdzielnie Kółek Rolniczych Bank Spółdzielczy Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, NZOZ Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy im. Św. Ojca Pio w Rożniatach, Małe i średnie przedsiębiorstwa zarejestrowane w gminie, Sieć usług handlu, obejmuje 34 sklepy należące do sektora prywatnego i spółdzielczego oraz 2 restauracje. Powierzchnia użytkowa sklepów wynosi 1889 m2, a zatrudnienie 56 osób. Zakres obsługi sieci sklepów obejmuje poziom elementarny i podstawowy skoncentrowany głównie w ośrodku gminnym i w tym zakresie zapewnia obsługę mieszkańcom gminy. 2.1.4. Rolnictwo : Gmina Padew Narodowa jest gminą rolniczą. Podobnie jak w większości kraju produkcja rolna w gminie oparta jest na rozdrobnionym, niewyspecjalizowanym sektorze prywatnym. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w gminie wynosi zaledwie c. 3,5 ha (średnia krajowa ponad 7 ha). Procesy restrukturyzacyjne w rolnictwie przebiegają powoli i nie są zbyt efektywne. Najlepsze warunki glebowo-przyrodnicze mają wsie Domacyny, Zaduszniki, Rożniaty, Przykop. Ocena rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy jest dość korzystna, wpływają na to szczególnie: rzeźba terenu i agroklimat. Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg IUNG w Puławach wynosi 72,9 pkt. Jest on zbliżony do wskaźnika dla powiatu mieleckiego i województwa podkarpackiego, nieco wyższy od wskaźnika dla kraju. O możliwościach produkcyjnych rolnictwa gminy decyduje poza jakością rolniczej przestrzeni produkcyjnej ilość ziemi użytkowanej rolniczo. W ogólnej powierzchni gminy 7.055 ha, użytki rolne zajmują 5.297 ha, co stanowi 75 % ogólnej powierzchni gminy. Bardzo niewielką powierzchnię zajmują lasy, których powierzchnia wynosi 858 ha, co stanowi 12 % ogólnej powierzchni gminy. Tabela . Bonitacja gruntów (wg IUNG Puławy) – 1994. Grunty orne Klasa I Klasa II Klasa III a Klasa III b Klasa IV a Klasa IV b Klasa V Klasa VI Klasa VI z Ogółem : 25 203 407 522 925 968 1101 444 34 4629 Użytki zielone 12 123 354 314 84 18 905 % udział klasy 0,4 3,9 19,0 40,8 25,5 9,5 0,9 - Największy udział posiadają gleby klasy IV i V. Występują one na obszarze całej gminy, a szczególnie we wsiach Zachwiejów, Pierzchne, Piechoty, Babule, Kebłów, Padew Narodowa i Zarównie. Miejscowości te posiadają mało korzystne warunki glebowe, gleby zaliczane są do kompleksu żytniego dobrego i słabego. Gleb najlepszych w klasach od I do III jest 23,2 % i występują one we wsiach położonych nad Wisła, tj. Domacyny, Przykop, Rożniaty, Zaduszniki.. Należą one do kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego. Tabela . Grunty w gospodarstwach rolnych wg stanu na dzień 20 maja 2002. Wyszczególnienie Ogółem : Użytki rolne Grunty rolne W tym: odłogi Ugory Sady Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty Ogółem : W ha % 4979 100,0 4341 87,2 3645 73,2 306 6,1 77 1,6 24 0,5 558 11,2 115 2,3 269 5,4 368 7,4 Gosp. indywidualne W ha % 4910 100,0 4288 87,3 3591 73,1 306 6,2 77 1,6 24 0,5 558 11,4 115 2,3 269 5,5 353 7,2 Tabela . Charakterystyka gospodarstw rolnych wg stanu na dzień 20.05. 2002 Grupy obszarowe użytków rolnych Ogółem: Do 1 ha 1-5 5-10 10-15 15 ha i więcej 2.2. Liczba gospodarstw ogólna 1169 217 655 251 29 17 4910 144 2181 1842 369 374 Powierzchnia w ha Użytków Lasów i gruntów rolnych leśnych 4288 100 1833 1662 341 352 269 8 166 77 11 8 Systemy infrastruktury technicznej i gospodarki komunalnej : W celu zapewnienia warunków prawidłowego funkcjonowania gminy intensywnie rozbudowuje ona posiadaną infrastrukturę, przeznaczając na inwestycje prawie 30 % swojego budżetu. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury jest podporządkowana trzem głównym celom : stworzeniu warunków sprzyjających rozwojowi rolnictwa, stworzeniu warunków rozwoju drobnej wytwórczości, podniesieniu warunków socjalno - bytowych lokalnej społeczności. Główne inwestycje ostatnich lat były realizowane w zakresie rozbudowy w Gminie sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej, elektrycznej i telefonicznej, remontu i budowy dróg gminnych. Ponadto budowa własnego ujęcia wody i stacji uzdatniania, remont obiektów oświatowych, rozbudowa kompleksu wypoczynkowo–rekreacyjnego. 2.2.1. Komunikacja drogowa, kolejowa, inne. Gmina Padew Narodowa posiada stosunkowo dobrze rozwinięty sys-tem połączeń komunikacyjnych. Niestety podobnie jak w całym kraju ich stan techniczny jest niezadawalający. Jest to następstwem zarówno wzmożonego ruchu kołowego (zwłaszcza taboru ciężkiego), słabej jakości materiałów używanych do budowy dróg, jak i braku dużych inwestycji drogowych. Najważniejszą drogą przebiegającą przez teren gminy jest droga wojewódzka nr 985 relacji Tarnobrzeg – Padew Narodowa – Mielec – Dębica, administrowana przez Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich. Układ komunikacyjny uzupełnia sieć dróg powiatowych, gminych i lokalnych(wiejskie, polne,dojazdiowe). Stan dróg powiatowych jest na terenie gminy Padew Narodowa bardzo zły. Na ogólną ilość 41,33 km 32 km wymaga natychmiastowej modernizacji. Drogami tymi administruje Starostwo Powiatowe w Mielcu. Stan dróg gminnych jest również niezadawalający. Zarządcą tych dróg jest gmina Padew Narodowa. Drogi gminne to przeważnie drogi o nawierzchni ulepszonej – haszowe. Występujący od kilku lat wzrost liczby pojazdów samochodowych i rolniczych przy wzroście mobilności mieszkańców powoduje szybsze niszczenie dróg. Konsekwencją tego, przy braku wystarczających środków finansowych na budowę, modernizację, ochronę i utrzymanie dróg jest postępująca degradacja ich stanu technicznego. Ponadto wymagania techniczne i administracyjne dotyczące procesu inwestycyjnego przerastają możliwości samorządu gminnego i utrudniają poprawę sieci dróg gminnych. Po wybudowaniu sieci kanalizacyjnej, której kolektory w większości zaprojektowane są wzdłuż dróg gminnych należy dokonać gruntownej modernizacji tych dróg poprzez utwardzenie ich dywanikiem asfaltowym. Tabela 1. Potrzeby odnowy i modernizacji dróg Lp. Wyszczególnienie Długość w km Odnowa nawierzchni km 1 2 3 Drogi wojewódzkie Drogi powiatowe Drogi gminne 7,292 41,333 30,44 Modernizacja % km % 7,292 32 10 33 12 40 Gmina Padew Narodowa. posiadają dogodne połączenia autobusowe z okolicznymi ośrodkami przemysłowymi : Mielcem i Tarnobrzegiem. W m. Padew Narodowa znajduje się przystanek autobusowy umożliwiający mieszkańcom korzystanie z autobusów dalekobieżnych. Podstawowym warunkiem opracowania właściwej polityki transportowej gminy jest prowadzenie ciągłej prognozy ruchu uwzględniającej stan aktualny i najbardziej prawdopodobne zmiany : demograficzne, koniunkturalne, zachowań społeczeństwa itp. W prognozie opracowanej w grudniu 2000 roku3, której celem była weryfikacja programu rozwoju i modernizacji komunikacji w miastach i gminach, w oparciu o przeprowadzone szczegółowe analizy ruchowe dla stanu roku 2000, określone zostały skrajne scenariusze użytkowania komunikacji indywidualnej i zbiorowej – na okres perspektywiczny (umownie rok 2015) : wariant „0” – w którym rozwój przestrzenny i ludnościowy danych miejscowości oparty jest na dotychczasowym układzie drogowym, tj. bez inwestycji, wariant I – rozwojowi miasta lub gminy towarzyszy program inwestycji komunikacyjnych, wariant II – jw. z preferencjami komunikacji publicznej i ograniczeń komunikacji indywidualnej. Przy założeniu osiągnięcia w perspektywie 2015 roku : 3 Eksperymentalna symulacja potoków ruchu oraz opinia naukowa w zakresie systemu transportowego w kraju. oprac. IGPiK Oddział w Krakowie, grudzień 2000 r. wskaźnika motoryzacji – 470 poj./1000 mk., intensywności ruchliwości mieszkańców – do poziomu 2,8 podróży w ciągu doby udziału podróży komunikacją zbiorową z obecnych 1,3 do 0,8 – wg scenariusza I (wg obecnych tendencji) i 1,3 – w scenariuszu II. Uzyskane w wyniku przeprowadzonych analiz wartości prognozowanych natężeń ruchu w scenariuszu I są wysokie. Wskazuje to jednoznacznie na konieczność prowadzenia polityki komunikacyjnej ukierunkowanej na zwiększenie preferencji dla komunikacji publicznej i wprowadzania pewnych restrykcji dla komunikacji indywidualnej – w kierunku scenariusza nr II. Pomoc stanowić może odpowiednie zarządzanie i sterowanie ruchem oraz zapewnienie wyższych standardów podróży dla pasażerów. Przez teren Gminy Padew Narodowa przebiegają linie kolejowe : kolej jednotorowa relacji Łódź–Tarnobrzeg–Dębica, z proj. modernizacją. Długość odcinka w granicach gminy 5,262 km + stacja kolejowa w Padwi.. kolej szerokotorowa LHS łącząca Śląsk z Ukrainą, która posiada bardzo blisko usytuowaną stację przeładunku towarów w Woli Baranowskiej o długości 7,611 km z mostem na rzece Wiśle. Jest to linia o charakterze przemysłowym. Stacja Padew Narodowa jest stacją pośrednią, którą tworzy grupa pięciu torów : 2 tory przejazdowo-dojazdowe dla pociągów pasażerskich z krawędziami peronowymi, 2 tory przejazdowo-dojazdowe obsługujące bocznicę przemysłową tor manewrowy bocznicy z kozłem oporowym. Do stacji Padew Narodowa ciąży bocznica wychodząca z jej północnej głowicy do stacji przeładunkowej Linii Hutniczej Szerokotorowej w Woli Baranowskiej. Pomimo dużej zdolności przewozu towarów masowych linie te nie są w pełni obciążone. 2.2.2. Zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków : Ważnym aspektem rozwoju infrastrukturalnego jest wyposażenie w sieć wodociągową i kanalizacyjną. Podstawowe wskaźniki dotyczące zaopatrzenia mieszkańców w wodę lokują gminę w grupie stosunkowo dobrze wyposażonych, choć w porównaniu z innymi regionami kraju opisywana infrastruktura wymaga jeszcze doinwestowania. Gmina posiada własne ujęcie wody ze studni głębinowych oraz stację uzdatniania, które zabezpieczają wodę dla wszystkich mieszkańców. Wybudowana w roku 1997 stacja ujęcia i uzdatniania wody to : - budynek przemysłowy o powierzchni zabudowy 174 m², - zbiornik stalowy na wodę o powierzchni zabudowy 72 m², - 3 studnie głębinowe. Długość sieci wodociągowej : magistrala 29 km, sieć rozdzielcza 58,1 km, przyłącza do budynków 31 km, Z sieci wodociągowej korzysta 1120 odbiorców na 1289 gospodarstw co stanowi 87 %. Analiza dotychczasowego użytkowania ujęcia wody i stacji uzdatniania wskazuje, że bilans potrzeb wodnych jest realizowany w 40 – 50%, stąd znaczne rezerwy i dotychczasowy brak potrzeby realizacji budowy drugiego zbiornika wyrównawczego. W 2003 r. gmina zrealizowała inwestycję budowy oczyszczalni ścieków i I odcinka sieci kanalizacji grawitacyjno – ciśnieniowej. Wybudowana jako zintegrowana mechaniczno-biologiczno-chemiczna oczyszczalnia ścieków typu CYKLOB o przepustowości 300 m³ na dobę oczyszcza ścieki bytowo-gospodarcze w oparciu o zasadę reaktora cyklicznego SBR. Oczyszczalnia może również odbierać ścieki dowożone taborem asenizacyjnym w ilości 15 % całkowitej ilości ścieków. Oczyszczalnia ścieków jest wyposażona w : budynek przemysłowy dwukondygnacyjny i zbiornik żelbetowy o powierzchni zabudowy 304 m², budynek techniczny jednokondygnacyjny o powierzchni zabudowy 46 m². Wybudowany I odcinek sieci kanalizacyjnej to : magistrala o długości 3,45 km, przyłącza do budynków 1,2 km. Do sieci kanalizacyjnej przyłączonych jest 70 budynków, co stanowi 5,4 % Około 95% wytworzonych ścieków przez mieszkańców gospodarstw domowych jest bez jakiegokolwiek oczyszczania wprowadzana do gruntu. Stanowi to ogromne zagrożenie środowiska. Z uwagi na konieczność uzyskania odpowiednich klas czystości wód powierzchniowych konieczna jest budowa sieci kanalizacyjnej na pozostałym terenie gminy. Wybudowana oczyszczalnia ścieków w Padwi Narodowej w pełni zabezpieczy oczyszczenie doprowadzonych ścieków ze wszystkich sołectw z terenu gminy. Większość zasobów wody rozmieszczonych jest w Głównym Zbiorniku Wód Podziemnych nr 425 (GZWP–425) znajdującym się w Gminie Padew Nar. GZWP 425‘Dębica–St.Wola–Rzeszów’ posiada rozpoznane i udokumentowane zasoby powierzchnia zbiornika wynosi 2194 km2, zasoby dyspozycyjne szacuje się na 576000 m3/doba, natomiast pobór wody wynosi 113000m3/doba. Czwartorzędowy zbiornik wód podziemnych–GZWP425 ‘Dębica–Stalowa Wola–Rzeszów’ posiada wody III klasa jakości zwykłych wód podziemnych, oznacza to, że wymagają one wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego. W zakładach uzdatniania wody powinny być prowadzone następujące procesy technologiczne : m. in. flokulacji, sedymentacji, filtracji pospiesznej ewentualnie dezynfekcji chlorem gazowym. W obszarze lokalizacji GZWP 425 i jego strefy ochronnej Minister Środowiska wprowadził zakazy i nakazy, które stanowią podstawę zagospodarowania stref ochrony sanitarnej ujęć wody podziemnej. Głównymi źródłami zanieczyszczenia wód powierzchniowych o wyraźnie antropogenicznym charakterze są ścieki komunalne i przemysłowe. Sieć kanalizacyjna (sanitarna i deszczowa) w gminie wymaga przede wszystkim budowy, bądź rozbudowy, następnie unowocześnienia. Dotyczy to również ścieków przemysłowych W ciągu ostatnich 10 lat systematycznie spada zużycie wody. Dotyczy to wszystkich grup odbiorców i zostało spowodowane ograniczeniem zapotrzebowania wody przez przemysł i ludność. Największe zmniejszenie zużycia (o 28%) wody wystąpiło w latach 1990-1995, a w ostatnim pięcioleciu obserwuje się dalsze zmniejszenie zapotrzebowania wody o około 18%. W gospodarstwach domowych zużywa się ca 120 l/mkd. Uwzględniając jednak pobór wody przez obiekty użyteczności publicznej należy przyjąć, że średnie zużycie wody wynosi 150 l/mkd. Aktualne zapotrzebowanie wody nie odbiega od przeciętnego wskaźnika zużycia wody w małych i średnich miejscowościach Polski, który wynosi 140-160 l/mkd. Dlatego pomimo stałego wzrostu ceny wody, nie przewiduje się dalszego wyraźnego zmniejszenia jej zużycia. 2.2.3. Gospodarka odpadami : Gospodarce odpadami poświęcony jest Plan Gospodarki Opadami w Gm. Padew Narodowa będący integralną częścią ‘ Programu ochrony środowiska Gminy Padew Narodowa’. W dokumencie tym podane zostały charakterystyki źródeł powstawania odpadów (ilościowa i jakościowa) z podziałem wg obowiązującej klasyfikacji odpadów Wykonana analiza oddziaływania na środowisko Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy wskazuje, że problem gospodarki odpadami komunalnymi nie jest rozwiązany w dostatecznym stopniu. Świadczy o tym przede wszystkim procent mieszkańców objętych zorganizowaną zbiórką, wynoszący c.50 % w skali liczby mieszkańców Gminy , jak również efektywność selektywnej zbiórki odpadów. Szacuje się, że blisko 99% odpadów trafia na składowisko bez poddanie ich wstępnej segregacji. Ograniczenie oddziaływania na środowisko powstających odpadów komunalnych może zostać osiągnięte poprzez objęcie zbiórką jak największej liczby mieszkańców, a także poprzez prawidłowe gospodarowanie nimi polegające na : stosowaniu wszelkich możliwych form zapobiegania i możliwie największego ograniczania powstawania odpadów; składowaniu odpadów w taki sposób, by maksymalnie umożliwić pozyskanie składników, które można zawrócić do obiegu gospodarczego; gromadzenie odpadów w wydzielonym i bezpiecznym miejscu, w pobliżu miejsca ich powstawania, w specjalnie przystosowanych pojemnikach lub kontenerach; w miarę częstym zabieraniu odpadów z miejsca składowania do zakładu zagospodarowania; bezpiecznym dla środowiska i pod względem sanitarnym unieszkodliwieniu bezużytecznej masy odpadów. Wytwarzane w Gminy odpady z sektora gospodarczego są częściowo wykorzystywane gospodarczo, zwłaszcza odpady pochodzące z procesów termicznych. Ilośc ich przy zmniejszającym się zapotrzebowaniu na ciepło oraz przechodzeniu na paliwo gazowe będzie systematycznie maleć. Z uwagi na fakt, że pozostałe odpady przemysłowe, głównie opakowaniowe, są łatwe do segregacji i dalszego wykorzystanie, przyjmuje się, że odpady pochodzące z sektora gospodarczego nie będą stanowić zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz zagrożenia dla środowiska. W grupie odpadów niebezpiecznych powstających na terenie gminy na największą uwagę zasługują odpady powstające w sektorze komunalnym oraz małych zakładach produkcyjnych. W chwili obecnej odpady te trafiają, wraz ze strumieniem odpadów komunalnych, na składowiska odpadów. Odpady wytwarzane w dużych zakładach poddawane są procesom odzysku i unieszkodliwiania we własnych instalacjach, bądź przekazywane do utylizacji do wyspecjalizowanych jednostek. Podstawowym sposobem zmniejszenia zagrożenia stwarzanego przez odpady niebezpieczne jest ich segregacja “u źródła”. Efekty takiej zbiórki zależą głównie od zachęt finansowych oraz kampanii edukacyjno-informacyjnych. Poważne zagrożenia dla ludzi i środowiska przyrodniczego mogą stanowić odpady medyczne i weterynaryjne. Ryzyko to może zostać wyeliminowane jedynie poprzez opracowanie ‘szczelnego’ programu zbierania i utylizacji tych odpadów. Dotyczy to w szczególności małych zakładów opieki zdrowotnej i weterynaryjnej, z kórych to odpady w chwili obecnej trafiają w większości do strumienia odpadów komunalnych. Wyznaczenie koniecznych kierunków działań mających na celu ograniczenie oddziaływania na zdrowie ludzi i środowisko przedsięwzięć planowanych w GPGO będzie możliwe po rozpoczęciu wdrażania PGO, procesie jego monitorowania oraz aktualizacji. Plan gospodarki odpadami obejmuje wszystkie rodzaje odpadów powstające na terenie Gminy Padew Narodowa. Dla potrzeb konstrukcyjnych planu odpady te zostały podzielone na trzy grupy : odpady z sektora komunalnego, odpady z sektora gospodarczego (inne niż niebezpieczne), odpady niebezpieczne (z sektora komunalnego i gospodarczego oraz specjalne odpady niebezpieczne). Podstawowym źródłem powstawania odpadów w sektorze komunalnym są gospodarstwa indywidualne. W odpadach tych dominują odpady kuchenne, ulegające biodegradacji, tworzywa sztuczne nieopakowaniowe oraz drobna frakcja popiołowa. Gmina posiada wysypisko odpadów komunalnych zlokalizowane w Padwi Narodowej. Teren jest własnością gminy, zajmuje około 1 ha powierzchni. Pierwotnie był to teren gdzie eksploatowano glinę. Wysypisko eksploatowane jest od roku 1987. W 1998 r. po jego modernizacji gmina uzyskała pozwolenie na jego użytkowanie do końca 2007 r. Na składowisku znajdują się następujące obiekty i urządzenia : budynek gospodarczy ze składem makulatury, wybetonowany boks na złom, wybetonowany boks na szkło, wybetonowany boks na plastik, brodzik dezynfekcyjny (2 szt.), ogrodzenie z bramą wjazdową główną i bramą boczną, składowisko piasku i wapna do posypywania odpadów. Wysypisko jest nadpoziomowe, z czterema kwaterami składowania, które mają częściowo wyprofilowane skarpy. Składowisko jest ogólnodostępne raz w tygodniu w soboty. W tym dniu na obiekcie tym przyjmowane są odpady za pokwitowaniem. Na wysypisku dokonuje się wstępnej selekcji odpadów poprzez oddzielenie makulatury, szkła, plastiku i metali. Głównym dostawcą odpadów z terenu gminy na wysypisko jest Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Mielcu, które decyzją Wójta Gminy z dnia 28 sierpnia 2000 r. uzyskała zezwolenie na wykonywanie usług w zakresie wywozu odpadów komunalnych z obszaru gminy do 2010 r. Z usług MPGK korzysta 156 mieszkańców, pozostali mieszkańcy wywożą odpady komunalne we własnym zakresie na gminne wysypisko śmieci. Odpady powstające podczas uzdatniania wody pitnej i oczyszczania ścieków są wykorzystywane gosp. do niwelacji i rekultywacji terenów oraz do uprawy roślin nieprzeznaczonych do spożycia i produkcji pasz lub deponowane na składowiskach komunalnych. Problem odpadów medycznych i weterynaryjnych nie jest rozpoznany i do końca rozwiązany. Odpady medyczne z pozostałych szpitali są wywożone do instalacji zlokalizowanych poza terenem gminy, ewentualnie unieszkodliwiane w instalacjach niespełniających wymagań ochr. środowiska. Odpady zwierzęce stanowiące ‘materiał szczególnego ryzyka–SMR’, padłe zwierzęta i odpady zwierzęce stanowiące ‘materiał niskiego ryzyka’z terenu Gm. Padew Narodowa są utylizowane w zakładach utylizacyjnych zlokalizowanych na terenie województwa podkarpackiego. Do grupy odpadów niebezpiecznych zaliczane są odpady powstające w sektorze komunalnym, jak i przemysłowym. Szacuje się, że udział odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych, powstających na terenie gminy wynosi c. 1%. Największy udział w tych odpadach niebezpiecznych mają farby, tusze, kleje i lepiszcza oraz baterie i akumulatory. Odpady niebezpieczne powstające w gospodarstwach domowych kierowane są wraz ze strumieniem odpadów komunalnych na składowisko odpadów komunalnych. Odpady niebezpieczne pochodzących z przedsiębiorstw zlokalizowanych na terenie gminy są odbierane i unieszkodliwiane przez specjalistyczne firmy. Do szczególnych odpadów niebezpiecznych powstających na terenie Gminy zaliczono odpady zawierające PCB, azbest, wycofane z eksploatacji pojazdy oraz oleje odpadowe. W chwili obecnej brak jest pełnej inwentaryzacji ilości i masy urządzeń zawierających zarówno PCB, jak i azbest. W roku 2002 odpady zawierające azbest, pochodzące z terenu gminy były deponowane na istniejących składowiskach poza jej obszarem. Wycofywane z eksploatacji pojazdy samochodowe trafiają w większości do tzw. auto-złomów i firm zajmujących się kasacją samochodów. Tworzony system zbiórki olejów przepracowanych będzie umożliwiał zbiórkę tych odpadów od użytkowników indywidualnych i małych podmiotów gospodarczych. Prognozę zmian ilości odpadów dla okresu 2004 – 2014 wykonano na podstawie prognozy zmian ilości mieszkańców Gminy, wskaźników zawartych w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami oraz założeń przyjętych w Planie Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego. W planie oszacowano całkowitą ilość odpadów komunalnych oraz z podziałem na poszczególne strumienie, ilość odpadów medycznych, przemysłowych i niebezpiecznych. Założonym celem nadrzędnym w gospodarce odpadami komunalnymi jest minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnych systemów ich odzysku i unieszkodliwiania. Jako cele krótkoterminowe (2004 2007) oraz średniookresowe (2008 – 2014) przyjęto przede wszystkim objęcie zorganizowaną zbiórką wszystkich mieszkańców gminy, zmniejszanie ilości odpadów biodegradowalnych kierowanych na składowisko oraz osiągnięcie zakładanych limitów odzysku i recyklingu. Osiągnięcie zamierzonych celów będzie możliwe dzięki podjęciu szeregu działań związanych z modernizacją systemu gospodarki odpadami. W planie przyjęto, że kierunki działań niezbędnych do podjęcia na terenie Gminy Padew Narodowa są zgodne z kierunkami działań zawartym w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Mieleckiego. Kryterium minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów przyjete zostało jako cel nadrzędny również dla pozostałych grup odpadów. Na szczególną uwagę zasługuje konieczność rozwiązanie utylizacji odpadów medycznych oraz odpadów zawierających PCB i azbest, z uwagi na zagrożenia dla środowiska i zdrowia ludzi. Do zadań o znaczeniu strategicznym w gospodarce odpadami na lata 2004 – 2014 zaliczono przede wszystkim podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie selektywnej zbiórki odpadów oraz dzia łania inwestycyjne polegające głównie na organizacji i budowie poszczególnych elementów systemu (Rejonowa Stacja Segregacji w Mielcu , Zakład Zagospodarowania Odpadów w Tarnobrzegu ze Składowiskiem odpadów, Instalacji do pirolizy odpadów w Machowie) oraz likwidację wysypiska w Padwi Narodowej. 2.2.4. Ciepłownictwo : Energia cieplna dla potrzeb obiektów budownictwa mieszkaniowego jedno i wielorodzinnego, usługowego, drobnej produkcji oraz obiektów użyteczności publicznej dostarczana jest z własnych kotłowni wbudowanych zasilanych paliwem gazowym, płynnym, bądź stałym. Urządzenia i instalacje do prowadzenia procesów spalania energetycznego paliw powoduja pogorszenia stanu zanieczyszczenia powietrza w miejscu ich lokalizacji. Spowodowane to jest wielkością emisji zanieczyszczeń (emisja stosunkowo niewielka) i warunkami wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza (emitory niskie). Celem poprawy jakości powietrza kotłownie lokalne usytuowane na terenie Gminy są systematycznie modernizowane poprzez zamianę spalanego paliwa węglowego na gaz ziemny, olej opałowy, drewno. Wykorzystywana bywa energia cieplna ze źródeł niekonwencjonalnych . Ponadto produkowana energia cieplna jest efektywniej wykorzystywana w wyniku zmniejszenia energochłonności istniejącego budownictwa. 2.2.5. Gazownictwo : Gmina Padew Narodowa jest zgazyfikowana. Umowy na dostawę gazu ziemnego mieszkańcy gminy zawierają z zakładem gazowniczym Zasilanie gazem ziemnym odbywa się poprzez stacje redukcyjno – pomiarowe wyprowadzające rurociągi średniopężne i niskoprężne do odbiorców przemysłowych i indywidualnych. Istnieją w Gminie dogodne warunki poboru gazu dla potrzeb bytowych, grzewczych i przemysłowych. Długość sieci gazowej na terenie gminy wynosi 87,1 km. Z odbioru gazu sieciowego korzysta 518 gospodarstw na 1285, co stanowi 40,3 %. Istniejąca stacja, jak i sieć przesyłowa posiadają rezerwy przepustowości, gdyż stopień wykorzystania gazociągu jest niski. 2.2.6. Elektroenergetyka : Wszyscy mieszkańcy gminy i podmioty gospodarcze na terenie gminy są zaopatrywane w energię elektryczną poprzez linie wysokiego napięcia i stacje transformatorowe we wszystkich wsiach gminy. Obszar gminy w większości zasilany jest napięciem 30 kV (8 miejscowości) oraz napięciem 15 kV (4 miejscowości). Energia elektryczna wyprowadzana jest liniami napowietrznymi : 30 kV Machów – Mielec, 15 kV Nowa Dęba – Tarnowska Wola, 15 kV Mielec – Tuszów Narodowy do 35 stacji transformatorowych znajdujących się w poszczególnych miejscowościach gminy. Analiza urządzeń elektroenergetycznych gminy wykazuje, że : GPZ 110/30/6 kV Machów i GPZ 110/15/6 kV Nowa Dęba posiadają znaczne rezerwy mocy wynoszące ok. 80 % oraz posiadają wolne pola w rozdzielni średniego napięcia w Machowie – 8, a w Nowej Dębie 11 sztuk gotowych do przyłączenia większych odbiorów. GPZ 110/30/kV Mielec również posiada rezerwę mocy wynoszącą ok. 30 %, Stan techniczny większości stacji transformatorowych jest dobry, Większość stacji jest nowych po modernizacji, Większość miejscowości gminy zasilana jest z magistrali 30 kV Machów – Mielec, która jest bardzo długa, co powoduje duże spadki napięć i straty mocy, Stan techniczny sieci niskich napięć jest przestarzały, zaniżone przekroje przewodów, długie obwody powodują, że parametry dostarczonej energii elektrycznej w niektórych miejscowościach są poniżej normy, Wszystkie miejscowości gminne z wyjątkiem Padwi Narodowej, która jest po modernizacji i Zarównia, które wymaga obecnie tylko remontu kapitalnego sieci NN wymagają reelektryfikacji, tj. dobudowy sieci transformatorowych, linii średniego i niskiego napięcia oraz remontu kapitalnego sieci NN. Warunki zasilania gminy ulegną zdecydowanej poprawie po wybudowaniu projektowanego GPZ 110/15 kV w Skopaniu. Telekomunikacja, przez teren gminy przebiega główna linia światłowodowa Mielec – Tarnobrzeg. Gmina posiada pełną telefonizację, z usług Telekomunikacji Polskiej S.A. korzysta 1016 gospodarstw domowych co stanowi 79,6% 2.3. Środowisko przyrodnicze gminy : 2.3.1. Budowa geologiczna i rzeźba terenu : Zachodnia część gminy położona jest w obrębie Mezoregionu Niziny Nadwiślańskiej, centralna i wschodnia w Mezoregionie Równiny Tarnobrzeskiej. Obie te jednostki należą do makroregionu Kotliny Sandomierskiej. Wg podziału morfologicznego Polski J.Kondrackiego badany teren usytuowany jest w Prowincji Karpaty i Podkarpacie, Podprowincji Północne Podkarpacie makroregion Kotlina Sandomierska mezoregion Nizina Nadwiślańska i Równina Tarnobrzeska. Ma to odbicie w zmienności rzeźby terenu i pokrywy glebowej. Rzędne wysokościowe w obrębie analizowanego terenu mieszczą się w przedziale 152-161 m n.p.m. Spadki terenu są niewielkie, przeważają nachylenia od 0 do 2 % , tylko lokalnie w obrębie stoków, wydm są nieco większe, lecz nie przekraczają 5 %. Na omawianym terenie występują następujące formy morfologiczne : trasa zalewowa rzeki Wisły wyniesiona jest od 0 do 2 m ponad średni stan wody, trasa nadzalewowa wyniesiona około 2 do 10 m nad średni stan wody stanowi płaską, rozległą formę o średnich nachyleniach, doliny boczne Babulówki, Trześniówki i innych niewielkich cieków stanowią formy erozyjne nieckowate o łagodnie nachylonych zboczach i płaskich dnach, wydmy stanowią niewielkich rozmiarów formy, rozmaite, najczęściej zadrzewione. Rzeźbę terenu zmodyfikował również człowiek usypując wały przeciwpowodziowe tworząc różnego rodzaju nasypy, wykopy, kanały, wyrobiska poeksploatacyjne. Analizowany obszar położony jest w regionie przedkarpackim. Osady wypełniające omawianą część zapadliska tektonicznego należą do środkowego i górnego miocenu, głównie iły i piaski, które są pokryte utworami młodszymi (czwartorzędowymi) – piaskami, żwirami, glinami oraz lessem. Wody podziemne Zwykłe wody podziemne występują tu w utworach trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Dominują wody zmineralizowanego miocenu i utworów mezozoicznych schodzące do gł. 3 km. Obszar odwadniany jest przez karpackie dopływy Wisły. Zapadlisko przedkarpackie jest młodą strukturą hydrogeologiczną, wypeł-nioną molosami mioceńskimi. Podłoże zapadliska stanowią prekambryjsko-paleozoicznomezozoiczne utwory platformowe. W regionie przedkarpackim występują dwa użytkowe piętra wodonośne : trzeciorzędowe i czwartorzędowe. Wody w pozostałych piętrach (głównie mezozoicznym) nie są użytkowane z powodu dużej głebokości występowania. W uśrednionym profilu litologicznym miocenu ca 65 % stanowią iłołupki i mułowce, 30 % piaskowce i piaski oraz 5 % wapienie detrytyczne. Porowatość osadów piaszczystych najczęściej wynosi 4-8 % a 80 % badanych rdzeni ma przepuszczalność mniejszą niż jeden. Przeciętna wartość współczynnika filtracji w tych warstwach waha się od 1.6*10-4 m/s w strefie przypowierzchniowej, do 4.2*10-5 m/s na głębokości około 300 m. Wody podziemne przykryte warstwą gruntu o współczynniku filtracji mniejszym -3 niż 10 m/s są chronione w sposób naturalny przed ujemnym wpływem zanieczyszczeń, ponieważ grunt stanowi filtr przechwytujący zawiesiny i inne zanieczyszczenia związane z nimi, w tym także metale ciężkie. Warstwa gruntu nie zabezpiecza jednak wód podziemnych przed chlorkami i węglowodorami oraz innymi płynnymi sybstancjami toksycznymi rozlanymi wskutek katastrofy. Wody powierzchniowe Obszar gminy położony jest w dorzeczu Wisły. Odwadniany jest przez dużą ilość małych cieków wodnych, będących dopływami Wisły lub innych cieków. Należą do nich m.in. Babulówka, Trześniówka, Rów Potok, Rów Kliszowski, Mieszy Dąb, Kanał Młodochowski. Przy mało zróżnicowanych wysokościach względnych terenu , cieki przepływające przez obszar gminy mają znaczenie irygacyjne, umożliwiające odpływ nadmiaru wody w okresach wysokich stanów oraz zasilające w wodę przyległe tereny rolnicze w okresie niedoboru wilgoci. W okresie intensywnych opadów i roztopów poziom wód wyraźnie podnosi się. Zabezpieczeniem przed zalewaniem terenu jest obwałowanie cieków do wysokości ok. 2 m npt. Wody powierzchniowe przepływając przez tereny zamieszkałe zbierają ścieki z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych, a z pól pozostałości nawozowe i środki ochrony roślin, co powoduje nadmierne ich zanieczyszczenie. Budowa kanalizacji wyeliminuje przynajmniej wprowadzanie nieoczyszczonych ścieków sanitarnych do gruntu i wód powierzchniowych. Wody gruntowe Podstawowym poziomem wód gruntowych na terenie Padwi Narodowej są utwory czwartorzędowe - żwiry i piaski. Zwierciadło wody jest swobodne i posiada łączność hydrauliczna z wodą powierzchniową, tak więc zasoby tego poziomu są uzupełniane poprzez bezpośrednią infiltrację. Poziom ten wykazuje dużą zmienność pod względem zasobności i wydajności , zależnych od zasilania opadowego i miąższości warstwy wodonośnej , która nie przekracza 4,5 m. 2.3.2. Bogactwa naturalne : Na terenie gminy, na jej północno-zachodnim skraju znajduje się niewielki fragment udokumentowanego w kategoriach A+B+C złoża siarki. Aktualnie na terenie gminy nie udokumentowano innych zasobów surowców podstawowych. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazowe S.A. jest posiadaczem koncesji na poszukiwanie i rozpoznanie złóż węglowodorów obejmującej m.in. teren gminy Padew Narodowa, co stwarza szanse na udokumentowanie zasobów gazu i ropy naftowej. Powszechnie występują tu kopaliny pospolite. Są to: kruszywa naturalne (piaski rzeczne i wydmowe) oraz surowce ilaste występujące w rejonie wsi Rożniaty i Przykop. Występujące złoża piasków, glin i pospółki wykorzystywane są w budownictwie i do produkcji materiałów budowlanych.Bogactwem gminy są również lasy, w których składzie gatunkowym dominuje drzewostan iglasty. Zajmują ogółem 806 ha, tj. 11.5 % powierzchni gminy. 2.3.3. Gleby – klasy bonitacyjne, zanieczyszczenie warstwy ornej : Na obszarze Gminy wytworzyły się głównie gleby brunatne i bielicowe oraz mady wytworzone z utworów aluwialnych. Większość gleb jest okresowo za sucha. Właściwe stosunki wodne mają tylko gleby położone w pobliżu rzek, które z kolei są okresowo podmokłe. Większość gleb wymaga wapnowania w celu zmniejszenia ich kwasowości. Klasy gleb tworzą tzw. kompleksy przydatności rolniczej gleb. Użytki rolne występujące na terenie gminy zaliczane są do gleb od I – VI klasy bonitacyjnej. Przeważają użytki rolne w klasie IV (40,8% powierzchni użytków rolnych), oraz V – 25,5 %. Generalnie uznaje się, że gmina posiada niekorzystne warunki glebowo – przyrodnicze dla rozwoju rolnictwa. Na podstawie ogólnopolskiego programu badań realizowanego w latach 1992–1997 pod nadzorem merytorycznym Instytutu Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Kielcach stwierdza się, że na terenie gminy Padew Narodowa :38 % użytków rolnych stanowią gleby bardzo kwaśne (do 4,5 % ph), 46 % gleby kwaśne (od 4,6 – 5,5 ph), 11 % gleby lekko kwaśne, -4 % to gleby o odczynie obojętnym, 1 % o odczynie zasadowym. Ogólny poziom zanieczyszczenia gleb (dotyczy tzw.warstwy ornej) należy ocenić jako niewysoki. Wg informacji Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach w połowie lat ubiegłej dekady poziom zawartości metali ciężkich w glebach powiatu mieleckiego i gminy Padew Narodowa oceniano jako naturalną zawartość–klasa 0. Obecny stan poziomu zanieczyszczeń gleby metalami ciężkim nie jest dostatecznie rozpoznany z powodu braku odpowiednich badań. Opierając się na dotychczasowym rozeznaniu stanu zanieczyszczenia gleby metalami ciężkimi oraz na ogólnym poziomie zanieczyszczenia środowiska , można ostrożnie wnioskować, że ogólna ocena jakości chemicznej gleb określająca zawartość metali ciężkich – kadmu, ołowiu, miedzi, chromu, niklu i cynku – jako naturalną w glebie – stopień „0”, jest korzystna. Gleby takie nadają się pod wszystkie uprawy rolnicze i ogrodnicze. Na terenach zagrożenia powodziowego nie należy uprawiać warzyw liściowych i korzeniowych, przeznaczonych dla dzieci i niemowląt. 2.3.4.Wody podziemne i powierzchniowe : Obszar gminy Padew Narodowa położony jest w obrębie dorzecza Wisły. Sieć wód powierzchniowych w obrębie tego terenu tworzą : Wisła i jej dopływy prawobrzeżne: Babulówka, Trześniówka. Wewnętrzną sieć wodną stanowią ich dopływy, Babulówki – Złoty Potok, rów Laski, Mieszy Dąb, Kanał Młodochowski, Trześniówki – Kobylanka, Jamnica, Kozieniec oraz szereg bezimiennych cieków. Kanały: Chorzelowsko-Dymitrowski i Kluszewski odprowadzają wody wprost do Wisły. Maksymalne stany wód występują w okresie wiosennych roztopów oraz na początku lata w okresie intensywnych opadów letnich. W tym okresie rzeki nie mieszczą swych wód w korytach i zalewają tereny między wałami przeciwpowodziowymi, a przy wysokich stanach istnieje groźba przesiąkania, przerwania wałów i podtopienia terenów przyległych, co miało miejsce w czasie powodzi katastrofalnych w 1997 i 2001 r. Wody powierzchniowe płynące są dziś najbardziej zanieczyszczonym elementem środowiska w Polsce. Istotnym czynnikiem degradującym wody powierzchniowe są zanieczyszczenia pochodzące ze spływów powierzchniowych, wprowadzających do wód zanieczyszczenia pochodzące z gospodarki rolnej (nawozy, środki ochrony roślin oraz zanieczyszczenia bakteriologiczne będące rezultatem stosowania praktyki nadrzędności zaopatrzenia ludności w wodę z wodociągów w stosunku do uporządkowania gospodarki ściekowej. Sytuacja taka dotyczy gminy Padew Narodowa, gdzie 100% gospodarstw ma umożliwiony dostęp do sieci wodociągowej, a 5 % gospodarstw korzysta z sieci kanalizacyjnej. Gospodarka ściekowa do chwili obecnej zorganizowana jest we własnym zakresie (zbiorniki bezodpływowe), co stwarza zagrożenie dla środowiska w przypadkach nieprawidłowej ich eksploatacji. Wody podziemne : W obszarze Gminy Padew Narodowa położony jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 425 (GZWP nr 425). Strefa ochronna GZWP zajmuje powierzchnię 718,3 ha. Zasięg GZWP nr 425 i jego strefy określa dokumentacja hydrogeologiczna zatwierdzona decyzją MOŚZNiL Nr KDH 1/013/6037/97 z dnia 18 lipca 1997 r. GZWP nr 425 Dębica–Stalowa Wola–Rzeszów jest największą obszarowo warstwą wodonośną województwa podkarpackiego. Analizowany zbiornik stratygrafii czwartorzędowej zaliczono do wód gruntowych (płytkiego krążenia) podatnych na degradację, o swobodnym zwierciadle. Największa wydajność otworów studziennych występuje w terasach dużych rzek, średnio 60 m3/h. GZWP nr 425 charakteryzuje się dużą zmiennością miąższości warstwy wodonośnej (5–20 m) oraz jakości wód. Przeważają wody II (średniej) i III (niskiej) klasy czystości zwykłych wód podziemnych. Monitoring jakościowy tych wód (wg Raportów WIOŚ – Stan środowiska 1998-2002 r.) wskazuje, że cechy organoleptyczne i fizykochemiczne wód gruntowych nie spełniają norm obowiązujących dla wody do picia. Wskaźnikiem najniekorzystniejszym, okresowo dyskwalifikującym jakość wody (1998-1999) było stężenie żelaza ogólnego. Właściwościami klasyfikującymi wody gruntowe (w 2002) do wód średniej (II klasy) jakości były : żelazo (Fe), mangan (Mn), kwaśne węglany (HCO 3), fosforany (PO4), azot amonowy (N-NH4). Wielkości wskaźników takich jak żelazo ogólne, mangan, wodorowęglany świadczących i decydujących o średniej klasie jakości wód były związane z budową geologiczną gruntu (pochodzenie geogeniczne). Natomiast podwyższone stężenia fosforanów i azotu amonowego wskazują na przenikanie do warstwy wodonośnej zanieczyszczeń obszarowych oraz z lokalnych źródeł punktowych, np. z nieszczelnych zbiorników ścieków fekalno-bytowych. Na terenie Gminy występują wody gruntowe w piaszczysto-żwirowych utworach czwartorzędowych zalegających na słabo przepuszczalnym stropie utworów mioceńskich. Zwierciadło wody stabilizuje się na poziomie 1,5–15,0m p.p.t. Jest to poziom wodonośny o znacznych wahaniach zwierciadła wody a jego wydajność jest uzależniona od warunków meteorologicznych (opadów atmosferycznych). Studnie ujmujące wody z tego poziomu posiadają małą wydajność i obecnie z reguły nie są użytkowane. W obszarze GZWP–425 zakazuje się4 : -wprowadzania nie oczyszczonych ścieków do ziemi i wód powierzchniowych na obszarze strefy ochronnej -budowy ujęć wód podziemnych do celów nie związanych z zaopatrzeniem w wodę ludności lub produkcją żywności na obszarze strefy ochronnej -lokalizowania inwestycji bez konieczności zabezpieczeń na obszarze A i B -lokalizowania inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz mogących pogorszyć ten stan na obszarze E i G, wykaz inwestycji według rozporządzenia Rady Ministrów z 24 września 2002 roku w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz.1490) 4 Decyzja Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Nr KDH1/013/6037/97 -lokalizowania wysypisk odpadów niebezpiecznych i innych nie zabezpieczonych przed przenikaniem do podłoża substancji toksycznych lub innych szkodliwych dla środowiska -prowadzenie rurociągów transportujących substancje chemiczne -budowy baz paliw płynnych i obiektów ich przeładunku bez zabezpieczeń ekol. -budowy autostrad bez koniecznych zabezpieczeń Na obszarze ochronnym GZWP–425 nakazuje się : -likwidację nielegalnych składowisk i wysypisk odpadów w terminie do 2 lat od wprowadzenia niniejszego zarządzenia - modernizowanie, wybudowanie sieci kanalizacyjnych w celu zorganizowania i prowadzenia prawidłowej gospodarki ściekowej na obszarze A, B i E -stosowanie techniki i technologii nie pogarszających stanu środowiska wodnogruntowego na obszarach B i E -ograniczenie emisji pyłowych i gazowych na obszarze B - stosowanie środków ochrony roślin, dla których czas połowicznego rozpadu w glebie jest zdecydowanie krótszy niż 6 miesięcy dla obszarów E, F, G - właściwe zagospodarowanie wyrobisk poeksploatacyjnych na obszarach D - wprowadzenie monitoringu lokalnego jakości wód podziemnych dla B, F, G - wprowadzenie monitoringu lokalnego jakości wód podziemnych wg projektu Ze względu na sposób zagospodarowania przestrzennego wyróżniono obszary o różnej kategorii ograniczeń : A–obszary aglomeracji miejskiej, B–tereny przemysłowe, D– obszar eksploatacji surowców ceramiki budowlanej, E–tereny wiejskie, F–obszary intensywnej produkcji sadowniczej, G–obszary leśne . Podane powyżej nakazy i zakazy na terenie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 425 podano przykładowo dla zobrazowania sposobów zagospodarowania stref ochrony sanitarnej ujęć wód podziemnych. Wody powierzchniowe : Wody powierzchniowe przepływające przez teren, obszar Gminy Padew Narodowa zawierają dużą ilość zanieczyszczeń: gł. azotanów, fosforanów, fosforu ogólnego i BZT5. Badania stanu czystości wód przepływających przez teren gminy przeprowadzone przez Sanepid wykazały II klasę czystości wód. Brak kanalizacji na większości terenów wiejskich powoduje, że wiele zanieczyszczeń jest odprowadzanych do okolicznych cieków wodnych. Na ich skażenie wpływają również : chemizacja rolnictwa oraz dzikie wysypiska śmieci. Zmniejszenie walorów jakościowych i użytkowych wód powierzchniowych, czyli ich zanieczyszczenie, powodowane jest przez czynniki fizyko-chemiczne lub biologiczne. Część z nich dociera do rzek na drodze naturalnych procesów np. eutrofizacji, wymywania substancji humusowych, gnicia obumierającej masy roślinnej oraz erozji skał. Na wzrost zanieczyszczenia wód ma również wpływ rozwój gospodarczy, przemysłowy, intensyfikacja rolnictwa. Najczęściej zanieczyszczenia chemiczne i mikrobiologiczne pochodzą ze źródeł punktowych związanych z działalnością człowieka. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych ma wpływ na ograniczenie ich znaczenia gospodarczego oraz ekologicznego. Wymusza to potrzebę ich ciągłej kontroli. Dostarczanie danych o stanie zanieczyszczenia wód jest podstawowym zadaniem monitoringu jakości wód powierzchniowych.Celem monitoringu wód jest dostarczanie danych o zanieczyszczeniu wód, a także wspomaganie procesów zarządzania gospodarką zasobami wodnymi oraz ich ochrona. W 2001 roku do sieci monitoringu wód powierzchniowych płynących na terenie powiatu mieleckiego został wprowadzony dodatkowy punkt pomiarowo-kontrolny na rzece Wiśle (poniżej ujścia Brnia m. Górki). Przeprowadzone badania wykazały ponadnormatywny poziom zanieczyszczenia wód Wisły w zakresie parametrów fizyko-chemicznych i bakteriologicznych. Wysokim poziomem zanieczyszczenia charakteryzują się już wody tej rzeki wpływające w granice gminy. Pozaklasowa jakość wód wynika przede wszystkim z ich zasolenia oraz ze złego stanu sanitarnego. Wisła prowadzi wody nie odpowiadające obowiązującym normatywom ze względu na wysoki poziom zanieczyszczeń bakteriologicznych (charakteryzowanych przez wskaźnik miano Coli typu kałowego), a także ze względu na wysoką wartość przewodnictwa elektrolitycznego i sodu tj. wskaźników z grupy fizyko-chemicznej, charakteryzujących zasolenie wód. Związki biogenne z uwagi na wartość azotu azotynowego kwalifikowały wody rzeki do klasy III. Pozostałe związki azotu występowały w ilościach właściwych dla klasy I, a poziom związków fosforu ogólnego odpowiadał normom klasy II. W granicach norm klasy III mieściły się również substancje rozpuszczone ogólne, chlorki oraz odczyn. W zakresie zawartości zanieczyszczeń organicznych (BZT 5, ChZT-Mn) jakość wód odpowiadała klasie I. Zanieczyszczenia specyficzne takie jak: fenole lotne i metale ciężkie: cynk, kadm, miedź, nikiel, ołów mieściły się w granicach wartości normatywnych określonych dla wód I klasy czystości. Według oceny hydrobiologicznej mierzonej wskaźnikiem saprobowość sestonu (biologiczna ocena kondycji biocenoz wodnych),jakość wód została zaliczona do strefy mezosaprobowej, która odpowiada III klasie czystości wód. Również poziom chlorofilu „a" odpowiadał normie klasy III. Klasyfikacja wód rzeki Wisły : Pp-k Rok Klasyfikacja wód ze względu na kryteria : Fizyko-chemiczne Bakteriologiczne Hydrobiologiczne n.o.n. (przewodnictwo III (saprobowość, n.o.n. Górki, 2001 elektrolityczne, sód) chlorofil) n.o.n. (przewodnictwo n.o.n. n.o.n. (chlorofil) km 216,0 2002 elektrolityczne, sód) W 2002 roku do grupy wskaźników przekraczających wartości dopuszczalne dla klasy III został zaliczony również chlorofil „a". Pogorszyła się również klasyfikacja ze względu na wskaźnik BZT5 (zmiana klasy I na II). Natomiast odczyn wód przez cały rok spełniał warunki klasy I. Również korzystniej wypadła roczna ocena wskaźnika saprobowość sestonu. Wody rzeki zostały zaliczone do strefy mezosaprobowej - w ocenie biologicznej są to wody II klasy czystości. Potok Rów jest najbardziej zanieczyszczonym ciekiem na terenie powiatu mieleckiego. Ze względu na powtarzające się interwencje i skargi na zanieczyszczenie wód Babulówki dopływającymi wodami Potoku Rów, od 2003 roku w dodatkowym punkcie pomiarowo-kontrolnym na Babulówce (w przekroju rzeki poniżej ujścia Potoku Rów), rozpoczęte zostaną badania wpływu zanieczyszczonych wód Potoku na jakość wód odbiornika. Objaśnienia : non - nie odpowiadające normom Analizując ostatnie wyniki wskaźników fizykochemicznych i stan sanitarny rzek Gminy brak jest odcinków rzek zaliczanych do I klasy czystości. Najważniejszym czynnikiem kształtującym jakość wód w rzekach są ścieki bytowo – gospodarcze z terenu miasta i terenów wiejskich. Na stan czystości wód w rzekach duże znaczenie ma również spływ powierzchniowy z terenów wykorzystywanych rolniczo. 2.3.5. Stan zanieczyszczenia powietrza : Powietrze atmosferyczne jest jednym z najważniejszych elementów środowiska przyrodniczego. Zachowania jego czystości jest wymagających dużych nakładów finansowych przedsięwzięciem (w szczególności dotyczy to zmiany przestarzałych technologii stosowanych w przemyśle). Skutkiem dużego zanieczyszczenia powietrza są nieodwracalne zmiany w przyrodzie. W związku ze stosunkowo niewielkim rozwojem lokalnego przemysłu gm. Padew Nar. nie jest pod tym względem bardzo zagrożona. Nie bez znaczenia jednak pozostają zanieczyszczenia emitowane poza jej granicami, szczególnie w pobliskim Tarnobrzegu, Mielcu, Połańcu i d. aglomeracjach przemysłowych leżących na kierunku wiejących wiatrów. O zanieczyszczeniu powietrza stanowią gazy, ciecze i ciała stałe występujące w atmosferze, a nie będące jego naturalnymi składnikami, lub też substancje występujące w ilościach wyraźnie zwiększonych w porównaniu z naturalnym składem powietrza. Substancje zanieczyszczające powietrze emitowane są ze źródeł punktowych (wyrzutnie, kominy), liniowych (trasy komunikacyjne) i powierzchniowych (składowiska, otwarte zbiorniki z lotną substancją). Zanieczyszczenia powietrza wpływają w sposób istotny na pozostałe komponety środowiska. Przemieszcza-nie się w środowisku emitowanych zanieczyszczeń odbywa się w czterech ośrodkach : atmosferycznym, glebowogruntowym, wodnym i roślinnym, przy czym w każdym z tych ośrodków następuje jednoczesne magazynowanie zanieczyszczeń i ich wymiana . Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza są elektrociepłownie i ciepłownie komunalne, zakłady przemysłowe kotłownie lokalne oraz środki transportu. Główne rodzaje zanieczyszczeń można podzielić na chemiczne (wprowadzane w postaci gazów i aerozoli m.in. tlenki siarki, tlenki azotu, tlenek i dwutlenek węgla, węglowodory, zw. ołowiu) oraz na mechaniczne (różnego rodzaju pyły). Do istotnych zanieczyszczeń powietrza występujących w gm. Padew Nar. należą : tlenki azotu, węglowodory aromatyczne, dwutlenek siarki, tlenek węgla, ozon oraz lotne związki organiczne pochodzące głównie ze spalania paliw płynnych w pojazdach mechanicznych oraz spalania węgla kamiennego i paliw ropopochodnych. Na terenie gm.Padew Nar. głównymi emitentami zanieczyszczeń są głównie : pojazdy mechaniczne, kotłownie przemysłowe i osiedlowe oraz indywidualne piece grzewcze. Znaczny wpływ na stan zanieczyszczenia środowiska mają instalacje Cegielni w Rożniatach i związane z hodowlą bydła wprowadzające do powietrza różnorodne substancje toksyczne. Jakość powietrza, jego stan w obszarze oddziaływania Obiektu określają 2 podstawowe czynniki : emisja zanieczyszczeń oraz zdolności przewietrzania, które z kolei zależą od lokalnych warunków klimatycznych,jak i od różnorodnych przeszkód terenowych utrudniających rozpraszanie się zanieczyszczeń. Wśród emitowanych zanieczyszczeń powietrza procentowo największą ilość przypada na zanieczyszczenia gazowe. Związane to jest z niedostatecznym wyposażaniem zakładów w urządzenia do redukcji wymienionych powyżej zanie-czyszczeń. W celu osiągnięcia poprawy stanu czystości powietrza wdrażany jest proces uciepłownienia z jednoczesną likwidacją uciążliwych lokalnych kotłowni węglowych, które pracują bez urządzeń ochronnych. Prowadzi się również modernizacje istniejących kotłowni ze zmianą czynnika grzewczego na olej lub gaz. Wymiana w obiektach użyteczności publicznej takich jak szkoły, Domy Ludowe, budynki administracyjne kotłowni węglowych na gazowe spowodowała w dużym stopniu ograniczenie emisji spalin do atmosfery. Od 1stycznia 2003 roku oceny zanieczyszczenia powietrza dokonuje się w strefach klasyfikowanych dla 2 kryteriów ustanowionych w celu : 1. ochrony zdrowia (dla terenu kraju i uzdrowisk), 2. ochrony roślin (dla terenu kraju i parków narodowych). Klasa strefy A poziom stężeń nie przekraczający wartości dopuszczalnych. Klasa strefy B / C możliwość przekraczania wartości dopuszczalnej na niektórych obszarach strefy. Wyniki corocznej oceny poziomu substancji w powietrzu wykonywanej przez Podkarpacki WIOŚ5 (art. 89 ustawy POŚ) wskazują, że obszar powiatu mieleckiego ziemskiego, w tym i Gminy Padew Narodowa klasyfikowany jest ze względu na kryteria ochrony zdrowia do strefy A. Na podstawie oceny poziomu substancji w 2002 strefę – p. rzeszowski zakwalifikowano do klasy ogólnej A ze względu na kryterium ochrony roślin. Aktualne rozkłady przestrzenne tych zanieczyszczeń ilustrują rysunki zamieszczone na stronach internetowych WIOŚ Rzeszów6. Rozkład przestrzenny stężeń średniorocznych zanieczyszczeń na terenie powiatu rzeszowskiego wg WIOŚ : dwutlenek siarki – 5.5 µg/m3 (wartość odniesienia 30 µg/m3) dwutlenek azotu – 18 µg/m3 (wartość odniesienia 40 µg/m3) pył zawieszony – 32 µg/m3 (wartość odniesienia 40 µg/m3) Udział procentowy zanieczyszczeń w emisji zorganizowanej : Ocena roczna jakości powietrza w województwie podkarpackim – http://wios.rzeszow.pl/monitoring_pliki/opracowania/ocena_pow_02/spis.html 6 http://www.wios.rzeszow.pl/monitoring_pliki/opracowania/ocena_pow_02/zalaczniki/ mapa1_3.jpg 5 Procentowy udział emisji zanieczyszczeń w 2001 roku 4% 14% 23% 23% 36% pył SO2 NO2 CO inne 2.3.6. Warunki klimatyczne : Gmina Padew Narodowa położona jest według R. Gumińskiego w Sandomiersko-Rzeszowskiej dzielnicy klimatycznej. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,8ºC przy amplitudzie miesięcznej do 22ºC, z najcieplejszym lipcem –17,6ºC i najchłodniejszym styczniem –5,2ºC). Największa liczba dni gorących występuje w lipcu i wynosi ca 11,4 dnia. Okres letni (średnia temperatura dobowa powyżej 15ºC) trwa 90 -100 dni w roku. Liczba dni mroźnych waha się w przedziale 17,6-18,1ºC – w styczniu i 3,6-13,7ºC w grudniu, do około 5,5ºC w marcu.Ogółem na tym terenie notuje się średnio w roku 51,1 dni mroźnych. Dni przymrozkowe obserwuje się średnio 120 razy w roku. Warunki wilgotnościowe nie odbiegają od średnich krajowych. Najbardziej wilgotnymi miesiącami są listopad i grudzień (86-88% wilgotności względnej) najmniej maj i czerwiec. Z przebiegiem temperatury i wilgotności powietrza związane jest występowanie mgieł i zamgleń, których największa ilość przypada na ostatnie miesiące roku. Bardziej zmienny jest rytm dobowy wilgotności z maksimum w godzinach nocnych i minimum w południowych. Napływ suchego powietrza z południa jest zwykle przyczyną zaburzenia tego rytmu. Warunki wietrzne – ruch powietrza w makroskali rejonu sandomierskorzeszowskiego zdominowany jest napływem z kierunków zachodniego i wschod -niego również modyfikującą rolą dolin sterującymi wiatrami z południowegozachodu (SSW). Cisze i wiatry do 1 m/s występują przez c. 8,6% czasu w roku. Zachmurzenie i opady, pokrywa śnieżna. Przebieg roczny zachmurzenia jest typowy jak w innych częściach kraju. Najbardziej chmurne są miesiące jesienno-zimowe, najmniej wiosenne i letnie. Ilość dni pogodnych z zachmurzeniem poniżej 2 wynosi 45, dni pochmurnych ok. 150. Opady letnie są najwyższymi w ciągu roku. Średnio wynoszą one 90-98 mm. W półroczu chłodnym pokrywa śnieżna utrzymuje się średnio 83 dni. W pewnych sytuacjach pogodowych wspomniane odrębności klimatyczne prowadzić mogą do znacznego zróżnicowania jakości powietrza i pogorszenia w sąsiedztwie źródeł niskiej emisji zanieczyszczeń. Najkorzystniejsze kierunki klimatu lokalnego występują w obrębie terasy nadzalewowej i wydm. Charakteryzują się one dobrymi warunkami termicznowilgotnościowymi i solarnymi. 2.3.7. Roślinność i zieleń : 1) Zbiorowiska leśne : Lasy stanowią główny czynnik równowagi ekologicznej oraz siedlisko większości dzikich gatunków roślin i zwierząt. Lasy spełniają trzy główne funkcje, w sposób naturalny lub w wyniku działań gospodarczych: funkcje ekologiczne (gł. ochronne) mające istotne znaczenie gospodarcze i społeczne funkcje produkcyjne : produkcja drewna, odnawialnego surowca ekologiczne nego, warunkującego rozwój wielu branż gospodarki funkcje społeczne : zapewnienie miejsc pracy w sektorze leśnym i poza nim lasy stanowią teren wypoczynku, turystyki i regeneracji zdrowia człowieka a także obiekt służący rozwojowi kultury, nauki edukacji ekologicznej. Na terenie gminy nadzór nad stanem lasów sprawuje Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie , Nadleśnictwo Buda Stalowska. Pod zarządem Nadleśnictwa znajduje się ogółem 366,25 ha gruntów Lasów Państwowych, w tym 320,11 ha lasów ochronnych. Pozostałą powierzchnię lasów stanowią lasy gospodarcze oraz grunty związane z gospodarką leśną. Obszar gruntów objętych dozorem Nadleśnictwa Głogów Małopolskiego należą do Mielecko- Kolbuszowsko-Głogowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. W strukturze wiekowej drzewostanu ca 90% zajmują drzewostany 60-80 lat. Z uwagi na trwałe uszkodzenia wywołane działalnością przemysłu, negatywne oddziaływanie ruchliwych tras komunikacyjnych, przeważająca część drzewostanu została uznana za lasy ochronne. Decydujący wpływ na stan lasów mają : czynniki naturalne–obniżenie poziomu wód gruntowych częsty deficyt opadów atmosferycznych, wiatr i śnieg wywołujące osłabienie drzew, ich podatność na ataki szkodników i choroby oraz susze w zasadniczy sposób zwiększające zagrożenie lasów pożarami. Do najważniejszych przyczyn wywołujących pożary w lasach należy zaliczyć przerzuty ognia z gruntów nieleśnych ( wypalanie ściernisk , traw bądź nieużytków.) czynniki pochodzenia antropogenicznego zanieczyszczenia wód powierzchniowych, skażenia atmosfery gazami i pyłami, a poprzez zakwaszenie gleb i toksyczne działanie na organizmy, negatywnie wpływają na ekosystemy leśne, sprzyjając występowaniu szkodników i lokalnie powodując zamieranie lasów. Za najgroźniejsze uznaje się: spaliny, dwutlenek siarki, tlenki azotu, fluor i pyły. W ostatnich latach odnotowuje się jednak znaczny spadek koncentracji NOx i SO2, co wpływa bezpośrednio na stan zdrowotny drzewostanów. nierównomierna, przestrzenna struktura lasów - występowanie małych kompleksów leśnych, która powoduje zwiększenie negatywnych dla tych lasów presji oraz utrudnia zarządzanie. Potencjalnymi zagrożeniami lasów, może być : zwierzyna łowna i gryzonie powodują znaczne szkody w uprawach i młodnikach, szkodnictwo leśne spowodowane penetracją lasów i kradzieżą materiału zalesieniowego przez ludność, zmiany leśnych form użytkowania terenu na inne formy (osadnictwo infrastruktura komunikacyjna, zabudowa rekreacyjna, kopalnictwo, przemysł), zaśmiecanie i zanieczyszczanie lasów (nielegalne wysypiska śmieci ), wycinanie lasów na gruntach porolnych ( w szczególności lasów prywatnych ) może powodować lokalne zagrożenia dla ochrony przyrody oraz dla węzłów i korytarzy ekologicznych. Kłusownictwo Lasy na terenie gminy stanowią fragment większego kompleksu leśnego wchodzącego w skład zarówno gminy Padew Narodowa jak i gmin: Baranów Sandomierski, Tuszów Narodowy i Cmolas. Inne małe powierzchniowo kompleksy położone są wokół przysiółka Tarnówek. Lasy zajmują powierzchnię 806 ha, co stanowi 11,5 % ogólnej powierzchni gminy. Powierzchnia lasów państwowych pozostających w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwa Buda Stalowska wynosi 366,25 ha, z czego 320,11 ha to lasy wodoochronne. Kompleksy leśne terenu gminy charakteryzują się zadawalającą zdrowotnością w drzewostanie. 2) Zbiorowiska nieleśne : Zieleń wiejska – tereny zieleni na wsi obejmują rozmaite formy, m.in. : zieleńce, cmentarze, zieleń przy obiektach użyteczności publicznej, ogrody działkowe itp. Cenne z przyrodniczego i krajobrazowego punktu widzenia są tereny pokryte roślinnością niską i wysoką, wykształconą w sposób możliwie najbliższy charakterowi roślinności naturalnej terenu, nie ukształtowaną przez człowieka w sposób zamierzony. Jest to tzw. zieleń nieurządzona. Na terenie osiedli wiejskic zlokalizowane są także pola uprawne użytkowane rolniczo, sady owocowe a także tereny upraw ogrodniczych. Roślinność takich terenów, pełniąca liczne funkcje ekologiczne w środowisku, wzbogaca ogólną ilość zieleni. Zieleń cmentarzy – cmentarze są terenami, w których zieleń dostępna jest w sposób ograniczony, co wynika z charakteru kulturowego tych obiektów. Zieleń cmentarzy, ze środowiskowego punktu widzenia, stanowi ważny element przestrzenny wzbogacający ogólną powierzchnię zieleni wysokiej.W zadrzewieniach cmentarzy dominują rodzime gatunki drzew i krzewów, ale lista florystyczna tych obiektów jest wzbogacona przez wprowadzone spontanicznie przez społeczeństwo, liczne gatunki egzotyczne. Wpływa to nie tylko na ogólną estetykę terenu ale zwiększa m.in. różnorodność biologiczną w miejscowości. Ogrody działkowe – pełnią ogólne funkcje środowiskowe, ogrody działkowe są jednak terenami o ograniczonej dostępności dla ogółu społeczeństwa. Zieleń osiedlowa – jest to głównie zieleń typu niskiego – zieleńce, trawniki, pasy izolacyjne przy budynkach mieszkalnych, także elementy sztuki ogrodniczej, m.in. kwietniki i inne. Zajmują one zazwyczaj niewielkie powierzchnie i często są pocięte chodnikami, parkingami itp. Nasadzenia drzew wynikają albo z realizacji ustaleń projektów zieleni z czasów budowy osiedla, albo z okresu spontanicznego upiększania terenu przez mieszkańców, głównie bez planu, według indywidualnych gustów. Zieleńce, zieleń przy drogach, obiektach sportowych, innych – zieleńce i zieleń przydrożna usytuowane są z reguły na niewielkich płaszczyznach gruntu, a zieleń przydrożna wykształcona jest gł. w postaci wąskich pasów roślinności wzdłuż dróg. Dominuje zieleń niska, z przewagą traw, często wzbogacona nasadzeniami kwiatowymi, jako kwietniki, rabaty itp. Niekiedy zieleni tego typu towarzyszą pojedynczo drzewa, zwłaszcza gatunków liściastych. Zieleń tego typu posiada głównie znaczenie estetyczne, a funkcje środowiskowe tych terenów nie są rozwinięte wystarczająco, szczególnie ze względu na małe powierzchnie. Zieleń placówek edukacyjnych nie jest ogólnie dostępna, są to często place zabaw przy szkołach lub trawiaste boiska obok budynków szkolnych. Zieleń towarzysząca obiektom sportowym to otoczenie boisk sportowych lub stadionów. 3) Obszary o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych : Ochrona krajobrazu realizowana jest w Gminie poprzez tworzenie Parków Krajobrazowych i Obszarów Chronionego Krajobrazu. Obszary Chronionego Krajobrazu wchodzą w skład spójnego ekologicznie systemu obszarów chronionych. Umożliwiają ochronę całego bogactwa naturalnego w jego pełnej różnorodności biologicznej. Obszary chronionego krajobrazu wydzielono w oparciu o analizę występowania rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt. Włączono do nich w znacznym stopniu lasy, oraz środowiska nieleśne z udziałem cieków wodnych o małym stopniu zanieczyszczenia wód. Obszary Chronionego Krajobrazu obejmujące swoim zasięgiem Gm. Padew Narodowa : Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowski o powierzchni całkowitej 50 512 ha, z czego znaczną, większą część stanowią lasy mieszane z przewagą sosny. W południowo-wschodniej części gminy obejmuje on zwarty kompleks leśny o powierzchni 600 ha będący pozostałością po Puszczy Sandomierskiej. Jest porośnięty głównie borem wilgotnym i borem mieszanym, a wzdłuż dolin potoków i podtopionych, bezodpływowych zagłębień terenu występują zbiorowiska łęgu olchowo-jesionowego. Teren ten jest siedliskiem wielu cennych przedstawicieli fauny : bociana czarnego, kani czarnej, orlika krzykliwego i błotnika stawowego. Dolina Wisły : Zajmuje on powierzchnię około 400 ha, rzekę wraz z jej najbliższym otoczeniem, głównie w obrębie międzywala. Na malowniczość tego krajobrazu wpływa obecność piaszczystych ławic w korycie rzeki oraz siedlisk o bogatej roślinności charakterystycznych dla dolin nieregulowanych rzek. W dolinie rzeki występują także fragmenty łęgów topolowo-wierzbowych i zwarte zarośla wiklin nadrzecznych. Równinne terasy rzeczne porozcinane są licznymi starorzeczami często porośniętymi, efektownie wyglądającymi, w okresie kwitnienia, zbiorowiskami lilii wodnych. Stawy Krasiczyńskie Szczególnie malownicze elementy krajobrazu stanowią stawy śródleśne: Stawy Osieczyska i Stawy Krasiczyńskie, których część znajduje się na terenie gminy. Ich obszar wraz z otoczeniem proponowany jest do utworzenia rezerwatu o nazwie „Stawy Krasiczyńskie” o powierzchni 260 ha w tym na terenie gminy 153 ha. Na obszarze gminy występuje szereg drzew i roślin objętych ochroną prawną. Na koniec 1994 roku zarejestrowano 582 pomniki przyrody ożywionej, w tym 6 obiektów to stanowiska roślin chronionych i 497 obiektów to pojedyncze drzewa a 66 obiektów stanowią grupy drzew. Wśród drzew stanowiących pomniki przyrody znajdują się: lipa drobnolistna, dąb szypułkowy, jesion wyniosły, wiąz szypułkowy, topola biała, lipa szerokolistna i jodła pospolita. Pomniki przyrody żywej ujęte w wojewódzkim rejestrze pomników przyrody żywej to : w Piechotach - dąb szypułkowy i wiąz szypułkowy, w Rożniatach -wiąz szypułkowy, 2 dęby szypułkowe i sosna wejmutka Na terenie gminy znajduje się szereg ekosystemów związanych ze środowiskiem wodnym , które pełnią funkcje ekologiczne i wzbogacają florystycznie teren gminy. Są to : -‘Fajtówka’ niewielkie oczko wodne położone wśród pól uprawnych o powierzchni 0,3 ha w Przykopie - szereg oczek wodnych wraz z otaczającymi je wiklinami o powierzchni 6,6 ha w przysiółku Dwór w Przykopie -‘Browarzysko’ – wypłycenie bezimiennego cieku wodnego w postaci płatów szuwaru i trzciny pospolitej o pow. 2,4 ha we wsiach Przykop i Zaduszniki -ciąg oczek wodnych na równinie zalewowej Wisły w Przykopie-Dworze ,9,9 ha -niewielki staw z szuwarem o powierzchni 0,65 ha w Domacynach Wielkich dawne starorzecze Wisły o powierzchni 4,2 ha w Przykopie -naturalny zbiornik wodny o powierzchni 1,2 ha w Wojkowie -szereg wydłużonych zbiorników wodnych na równinie zalewowej Wisły o powierzchni 3,1 ha we wsi Rożniaty-Zawierzbie Na stan obszarów i obiektów objętych ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody mają wpływ czynniki : bezpośrednie, związane ze sposobem zagospodarowania i użytkowania przestrzeni, eksploatacją surowców mineralnych, uprawą i zbiorem roślin, polowaniami i masową turystyką oraz pośrednie, związane ze stanem komponentów środowiska tj: stopień zanieczyszczenia powietrza, wód, powierzchni ziemi. Rozwiązywanie problemów z zakresu ochrony przyrody zależy od : decyzji administracyjnych, tak na szczeblu lokalnym jak i centralnym orazzapewnienia niezbędnych środków umożliwiających realizację ochrony obszarowej, ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, a także całych zespołów roślinnych. 2.3.7. Świat zwierząt : Największym bogactwem gatunkowym flory i fauny w gminie charakteryzują się kompleksy leśne. Na terenie powiatu żyją gatunki zwierząt : sarny, jelenie, zające, dziki, borsuki, lisy, kuny, piżmaki i gronostaje. Tereny te zasiedla również wiele gatunków ptactwa (c. 100 gatunków) w tym tak rzadkie jak : bociana czarnego, kani czarnej, orlika krzykliwego, błotnika stawowego, puszczyka, jarząbka, myszołowa, pustułki, kruka, inne. Spotykane są również górskie gatunki płazów : salamandra plamista, traszka karpacka, kumak górski, ropucha szara, rzekotka drzewna oraz gady : jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec, żmija zygzakowata. 3. PRZYCZYNY ZAGROŻEŃ ORAZ TENDENCJE ZMIAN W ŚRODOWISKU PRZYRODNICZYM GMINY 3.1. Zmiany rzeźby terenu : Przekształcenia rzeźby terenu gminy są skutkiem działań niezbędnych jako faza przygotowawcza dla realizacji inwestycji i zachodzą głównie w skali mikrorzeźby (mikroniwelacji) terenu : Zmiany te obejmują: – trwałe zajęcie terenu i zabudowę powierzchni gruntu – przekształcenia powierzchni terenów. Zmiany rzeźby terenu zachodzą głównie punktowo w różnych częściach gminy i są tym większe i rozleglejsze, im bardziej jest urozmaicona naturalna rzeźba terenu, m.in. we wschodniej i południowej części. Zmiany w rzeźbie związane z przekształceniami zachodzącymi w czasie budowy trasy i układów komunikacyjnych mają przeważnie charakter zmian liniowych. W warunkach zakładanego rozwoju przestrzennego gminy, ewentualne zmiany i przekształcenia w rzeźbie terenu nie będą miały charakteru znaczącego i mogą zachodzić raczej w skali ściśle lokalnej. Obserwuje się stałą tendencję braku tego zjawiska, która wynika z ograniczenia zamierzeń różnego typu inwestycji wielkoprzestrzennych, co wiązałoby się z trwałymi i znacznymi przekształceniami rzeźby terenu. 3.2. Wody podziemne i powierzchniowe : Wody podziemne : Wyniki badań nie wykazały występowania istotnych zmian jakości wody na obszarze ochronnym i w zbiorniku wód podziemnych GZWP nr 425. Z punktu widzenia ochrony jakości wód podziemnych rejonem ograniczonego użytkowania powinien być obszar GZWP nr 425 i jego strefa ochronna. W obrębie strefy ochronnej GZWP funkcjonują obiekty przemysłowe mogące pogorszyć stan środowiska. Dotychczasowe badania nie wykazały oddziaływania tych obiektów na gleby i wody gruntowe. Badania prowadzone przez WIOŚ w Rzeszowie wskazują, że stężenia metali : chromu, cynku, kadmu, niklu, miedzi i ołowiu były zbliżone do tła geochemicznego lub niższe. Występowało jednak lokalne zakwaszenie gruntu w otoczeniu obiektu. Z przeprowadzonego rozpoznania wynika, że na terenie Gminy Padew Narodowa do obiektów mogących w sposób istotny zanieczyścić warstwę wodonośną należą : bazy i stacje paliw płynnych – rozmieszczone na terenie całej Gminy, instalacje przemysłowe lokalne składowiska odpadów paleniskowych . Wody powierzchniowe : Gm. Padew N. posiada duże zasoby dyspozycyjne wód powierzchniowych przewyższające ich zapotrzebowanie. W Gminie od kilkunastu lat występuje stałe zmniejszenie zapotrzebowania wody. Tendencja ta wynika z ograniczenia zużycia wody w gospodarstwach domowych, obiektach użyteczności publicznej oraz zakładach przemysłowych i usługowych. W najbliższych latach oczekuje się dalszego zmniejszania poboru wody przez duże zakłady przemysłowe. Zakłady te stopniowo wprowadzają wodooszczędne technologie i urządzenia, co przyczynia się do spadku ilości odprowadzanych ścieków. W związku z tym pomimo prognozowanego wzrostu liczebności mieszkańców nie przewiduje się wyraźnego zwiększenia poboru wody, a zatem innego niż dotychczas oddziaływania na zasoby wód powierzchniowych. . Potencjalnym zagrożeniem dla jakości wód przepływających przez Gminę Padew Narodowa są ścieki bytowo-gospodarcze i przemysłowe oraz spływy opadowe. Należy dodać, że coraz więcej ścieków komunalnych odprowadzanych do wód powierzchniowych będzie oczyszczanych, natomiast zakłady przemysłowe powinny podczyszczać ścieki przed wprowadzeniem ich do odbiornika. Wg WIOŚ w Rzeszowie większość zakładów odprowadza mniejsze ładunki zanieczyszczeń od wielkości dopuszczonych pozwoleniami wodnoprawnymi. Zakłady przemysłowe odprowadzające oczyszczone ścieki pośrednio do wód powierzchniowych są systematycznie kontrolowane oraz posiadają operaty wodnoprawne, z których wynika, że wprowadzone zanieczyszczenia nie powodują większego niż dopuszczalne pogorszenia jakości wody w ich odbiorniku. Niemniej niektóre zanieczyszczenia okresowo mogą się przedostać do wód powierzhniowych. Perspektywiczne warunki korzystania z zasobów wód dorzecza Górnej Wisły, w tym Wisłoka, zostaną określone przez Rejonowy Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie. Aktualny wpływ Gm. Padew Nar. na stan czystości wód powierzchniowych omówiono w pkt. 2.2.2. Przedstawione wyniki wskazują, że przyszłościowo stężenia zanieczyszczeń w oczyszczonych ściekach nie powinny przekraczać najwyższych dopuszczalnych wartości podanych w zał. 1 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi... (Dz. U. 02.212.1799). Dodatkowym zagrożeniem dla stanu czystości wód powierzchniowych są zanieczyszczenia obszarowe, czyli spływy opadowe z terenów przemysłowych i składowych, ruchliwych arterii komunikacyjnych, baz transportowych oraz naprawczych. Istotnym czynnikiem degradującym wody powierzchniowe są również zanieczyszczenia pochodzące z gospodarki rolnej (nawozy, środki ochrony roślin) oraz zanieczyszczenia bakteriologiczne będące rezultatem stosowania praktyki nadrzędności zaopatrzenia ludności w wodę z wodociągów w stosunku do uporządkowania gospodarki ściekowej. Sytuacja taka dotyczy Gminy Padew Nar. gdzie 100 % gospodarstw ma umożliwiony dostęp do sieci wodociągowej, a 5 % gospodarstw korzysta z sieci kanalizacyjnej. Reasumując, należy stwierdzić : Zła jakość wód powierzchniowych wynika głównie z nieuporządkowanej gospodarki ściekowej na terenach wiejskich, charakteryzuje się : - brakiem kanalizacji i oczyszczalni ścieków komunalnych - funkcjonowaniem oczyszczalni o niskiej efektywności - niekontrolowanymi zrzutami ścieków bez uprzedniego oczyszczenia - funkcjonowaniem nieszczelnych szamb i nieremontowanej sieci kanalizacyjnej. Większość zasobów wód podziemnych gminy nadaje się do bezpośredniego wykorzystania : na cele gospodarcze, na cele konsumpcyjne po zastosowaniu uzdatniania (usuwanie naturalnych pierwiastków, jak żelazo i mangan). Antropogeniczne zanieczyszczenia wód podziemnych zależą od głębokości zalegania wód i izolacji poziomów wodonośnych oraz od powierzchni terenu. Najbardziej narażone na degradację są wody gruntowe, czwartorzędowego piętra wodonośnego. Wody wgłębne, lepiej izolowane od powierzchni terenu, są na ogół dobrej jakości. Wody podziemne gminy należą do wód o wysokim stopniu zagrożenia, dlatego należy podjąć jak najszybsze działania ochronne, tj.: - Zagospodarowanie stref ochronnych zbiorników wód i ujęć - uporządkowanie gospodarki ściekowej, Należy dążyć do stworzenia sieci monitoringu regionalnego pozwalającego na śledzenie zmian jakości wód i ustalenie strategii ich ochrony, mając na uwadze coraz większe znaczenie wód podziemnych, często jako jedynego źródła dobrej jakości wody pitnej. W Gminie prowadzi się prace związane z rozbudową sieci kanalizacji. Oczyszczalnia ścieków posiada rezerwy przepustowości. Rozwój kanalizacji jest mniejszy niż rozwój sieci wodociągowej co powoduje zanieczyszczenia wód powierzchniowych 3.3. Zanieczyszczenia powietrza : Źródłami emisji zanieczyszczeń atmosfery w Gminie Padew Narodowa są – energetyczne spalanie paliw, – produkcja przemysłowa, – transport drogowy, – ogrzewanie budynków ze źródeł lokalnych,tworzące tzw.niską emisję komunalną. Na poziom emisji rejonu wpływa też napływ zanieczyszczeń z bliższych i dalszych źródeł, stanowiących tło zewnętrzne. Inwentaryzacją zanieczyszczeń objęte są źródła przemysłowe, energetyczne i gospodarki komunalnej o rocznej emisji powyżej 50 Mg pyłów i gazów (bez dwutlenku węgla). Ze względu na charakter i rozproszenie pozostałych źródeł, udział ich, choć znaczący w ogólnej emisji, nie jest określony ilościowo. W strukturze emisji zanieczyszczeń wyróżnia się: pyły i gazy ze spalania paliw, w tym dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek i dwutlenek węgla oraz zanieczyszczenia specyficzne z procesów technologicznych. Wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza przez zakłady przemysłowe uregulowane jest decyzjami administracyjnymi o dopuszczalnej emisji Edop. Wydawane są pozwolenia na wprowadzanie pyłów i gazów do powietrza. Największe zakłady podlegają corocznej kontroli służb WIOŚ. Ze źródłami energetycznymi może wiązać się nie rozpoznany w pełni problem obecności w eksploatowanych urządzeniach polichlorowanych bifenyli (PCB), będących poważnym zagrożeniem dla środowiska i człowieka. W Polsce znajdują się one głównie w płynach elektroizolacyjnych kondensatorów stosowanych jeszcze na początku lat 90 w energetyce i przemyśle. Znaczącym, lecz nieokreślonym liczbowo w skali powiatu lub gminy są toksyczne zanieczyszczenia ze spalin samochodów. Ich ilość w powietrzu jest zależna od dwóch podstawowych czynników o przeciwnych tendencjach: – żywiołowego przyrostu ilości samochodów i przeciążenia ruchem głównych dróg, co ma wpływ na wzrost emisji spalin oraz – poprawy jakości spalania w statystycznym pojeździe uczestniczącym w ruchu, dzięki ciągłemu procesowi wymiany pojazdów na nowsze – posiadające katalizatory, przechodzeniu części użytkowników pojazdów z etylin na paliwa gazowe oraz redukcji przez producentów niektórych składników paliw na mniej uciążliwe. Głównymi substancjami, które wywierają znaczący wpływ na jakość powietrza w terenie silnie zurbanizowanym są tlenki azotu i siarki, tlenek węgla oraz węglowodory, z których wiodącym jest benzen i jego pochodne. W Gminie Padew Narodowa realizowany jest program redukcji niskiej emisji poprzez tworzenie warunków ekonomicznych i technicznych dla modernizacji źródeł lokalnych z węglowych na gazowe i olejowe, co pozwoli ograniczyć emisję komunalną i zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza. W przebiegu stężeń wieloletnich głównych zanieczyszczeń powietrza daje się zauważyć powolną poprawę stanu jakości powietrza, najsilniej wyrażoną w spadku poziomu dwutlenku siarki przy utrzymywaniu się, a nawet wzroście stężeń pyłu zawieszonego. Takie trendy wskazują na zmniejszającą się rolę niskich i wysokich źródeł węglowych w zanieczyszczeniu powietrza, co jest zgodne z obserwowanym spadkiem emisji dwutlenku siarki z tych źródeł. W zakresie dwutlenku siarki osiągnięto więc prognozowany poziom stężeń obszarowych dla tej części Polski, jaki spodziewano się uzyskać dla perspektywy 2010 w wariancie EKO, według prognozy Polska 2000+, wykonanej w 1993 r. przez J. Judę (Prognoza ostrzegawcza… PAN 1995). Brak większego obniżenia w przebiegu dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego można tłumaczyć faktem, że modernizacja źródeł węglowych na gazowe i olejowe nie zmienia zasadniczo emisji tlenku azotu. Równocześnie spadkowi emisji ze źródeł grzewczych i przemysłowych przeciwdziała prawdopodobnie wzrost zanieczyszczeń, w tym pyłu z komunikacji. Bardziej wnikliwe analizy są tu niezasadne, gdyż stężenia zanieczyszczeń podlegają fluktuacjom meteorologicznym, w tym zmiennej z roku na rok częstości kierunku i prędkości ruchu powietrza oraz warunków termicznych i wilgotnościowych atmosfery, wpływających na poziom stężeń. 3.4. Hałas – przemysłowy, drogowy, kolejowy, inne : Hałas można traktować jako specyficzny czynnik zanieczyszczający środowisko o licznych źródłach i szerokiej powszechności występowania we wszystkich środowiskach biosfery. Rezultatem zjawiska j.w. jest pogarszanie i uniemożliwianie znacznym obszarom biosfery pełnienia swych naturalnych funkcji. Wśród wielu typów źródeł hałasu głównymi sprawcami uciążliwości akustycznej dla środowiska zewnętrznego są : ruch transportowy (drogowy i kolejowy) działalność przemysłową; Dopuszczalne poziomy hałasu określone są w aktualnie obowiązujących przepisach. Ich zróżnicowanie wynika z przeznaczenia terenu oraz pory jego oddziaływania (pora dzienna bądź pora nocna). Najbardziej rygorystyczne normy dotyczą terenów wypoczynkowo-rekreacyjnych poza miastem, następnie terenów zabudowy mieszkalnej jednorodzinnej, terenów zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży, domów opieki społecznej, zabudowy szpitalnej, terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego. Badania hałasu przeprowadzone przez Inspekcję Ochrony Środowiska i specjalistyczne instytuty zajmujące się akustyką środowiska, wskazują na poszerzanie obszarów o niekorzystnym klimacie akustycznym. W konsekwencji dochodzi do zwiększającego się szkodliwego wpływu hałasu na coraz większą liczbę ludzi.Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest równoważny poziom dźwięku A, wyrażony w dB. Może on być także wyznaczony jako suma poziomów odnoszących się do różnych źródeł. Otrzymaną w ten sposób wielkość określa się jako poziom hałasu otoczenia i nazywa klimatem akustycznym. Równoważny poziom dźwięku ściśle związany jest z czasem jego trwania. Na terenie Gminy o zagrożeniu hałasem decyduje hałas drogowy, następnie przemysłowy i kolejowy. Hałas drogowy. Na zakłócenie klimatu akustycznego największy wpływ w gm. Padew Nar. ma hałas komunikacyjny. Jest on związany z rozwojem motoryzacji w ostatnich latach, w konsekwencji tego gwałtownym wzrostem natężenia ruchu drogowego i znacznym pogorszeniem klimatu akustycznego. Podstawowe czynniki wpływające na poziom hałasu drogowego procentowy udział w komunikacji pojazdów ciężkich prędkość strumienia pojazdów brak płynności ruchu, korki uliczne szczyty poranne i popołudniowe natężenia ruchu pojazdów stan techniczny nawierzchni ukształtowanie terenu przez, który przebiega trasa komunik. Natężenie hałasu jest wprost proporcjonalne do natężenia ruchu. Największe poziomy hałasu odnotowano w gm. Padew Nar. przy głównej trasie komunikacyjnej – drodze wojewódzkiej nr 985 .Nie jest prowadzony monitoring poziomu hałasu wzdłuż drogi 985. Pomiary orientacyjne poziomu dźwięku w obszarze oddziaływania drogi wojewódzkiej wykonane w godzinach dziennych wykazują występowanie hałsu o natężeniu od 55 do 70 dB. Jako dopuszczalny równoważny poziom dźwięku przyjęto 60 dB/A/ dla pory dziennej i 50 dB/A/ dla pory nocnej. W wyniku przeprowadzonych badań można stwierdzić, że w obszarze bezpośredniego oddziaływania trasy komunikacyjnej występują przekroczenia dopuszczalnych standardów akustycznych. Rozporządzeniem z dn. 9 stycznia 2002 r. wydanym przez Ministra Środowiska w sprawie wartości progowej hałasu dla terenu zabudowy mieszkaniowej zwiększono wartość progową poziomu hałasu do 75 dB w porze dziennej i 67 dB w porze nocnej. Hałas przemysłowy. Wyniki przeprowadzonych pomiarów hałasu w środowisku pozwalają stwierdzić, że zagrożenie spowodowane hałasem przemysłowym jest dużo mniejsze od zagrożenia związanego z hałasem komunikacyjnym. Związane to jest ze stosunkowo niewielkim uprzemysłowieniem Gminy i zlokalizowaniem instalacji przemysłowych w terenach słabo zurbanizowanych. Niemniej źródłami hałasu wpływającymi na lokalną uciążliwość akustyczną mogą być małe zakłady typu rzemieślniczego oraz usługowego, bardzo często wkomponowane w budynki mieszkalne. Przekroczenia norm dopuszczalnych najczęściej odnotowuje się w trakcie kontroli zakładów przemysłu drzewnego, przetwórstwa, lokali gastronomicznych i rozrywki oraz kotłowni grzewczej. Emitują one hałas o stosunkowo niedużym natężeniu i o niewielkim zasięgu oddziaływania. Często tylko nieznacznie przekraczają normy. Hałas kolejowy. Nie przeprowadzano badań oddziaływania akustycznych linii kolejowych.Można przyjąć, że zagrożenie ze strony hałasu kolejowego nie jest tak dokuczliwe jak ze strony hałasu drogowego. Związane to jest ze zmniejszeniem częstotliwości kursowania pociągów. Wielkość i zasięg oddziaływania hałasu kolej. zależy przede wszystkim od częstotliwości kursowania, płynności ruchu, prędkości trakcyjnej, stanu technicznego nawierzchni torowej, topografii terenu, odległości linii zabudowy od skrajnego toru. W monitorowaniu środowiska nie prowadzi się stałych pomiarów hałasu, stąd nie jest możliwe ustalenie długookresowych zmian jego natężenia. Niemniej, wobec narastających potoków ruchu pojazdów kształtujących klimat akustyczny w otoczeniu dróg, można niemal za pewnik przyjmować tezę o narastającym zagrożeniu hałasem, tak w sensie natężenia dźwięku, jak i jego zasięgu . Charakter tych zmian jest podobny do innych regionów kraju i wynika m.in. z niedostatecznych uregulowań prawnych w zakresie przeciwdziałań na istniejącej sieci drogowej jak i niskiej rangi tego problemu wśród pozostałych zagrożeń środowiskowych. 3.5. Degradacja gleb : Degradacja gleb na terenie Gminy obejmuje głównie zmiany mechaniczne pokrywy glebowej oraz zmiany chemiczne w glebie. Zmiany mechaniczne wywołane są pracami ziemnymi związanymi głównie z procesami inwestycyjnymi (f. budowy) prowadzonymi w rozmaitym zakresie przestrzennym (np. inwestycje liniowe, pojedyńcze budowle, zespół osiedlowy). W ich wyniku następuje m.in. zaburzenie naturalnego układu warstw gleby, przemieszanie macierzystych warstw w glebie, wprowadzenie obcego materiału gruntowego. Chemiczne zmiany składu gleby to przede wszystkim skutki oddziaływania sedymentujących do gleby zanieczyszczeń pochodzących z emisji do atmosfery szkodliwych gazów i pyłów, ze źródeł przemysłowych, komunalnych, komunikacji i innych. W ogólnym stanie zanieczyszczenia gleb pewną ściśle lokalną rolę odgrywają zanieczyszczenia związane z rolniczym użytkowaniem gruntów. Poniżej przedstawiono ocenę rzeczywistego i potencjalnego narażenia oraz skutków chemicznych zanieczyszczeń środowiska na glebę. Wg posiadanych danych można ocenić, że środowisko glebowe ogólnie jest mało zanieczyszczone metalami ciężkimi. Taki stan zanieczyszczenia gleb zapewne będzie się nadal utrzymywał, niemniej wymaga stałego monitorowania. 3.6. Degradacja roślinności : Stan szaty roślinnej Gminy Padew Narodowa należy oceniać z dwóch punktów widzenia – zmian w roślinności oraz zmian w zasobach zieleni. Zmiany w roślinności mogą zostać wywołane bezpośrednim odziaływaniem zanieczyszczeń gł. atmosferycznych na rośliny lub pośrednio, przez skutki oddziaływania zanieczyszczonych gleb, w których rozwijają się rośliny. Bezpośrednie oddziaływania zanieczyszczeń na roślinność dotyczy m.in. zakłócenia procesu asymilacji przez pokrycie pyłem lub sadzą powierzchni liści roślin w warunkach dużego zapylenia (także wtórnego unosu pyłu z podłoża, np. z chodników, jezdni, pasów ). Pośrednio na roślinność oddziałuje skażona (zasolona) gleba zieleńców, pasów międzyjezdnych,innych powodująca skrajnie trudną dla roślin tzw. suszę fizjologiczną. Powyższe zmiany w roślinności mogą być przyczyną dalszych jej przekształceń polegających między innymi na ustępowaniu gatunków roślin wrażliwych lub mniej tolerancyjnych na brak wody, wyższe stężenia chlorków, inne. Ocena narażenia oraz skutków oddziaływania zanieczyszczeń środowiska na glebę i roślinność. Źródła degradacji gleb i roślinności Przemysłowe, energetyczne, komunalne Bezpośrednie źródło oddziaływania niska emisja Zakres narażenia, rodzaj skutków oddziaływania – możliwość lokalnego skażenia gleb, – roślinność niska i wysoka zanieczyszczenie sadzą – zapylenie i lokalne obniżenie poziomu – możliwość ustępowania, aż do wyginięcia, gatunków roślin oraz zbiorowisk roślinności wód gruntowych błotnej, wodnej i przybrzeżnej, wrażliwej na zanieczyszczenia wód lub osuszenie siedliska zanieczyszczenie wód Komunikacja drogowa ruch pojazdów – skażenie gleb metalami ciężkimi przy ciągach drogowych – ogródki działkowe – skażenie gleb przy drodze, skażenie płodów uszkodzenia związane pojazdów mechaniczne – uszkodzenia mechaniczne drzew i krzewów, głównie przy ulicach (złamania, uszkodzenia kory z ruchem itp.). zimowe utrzymanie dróg – zasolenie gleb przy głównych ciągach arterii komunikacyjnych – wzrost poziomu zawartości chlorków i i ich ujemne oddziaływanie na rośliny Źródła degradacji gleb i roślinności Budownictwo Bezpośrednie źródło oddziaływania Zakres narażenia, rodzaj skutków oddziaływania osiedlowe, – zmiany ilościowe, strukturalne zieleni głównie nieurządzonej – głównie na placu budowy i w komunikacyjne (obwodnice, otoczeniu, skrzyżowania) – bezzasadna wycinka zieleni wysokiej, szczególnie starej (alternatywa – troskliwa pielęgnacja i poprawa stanu fitosanitarnego np. dawnych sadów itp.) obiekty handlowe – ubytek powierzchni biologicznie czynnej wskutek przykrycia trwałą nawierzchnią dużych parkingów, powierzchniowej warstwy gleby Użytkowanie rolnicze chemizacja – potencjalna możliwość wystąpienia lokalnych zmian w składzie chemicznym gleby, wywołanych stosowaniem środków agrochemicznych na niewielkich powierzchniach pól uprawnych lub ogrodów działkowych Inne źródła degradacji działania destrukcyjne – wycinka zadrzewień i zakrzewień nadwodnych oraz śródpolnych – wydeptywanie ścieżek, skrótów „dzikich”, powierzchni zabaw i gier ruchowych itp. na terenach zieleni niskiej miasta. Trudno precyzyjnie ocenić tendencję zmian stanu roślinności w krótkim odcinku czasu. Ogólnie można założyć, że zmiany w świecie roślinnym dotyczyć będą poszczególnych gatunków lub zbiorowisk roślin oraz zasobów zieleni rozumianych przestrzennie. Według obecnego rozpoznania, w rozmaitym nasileniu trwa presja na pozyskanie terenów pod nowe inwestycje różnego rodzaju, co może powodować możliwość likwidacji części zieleni urządzonej, np. ogrodów działkowych. Przy obecnej presji na pozyskanie nowych terenów pod inwestycje i równocześnie istniejące ograniczenia finansowe samorządu uniemożliwiają rozwój terenów zieleni urządzonej w gminie. W konsekwencji istnieje tendencja zmniejszania ogólnej powierzchni zieleni urządzonej. Przy kumulujących się latami trudnościach w urządzeniu nowych terenów zieleni, przy równoczesnej utracie na inne cele części istniejącej powierzchni zielonej, zaznacza się ogólna negatywna tendencja zmian bilansu zieleni . W zieleni nieurządzonej – po likwidacji roślinności i pozostawieniu odkrytej powierzchni gruntu, trwają procesy sukcesji roślinności. Na tereny, o odkrytej glebie, spontanicznie wchodzi roślinność – najwcześniej gatunki pionierskie często obcego pochodzenia, a w kolejnych stadiach sukcesji, następujące po sobie zbiorowiska roślinne aż po zbiorowiska klimaksowe. To stanowi gwarancję naturalnego procesu zazieleniania miejsc o odkrytej glebie, w warunkach niskiego poziomu skażenia gleb. Taki proces regeneracji zieleni nieurządzonej trwa wiele lat i w sposób naturalny, często niekontrolowany, poprawia ogólny bilans zieleni, cenny zwłaszcza z punktu widzenia spełniania funkcji biologicznych. Tak więc na terenach zieleni nieurządzonej mogą następować zmiany o charakterze okresowym i odwracalne. 3.7. Świat zwierząt : Uprzemysłowienie terenu i zmiany urbanizacyjne w środowisku miejskim lub wiejskim pod wpływem działalności człowieka, powodują rozwój procesów synantropizacji licznych grup zwierząt, np. owadów, gadów i ptaków. Następują przemiany, które powodują zmiany siedliskowe zachodzące pod wpływem antropopresji. Powodują ona stopniowe ustępowanie niektórych gatunków zwierząt rodzimych i wnikanie w ich miejsce obcych gatunków zwierząt, lepiej przystosowanych do życia w zmienionym siedlisku. Następuje wówczas zubożenie fauny rodzimej, przy niekiedy tylko okresowym wzbogaceniu różnorodności gatunkowej przez obecność obcych przybyszów. Często kolejna zmiana warunków i na przykład powrót do stanu poprzedniego, eliminuje obce gatunki, ale fauna rodzima z trudnością wraca na utracone wcześniej stanowiska np. w terenach silnie zurbanizowanych szczególnie spektakularne zmiany fauny w wyniku zmian środowiska zachodzą w awifaunie. W centrum wsi pojawiają się stale lub okresowo gatunki znane tylko z obrzeży. Równocześnie jednak wycinanie starych drzew, osuszanie gruntów, wzrost natężenia hałasu i inne czynniki powodują ustępowanie z takich terenów licznych ptaków, zwłaszcza śpiewających. Taka negatywna tendencja będzie zjawiskiem trwałym, chociaż o zmieniającym się stopniu nasilenia. 3.8. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące : Urządzenia i linie elektroenergetyczne stanowią źródło oddziaływania elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego stanowiącego pewne zagrożenie dla ludzi. Podobne są oddziaływania pól elektromagnetycznych wytwarzanych przez urządzenia radiokomunikacyjne (nadajniki radiowe i telewizyjne, radiotelefony i urządzenia radiolokacyjne). Szkodliwe oddziaływanie elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego ujawnia się przy długotrwałym przebywaniu człowieka w strefach wpływu pól w postaci zmian i dolegliwości wzroku, układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego, a w skrajnych przypadkach w układzie hormonalnym, w krwi i szpiku kostnym. Dostatecznym środkiem zabezpieczającym przed negatywnym wpływem tego promieniowania jest ustanowienie stref ograniczonego użytkowania terenu, gdyż jego intensywność maleje ze wzrostem odległości od źródła. Przybliżone zasięgi tych stref, których wyznaczenie określają odpowiednie przepisy. Przykładowo: anteny nadawczych stacji radiowych i telewizyjnych – od kilkudziesięciu do kilkuset metrów, napowietrzne linie wysokich napięć oraz stacje elektroenergetyczne– do kilkudziesięciu metrów, anteny stacji bazowych sieci radiotelefonicznych,radiotelefony przewoźne – od kilku do kilkudziesięciu metrów, anteny urządzeń radiolokacyjnych i radiolinii – określany indywidualnie, zależny głównie od charakterystyki anteny, urządzenia przem. i medyczne – w obrębie pomieszczeń z urządzeniami. Jak z powyższego wynika, źródła elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego, które są zlokalizowane na terenie Gminy Padew Narodowa nie są istotnymi w problemie stanu środowiska i dotyczą bardzo ograniczonych obszarów. Jest to więc zagadnienie lokalne. 3.9. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska : Pod pojęciem tym rozumie się potencjalne skutki środowiskowe powstałe w wyniku awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych, ponadto niekontrolowanych uwolnień do środowiska genetycznie modyfikowanych organizmów, a także klęsk żywiołowych (powodzi pożarów lasów i innych ekstremalnych zjawisk klimatycznych). Żródłami potencjalnych skutków na obszarze gminy mogą być : I. Przemysł i działalność usługowa, w których wykorzystywane są lub magazynowane toksyczne środki chemiczne, substancje biologicznie czynne lub odpady prowadzące w przypadku ich uwolnień do reakcji chemicznych z innymi materiałami i substancjami lub też bezpośrednio działające na ludzi i środowisko. Transport materiałów niebezpiecznych na trasie kolejowej oraz głównych drogach gminy, a także drogach dojazdowych do zakładów wykorzystujących lub magazynujących te środki. Miarą zagrożenia mogą być dane o ilości wypadków i kolizji, jakie zaistniały na terenie Gminy. Należy jednak brać pod uwagę, że przy podobnej ilości zdarzeń w kolejnych latach (tendencje są w tym przypadku rosnące), chociaż mały procent kolizji może być z udziałem pojazdów z ładunkami niebezpiecznymi. III. Sieć wodociągowa wody pitnej na skutek skażenia lub zakażenia wód ujmowanych ze studni głębinowych. IV. Awarie elektrowni jądrowych na Ukrainie lub Słowacji wybudowanych z zastosowaniem podobnej technologii dwustopniowego zabezpieczenia jak elektrownia w Czarnobylu. V. Gwałtowane pożary obiektów przemysłowych, na terenie których magazynowane są znaczne ilości paliw i łatwo palnych środków chemicznych lub stacji paliw i baz paliw płynnych. VII. Ekstremalne zjawiska pogodowe – nawalne opady atmosferyczne, w tym śnieżne. Zagrożone są nimi generalnie wszystkie newralgiczne punkty w gminie, huraganowe wiatry powyżej 30 m/s, niosące zagrożenie na terenie całej gminy, a szczególnie dla obiektów mieszkalnych i znajdujących się w budowie. VIII. Awarie systemów zasilania sieci energetycznych, co cw gazu, bądź wody. IX. Katastrofy budowlane. X. Ataki terrorystyczne – narażone są na nie obiekty użyteczności publicznej. II. Dodać trzeba, że na terenie gminy nie ma zakładów kwalifikujących się (według kryteriów Dyrektywy Seveso II) do obiektów zwiększonego lub dużego ryzyka wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 roku w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowych (Dz. U. Nr 58, poz. 535). 3.10. Zewnętrzne źródła zagrożeń dla środowiska przyrodniczego : W najbliższym otoczeniu Gminy Padew Narodowa nie ma znaczących obiektów emisji zanieczyszczeń powietrza, które wpływałyby istotnie na jakość powietrza w samej Gminie. Łączna emisja bilansowana w skali powiatu stanowi kilkanaście procent ilości gazów i pyłów dostających się do atmosfery na terenie gminy.Łącznie z miejscową emisją komunalną emisja ta wpływa na stan zanieczyszczenia powietrza jedynie w źródłach jej powstawania. Bardziej wymierny lecz trudny do oszacowania w warunkach wielu źródeł miejskich jest napływ zanieczyszczeń powietrza z większych odległości, pochodzący z dużych źródeł regionalnych i krajowych. W skali roku udział jego jest zmienny, lecz drugorzędny w jakości powietrza Gminy. W rejon Gm. Padew Nar. mogą docierać zanieczyszczenia atmosferyczne głównie pochodzenia przemysłowego, z kilku regionalnych ośrodków przemysłowych w Polsce południowej. Dotyczy to regionu Śląska i Krakowa z zachodu, z północy regionu świętokrzyskiego oraz z kierunku północnowschodniego m.in. ze Stalowej Woli i Tarnobrzega. Ten transport zanieczyszczeń o charakterze regionalnym jest zapewne odpowiedzialny za przenoszenie m.in. jonów siarczanowych i metali ciężkich z możliwością ich depozycji do podłoża (zanieczyszczenia). Transgraniczny transport zanieczyszczeń atmosferycznych w wysokich warstwach atmosfery przenosi zanieczyszczenia ze źródeł odległych o setki kilometrów i położonych np. daleko na zachodzie, m.in. z rejonów Bramy Morawskiej i hut czeskich, także z ośrodków gospodarczych Niemiec i Ukrainy. Obiektywna ocena poziomu zawartości zanieczyszczeń w glebach pochodzących z transportu transgranicznego nie jest dotychczas możliwa z powodu braku stacji monitoringu zanieczyszczeń tego rodzaju. Potencjalnie, oddziaływanie zanieczyszczeń pochodzących z transportu regionalnego i transgranicznego, na stan zanieczyszczenia gleby i roślinności (zwłaszcza zbiorowisk leśnych) może mieć pewien udział w ogólnym poziomie zanieczyszczenia tych elementów środowiska. Udział ten jest zapewne minimalny, gdyż ogólnie stan zanieczyszczenia gleby i roślinności jest mały. Stan zanieczyszczenia gleby w Padwi Narodowej i okolicy jest w pierwszym rzędzie wynikiem oddziaływań głównie źródeł lokalnych, usytuowanych w granicach gminy. Dotyczy to źródeł emisji przemysłowych, komunalnych, energetycznych, transportu itd. 4. IDENTYFIKACJA CELÓW DLA OCHRONY ŚRODOWISKA Dla zdefiniowania celów strategicznych wynikających z potrzeby ochrony środowiska przyrodniczego Gm. Padew Narodowa przeanalizowano przyczyny dotychczasowych zmian w tym środowisku, na tym tle możliwości działania gminy Padew Nar. w kierunku usuwania przyczyn niekorzystnych zmian, a w konsekwencji wyboru celów strategicznych. Generalnie zmiany w środowisku przyrodniczym w Gminie wywołane mogą być działaniami świadomymi decydentów lub jako efekt uboczny wywołany innymi zmianami, np. w gospodarce lub w ekonomii. Świadome działania decydentów w zasadzie ukierunkowane są na doprowadzenie do zmian pozytywnych dla środowiska. Do działań takich trzeba zaliczyć wszelkie decyzje o zmniejszeniu ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska, likwidacji źródeł emisji zanieczyszczeń lub hałasu, ustanawianiu obszarów szczególnej ochrony itd. Do grupy tej można też zaliczyć działania inwestycyjne które w efekcie także poprawiają stan środowiska : obwodnice komunikacyjne, rozwój wysokosprawnej energetyki, wdrażanie energooszczędnych technologii, przyszłościowe wykorzystanie wód geotermalnych. Wśród efektów ubocznych, które mają wpływ na środowisko nat., można wymienić niekontrolowany rozwój komunikacji kołowej samochodowej, zmiany w gospodarce powodujące likwidację niektórych zakładów przemysłowych i powstawanie nowych, o innym profilu produkcyjnym mniej uciążliwym dla środowiska. Do przyczyn powodujących pośrednio zmiany w środowisku nat. należy zaliczyć większość mechanizmów ekonomicznych, w tym zmiany opłat za energię elektryczną, gaz, centralne ogrzewanie, węgiel, wodę oraz usuwanie odpadów. W zależności od relacji cen i możliwości finansowych odbiorców zmieniają się również zapotrzebowania na poszczególne media. Pociąga to za sobą zmiany w zużyciu surowców, np. węgla, gazu i wody. W przypadku zmniejszenia zużycia węgla na rzecz gazu lub oleju opałowego lokalnie zmniejszy się emisja szkodliwych zanieczyszczeń do atmosfery. Rozbudowa sieci centralnego ogrzewania zasilanej przez wysokosprawną kotłownię zmniejszy ilość indywidualnych palenisk, a to wywoła także zmniejszenie sumarycznej emisji zanieczyszczeń do powietrza. Takich mechanizmów przyczynowo-skutkowych można wymienić wiele. Ogólnie można stwierdzić, że gospodarka wodno-ściekowa Gminy nie powoduje zmian środowiska większych niż te, które wynikają z konieczności dostarczenia wody i odprowadzenia ścieków od 5575 mieszkańców(12sołectw), z zakładów przemysłowych i usługowych oraz odwodnienia zainwestowanych terenów. Gminę Padew narodowa można zaliczyć do słabo uprzemysłowionych. W obrębie gminy funkcjonuje ponad 100 podmiotów gospodarczych, przy czym tylko kilka dużych zakładów przemysłowych. Zakłady te aktualnie korzystają z zasobów środowiska w sposób nie powodujący jego degradacji, stanowiąc jednak potencjalne zagrożenie. Zebrane materiały wskazują, że na terenach przemysłowych powstają ścieki, osady ściekowe i odpady zanieczyszczone metalami ciężkimi lub substancjami toksycznymi. Gminy generalnie przekształcają przepływające przez ich teren rzeki i potoki, ponieważ naturalna sieć hydrograficzna zostaje podporządkowana urbanizacji i ochronie przeciwpowodziowej. W gm. Padew Narodowa większość odcinków ujściowych rzek i potoków uregulowano. Są to działania niezbędne, ale zmieniające skład taksonomiczny biocenoz oraz ograniczające możliwość samooczyszczania się wód. W przypadku powiatu mieleckiego, w tym i gminy Padew Nar. pozytywne tendencje obniżania się stężeń zanieczyszczeń powietrza są rezultatem przechodzenia, tam gdzie jest to możliwe, na nośniki gazowe lub olejowe w źródłach lokalnych, zmniejszania zapotrzebowania na ciepło dzięki modernizacji instalacji cieplnych wewnętrznych i zewnętrznych, termomodernizacji obiektów. Na jakość powietrza w gminie ma również wpływ wielkość emisji z pieców opalanych węglem w lokalnych kotłowniach oraz emisje komunikacyjne. Zmienność warunków pogodowych z roku na rok kształtujących typ pogody o korzystnych lub niepożądanych skutkach, a przede wszystkim fluktuacja częstości kierunków wiatrów – to czynniki, które mogą znacząco wpływać na poziom stężeń dobowych i rocznych zanieczyszczeń w powietrzu. Na zmiany stanu zanieczyszczenia powietrza mają też wpływ zanieczyszczenia napływające z bliższych i dalszych odległości. Generalnie istniejący stan zanieczyszczenia powietrza w gminie Padew można uważać za dobry w relacji do sytuacji w innych rejonach Polski. Nie występują ograniczenia z tytułu jakości powietrza dla sytuowania inwestycji wymagających czystego powietrza ze względów technologicznych, ochrony zdrowia lub rekreacji. Kontynuacji działań zmniejszających globalną emisję przemysłową i komunalną w obiektach istniejących sprzyja też nowe ustawodawstwo krajowe w tej dziedzinie, nakładające na źródła emisji dalsze wymagania, do których spełnienia podmioty te powinny już się przygotowywać. W odniesieniu do hałasu można oczekiwać, że wzrost jego natężenia będzie proporcjonalny do przyrostu ruchu pojazdów. Przy ogromnej presji społecznej do posiadania i używania samochodów, w obecnych warunkach nie da się uniknąć dalszego wzrostu hałasu w terenach silnie zurbanizowanych. Możliwości finansowe Gminy są niewspółmierne do potrzeb wynikających z przeciwdziałania skutkom motoryzacji. Jednocześnie dotychczas brak było odpowiednich uregulowań prawnych (w postaci rozporządzeń ustalających sposoby i kompetencje organów) dotyczących wymagań sytuowania osłon akustycznych w sąsiedztwie istniejących dróg i ulic o dużym natężeniu ruchu, chyba że droga podlegała modernizacji. Problem ten nie dotyczy obiektów działalności przemysłowej powodującej przekroczenia norm na ich granicach. Czynnikiem wtórnym, będącym problemem w wymiarze ogólnokrajowym jest m.in. lokowanie obiektów generujących duże potoki pojazdów na istniejącej sieci drogowej, czemu nie towarzyszy odpowiednia do skali przebudowa układu komunikacyjnego i wydawanie decyzji WZiZT opartych na obowiązujących ustaleniach planu zagospodarowania, ale nie uwzględniających rzeczywistej sytuacji standardów akustycznych na granicy terenów o określonych funkcjach (o ile nie towarzyszyły im procedury oceny oddziaływania na środowisko). Zaprzecza to zasadzie przezorności jako jednej z zasad równoważenia rozwoju. W przypadku gleby, ich zmiany wywołane są procesami erozyjnymi, działalnością inwestycyjną (prace ziemne), stanem zanieczyszczenia powietrza oraz eksploatacją dróg i ulic. Część z tych zmian wywołana jest działaniami świadomymi, lecz w konkretnych warunkach koniecznymi, część to skutki pośrednie, jak przykładowo spowodowane zimowym utrzymaniem dróg (zasolenie). Wszystkie te zmiany są lokalne, a negatywne tendencje będą wprost proporcjonalne do gospodarczego rozwoju Gminy. Podobnie przedstawiają się przyczyny zmian w wszelakiej roślinności i jej zasobach. Część przyczyn to świadome działania związane bezpośrednio z procesami inwestycyjnymi oraz bieżącą eksploatacją, część jako efekt uboczny innych procesów gospodarczych lub ekonomicznych. Każda nowa inwestycja, chociaż lokalnie, chwilowo ( jeżeli potem następuje odtworzenie zieleni), bądź na stale powoduje uszkodzenie roślinności lub jej eliminację. Również rozwój infrastruktury technicznej, w pierwszym rzędzie dróg, prowadzi do likwidacji roślinności. Bieżąca eksploatacja sołectw i związana z tym eksploatacja systemów infrastruktury technicznej także w konsekwencji musi prowadzić do pewnych niekorzystnych zmian w stanie roślinności. Gospodarce odpadami poświęcony jest Plan Gospodarki Opadami w Gm. Padew Narodowa będący integralną częścią ‘ Programu ochrony środowiska Gminy Padew Narodowa’. W dokumencie tym podane zostały charakterystyki źródeł powstawania odpadów (ilościowa i jakościowa) z podziałem wg obowiązującej klasyfikacji odpadów Relacje pomiędzy omówionymi w niniejszym rozdziale przyczynami (określonymi jako rodzaje i charakter zmian) a ich ocenami wyrażonymi rodzajem działania ( np. świadome, uboczne, bezpośrednie, czy pośrednie) oraz generalnymi tendencjami zestawiono tabelarycznie. Przyczyny zmian zachodzących w środowisku przyrodniczym Gminy Padew Narodowa oraz możliwości działań w kierunku usuwania przyczyn tych zmian. Ocena przyczyn i skutków wywołanych zmian nieokreślone negatywne Tendencje zmian pozytywne nieokreślone brak wpływu pośrednie Działania Gminy w kier. usuwania przyczyn bezpośredni e świadome Rodzaj i charakter zmian uboczne Charakter przyczyn WODY PODZIEMNE Zanieczyszczenie wód (skład. Odpadów, st. paliw, infiltracja ścieków) + + + WODY POWIERZCHNIOWE Zmniejszanie zasobów (pobór wody do celów komunalnych, przemysł.) + Zanieczyszczenie wód (ścieki sanitarne, przemysłowe, opadowe) + Regulacje, + kanalizacja cieków, + + + + + + + + Ocena przyczyn i skutków wywołanych zmian + Źródła energetyczne i przemysłowe + + + + + + + + + + + + + + + + + + negatywne + pozytywne + uboczne + świadome ‘Niska emisja’komunalna i przemysł. Rodzaj i charakter zmian nieokreślone nieokreślone Tendencje zmian pośrednie brak wpływu Działania Gminy w kier. usuwania przyczyn bezpośredni e Charakter przyczyn melioracje JAKOŚĆ POWIETRZA Emisja ze źródeł komunikacyjnych + + + HAŁAS Hałas przemysłowy + Hałas komunikacyjny Hałas z realizowanych przedsięwzięć + + Działalność przemysłowa i handlowa oraz imprezy masowe + + + + GLEBY Zmiany naturalne (erozja gleby) Zmiany antropogeniczne (odsłonięcia, wykopy, nasypy, tunele itp.) + + + + + + Zmiany chemiczne – antropogeniczne Skutki zimowego utrzymania dróg + + + + + + + + + ROŚLINNOŚĆ Mechaniczne uszkodzenia roślin + Chemiczne zanieczyszczenia roślin Ustępowanie gatunków + + + + + + + + + + + ZASOBY ZIELENI Likwidacja zasobów zieleni urządzonej Bilansowanie zasobów zieleni + + + + + + + + OBSZARY PRAWNIE CHRONIONE Powoływanie nowych obszarów i obiektów objętych ochroną prawną + + + EKOEDUKACJA SPOŁECZNA Społeczna ekoedukacja–czynna i bierna + + + + + + W konsekwencji diagnozy stanu wszystkich elementów środowiska nat. analizy przyczyn zagrożeń, tendencji zmian szczególnie niekorzystnych w środowisku przyrodniczym, identyfikacji przyczyn tych zmian, uwzględniając cele ochrony środowiska wskazane w dokumentach wyższego szczebla przyjęto następujące cele strategiczne dla ochrony środowiska przyrodniczego Gminy Padew Narodowa : poprawa przyrodniczego jakości i ochrona zagospodarowanie proekologiczne (lasy) gospodarowanie terenów zasobami terenów i zielonych odpadami - przeciwdziałanie poważnym awariom i zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego rozbudowa naturalnego poprzemysł. racjonalne gospodarowanie zasobami energii, wody i surowców racjonalne gospodarowanie komunalne,przemysłowe,inne środowiska rozwój i poprawa funkcjonowania infrastruktury technicznej mającej wpływ na jakość życia mieszkańców i środowisko proekologiczne skażonych nat. zasobów systemów monitorowania stanu środowiska dalszy rozwój edukacji i informacji ekologicznej oraz poszerzanie dialogu społecznego. Tak przyjęte cele strategiczne zgodne są z podstawowymi dokumentami : – Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego – Programem Ochrony Środowiska dla Powiatu Mieleckiego – Planem Rozwoju Lokalnego Gminy Padew Narodowa – Studium Uwarunkowań i Kier. Zagospodarowania Przestrzennego oraz z zapisami II Polityki Ekologicznej Państwa. 5. STRATEGIA DZIAŁAŃ DLA POPRAWY STANU ŚRODOWISKA Działania dla poprawy stanu środowiska są konsekwentną realizacją celów strategicznych będących zbiorami celów szczegółowych, których realizacja przewidywana jest w dwóch horyzontach czasowych : cele krótkookresowe z realizacją do roku 2007 oraz cele średniookresowe do roku 2011. Niektóre z celów, ze względu na swój charakter będą realizowane w cyklu wielolecia od 2004 do 2011 roku. CEL STRATEGICZNY 1. POPRAWA JAKOŚCI, OCHRONA ZASOB. ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Na cel ten składają się następujące cele szczegółowe : 1.1. Osiągnięcie zadowalającego stanu czystości wód powierzchniowych oraz zachowanie walorów przyrodniczych Gminy. 1.2. Ograniczanie emisji pyłów i gazów do poziomów standardów ustalonych w krajowych przepisach czystości powietrza dla źródeł energetycznych i przemysłowych. 1.3. Eliminowanie źródeł niskiej emisji komunalnej. 1.4. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i poziomu hałasu ze źródeł komunikacyjnych. 1.5. Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych z produkcji przemysłowych. 1.6. Poprawa stanu klimatu akustycznego w terenie Gminy Padew Narodowa. 1.7. Poprawa stanu i ochrona zasobów przyrody Gminy PN dla racjonalnego użytkowania różnorodności biologicznej. 1.8. Identyfikacja problemów i harmonizowanie programu ochrony różnorodności biologicznej Gminy z planami powiatowymi i sektorowymi. CEL STRATEGICZNY 2 ROZWÓJ,POPRAWA FUNKCJONOWANIA INFRASTRUKTURY TECNICZNEJ MAJĄCEJ WPŁYW NA JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW iŚRODOWISKO NAT Na cel ten składają się następujące cele szczegółowe : 2.1. Rozwój i poprawa funkcjonowania w gminie systemów wodociągowych i kanalizacyjnych. 2.2. Poprawa efektywności działania wewnętrznych instalacji i sieci cieplnych. 2.3. Rozwój sieci drogowej w aspekcie minimalizacji jej wpływu na środowisko. CEL STRATEGICZNY 3 PROEKOLOGICZNEZAGOSPODAROWANIE TERENÓW PRZEM SKAŻONYCH W ramach tego celu strategicznego przewiduje się jeden cel szczegółowy : 3.1. Likwidacja dzikich wysypisk śmieci i odpadów CEL STRATEGICZNY 4 PROEKOLOGICZNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI TERENÓW ZIELONYCH Na cel ten składają się następujące cele szczegółowe : 4.1. Racjonalne użytkowanie i proekologiczne gospodarowanie zasobami zieleni nieurządzonej i terenami niezainwestowanymi gminy. 4.2. Wdrażanie programów kompleksowej ochrony terenów zieleni. 4.3. Zwiększenie atrakcyjności terenów rekreacyjnych w Gminie. CEL STRATEGICZNY 5 RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOB.ENERGII, WODY, SUROWCÓW Na cel ten składają się następujące cele szczegółowe : 5.1. Zmniejszenie energochłonności procesów wytwórczych, usług i zużycia energii w gospodarstwach domowych i gospodarce komunalnej. 5.2. Zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej. 5.3. Wyeliminowanie nieuzasadnionego wykorzystywania wód podziemnych do celów przemysłowych. 5.4. Stosowanie w zakładach przemysłowych wodooszczędnych technologii oraz wykorzystywanie oczyszczonych ścieków do celów gospodarczych. CEL STRATEGICZNY 6 RACJONALIZACJA GOSPODAROWANIA ODPADAMI Na cel ten składają się następujące cele szczegółowe : 6.1. Racjonalne gospodarowanie odpadami komunalnymi. 6.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi i przemysłowymi. CEL STRATEGICZNY 7 ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA CHEMICZNEGO I BIOLOGICZNEGO PRZECIWDZIAŁANIE POWAŻNYM AWARIOM PRZEMYSŁOWYM Na cel ten składają się następujące cele szczegółowe: 7.1. Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych przed awaryjnymi wyciekami transportowanych substancji. CEL STRATEGICZNY 8 BUDOWA SYSTEMÓW MONITOROWANIA STANU ŚRODOWISKA 8.1. Budowa punktów,stanowisk pomiarowych imisji zanieczyszczeń powietrza i hałasu oraz jakości wody i ścieków. CEL STRATEGICZNY 9 DALSZY ROZWÓJ EDUKACJI I SYSTEMU INFORMACJI EKOLOGICZNEJ POSZERZANIE DIALOGU SPOŁECZNEGO Na cel ten składają się następujące cele szczegółowe: 9.1. Propagowanie idei ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju w społeczeństwie. 9.2. Poszerzanie dialogu władzy ze społeczeństwem w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego miasta i gminy. CEL STRATEGICZNY 1 POPRAWA JAKOŚCI, OCHRONA ZASOB. ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Wśród najistotniejszych celów szczegółowych do zrealizowania w Gm. Padew Narodowa jest osiągnięcie zadowalającego stanu czystości wód powierzchniowych, zachowanie walorów przyrodniczych Gminy, ograniczenie emisji pyłów i gazów, poprawa stanu klimatu akustycznego, racjonalne użytkowanie różnorodności biologicznej w Gminie. CEL SZCZEGÓŁOWY 1.1. Osiągnięcie zadowalającego stanu czystości (jakości) wód powierzchniowych i podziemnych oraz zachowanie walorów przyrodniczych Gminy. Działania krótkookresowe do 2007 r.: Kompleksowa poprawa jakości wody pitnej dla sołectw obejmująca wspomaganie działań inwestycyjnych i organizacyjnych zmierzających do poprawy jakości wody pobieranej ze studni głebinowych Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom przemysłowym poprzez ich zmniejszenie aż do zaprzestania odprowadzania do wód substancji szczególnie szkodliwych i szkodliwych. Ograniczenie dopływu do cieków wodnych zanieczyszczeń obszarowych z infrastruktury komunikacyjnej i działalności gospodarczej wprowadzanych systemem kanalizacji opadowej. Zadanie inwestycyjne o charakterze ciągłym które będzie kontynuowane po 2007 r. W ramach tego zadania przewidziano realizację systemów kanalizacji deszczowej wyposażonych w urządzenia do oczyszczania spływów opadowych dla przebudowywanych i nowych dróg. Działania do 2011 r.: Zmniejszenie stężeń substancji biogennych wprowadzanych do zlewni rzeki Wisły. Osiągniecie tego celu, zgodnego z ustaleniami szczegółowymi ‘Programu Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego’, wymaga ograniczenia dopływu związków biogennych z terenów użytkowanych rolniczo. Zwiększenie walorów ekologicznych, krajobrazowych i przyrodniczych do celów rekreacyjnych – obszary leśne, gospodarstwa agroturystyczne, basen. CELE SZCZEGÓŁOWE 1.2. 1.4. Poprawa jakości powietrza na terenie Gminy wymaga wielokierunkowych działań o charakterze ciągłym realizowanych przez samorząd terytorialny, podmioty gospodarcze i mieszkańców. Celem bezpośrednim ochrony powietrza jest zapewnienie coraz lepszych standardów jakości powietrza zgodnych z rosnącymi wymaganiami prawa krajowego i wspólnotowego oraz przeciwdziałanie zmianom klimatycznym w wymiarze globalnym i lokalnym. Celem krótkookresowym do 2007 roku i średniookresowym do 2011 roku jest maksymalne ograniczenie emisji zanieczyszczeń pozwalające na uzyskanie przez województwo podkarpackie założonych celów w postaci limitów emisji. Na osiągniecie zakładanych celów poprawy jakości powietrza w Gminie mieć będzie pozytywny wpływ ograniczenie energochłonności i wzrost wykorzystania energii odnawialnej, które to działania przewidziane są w celu strategicznym nr 5 przedmiotowego Programu. CEL SZCZEGÓŁOWY 1.2. Ograniczenie emisji pyłów i gazów do poziomu standardów ustalonych w krajowych przepisach czystości powietrza dla źródeł energetycznych i przemysłowych. Obejmuje on działania przewidziane dla d. źródeł energetycznego spalania paliw, które powinny uzyskać standardy emisji na poziomie i w terminach określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 roku w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 163 poz. 1584): CEL SZCZEGÓŁOWY 1.3. Eliminowanie źródeł niskiej emisji komunalnej. Ogrzewanie budynków z kotłowni lokalnych i pieców na węgiel jest w terenach zabudowy zwartej głównym czynnikiem niezadowalającego stanu powietrza powodującym w okresie grzewczym przekroczenia i / lub b. wysokie stany zanieczyszczeń dwutlenkiem siarki, dwutlenkiem węgla, pyłami. Główne działania inwestycyjne polegać będą na : budowa lub modernizacja lokalnej bazy oświatowej i kulturalnej, w tym kotłowni węglowych. Działaniami pośrednio wpływającymi na realizację celu jest kompleksowa termorenowacja budynków i zastępowanie źródeł ogrzewania węglowego instalacjami bardziej przyjaznymi środowisku, w tym energii odnawialnej – cel strategiczny 5. CEL SZCZEGÓŁOWY 1.4. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza ze źródeł komunikacyjnych głównie w obszarze zabudowy zwartej. Działania średniookresowe do 2011 r.: Zmniejszenie emisji komunikacyjnej poniżej poziomu jaki występował w 2000 Realizacja celu należy do grupy działań priorytetowych i wymaga zaangażowania wszystkich podmiotów na rzecz ograniczenia ruchu pojazdów w miejscowościach Gminy silnie zurbanizowanych. Działania o charakterze ciągłym w latach 2004-2011 : Zwiększenie płynności ruchu pojazdów samochodowych poprzez zmiany organizacji i kierowania ruchem (tworzenie lokaln. stref wyłączeń z ruchu, wprowadzanie ograniczeń czasowych) Opracowanie rozwiązań ruchu transportu zbiorowego Promowanie pojazdów i paliw alternatywnych. Zachęty do używania transportu komunikacji zbiorowej. Poprawa infrastruktury dla ruchu rowerowego i pieszych. Na zmniejszenie presji komunikacji powinny wpłynąć działania inwestycyjne w zakresie przebudowy drogi wojewódzkiej nr 985 przewidziane do realizacji przez Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich. Modernizacja taboru autobusowego przez sukcesywną wymianę zasilania na gaz ziemny i pojazdy niskopodłogowe. CEL SZCZEGÓŁOWY 1.5. Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z produkcji przemysłowych. Program poprawy jakości powietrza dla Gminy wpływać będzie jednocześnie na ograniczenie skutków zmian klimatycznych, głównie dzięki wydatnemu ograniczeniu ilości dwutlenku węgla dostającego się do atmosfery i będącego w skali globalnej czynnikiem powodującym efekt cieplarniany (tj. ocieplenie klimatu). Podobnie zbieżne będą działania ograniczające energochłonność (a z tym emisję CO2, NO2 i innych gazów cieplarnianych) oraz zwiększenie udziału wykorzystania energii odnawialnej. Ustalenie ilości redukowanych zanieczyszczeń możliwe jest po zbilansowaniu wszystkich przedsięwzięć wchodzących w zakładane cele. Niemniej, dotychczas określone w programie zadania powinny z nadmiarem pokryć limity redukcji gazów cieplarnianych określonych w II PEP i POŚ dla województwa podkarpackiego. CEL SZCZEGÓŁOWY 1.6. Poprawa stanu klimatu akustycznego na terenach silnie zurbanizowanych. Działania krótkookresowe do 2007 roku : Diagnoza stanu klimatu akustycznego : ocena stanu i warunków akustycznych środowiska nat. Gminy. – – – - Działania zmierzające do ochrony przed hałasem komunikacyjnym systematycznej poprawy stanu nawierzchni dróg, poprawy organizacji ruchu gwarantującej płynność jazdy, zmniejszenia uciążliwości związanej z istniejącym poziomem hałasu, w tym np. poprzez: zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zadrzewień, stosowanie dźwiękochłonnych elewacji, : - - – – – – wymianę okien na dźwiękoszczelne w domach mieszkalnych przy trasach intensywnego ruchu tj. tam gdzie brak jest technicznych możliwości zastosowania ekranu akustycznego lub gdzie efekt będzie niewspółmiernie mały w stosunku do jego kosztu), opracowania kompleksowego programu badań akustycznych oraz prowadzenie odpowiedniego planowania przestrzennego, tj. kładącego większy nacisk na problematykę hałasu, które to działania pozwolą na : wiarygodną ocenę możliwości lub zagrożeń hałasem komunikacyjnym, zakwalifikowanie istniejących obiektów i obszarów położonych wzdłuż ciągów komunikacyjnych do odpowiednich stref akustycznych, co pozwoli na uniknięcie pomyłek lokalizacyjnych przy budowie nowych obiektów, programowanie przewidywanego poziomu hałasu i innych jego parametrów (metodami numerycznymi), dobór metod i środków zmierzających do ograniczenia i utrzymania na możliwie niskim poziomie, analizę trendów zachodzących w klimacie akustycznym, rozstrzygnięcie spraw związanych ze zwalczaniem hałasu, nakładanie kar i odszkodowań, rozpatrywanie skarg i wniosków mieszkańców oraz podejmowanie decyzji dotyczących likwidacji źródeł hałasu. Działania zmierzające do ochrony przed hałasem przemysłowym : wprowadzanie nowych, mniej uciążliwych technologii, ograniczenie wielkości emisji istniejących źródeł hałasu (wymiana hałaśliwych elementów, stosowanie osłon, obudów) budowę ekranów i przegród akustycznych, poprawa parametrów akustycznych hal (ściany, okna itp.), tworzenie izolacyjnych pasów zadrzewień, zaprzestanie lub ograniczenie pracy zakładu w godzinach nocnych. Działania średniookresowe do 2011 roku : Działania wynikające z analizy, oceny i zaleceń diagnozy stanu klimatu akustycznego środowiska realizacja programu ochrony środowiska. Prowadzenie okresowego monitoringu hałasu wybranych obszarów i stref zurbanizowanych. Prowadzenia działalności edukacyjnej o zagrożeniu środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem, w tym hałasem przemysłowym, komunikacyjnym i środowiskowym. CEL SZCZEGÓŁOWY 1.7. Poprawa stanu i ochrona zasobów przyrody Gminy dla racjonalnego użytkowania różnorodności biologicznej rejonu mieleckiego – do 2011 roku. Działania krótkookresowe i średniookresowe – do 2007 roku i 2011 roku : Realizacja planowanych działań z zakresu ochrony przyrody w Nadleśnictwie Buda Stalowska, zestawionych w „Programie ochrony przyrody Nadleśnictwa na okres od 1 stycznia 2001 roku do 31 grudnia 2010 roku . ‘Program ochrony przyrody’ powinien stanowić jedną z merytorycznych przesłanek sposobu użytkowania terenów zieleni w miejscowych planach zagospodarowania przestrzenego. CEL SZCZEGÓŁOWY 1.8. Identyfikacja problemów i harmonizowanie programu ochrony różnorodności biologicznej Gminy z planami wojewódzkim i sektorowymi. Działania krótkookresowe do 2007 roku : Opracowanie wzorcowych programów dotyczących zasad i sposobów ochrony przed degradacją zagrożonych, cennych ekosystemów . Działania długookresowe do 2011 roku : Wykonanie mapy rozmieszczenia roślinności rzeczywistej gminy dla określenia stanu różnorodności biologicznej tego obszaru. Wskazanie rozmieszczenia siedlisk wrażliwych prawnie chronionych. Zapoczątkowanie wdrażania kompleksowych programów ochrony siedlisk oraz innych zbiorowisk fauny i flory w rejonie Gminy, których dalsze istnienie i funkcjonowanie jest zagrożone z powodu oddziaływania licznych czynników negatywnych. CEL STRATEGICZNY 2 ROZWÓJ I POPRAWA FUNKCJONOWANIA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ MAJĄCEJ WPŁYW NA JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW I ŚRODOWISKO W ramach tego celu przewidywane są prace modernizacyjne służące dstarczaniu ludności najwyższej jakości wody do spożycia oraz zadowalającej ilości ciepła do ogrzewania mieszkań, przy równoczesnej ochronie jakości powietrza. Planowane prace będą również służyły zadaniom dotyczącym sprawnego odbioru oraz wymaganemu oczyszczeniu ścieków bytowo gospodarczych. Uciążliwością pogarszającą warunki życia ludności w terenach silnie zurbanizowanych jest hałas i zanieczyszczenia komunikacyjne oraz brak płynności ruchu samochodów. W związku z tym niniejszy cel dotyczy rozwiązań komunikacyjnych (lokalnych, tranzytowych), szczególnie uwzględniających działania ograniczające uciążliwości, a także inicjujących wprowadzanie zintegrowanego zarządzania i sterowania ruchem. CEL SZCZEGÓŁOWY 2.1. Poprawa funkcjonowania systemów wodociągowych i kanalizacyjnych. Działania krótkookresowe 2004-2005,śr.-i długookresowe 2005-2007 i do 2011: Modernizacja istniejących sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, budowa systemów kanalizacji zbiorczej wraz z pompowniami sieciowymi. Działania inwestycyjne na okres 2004-2005 : Budowa kanalizacji w miejscowości : Padew NarodowaII odcinek, Pierzchno i Padew NarodowaIII docinek, Padew Narodowa IV odcinek sieci kanalizacyjnej Działania inwestycyjne średniookresowe lata 2005-2007 : Budowa sieci kanalizacyjnej w miejscowości : Babule, Piechoty, Zarównie i Zachwiejów. Działania inwestycyjne długookresowe : sfinalizowanie inwestycji do 2011 : Budowa kanalizacji sanitarnych w miejscowościach : Kłębów, Wojtków, Domacyny, Przykop, Zaduszniki i Rożniaty. CEL SZCZEGÓŁOWY 2.2. Poprawa efektywności działania wewnętrznych instalacji i sieci cieplnych. Obejmuje modernizację, remont, konserwację istniejących fragmentów wewnętrznych instalacji i sieci cieplnych budynkach jednorodzinnych i obiektach użyteczności publicznej Zadania realizowane będą sukcesywnie od 2004 do 2011 roku. CEL SZCZEGÓŁOWY 2.3. Rozwój sieci drogowej w aspekcie minimalizacji jej wpływu na stan środowiska przyrodniczego i zdrowie ludzi. Działania krótkookresowe do 2007 i średniookresowe do 2011 : Działania zmierzające do zmniejszenia uciążliwości ruchu w miejscowościach s. zurbanizowanych w ramach budowy nowych dróg : należy przeanalizować,wprowadzić konieczne zmian w budownictwie dróg i inżynierii ruchu drogowego, w tym : należy rygorystycznie przestrzegać wypełniania obowiązków i zobowiązań inwestorów do budowy infrastruktury przeciwhałasowej (m.in. budowa ekranów, pasów zieleni ), preferować rozwiązania poprawiające organizację ruchu gwarantującą płynność jazdy pojazdów, prowadzić systematyczne prace zmierzające do poprawy stanu nawierzchni dróg i ulic, – w ramach modernizacji lub przebudowy dróg należy realizować przedsięwzięcia służące zmniejszeniu uciążliwości związanej z emisją hałasu komunikacyjnego, w tym budowę ekranów i przegród akustycznych zwiększenie ilości izolacyjnych pasów zadrzewień stosowanie dźwiękochłonnych elewacji wymianę okien na dźwiękoszczelne w domach mieszkalnych przy trasach intensywnego ruchu, tj. tam gdzie brak jest technicznych możliwości zastosowania ekranu akustycznego lub gdzie efekt będzie niewspółmiernie mały w stosunku do jego kosztu). Działania średniookresowe do 2011 r. : Opracowanie i wprowadzenie zintegrowanego systemu zarządzania i sterowania ruchem kołowym w gminie. Rozwinięcie systemu monitoringu lokalnego, w tym prowadzenie monitoringu okresowego wybranych dróg i terenów mieszkalnych. Prowadzenie działalności edukacyjnej o zagrożeniu środowiska i zdrowia ludzkiego hałasem oraz emisją zanieczyszczeń ze środków komunikacji. CEL STRATEGICZNY 3 PROEKOLOGICZNE ZAGOSPODAROWANIE TERENÓW SKAŻONYCH POPRZEMYSŁOWYCH I Należy preferować ekologiczne kierunki przekształcenia pokrywy glebowej terenów poprzemysłowych i skażonych oddziaływaniem przemysłu w gminie. Uwarunkowane to jest identyfikacją i ustaleniem zasięgów takich obszarów przez powołane do tego instytucje [WIOŚ, OSChR). Niezbędne jest prowadzenie szerokich działań dla przywrócenia glebom ich sprawności biologicznej, a także przyrodniczej wartości użytkowej. Z uwagi na skalę problemów, wszystkie działania zakładają docelowy rok 2011 jako termin uzyskania trwałych efektów. CEL SZCZEGÓŁOWY 3.1. Przywrócenie użytkowej wartości gleby terenów poprzemysłowych Gminy. Działania średniookresowe do 2011 roku: Opracowanie w ścisłym porozumieniu z zakładami przemysłowymi spójnego programu rekultywacji gleb skażonych i przywrócenie ich przyrodniczej użyteczności np. celem włączenia w kształtowany system zieleni. Konsekwentny nadzór nad zakładami pracy, dla kontrolowania przebiegu działań służących ograniczaniu zasięgów i wielkości skażeń gleb, pochodzących z tych zakładów. Tworzenie warunków organizacyjnych, prawnych i merytorycznych dla stopniowego, konsekwentnego włączania terenów dotychczas zdewastowanych, skażonych i zdegradowanych do funkcjonowania w systemie terenów zieleni . CEL STRATEGICZNY 4 PROEKOLOGICZNE GOSPODAROWANIE TERENAMI ZIELONYMI Zasoby zieleni w terenach wiejskich postrzegane są jako prosta rezerwa terenu pod planowane inwestycje, co potwierdza codzienna praktyka. Rzeczywista, obywatelska troska o prawidłowe gospodarowanie terenami zieleni musi przedkładać aspekty przyrodnicze przed ekonomicznymi. CEL SZCZEGÓŁOWY 4.1. Racjonalne użytkowanie i proekologiczne gospodarowanie zasobami zieleni nieurządzonej i terenami niezainwestowanymi w gminie. Działania krótkookresowe do 2007 roku : Określenie pełnego bilansu przyrodniczo czynnych terenów zieleni w gminie. Bilans powinien obejmować zieleń urządzoną i nieurządzoną niezależnie od stanu własności terenów. Działania średniookresowe do 2011 roku : Rozpoznanie rozmieszczenia terenów o zróżnicowanych zasobach przyrodniczych, zwłaszcza zieleni nieurządzonej i ustalenia dla tych obszarów właściwego miejsca w ogólnym systemie terenów zieleni . Opracowanie programu użytkowania terenów niezabudowanych z zielenią nieuporządkowaną przy uwzględnieniu ekologicznych kierunków gospodarowania. CEL SZCZEGÓŁOWY 4.2. Wdrażanie programów kompleksowej ochrony terenów zieleni w gminie Działania średniookresowe do 2011 roku : Opracowanie i wdrażanie kompleksowego programu ochrony zieleni, uwzględniającego kierunki dalszego rozwoju, obecną jego jakość przyrodniczą, stan fitosanitarny oraz formy i sposoby zagospodarowania dla potrzeb rekreacyjnych – przy zachowaniu niezbędnych wymagań ochrony przyrody na udostępnianych terenach. CEL SZCZEGÓŁOWY 4.3. Zwiększenie atrakcyjności terenów rekreacyjnych w gminie. Działania krótkookresowe do 2007 roku : Urządzanie terenów rekreacyjnych uwzględniające realia ekologiczne cennych siedlisk przyrodniczych warunków umożliwiających dalszy poprzez ich zagospodarowanie okolicy, w tym występowanie i konieczność zabezpieczenia rozwój cennych zbiorowisk. Działania średniookresowe do 2011 roku : budowa i rozwój bazy turystyczno–wypoczynkowej ‘Balaton I’, gospodarstwa agroturystycznego w Rożniatach i Zadusznikach, basenu krytego przy Gimnazjum w Padwi, utworzenie Izby Pamięci Ignacego Łukasiewicza w Zadusznikach, budowa motelu – objęcie programem zagospodarowania i udostępniania dla wypoczynku mieszkańców obiektów i terenów j.w. z otoczeniem przy zapewnieniu pełnej ochrony elementów środowiska. CEL STRATEGICZNY 5 RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI ENERGII,WODY,SUROWCÓW W strefie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych, wymienia się racjonalizację użytkowania wody, zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Aby tak zarysowane cele osiągnąć należy działać w odniesieniu do przemysłu, gospodarki komunalnej oraz do mieszkańców gminy. Szczególne znaczenie w realizacji tego celu ma przemysł, który posiada jeszcze duże możliwości zmniejszenia nieuzasadnionego technologicznie zapotrzebowania na energię elektryczną, wodę i surowce. CEL SZCZEGÓŁOWY 5.1. Zmniejszenie energochłonności procesów wytwórczych, usług i zużycia energii w gospodarstwach domowych i gospodarce komunalnej. Dla monitorowania sukcesywnego osiągania celów konieczne jest objęcie państwową sprawozdawczością wskaźników energochłonności w podziale na branże i publikowania danych przez regionalne urzędy statystyczne. Działania średniookresowe do 2011 roku : Uzyskanie w Gminie co najmniej wskaźników energochłonności zakładanych do osiągnięcia na terenie województwa podkarpackiego w Programie Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego, tj. – ‘Ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 roku i 25% w stosunku do 2000 roku w przeliczeniu na jednostkę produkcji wartość produkcji lub PKB’. Realizacja celu odbywać się będzie w dwóch sektorach działalności : – przedsięwzięć energooszczędnych w sektorze wytwórczym i usług, w tym głównie w przemyśle i gospodarce komunalnej na które powinny składać się działania modernizacyjne m.in.: oświetlenia i ogrzewania obiektów budowlanych, rozdziału i dystrybucji energii cieplnej, wymiany oświetlenia ulicznego na energooszczędne, – przedsięwzięć w sektorze gospodarstw domowych polegających m.in. na : termomodernizacji budynków mieszkalnych w tym: wprowadzania automatyki do regulacji zużycia ciepła modernizacji instalacji centralnego ogrzewania, wymiany lub doszczelnień okien i drzwi, dociepleń zewnętrznych przegród budowlanych. Działaniami wspierającymi uzyskanie celu będą: – wprowadzenie certyfikatów energetycznych dla budynków – zaostrzenie norm ochrony cieplnej nowych budynków – rozbudowa odnawialnych źródeł energii. CEL SZCZEGÓŁOWY 5.2. Zwiększenie wykorzystania alternatywnych źródeł energii. Działania krótkookresowe do 2007 roku : Uzyskanie podwojenia wykorzystania energii odnawialnej na terenie gminy w stosunku do 2000 roku. Działania średniookresowe do 2011 roku : Osiągnięcie w gminie znaczącego udziału energii odnawialnej w skali województwa pozyskiwanej z regionalnego systemu gospodarki odpadowej i gospodarki osadami ściekowymi. CEL SZCZEGÓŁOWY 5.3. Ograniczenie wykorzystywania wód podziemnych oraz stosowanie w zakładach przemysłowych wodooszczędnych technologii, w tym używania oczyszczonych ścieków do celów gospodarczych. Zadanie o charakterze ciągłym, kierowane do działających w gminie zakładów przemysłowych, których profil produkcyjny nie wymaga poboru wód podziemnych. Należy eliminować wykorzystywanie wód podziemnych do celów przemysłowych, gdyż ich zasoby należy traktować jako podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę pitną mieszkańców Gminy Padew Nar.. CEL STRATEGICZNY 6 RACJONALIZACJA GOSPODAROWANIA ODPADAMI Podane poniżej cele szczegółowe są zgodne z celem nadrzędnym polityki ekologicznej państwa w odniesieniu do gospodarki odpadami (zapobieganie powstawaniu odpadów, odzysk surowców, ponowne wykorzystanie odpadów, bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych). CEL SZCZEGÓŁOWY 6.1. Racjonalne gospodarowanie odpadami komunalnymi. Działania krótkookresowe do 2007 roku, średniookresowe do 2011 roku i dalej : Objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców Skierowanie w roku 2007 na składowiska do 83 % wag. całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, do 75 % w roku 2011 i 50 % wag. w roku 2014 ( w stosunku do roku 1995). Osiągnięcie do końca roku 2007 zakładanych limitów odzysku w wysokości 50 % i recyklingu 25% odpadów opakowaniowych. Wydzielenie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów kom. do osiągnięcia poziomu w 2007 roku -15%, w 2011-50 % i w 201480% Wydzielenie odpadów budowlanych ze strumienia odpadów kom. do osiągnięcia poziomu w 2007 roku -15%, w 2011-40 % i w 2014- 60% Wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych do osiągnięcia poziomu w 2007 roku -20%, w 2011roku -50 % i w 2014 roku - 70% zwiększenie stopnia przetworzenia komunalnych osadów ściekowych i wykorzystania substancji biogennych w wyniku higienizacji osadów zwiększenie stopnia kontroli obrotem komunalnymi osadami ściekowymi CEL SZCZEGÓŁOWY 6.2. Racjonalne gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi i przemysłowymi, inne. Działania średniookresowe do 2011 roku i dalej : Likwidacja ‘dzikich’ wysypisk smieci i odpadów i starych składowisk Przeciwdziałanie powstawaniu odpadów niebezpiecznych i przemysł. Unieszkodliwianie odpadów niebezp., wdrożenie systemu ich zbiórki Zwiększenie stopnia wykorzystania odpadów przemysłowych. Bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów przemysł. Dla osiągnięcia założonych celów w odniesieniu do odpadów niebezpiecznych konieczne jest podjęcie następujących kierunków działań – zmniejszenie składowanych ilości odpadów niebezpiecznych – zwiększenie odzysku surowców wtórnych z niebezpiecznych odpadów, – objęcie jednolitym systemem unieszkodliwiania odpad. sektora małych i średnich przedsiębiorstw, mających istotny udział w wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, – zmniejszenie zagrożenia dla środowiska poprzez deponowanie przekształconych odpadów niebezpiecznych. Dla osiągnięcia założonych celów, w odniesieniu do odpadów przemysłowych innych niż niebezpieczne, konieczne jest podjęcie następujących kierunków działań : – systematyczne wprowadzanie bezodpadowych małoodpadowych technologii produkcji oraz technologii czystszej produkcji, – stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do zintensyfikowania działań zmierzających do maksymalizacji gospodarczego wykorzystania odpadów – eliminacja nieprawidłowego unieszkodliwiania odpadów przemysłowych i nielegalnego lub nieprawidłowego ich składowania – budowa i modernizacja oraz rekultywacja składowisk odpadów przemysłowych wyłączonych z eksploatacji. CEL STRATEGICZNY 7 ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA CHEMICZNEGO I BIOLOGICZNEGO PRZECIWDZIAŁANIE POWAŻNYM AWARIOM PRZEMYSŁOWYM Historia dotychczasowych awarii, katastrof i klęsk żywiołowych pokazała jakie znaczenie ma, zgodnie z zasadami przezorności i prewencji, eliminowanie lub zmniejszenie ich skutków dla środowiska i ludzi. Odzwierciedleniem jak doceniany jest to problem są zapisy II Polityki Ekologicznej Państwa, Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego, Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Mieleckiego a także Ustawy Prawo ochrony środowiska oraz rozporządzenia wykonawcze. CEL SZCZEGÓŁOWY 7.1. Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych przed awaryjnymi wyciekami transportowanych substancji. Działania krótko- i długookresowe do 2011 roku : Termin realizacji uzależniony jest od prac budowlanych i modernizacyjnych służących do poprawy i rozwoju systemu komunikacyjnego Gminy Padew Narodowa, w tym drogi wojewódzkiej nr 985. Realizacja zadań umożliwia przechwycenie, zatrzymanie i przekazanie do unieszkodliwienia awaryjnych wycieków mogących zanieczyścić środowisko gruntowo-wodne. Dotyczy to awarii zaistniałych podczas kolizji drogowych lub rozszczelnieniem autocystern przewożących substancje niebezpieczne dla zdrowia ludzi i środowiska. CEL STRATEGICZNY 8 BUDOWA SYSTEMÓW MONITOROWANIA STANU ŚRODOWISKA NAT . Poszczególne regiony województwa starają się wzbogacać swoje systemy lokalne ze względu na specyfikę potrzeb w tym zakresie, natomiast przedsiębiorstwa, które z racji wymagań ustawowych mają obowiązek prowadzić własny monitoring wybranych elementów środowiska działają w kierunku jego rozbudowy ilościowej i jakościowej. Wszystkie systemy, niezależnie od ich skali, znaczenia i potrzeb utylitarnych umożliwiają badanie trendów zmian, w konsekwencji zdefiniowanie celów do zrealizowania w ramach wszelkiego rodzaju planów, programów, strategii . CEL SZCZEGÓŁOWY 8.1. Budowa punktów i stanowisk pomiarowych zanieczyszczeń powietrza, hałasu, jakości wody i ścieków. Działania krótkookresowe do 2007 roku : Badania stanu jakości powietrza dla potrzeb rocznej oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim i wymagania z tym związane (rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku – Dz. U. Nr 87, poz. 798) wymagają rozbudowy sieci w województwie. W ramach zadania ‘System oceny jakości powietrza’ Phare 2001, planuje się budowę automatycznej stacji pomiaru stężeń prawdopodobnie zlokalizowanej w Rzeszowie. Budowa sieci systematycznych pomiarów natężenia hałasu komunikacyjnego w wybranych punktach o szczególnej uciążliwości w Gminie Padew Nar. powinna obejmować monitoring okresowy (badania powtarzane dwukrotnie w ciągu roku, w porze dziennej), w wybranych punktach monitoringu : np. punkty położone w pobliżu budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej w miejscowości Padew w ciągu drogi woj. nr 985 oraz krótkookresowe pomiary w różnych punktach na terenie całej gminy dla rozpoznania zagrożeń hałasem drogowym i kolejowym. Realizacja monitoringu wody i ścieków powinna doprowadzić do wdrożenia systemu informowania mieszkańców Gminy o wynikach pomiarów jakości wody ujmowanej, uzdatnionej i przede wszystkim z sieci wodociągowej. CEL STRATEGICZNY 9 DALSZY ROZWÓJ EDUKACJI I INFORMACJI EKOLOGICZNEJ ORAZ POSZERZANIE DIALOGU SPOŁECZNEGO Edukacja ekologiczna jest to kształcenie i wychowywanie społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z zasadą – myśleć globalnie a działać lokalnie. Powinna ona obejmować wszystkie grupy społeczeństwa, a więc decydentów, wszystkie grupy społeczeństwa niezależnie od grupy społecznej, wieku i wychowania. Ważnym elementem jest łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczną oraz działaniami praktycznymi. *Doświadczenia innych państw wskazują, że tylko przy współudziale mieszkańców można uzyskać zakładane efekty w ochronie środowiska, szczególnie w gospodarce odpadami. Edukacja ekologiczna powinna być formą dialogu pomiędzy urzędem gminy, który jest odpowiedzialny za realizację programu ochrony środowiska oraz planu gospodarki odpadami, a mieszkańcami w celu zintegrowania obu stron na rzecz ochrony środowiska. Zgodnie z polityką ekologiczną państwa i także obowiązującymi ustawami społeczeństwo winno mieć zapewniony dostęp do informacji o środowisku. Ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu i jego form aby w największym zasięgu, w najprostszy sposób i najskuteczniej przekazywać informacje o środowisku. CEL SZCZEGÓŁOWY 9.1. Propagowanie idei ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju. Działania średniookresowe do 2011 roku i w okresie dalszym : Zorganizowanie systemu informacji o środowisku oraz form edukacji ekologicznej dostępnych dla każdego mieszkańca gminy Padew Nar. – utworzenie w Urzędzie Gminy Padew Narodowa systemu udostępniania informacji o środowisku przyrodniczym gminy – opracowanie i wdrożenie w oparciu o bazy danych, szczególnie posiadanych przez WIOŚ baz danych w postaci elektronicznej dostępnej za pośrednictwem internetu – prezentacje treści ekologicznych w mediach, w działalności instytucji kulturalnych i wypoczynku, – wspieranie instytucji związanych z ochroną środowiska nat. a organizujących o tej tematyce wystawy, konkursy, wykłady lub prelekcje, akcje ekologiczne – wspieranie lub bezpośrednia działalność wydawnicza o treściach dotyczących problematyki ekologicznej. Promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody poprzez: – szkolenia dla służb samorządu gminy w zakresie informacji o środowisku dla społeczeństwa, o prawach społeczeństwa w procedurach ocen oddziaływania na środowisko, o nowych przepisach, w tym dyrektywach unijnych dotyczących ochrony środowiska w szerokim pojęciu, – wspieranie projektów o charakterze proekologicznym realizowanych przez organizacje pozarządowe, – wspieranie szkoleń związanych z problemami ochrony środowiska organizowanych przez pracodawców, instytucje publiczne, organizacje pozarządowe, – powołanie i zapewnienie funkcjonowania dla potrzeb Urzędu Gminy ciała konsultacyjnego dla problematyki ekologicznej. Edukacja ekologiczna w zakresie kształtowania postaw konsumentów sprzyjających osiąganiu efektów ekologicznych : – akcje informacyjne i promocyjne, konkursy dla społeczeństwa dotyczące segregacji odpadów,minimalizowania ilości odpadów opakowaniowych, gospodarki odpadami niebezpiecznymi – współpraca ze służbami kontroli ruchu w celu zapewnienia wymaganej sprawności technicznej pojazdów samochodowych (hałas i spaliny). Współpraca instytucji publicznych z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi : – obligatoryjna realizacja obowiązku zapewnienia udziału społeczeństwa oraz organizacji ekologicznych w procedurach ocen oddziaływania na środowisko, opiniowaniu planów i programów oraz strategii – zapewnienie udziału przedstawicieli pozarządowych organizacji ekologicznych w ramach nadzorczych funduszy ekologicznych ciał doradczych i opiniodawczych oraz komisjach opiniujących fundusze ekologiczne. Prowadzenie i rozwijanie edukacji ekologicznej społeczeństwa na wszystkich poziomach szkolnictwa, w wyniku : – wspierania działalności szkół podstawowych i średnich realizujących różne formy edukacji ekologicznej młodzieży (zielone szkoły, akcje ekologiczne, konkursy, rajdy piesze i rowerowe, – wspierania prac badawczo-rozwojowych w zakresie ochrony środowiska, programów dydaktycznych, konferencji naukowotechnicznych o tematyce ekologicznej. Wprowadzenie edukacji ekologicznej jako interdyscyplinarnej na wszystkich poziomach nauczania : – inicjowanie zmian w programach nauczania dla zwiększenia udziału przedmiotów związanych z problematyką ekologiczną – inicjowanie zmian w programach studiów dla wychowawców i nauczycieli szkolnych – uczestnictwo w krajowych i międzynarodowych programach edukacji ekologicznej Edukacja w kierunku prawidłowych zachowań użytkowników dróg : – popularyzacja w społeczeństwie zachowań proekologicznych jak poruszanie się rowerem, dbałość o stan techniczny pojazdu samochodu dla minimalizowania emisji hałasu i spalin – popieranie inicjatyw na rzecz korzystania z komunikacji ogólnej zbiorowej kosztem rezygnacji z komunikacji indywidualnej – promowanie akcji tworzenia nowych ścieżek rowerowych szczególnie na trasach atrakcyjnych dla ich użytkowników. Edukacja ekologiczna społeczeństwa w kierunku prawidłowych zachowań na rzecz minimalizowania odpadów, w wyniku : – promowania programów radiowych i telewizyjnych oraz prasy o tematyce dotyczącej gospodarki odpadami – promowania prac naukowo-badawczych, jak również prac dyplomowych wyższych uczelni o tematyce związanej z gospodarką odpadami, w szczególności dotyczących metod utylizacji odpadów – organizowania konkursów, wykładów popularno-naukowych strony internetowej poświęconej problemom gosp. odpadami – pomocy dla ruchów ekologicznych zajmujących się gospodarką odpadami – egzekwowania przepisów dotyczących porządku i gospodarki odpadami – edukacji społeczeństwa w zakresie racjonalnego wykorzystania opakowań. Edukacja ekologiczna społeczeństwa dla oszczędności wody, energii elektrycznej i ciepła : – edukacja społeczeństwa w zakresie oszczędności w zużyciu wody w gospodarstwach domowych – wspieranie indywidualnych działań na rzecz oszczędności ciepła poprzez poprawę termoizolacyjności domów i mieszkań – promowanie w społeczeństwie i wspieranie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii elektrycznej np. baterie słoneczne i siłownie wiatrowe. Poprawa świadomości społeczeństwa w zakresie bezpieczeństwa ekologicznego i zmniejszania nadzwyczajnych zagrożeń środowiska – wykorzystanie mediów dla zobrazowania potencjalnych zagrożeń dla zdrowia i środowiska przyrodniczego wynikających z nieprzestrzegania obowiązujących przepisów – dyscyplinowania dyspozytorów pojazdów przewożących ładunki niebezpieczne w sprawie wypełniania obowiązujących przepisów dotyczących tego charakteru przewozów, – bieżącej kontroli przedsiębiorstw szczególnie szkodliwych. CEL SZCZEGÓŁOWY 9.2. Działania na rzecz poszerzania dialogu władzy ze społeczeństwem w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego. Działania krótkookresowe do 2007 roku : Zorganizowanie cyklicznego forum dyskusyjnego o problemach ochrony środowiska w gminie (na bazie łączy internetowych). Działania średniookresowe do 2011 roku i w dalszym okresie: Cykliczne spotkania Urzędu Gminy z przedstawicielami mediów, których treścią powinny być : stan środowiska, trendy zmian, działania na rzecz poprawy stanu i spodziewane skutki. Robocze spotkania Urzędu Gminy z przedstawicielami edukacji oraz nauki (wszystkie szczeble szkół oraz wyższe uczelnie) uściślające zakresy, formy, warunki współpracy dla realizacji celu ‘Propagowanie idei ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju w społeczeństwie’. 6. HARMONOGRAM WRAZ Z KOSZTAMI REALIZACJI PROGRAMU ORAZ ŹRÓDŁA JEGO FINANSOWANIA 6.1. Założenia szacowania kosztów : Koszty realizacji programu ochrony środowiska dla Gminy Padew Nar. zostały oszacowane na podstawie danych zebranych od instytucji, które w przyszłości będą realizowały poszczególne działania lub całe cele szczegółowe. Stopień ich wiarygodności uzależniony jest od rzetelności przekazanych danych. W przypadku braku danych, niezależnie od powodów ich braku – koszty zostały oszacowane na podstawie danych zawartych w Programie Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego, na zasadzie szacowania kosztów przez analogię z podobnymi przedsięwzięciami przewidywanymi w innych miastach i gminach Polski. Wszystkie koszty zostały podane na poziomie cen roku 2003. Należy uwzględnić możliwość zmian określonych kwot ze względu na zmianę zakresu realizacji poszczególnych przedsięwzięć, ponadto na działanie konkurencyjnego efektu przetargów oraz na ostateczne możliwości finansowe instytucji realizujących poszczególne cele szczegółowe. Oprócz tego zdecydowana większość funduszy pomocowych nie ma ostatecznej akceptacji Unii Europejskiej. Z wszystkich wymienionych racji – koszty realizacji programu, oraz ich rozdział na cykle krótkookresowy i średniookresowy należy przyjmować jako dane szacunkowe, a nie ostateczne. 6.2. Źródła finansowania i warunki udzielania pomocy publicznej : Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska w gminie i gospodarką odpadami pochodzić mogą z następujących źródeł : środków własnych gminy i przedsiębiorstw ( podmiotów gosp) pozabudżetowych instytucji publicznych (fundusze ekologiczne) sektora prywatnego (banki, fundusze, leasing) funduszy akcesyjnych i pomocowych UE innych organizacji międzynarodowych np. ONZ. Podstawowymi formami finansowania są zobowiązania finansowe (kredyty pożyczki, obligacje, leasing), udziały kapitałowe i dotacje. Zobowiązania mogą przybierać formy łączone np. przez uruchomienie linii kredytowych w bankach – z funduszy i fundacji ekologicznych. W związku z przyjęciem Polski do Unii Europejskiej powstała konieczność zmiany dotychczasowych zasad udzielania pomocy finansowej w postaci tzw pomocy publicznej. Wobec tego, że ustawa Prawo ochrony środowiska określa jedynie podstawy prawne pomocy państwa, a nie warunki jej udzielania, konieczne było systemowe uregulowanie prawne odpowiadające wytycznym opracowanym przez Komisję Europejską UE. Najważniejszymi aktami w tym zakresie są : 1) 2) Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji (Dz. U. Nr 41, poz. 363)–określająca zasady i formy udzielania wsparcia finansowego przedsiębiorstwom dokonującym nowych inwestycji lub tworzącym nowe miejsca pracy związane z tymi inwestycjami Ustawa z dnia 27 lipca 2002 roku o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz. U. Nr 141, poz. 1177)–określająca warunki dopuszczalności, zasady udzielania i nadzorowania pomocy społecznej dla przedsiębiorców. Na podstawie pierwszej ww ustawy wydane zostały akty prawne regulujące szczegółowe kryteria udzielania wsparcia finansowego nowej inwestycji (rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 września 2003 r. (Dz. U. Nr 165, poz. 1600), szczegółowy tryb składania wniosków o udzielenie wsparcia finansowego nowej inwestycji (Dz. U. Nr 85, poz. 771), szczegółowy tryb i terminy udzielania i odmowy udzielania wsparcia finansowego nowej inwestycji (Dz. U. Nr 85 poz. 771). Art. 10 ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy społecznej dla przedsiębiorców, stanowi, że pomoc może być udzielona, jeśli : 1) jest przeznaczona w przypadkach inwestowania lub tworzenia nowych miejsc pracy, 2) jej wartość, czas trwania oraz zakres pomocy są proporcjonalne do rangi rozwiązywanego problemu i nie pozostaje to w sprzeczności z zasadą, o której mowa w pkt. 4, jest udzielana w częściach, 3) przynosi korzyści społeczne – po uwzględnieniu kosztów związanych z jej udzieleniem–większe niż korzyści możliwe do osiągnięcia bez jej udzielenia przy uwzględnieniu związanych z tym kosztów. Stosownie do ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców wydane zostały akty prawne : 1) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie dopuszczalności pomocy publicznej przeznaczonej na ochronę środowiska (Dz. U. Nr 231, poz. 1938), które określa szczegółowe warunki udzielania oraz maksymalne wielkości pomocy publicznej przeznaczonej na ochronę środowiska. 2) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 października 2002 r. w sprawie dopuszczalności pomocy publicznej udzielanej na prace badawczorozwojowe (Dz. U. Nr 186, poz. 1546). W szczególności istotny jest §4 ust. 3 pkt 1-2 dotyczący udzielania pomocy na prace badawczo-rozwojowe objęte europejskim programem badań i rozwoju. 3) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu informacji przedkładanych organowi nadzorującemu w celu wydania opinii o planowanej pomocy publicznej (Dz. U. Nr 1 poz. 1). Przepisy te muszą być stosowane przy rozpatrywaniu wniosków przedsiębiorców o sfinansowanie prac z funduszy NFOŚiGW i Eko-funduszu, jak też innych istniejących organów pomocowych.Po akcesji Polski do UE, stało się konieczne stosowanie wypracowanych przez Komisję Europejską – Wytycznych w sprawie pomocy publicznej przeznaczanej na ochronę środowiska (2001/C37/03). Pomoc publiczna przekraczająca 100 000 euro wymagać będzie zgody Komisji Europejskiej. 6.2.1. Krajowe źródła finansowania Programu : Fundusze ekologiczne : Krajowy system funduszy ekologicznych funkcjonuje na poziomie krajowym jako Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), na poziomie regionalnym – jako wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, powiatowym – jako powiatowe fundusze i gminnym – jako gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Zasady funkcjonowania funduszy określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) a szczegółowe zasady gospodarki finansowej NFOŚiGW oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej – rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2002 roku (Dz. U. Nr 230, poz. 1934). Ustawą z dnia 3 października 2003 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych ustaw (Dz. U. Nr 190, poz. 1865), wprowadzone zostały przepisy rozszerzające zakresy finansowania przedsięwzięć przez WFOŚiGW oraz NFOŚiGW. Środki funduszy przeznacza się na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju i polityki ekologicznej państwa oraz na współfinansowanie projektów inwestycyjnych kosztów operacyjnych i realizowanych z udziałem środków pochodzących z Unii Europejskiej nie podlegających zwrotowi. Środki funduszy mogą być także przeznaczane na współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działań realizowanych z udziałem środków bezzwrotnych pozyskiwanych w ramach współpracy z organizacjami międzynarodowymi oraz współpracy dwustronnej. EkoFundusz Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają przynieść efekt w skali nie tylko regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej, a nawet światowej. Wszystkie projekty dofinansowywane ze środków funduszu można podzielić na projekty techniczne (inwestycyjne) oraz przyrodnicze. W statucie EkoFunduszu wśród pięciu sektorów ochrony środowiska znajdują się takie dziedziny priorytetowe jak : _ ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu, ochrona zasobów wody pitnej i dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku, ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu), ochrona różnorodności biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych pożyczek lub/i bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne. Maksymalna kwota, jaką może otrzymać jednostka samorządowa o najniższym dochodzie ogółem na mieszkańca wynosi 45% nakładów na projekt. Dla gmin zaliczających się do grupy o największym dochodzie na mieszkańca udział w kosztach projektu będzie wynosił do 5 %. W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 15%, dla instytucji charytatywnych, organizacji społecznych do 30% kosztów przedsięwzięcia. W uzasadnionych przypadkach na dofinansowanie projektów przyrodniczych przez fundusz może osiągnąć wielkość 80% nakładów własnych inwestora. W dziedzinie ochrony różnorodności biologicznej EkoFundusz wspiera działania mające na celu ochronę bądź renaturyzację ekosystemów najcenniejszych z przyrodniczego punktu widzenia oraz ochronę gatunków roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem lub stanowiących gatunki tarczowe. Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu widzenia ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzymać pożyczkę lub/i dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne, inwestor musi wykazać się wiarygodnością finansową, posiadaniem zabezpieczeń, a także zapewnieniem pełnego finansowania projektu w części nie objętej dofinansowaniem EkoFunduszu. EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych i edukacyjnych, konferencji i sympozjów, tworzenia i prowadzenia systemów monitoringu środowiska, wszelkiego rodzaju studiów i opracowań ekologicznych oraz tworzenia dokumentacji projektowej. Ze środków EkoFunduszu nie mogą także korzystać te przedsięwzięcia, które kwalifikują się do wsparcia ze środków funduszów strukturalnych i spójności Unii Europejskiej. 6.2.2. Fundusze strukturalne Unii Europejskiej, inne : Fundusze te przeznaczone są na tworzenie i rozwijanie wspólnej polityki UE głównie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ERDF Fundusze strukturalne przeznaczone są na precyzyjnie zdefiniowane cele o charakterze priorytetowym : 70% środków trafia do regionów zacofanych pod względem rozwoju w których żyje 22% mieszkańców Unii Europejskiej (cel 1 – EFRE ESF, EAGFL, FIAF) 11,5% przeznacza się na gospodarczą i społeczną restrukturyzację obszarów strukturalnie zagrożonych, w obszarach tych żyje 18% mieszkańców Unii (cel 2 – EFRE, ESF) 12,3% środków wspiera modernizacje systemów edukacyjnych oraz zatrudnienie ( cel 3 – ESF) poza regionami wymienionymi w celu 1. Ponadto 5,35% środków trafia na inicjatywy wspólnotowe utworzone w ramach polityki strukturalnej : współpraca transgraniczna, ponadnarodowa i międzyregionalna (Interreg III), zrównoważony rozwój miast i peryferii dotkniętych kryzysem (Urban II) rozwój obszarów wiejskich poprzez inicjatywy lokalne ( Leader +) zwalczanie różnic i dyskryminacji na rynku pracy (Equal). Przedsięwzięcia w dziedzinie ochrony środowiska będą realizowane w ramach SPO – 2 strukturalnych Programów Operacyjnych przygotowanych na podstawie Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 : Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego – z funduszem strukturalnym UE na środowisko w latach 2004-2006 SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw. Stanowią one dwa, spośród pięciu sektorowych programów operacyjnych jakie tworzą tzw. Podstawy Wsparcia Wspólnoty dla Polski w latach 2004-2006. Rodzaje projektów kwalifikujących się do dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionanego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego INFRASTRUKTURA OCHRONY ŚRODOWISKA INFRASTRUKTURA LOKALNA Duże projekty o znaczeniu regionalnym służące Projekty małych inwestycji o oddziaływaniu wzmocnieniu konkurencyjności regionów lokalnym na terenach wiejskich oraz w małych miastach (do 25 tys. Mieszkańców) Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków: 1. Budowa i modernizacja sieci wodociągowych, 2. Budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych, 3. Budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody, 4. Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków, 5. Budowa zbiorników umożliwiających pozyskanie wody pitnej; Budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków: 1. sieci kanalizacyjne, w tym podłączenie do sieci indywidualnych, 2. oczyszczalnie ścieków, 3. inne urządzenia do oczyszczania, gromadzenia, odprowadzania i przesyłania ścieków; Zagospodarowanie odpadów: 1. organizacja i wdrażanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu, 2. wdrażanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi (m. in. budowa sortowni, kompostowni, obiektów termicznej, termicznochemicznej i fizycznej (mechanicznej) utylizacji odpadów; budowa nowych, modernizacja istniejących i rekultywacja nieczynnych składowisk; likwidacja „dzikich” składowisk, 3. budowa i modernizacja spalarni odpadów niebezpiecznych; Budowa lub modernizacja urządzeń do zaopatrzenia w wodę: 1. sieci wodociągowe, 2. ujęcia wody (w tym ochrona ujęć i źródeł wody pitnej), 3. urządzenia służące do gromadzenia, przechowywania i uzdatniania wody, 4. urządzenia regulujące ciśnienie wody; Poprawa jakości powietrza: 1. modernizacja i rozbudowa miejskich systemów ciepłowniczych i wyposażenie ich w instalacje ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza, 2. przekształcenie istniejących systemów ogrzewania obiektów publicznych w systemy bardziej przyjazne dla środowiska, w szczególności ograniczenie „niskiej emisji”; Budowa lub modernizacja urządzeń zaopatrzenia w energię: 1. urządzenia zaopatrzenia w energię, 2. lokalne systemy pozyskiwania energii z alternatywnych źródeł (energia wiatrowa, wodna, słoneczna, energia uzyskiwana z wykorzystania biomasy), 3. lokalne sieci elektroenergetyczne (reelektryfikacja), 4. gminne systemy oświetlenia ulic; Zapobieganie powodziom: Gospodarka odpadami stałymi: do 1. 2. 3. 4. regulacja cieków wodnych (pogłębianie, zapory, stabilizacja brzegów, prace remontowe w korytach rzecznych itd.), tworzenie polderów, budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych wraz z drogami dojazdowymi, budowa i modernizacja małych zbiorników retencyjnych i stopni wodnych w ramach tzw. „małej retencji”; 1. 2. 3. 4. budowa, modernizacja i rekultywacja składowisk odpadów stałych, budowa lub modernizacja miejsc utylizacji opakowań i nieużytych środków ochrony roślin, likwidacja dzikich wysypisk, kompleksowe systemy zagospodarowania odpadów na poziomie lokalnym, obejmujące m.in. odbiór posegregowanych odpadów od mieszkańców, odzyskiwanie surowców wtórnych, recykling, kompostowanie odpadów organicznych itp. Wsparcie zarządzania ochroną środowiska: 1. opracowanie baz danych dotyczących lasów, jakości gleb, wód, powietrza, 2. tworzenie systemów pomiaru zanieczyszczeń powietrza w miastach oraz systemów informowania mieszkańców o poziomie zanieczyszczeń powietrza, 3. utworzenie sieci stacji kontrolnych i ostrzegawczych w zakresie jakości wód, 4. tworzenie map terenów zalewowych; Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii: Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej rozwojowi energii odnawialnej (energia wiatrowa, słoneczna, wodna, biomasa). Beneficjantami końcowymi pomocy w ramach ZPORR są przede wszystkim samorządy, stowarzyszenia oraz związki gmin i powiatów, instytucje naukowe, instytucje rynku pracy, agencje rozwoju regionalnego i instytucje wspierania przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa, w tym głównie małe i średnie. O dofinansowanie w ramach ZPORR mogą ubiegać się beneficjanci, którzy ze względu na mniejszą skalę oddziaływania nie kwalifikują się do Funduszu Spójności. Fundusz Spójności Głównym celem funduszu w zakresie ochrony środowiska jest wsparcie dla realizacji zadań publicznych wynikających z wdrażania prawa Unii Europejskiej. Beneficjantami będą samorządy terytorialne i przedsiębiorstwa komunalne. Współfinansowanie z tego funduszu mogą uzyskać inwestycje o wartości ponad 10 mln euro z 6 dziedzin : poprawa jakości wód powierzchniowych, polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia, poprawa jakości powietrza, racjonalizacja gospodarki odpadami, ochrona powierzchni ziemi, zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. W przeciwieństwie do innych funduszy ostateczne decyzje o dofinansowaniu poszczególnych projektów podejmowane będą przez UE, natomiast za przygotowanie ich odpowiadają władze krajowe. Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przekazują propozycje inwestorów w postaci Karty potencjalnego przedsięwzięcia do dofinansowania z Funduszu Spójności do Departamentu Integracji Europejskiej gdzie są oceniane pod względem spełnienia kryteriów wyboru Wykorzystania Funduszu Spójności na latach 2004-2006, skąd przekazywane są ostatecznie do komitetu sterującego tym funduszem. Wśród tych inwestycji preferowane są w pierwszej kolejności takie przedsięwzięcia, które dotyczą największych skupisk ludności : gospodarka wodno-ściekowa Gospodarka odpadami priorytet I aglomeracje pow. 100 tys. RLM Ośrodki powyżej 200 tys. Mk priorytet II aglomeracje 15-100 tys. RLM Ośrodki 150-200 tys. Mk priorytet III 2-15 tys. RLM Ośrodki 100-150 tys. Mk priorytet IV Ośrodki poniżej 100 tys. Mk Fundusz LIFE Program LIFE utworzony w 1992 r. ma na celu wspieranie polityki ochrony środowiska Wspólnoty, podejmowanej przez państwa Unii Europejskiej, kraje Europy Środkowej i Wschodniej kandydujące do UE, a także państwa trzecie leżące u wybrzeży Morza Śródziemnego i Morza Bałtyckiego. Program LIFE składa się z trzech tematycznych komponentów : LIFENature, LIFE-Środowisko i LIFE-Kraje Trzecie. Celem Programu jest wspieranie wdrażania prawa wspólnotowego, wzmocnienie polityki w zakresie ochrony środowiska, jak również pomoc w rozwiązywaniu problemów związanych z wdrażaniem i realizacją polityki ochrony środ. Program pomocowy LIFE – Nature przeznaczony jest dla finansowania działań w zakresie ochrony przyrody tzn. działań ‘wymaganych dla zachowania lub odtworzenia naturalnych siedlisk i populacji gatunków dzikiej fauny i flory w stanie sprzyjającym ich ochronie’ i dotyczy głównie wdrażania Dyrektywy Ptasiej (79/409/EE) i Siedliskowej (92/43/EEC) Wspólnoty oraz w szczególności w tworzeniu Europejskiej Sieci Ekologicznej specjalnych obszarów ochrony – NATURA 2000 – której celem jest zachowanie i ochrona w naturalnym zasięgu najcenniejszych gatunków flory i fauny oraz ich siedlisk na terenie Wspólnoty. Środki dostępne w ramach Programu LIFE-Środowisko przeznaczone są na finansowanie innowacyjnych działań głównieo charakterze pilotażowym i demonstracyjnym, których celem jest : włączenie zagadnień środowiskowych w rozwój oraz planowanie przestrzenne, w tym obszarach zurbanizowanych, promowanie zrównoważonego zarządzania zasob. wód podziemnych i powierzchniowych, zminimalizowanie wpływu działalności gospodarczej na środowisko recykling i racjonalna gospodarka strumieniami odpadów zmniejszenie środowiskowego wpływu produktów. Dofinansowanie projektów odbywa się przez Komisję Europejsk do której powinny być kierowane wnioski poprzez Departament Integracji Europejskiej Ministerstwa Środowiska. Dla programu LIFE-nature max. udział wsparcia UE wynosi 50%, a w szczególnych wypadkach do 75% – o ile projekt dotyczy ochrony siedlisk lub gatunków wskazanych w tzw. Dyrektywie Siedliskowej. W ramach programu LIFE-Środowisko Komisja Europejska udziela dofinansowania do projektów w wysokoścido 30% i do 50% (30%– dla projektów które w przyszłości będą uzyskiwać dochód, 50% – dla pozostałych projektów) Całkowite koszty projektów zgłoszonych do współfinansowania w ramach LIFE-Środowisko powinny mieścić się w kwocie od 1 do 5 mln euro a w ramach programu LIFE-Nature Komisja Europejska preferuje nie mniej niż 500 tys. euro. Należy dodać, że środki z funduszu LIFE-Środowisko są dostępne dla os. fizycznych i prawnych zarejestrowanych w krajach Unii Europejskiej. Fundusz GEF Celem funduszu zarządzanego przez Bank Światowy UNEP i agendy ONZ UNDP jest osiągnięcie na świecie poprawy stanu środowiska naturalnego poprzez programy i projekty przyczyniające się do rozwiązywania problemów o charakterze globalnym w kluczowych dziedzinach : ochrony bioróżnorodności (prawidłowe korzystanie i zarządzanie bioróżnorodnością w ekosystemach wód przybrzeżnych, morskich i słodkich, ekosystemach leśnych, górskich, zintegrowane zarządzanie ekosystemami) zapobiegania zmianom klimatycznym (wykorzystywanie energii odnawialnej, stosowanie energooszczędnych technologii, promowanie zrównoważonego transportu) ochrony zasobów wodnych(ograniczenie zagrożenia dla wód międzynarodowych ze strony źródeł zanieczyszczeń wód powierzchniowych i gruntowych) oraz degradacji ziemi, o ile ma to związek z wymienionymi wcześniej dziedzinami. W ramach funduszu działa Program Małych Dotacji, rozpoczął on działalność od 1994 roku poprzez polskie biuro UNDP w Warszawie. Program ten skierowany jest głównie do organizacji społecznych i pozarządowych (nie tylko ekologicznych) formalnie zarejestrowanych i posiadających własne konto bankowe. W ramach programu przyznawane są dotacje do 50 tys. $. Program może finansować najwyżej do 50% wielkości zadań projektu na lokalne działania i inwestycje przyczyniające się do poprawy stanu środowiska naturalnego w wymienionych wyżej dziedzinach. Aby otrzymać dotację projekt winien spełniać wymogi określone w Krajowej Strategii GEF/SGP i być zgodny ze Strategią Operacyjną GEF i odpowiednimi Programami Operacyjnymi zatwierdzonymi przez GEF. 6.2.3. Inne formy pomocy finansowej : Powszechną formą wsparcia finansowego są m.in. preferencyjne kredyty bankowe na przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska lub fundusze celowe dla wybranych kierunków inwestowania oferujące dotacje w postaci premii po ukończeniu inwestycji i uzyskaniu zakładanych efektów ekologicznych Preferencyjne kredyty, bez możliwości umorzeń, oferuje w największym zakresie Bank Ochrony Środowiska : w ramach linii kredytowych ze środków własnych NFOŚ i GW na budowę kanalizacji sanitarnej, małych i przydomowych oczyszczalni ścieków, zagospodarowanie odpadów oraz dostosowanie silników spalinowych w pojazdach komunikacji zbiorowej do paliwa gazowego lub ich wymiany na przyjazne środowisku – na urządzenia i wyroby służące ochronie środowiska – na rozwój agroturystyki – na odnawialne źródła energii i kredyty długoterminowe – na modernizacje oświetlenia – na zaopatrzenie wsi w wodę – na urządzenia grzewcze (pompy ciepła, ciepło odpadowe, inne) – inne : termomodernizacyjne, inwestycje w formule ‘trzeciej strony’. Dla gmin kredyty przyznawane są na poziomie 0,2stopy kredytu refinansowego. Okres spłaty do 4 lat, możliwa karencja 1,5 roku. Odsetki są płatne od momentu uruchomienia kredytu. Pożyczki i preferencyjne kredyty są zazwyczaj udzielane na krótkie okresy do kilku lat. Powoduje to znaczne skumulowanie kosztów finansowych obsługi zadłużenia, skutkujące znaczną podwyżką cen usług (jeżeli koszty finansowe są ich elementem) lub dużymi wydatkami z budżetu gmin. Komercyjne kredyty bankowe – ze względu na b. duże koszty finansowe związane z oprocentowaniem, nie powinny być brane pod uwagę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji,lecz jako uzupełnienie środków z pożyczek preferencyjnych. Samorządy są obecnie postrzegane przez banki jako interesujący i wiarygodni klienci, stąd dostęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. Wspieranie przedsięwzięć w ramach ustanowionych przez państwo RP fuduszy celowych. Przykładem jest tutaj tzw. Fundusz Termomodernizacyjny zarządzany przez Bank Gospodarstwa Krajowego na warunkach ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Celem funduszu jest zachęcenie użytkowników budynków mieszkalnych lub podlegających jednostkom samorządu terytorialnego do działań umożliwiających w ich wyniku ograniczenie zużycia energii (strat energii w budynkach sieciach zasilających), i zamiany konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne w tym energii odnawialnej. Na podstawie ulepszeń określających wielkość procentową zmniejszenia rocznego zapotrzebowania na energię lub strat rocznych energii pierwotnej w źródle ciepła lub w sieci–ustalonych w zweryfikowanym audycie energetycznym – bank kredytujący przedsięwzięcie po zakończeniu inwestycji przyznaje w porozumieniu z BGK premię w wysokości 25% wykorzystanego kredytu. Obecnie kredyty na te inwestycje udzielane są przez 17 banków, które posiadają stosowne umowy z BGK. Fundusz nie jest dostępny dla przemysłu. Finansowanie przez stronę trzecią (TPF–Third Party Financing) to nowoczesny sposób wsparcia inwest. energooszczędnych w sektorze przemysłowym polegający w skrócie na tym, że strona trzecia, którą jest wyspecjalizowana firma energetyczna (ESCO) wykłada określony kapitał na realizację projektu modernizacyjnego, a następnie przez okres zwykle kilkuletni cała różnica w ponoszonym przez użytkownika koszcie, wynikająca z oszczędności energii jest spłatą tego zobowiązania. Wysokość kosztów ‘zapłaty’ w okresie spłaty nie może przekraczać obciążeń jaką ponosił użytkownik przed modernizacją. Emisja obligacji komunalnych jako emisja papierów wartościowych jest jeszcze jednym sposobem zadłużania w celu pozyskania kapitału. Obligacje mogą być emitowane w przypadku, gdy dają szansę pozyskania środków taniej niż kredyty bankowe, a pożyczki preferencyjne nie są możliwe do pozyskania. Dają one emitentowi środki na rozwój, a kupującemu obligacje korzystne ulokowanie środków pieniężnych na określony czas. Istnieje możliwość emisji obligacji na inwestycje służące ochronie środowiska. W przypadku podmiotów szczególnie uciążliwych dla otoczenia obligacje mogą być odpowiednio uatrakcyjnione zobowiązaniem do radykalnego ograniczenia tej uciążliwości. Podmiotowe obligacje mogą być nabywane z budżetu terenowego, z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz kupowane przez inne podmioty, odczuwające ekologiczną uciążliwość emitenta. Obligacja jest wyrazem zobowiązań przedmiotu emitującego i jednocześnie praw nabywców obligacji do otrzymywania ich spłaty wraz z odsetkami i innych świadczeń o charakterze rzeczowym. Jest zatem zbliżona do transakcji kredytowej w banku. 6.3. Harmonogram, koszty i sposoby finansowania zadań Programu Struktura Programu Ochrony Środowiska : Przyjęte w Programie Ochrony Środowiska Gminy Padew Narodowa (POŚ) łączne koszty na lata 2004-2011 wyniosą 22,240 mln zł : w latach 2004-2007 – 6,667 mln zł (średnio 1,67 mln zł/rok) 2008-2011 – 15,573 mln zł (średnio 3,89 mln zł/rok) W odniesieniu do prognozowanych wielkości kosztów POŚ Powiatu Mieleckiego stanowi to c. 5% kosztów całkowitych w okresie 2004-2011. Oznacza to wzrost nakładów inwestycyjnych w stosunku do lat 2000-2002. Planowane koszty realizacji Programu dla Gminy są zasadniczo wyższe od dotychczasowych nakładów inwestycyjnych ponoszonych w poprzednich latach 1998-2002 K – zadanie koordynowane W – zadanie własne TERMINY, KOSZTY I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY PADEW NARODOWA Ceny z roku 2003 Lp. 1 1 Cele strategiczne / Cele szczegółowe Rodzaj działania / inwestycje Jednostki i podmioty realizujące Termin realizacji Źródło finansowania 2 3 4 5 Podział zadań Szacunkowe koszty w tys. PLN 2004-2007 2008-2011 Uwagi 6 7 8 Cel strategiczny 1. POPRAWA JAKOŚCI I OCHRONA ZASOBÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY 1.1. Osiągnięcie zadowalającego stanu czystości wód powierzchniowych i podziemnych oraz zachowanie walorów przyrodniczych Gminy. Kompleksowa poprawa jakości wody pitnej dla sołectw 125 2006 Dotacja z funduszu ISPA,Środki własn Zmniejszenie stężeń substancji biogennych wprowadzanych do zlewni Urząd Wojewódzki Wisły zgodnie z ustaleniami Programu Ochrony Środowiska WPOŚ Województwa Podkarpackiego, wymaga ograniczenie dopływu związków biogennych z terenów rolniczych 2006-2011 Dotacja z funduszu PHARE Środki własne gmin Ograniczenie stosowania substancji wodnego w procesach produkcyjnych. Przedsiębiorstwa przemysłowe 2004-2007 Środki własne Ograniczenie dopływu do cieków wodnych zanieczyszczeń obszarowych z infrastruktury komunikacyjnej i działalności gospodarczej wprowadzanych systemem kanalizacji opadowej (zadanie kompatybilne z celem 7 – przeciwdziałanie awaryjnym zanieczyszczeniom wód podziemnych i powierzchniowych). UG PADEW Podmioty gospodarcze Zadania ciągłe realizowane konsekwent nie od kilku lat Środki własne WFOŚiGW Środki pomocowe UE Zwiększenie walorów ekologicznych i krajobrazowych do celów rekreacyjnych – obszary leśne, obszary chronione, baza tyrystyczna BalatonI, basen kryty przy Gimnazjum w Padwi, motel, gospodarstwa agroturyst. UG PADEW Nadleśnictwo Podmioty gosp. 2004-2011 Środki własne szkodliwych UG PADEW dla środowiska 1.2. Ograniczanie emisji pyłów i gazów do poziomów standardów ustalonych w krajowych przepisach czystości powietrza dla źródeł 4.100 15 Zawarte w zadaniach (1) i (2) W/K b.d. K ujęte w zadaniach K 10 20 W/K 100 4.080 W/K Lp. 1 Cele strategiczne / Cele szczegółowe Rodzaj działania / inwestycje 2 energetycznych i przemysłowych Obejmuje on działania przewidziane dla d. źródeł energetycznego spalania paliw, które powinny uzyskać standardy emisji na poziomie i w terminach określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 163 poz. 1584) Jednostki i podmioty realizujące Termin realizacji Źródło finansowania 3 4 5 Z-dy przemysłowe Przedsiębiorstwa Podmioty gosp. 2004-2011 UG 2003-2007 Środki własne NFOŚiGW fundusze strukturalne ue 1.3. Eliminowanie źródeł niskiej emisji komunalnej Modernizacja lok. bazy oświatowo-kulturalnej, (modernizacja Filii Szkoły Podstawowej w Babulach, Zarówniu, Wojkowie, Przykopie i budynku po filii w Kłębowie, modern. budyn. OSP w Zarówniu) Podział zadań Szacunkowe koszty w tys. PLN 2004-2007 2008-2011 Uwagi 6 7 8 - K - - 40 100 40 100 - - środki własne fundusz Life-Środ. - - K środki własne 1.4. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza ze źródeł komunikacyjnych W Wprowadzanie zasilania gazem ziemnym GNG autobusów komunikacji zbiorowej, kontynuacja wymiany taboru autobusów obsługujących Gminę Przewoźnicy 2003-2007 Zmiana organizacji i kierowania ruchem po drogach Gminy celem zwiększenia płynności, poprawa infrastruktury dla ruchu rowerowego i pieszych Zarządca drogi do 2011 środki własne WFOŚiGW - - K z-dy przemysłowe Do 2011 Środki własne 30% WFOŚiGW – 70% - - K 20 100 PZDW 2008-2011 środki własne PZDW - - Podmioty gosp. z-dy przemysłowe 2004-2011 środki własne WFOŚiGW WIOŚ, UG 2003-2007 1.5. Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych z produkcji przemysł. Wyeliminowanie związków chlorowcopodobnych z procesów technolog. Dopalanie katalityczne substancji lotnych 1.6. Poprawa stanu klimatu akustycznego w terenie zurbanizowanym Wykonanie zabezpieczeń akustycznych w ramach przebudowy, modernizacji lub remontu drogi wojewódzkiej 985 bądź Ograniczenie emisji hałasu przemysłowego: wyciszenie źródeł emisji hałasu poprzez montaż tłumików lub ekranów dźwiękochłonnych Ocena klimatu akustycznego Gminy, wykonanie mapy akustycznej środki własne K K 15 K/W Cele strategiczne / Cele szczegółowe Rodzaj działania / inwestycje Jednostki i podmioty realizujące Termin realizacji Źródło finansowania 2 3 4 5 Opracowanie programu ochrony przed hałasem UG 2003-2007 środki własne Realizacja programu ochrony przed hałasem UG 2008-2011 środki pomocowe UE – 50% Lp. 1 1.7. Poprawa stanu i ochrona zasobów przyrody Gminy dla racjonalnego użytkowania różnorodności biologicznej Realizacja planowanych działań z zakresu ochrony przyrody w Nadleśnictwie Buda Stalowska, zestawionych w „Programie ochrony przyrody Nadleśnictwa”. Nadleśnictwo Buda Stalowska do 2010 środki własne 50% WFOŚiGW – 50% 1.8. Identyfikacja problemów i harmonizowanie programu ochrony różnorodności biologicznej z planami wojewódzkimi i sektorowymi Urząd Wojewódzki Opracowanie programu ochrony zagrożonych degradacją ekosystemów Nadleśnictwo Wdrożenie zasad skutecznej ochrony i gospodarowania zasobami ekosystemów cennych siedlisk zagrożonych zniszczeniem. UG 2 2004-2011 środki własne WFOŚiGW Podział zadań Szacunkowe koszty w tys. PLN 2004-2007 2008-2011 Uwagi 6 7 8 5 W 100 - - - - 100 200 100 200 W K K Cel strategiczny 2. ROZWÓJ I POPRAWA FUNKCJONOWANIA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ MAJĄCEJ WPŁYW NA JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW I ŚRODOWISKO 2.1. Rozwój i poprawa funkcjonowania systemów wodociągowych i kanalizacyjnych Gminy Padew Narodowa Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości : Padew Narodowa II odcinek sieci, Padew Narodowa i Pierzchno III odcinek sieci, Padew Narodowa IV odcinek sieci kanalizacyjnej. Budowa kanalizacji komunalnej w miejscowości : Babule, Piechoty, Zarównie i Zachwiejów UG PADEW 2004-2005 UG PADEW 2006 Dotacja UE, NFOŚiGW’ własne Dotacja UE, NFOŚiGW’ własne 3.590 8.200 3.590 - - 4.100 W W Lp. 1 Cele strategiczne / Cele szczegółowe Rodzaj działania / inwestycje Jednostki i podmioty realizujące Termin realizacji Źródło finansowania 2 3 4 5 Budowa kanalizacji sanitarnych w miejscowościach : Kębłów, Wojków, Domacyny, Przykop, Zaduszniki i Rożniaty. UG PADEW 2007 Dotacja UE, NFOŚiGW’ własne 2.2. Poprawa efektywności działania wewnętrznych jnstalacji cieplnych Zwiększenie efektywności (remont, konserwacja) istniejących wewnętrznych instalacji cieplnych w budynkach jednorodzinnych i obiektach użyteczności publicznej Zadania realizowane będą sukcesywnie do 2011. Instytucje Os.fizyczne 2004-2011 środki własne kredyt komercyjny 2.3. Rozwój sieci drogowej w aspekcie minimalizacji jej wpływu na stan środowiska przyrodniczego i zdrowie mieszkańców inwestycje drogowe realizowane na terenie Gminy Padew Narodowa 1) Budowa drogi gminnej do oczyszczalni ścieków komunalnych 2) Budowa drogi gminnej w Padwi Narodowej : Jeziórko-Wątoki 4) Budowa dróg osiedlowych w Padwi Narodowej 5) Budowa dróg gminnych w miejscowościach : Babule, Piechoty,Zarównie, Zachwiejów, Kębłów,Wojków,Domacyny,Przykop,Zaduszniki i Rożniaty 3 2004 Gmina Padew Narodowa Środki własne 2004-2007 2008-2011 Uwagi 6 7 8 - 4.100 125 250 - - 1.8917 1.4008 W K 1.891 K 2005 2006 do 2007 Dotacja UE 1.400 Cel strategiczny 3. PROEKOLOGICZNE ZAGOSPODAROWANIE TERENÓW POPRZEMYSŁOWYCH I SKAŻONYCH 3.1. Przywrócenie użytkowej wartości gleb terenów poprzemysłowych . 7 Podział zadań Szacunkowe koszty w tys. PLN Opracowanie programu rekultywacji UG PADEW 2004-2007 środki własne Przywrócenie wartości użytkowych gleb na terenach poprzemysłowych UG PADEW 2007-2011 środki własne 40 200 40 200 W K/W Koszty celu szczegółowego 2.3.nie zostały zbilansowane w kosztach realizacji Programu Ochrony Środowiska ze względu na ich drogowy, a nie środowiskowy charakter. Lp. 1 4 Cele strategiczne / Cele szczegółowe Rodzaj działania / inwestycje Jednostki i podmioty realizujące 2 i skażonych, modernizacja gminnego wysypiska śmieci w Padwi Narod. 3 Przedsiębiorstwa Termin realizacji Źródło finansowania 4 5 Podział zadań Szacunkowe koszty w tys. PLN 2004-2007 2008-2011 Uwagi 6 7 8 Cel strategiczny 4. PROEKOLOGICZNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI TERENÓW ZIELONYCH GMINY 4.1. Racjonalne użytkowanie i proekologiczne gospodarowanie zasobami zieleni nieurządzonej i terenami niezainwestowanymi w gminie. 70 UG PADEW Określenie pełnego bilansu przyrodniczo czynnych terenów zieleni Urząd Wojewódzki w gminie Padew Narodowa do 2007 środki własne 50 W 2007 środki własne 20 W Rozpoznanie rozmieszczenia terenów o zróżnicowanych zasobach przy rodniczych, zwłaszcza zieleni nieurządzonej i ustalenia dla tych obszarów właściwego miejsca w ogólnym systemie terenów zieleni . UG PADEW Urząd Wojewódzki Opracowanie programu użytkowania terenów niezabudowanych z zielenią nieuporządkowaną przy uwzględnieniu ekologicznych kierunków gospodarowania. UG Prace ciągłe środki własne do 2011 Urząd Wojewódzki WFOŚiGW 4.2. Wdrażanie programów kompleksowej ochrony terenów zieleni Opracowanie kompleksowego programu ochrony zieleni, uwzględniającego jego jakość przyrodniczą, stan fitosanitarny oraz formy i sposoby zagospodarowania dla potrzeb rekreacyjnych. Poprawa ogólnej jakości zasobów zieleni oraz jej stanu fitosanitarnego na obszarze gminy. UG Nadleśnictwo UG PADEW Gosp. komunalna z W/K 150 środki własne 32 - W/K prace ciągłe środki własne do 2011 100 150 W/K 500 500 500 500 do 2007 2006-2007 Podmioty gosp. 80 132 4.3. Zwiększenie atrakcyjności terenów rekreacyjnych w Gminie Zagospodarowanie i urządzenie terenów rekreacyjnych uwzględnieniem realiów ekologicznych okolicy na obiekcie Balaton I 80 środki własne fundusz ERDF – 75% W/K Lp. 1 5 Cele strategiczne / Cele szczegółowe Rodzaj działania / inwestycje Jednostki i podmioty realizujące Termin realizacji Źródło finansowania 2 3 4 5 2004-2007 2008-2011 Uwagi 6 7 8 Cel strategiczny 5. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI ENERGII ,WODY I SUROWCÓW 5.1. Zmniejszenie energochłonności procesów wytwórczych, usług i zużycia energii w gospodarstwach domowych i gospodarce komunalnej Wymiana stolarki okiennej w lokalach mieszkalnych i użyteczności publ. Docieplanie ścian zewnętrznych Zarządcy i właściciele budynków 2004-2007 2007-2011 środki własne + fundusz termomodernizacyj ny 5.2. Zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej 500 750 500 750 150 300 300 W/K Przedsiębiorstwa 2004-2011 środki własne 150 70 80 Eksploatacja systemu zbiórki, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów. UG PADEW 2011 środki własne 50 70 W/K Ciągła akcja edukacyjno-informacyjna (w tym szkolenia i konferencje) UG PADEW 2011 FOŚiGW, dotacje z funduszy ekologicznych, własne 20 10 W 5.3. Ograniczenie wykorzystania wód podziemnych oraz stosowanie wodooszczędnych technologii, w tym używanie oczyszczonych ścieków do celów gospodarczych 6 Podział zadań Szacunkowe koszty w tys. PLN K Cel strategiczny 6. RACJONALIZACJA GOSPODARKI ODPADAMI 6.1. Racjonalizacja gospodarki odpadami komunalnymi Lp. 1 Cele strategiczne / Cele szczegółowe Rodzaj działania / inwestycje Jednostki i podmioty realizujące Termin realizacji Źródło finansowania 2 3 4 5 Gmina Podmioty gosp. 2011 Budowa instalacji termicznej utylizacji odpadów Budowa linii do segregacji odpadów, demontażu wielogabarytowych. Gmina 2011 środki własne Podmioty gospodarcze 2011 Budowa Bazy Odnowy Komputerów Budowa SPON w Tarnobrzegu Podmioty gosp. Urząd Marszałk. 2011 Budowa 2 GPZON, zakładu unieszkodliwiania odpadów budowlanych Budowa centralnego składowiska odpadów, kompostowni Urzędy Gmin Podmioty gosp. 2011 środki własne, FOŚiGW, środki unijne FOŚiGW, środki unijne, ekofundusze, środki własne FOŚiGW, ekofudsze,środki własne Zbiórka i unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest. Budowa instalacji do unieszkodliwiania odpadów w Tarnobrzegu 7 2004-2007 2008-2011 Uwagi 6 7 8 FOŚiGW, dotacje z funduszy ekologicznych 6.2. Racjonalizacja gospodarowania odpadami niebezpiecznymi i przemysłowymi9 Likwidacja ‘dzikich’ wysypisk śmieci i składowiska w Padwi Narodowej Podział zadań Szacunkowe koszty w tys. PLN K/W 110 5 110 5 K - - W/K - - W/K - - W w celu 6.1. - - patrz cel 1 Cel strategiczny 7. PRZECIWDZIAŁANIE NADZWYCZAJNYM ZAGROŻENIOM ŚRODOWISKA (w tym poważnym awariom) 7.1. Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych przed awaryjnymi wyciekami transportowanych substancji Budowa dróg na terenie Gminy wyposażonych w kanalizację deszczową z urządzeniami do oczyszczania spływów opadowych, w tym dr. 985 9 Urząd Gminy 2003-2011 Gospodarce odpadami poświęcony jest Plan gospodarki odpadami dla Gminy Padew Narodowa. środki własne fundusz ERDF W opracowaniu tym podano charakterystyki źródeł powstawania odpadów, podejmowane działania w zakresie gospodarki odpadami , planowane inwestycje, szacunkowe koszty i źródła ich finansowania. W POŚ zawarto orientacyjne dane Lp. 1 8 Cele strategiczne / Cele szczegółowe Rodzaj działania / inwestycje Jednostki i podmioty realizujące Termin realizacji Źródło finansowania 2 3 4 5 Podział zadań Szacunkowe koszty w tys. PLN 2004-2007 2008-2011 Uwagi 6 7 8 Cel strategiczny 8. ROZBUDOWA SYSTEMÓW MONITOROWANIA STANU ŚRODOWISKA I URZĄDZEŃ INFRASTRUKTURY 8.1. Rozbudowa sieci monitoringu powietrza w pełni dostosowanego WIOŚ w Rzeszowie do wymagań UE WSSE 2003-2011 PHARE 2001 System oceny jakości powietrza 500 - 8.2. Budowa monitoringu hałasu dla wybranych newralgicznych WIOŚ w Rzeszowie punktów w gminie oraz dostosowanie systemu ochrony przed hałasem do wymogów UE. 2003-2011 środki własne, NFOŚiGW, środki budżetowe, GIOŚ 400 200 K W Uwzględnio ne w Programie 10 8.3. Modernizacja systemu monitoringu jakości wód i ścieków Opracowanie i wdrożenie spójnych metod monitorowania właściwości wód : – Ujmowanych – Kierowanych do sieci wodociągowej – W sieci wodociągowej ciągła kontrola wybranych wskaźników zanieczyszczeń oczyszczonych ścieków komunalnych 2004-2008 - - - Urząd Gminy Uwzględnio no w celu strategiczny m nr 2 W 2004-2008 - - - 2006-2008 - - - Urząd Gminy Uwzględniono w celu strategicznym nr 2 W Wdrożenie ogólnodostępnego systemu informacyjnego UG Padew 10 Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2003 – 2005 (GIOŚ 2003) Cel strategicz ny nr 9 Lp. 1 9 Cele strategiczne / Cele szczegółowe Rodzaj działania / inwestycje Jednostki i podmioty realizujące Termin realizacji Źródło finansowania 2 3 4 5 Podział zadań Szacunkowe koszty w tys. PLN 2004-2007 2008-2011 Uwagi 6 7 8 Cel strategiczny 9. EDUKACJA I INFORMACJA EKOLOGICZNA, POSZERZENIE DIALOGU SPOŁECZNEGO 9.1. Propagowanie idei ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju w społeczeństwie: UG Szkolnictwo Przedsiębiorstwa 2011 środki własne sponsorzy fundusze celowe 35 48 – Zorganizowanie systemu informacji o środowisku dla mieszkańców gm 2007 10 20 W – promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody 2011 5 5 W/K – współpraca instytucji publicznych z pozarządowymi organizacjami ekol 2011 - - W/K – rozwijanie edukacji ekologicznej na wszystkich poziomach szkolnictwa 2011 10 10 W/K – wprowadzanie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej na wszystkich poziomach nauczania 2011 - - W/K – edukacja ekologiczna w kierunku prawidłowych zachowań na drodze 2011 5 5 W/K – poprawa świadomości społeczeństwa na rzecz poprawy bezpieczeństwa ekologicznego i zmniejszanie nadzwyczajnych zagrożeń środ. 2011 5 8 W/K 10 10 9.2. Działania na rzecz poszerzania dialogu władzy ze społeczeństwem w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego Gminy Urząd Gminy 2011 budżet sponsorzy fundusze celowe – zorganizowanie cyklicznego forum dyskusyjnego 2007 5 5 W – cykliczne spotkania Wójta Gminy z przedstawicielami mediów 2011 5 5 W 7. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM 7.1. Instrumenty realizacji programu : Bezpośrednie zarządzanie programem spoczywa na zarządzie jednostki samorządowej obszaru, dla którego jest on sporządzony i działających z jego upoważnienia dyrektorów wydziałów jednostek organizacyjnych. Zarządzanie to polegać będzie na inicjowaniu, organizowaniu działań służących realizacji, okresowej weryfikacji elementów programu oraz corocznej kontroli postępów zgodnie z wymaganiami ustawy – Prawo ochrony środowiska. Instrumentami służącymi do wykonania zadań programu są: – instrumenty prawne, – instrumenty ekonomiczne (finansowe), – instrumenty organizacyjne, – instrumenty edukacyjno-informacyjne, – negocjacje z współrealizatorami programu. 7.1.1. Instrumenty prawne : Do instrumentów prawnych zgodnie z kompetencjami organów zarządzających programem i współrealizujących go wyższego i niższego szczebla, należą w szczególności decyzje, pozwolenia i postanowienia : decyzje reglamentacyjne – pozwolenia : zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emitowanie hałasu do środowiska, emitowanie pól elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, zezwolenia na gospodarowanie odpadami, pozwolenia wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń wodnych, wykonywanie innych czynności i robót, budowli, które mają znaczenie w gospodarowaniu wodami lub w korzystaniu z wód, zezwolenia – koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego, uzgadnianie w zakresie przestrzegania standardów ekologicznych decyzji o warunkach zabudowy oraz o pozwoleniu na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzji o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, cofnięcie lub ograniczenie zezwolenia lub pozwolenia na korzystanie ze środowiska, decyzje naprawcze dotyczące zakresu i sposobu usunięcia przez podmiot korzystający ze środowiska przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko i przywrócenia środowiska do stanu właściwego oraz zobowiązujące do usunięcia uchybień, zgody na przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze, decyzje stanowiące ochronę cennych obiektów przyrodniczych, opłaty za korzystanie ze środowiska, administracyjne kary pieniężne, decyzje zezwalające na usuwanie drzew i krzewów, programy dostosowawcze dot. przywracania standardów jakości środowiska do stanu właściwego, decyzje wstrzymujące oddanie do użytku instalacji lub obiektu, a także wstrzymujące użytkowanie instalacji lub obiektu, decyzje o zakazie produkcji, importu, wprowadzania do obrotu, akty prawa miejscowego w postaci rozporządzeń wojewody i uchwał samorządów terytorialn. określające sposoby użytkowania terenów i porządkujące funkcje istniejące i przyszłe zagospodarowanie (miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego), inne programy i plany mające charakter dokumentów strategicznych lecz nie tworzących prawa lokalnego. Wykorzystanie uprawnień organów do zarządzania programem wiąże się m.in. z zastosowaniem w pełnym wymiarze procedur wspomagających procesy decyzyjne. Chodzi tu o wdrożenie w praktyce decyzyjnej Dyrektyw 85/337/EWG i 97/11/WE dotyczących sporządzania ocen oddziaływania na środowisko (oraz Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji i dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Dz. U. 2003, Nr 78, poz. 706). Nadanie właściwego znaczenia oceny oddziaływania na środowisko jako procedury istotnie wspomagającej decyzje,które niejednokrotnie mogą stanowić dylematy, wymaga w szczególności : pełnej znajomości – przez pracowników organów uprawnionych do stosowania OOŚ – zasad i wytycznych obowiązujących w tej procedurze opartych na wykładni aktów międzynarodowych, konwencji i praktyce w tej dziedzinie z innych krajów, formułowania, w wydawanym przez organ postanowieniu, zakresu przyszłego raportu OOŚ w dostosowaniu do problemów środowiskowych jakie może tworzyć realizacja zamierzenia inwestycyjnego w danych warunkach, jak również ustalania w tych postanowieniach metod oceny i wariantów przedsięwzięcia w nawiązaniu do właściwości inwestycji i warunków środowiska, rozszerzania wymagań opracowania raportu OOŚ na wszelkie dokumenty strategiczne, które mogą znacząco wpływać na środowisko, zgodnie z zaleceniami Dyrektywy 2001/42/WE w sprawie ‘strategicznych ocen oddziaływania na środowisko’ prowadzenia zintegrowanego procesu decyzyjnego w odniesieniu do przedsięwzięć mających znaczenie dla rozwoju zrównoważonego miasta i gminy – wykorzystując do tego celu procedurę OOŚ i włączając do wymagań zakresu przyszłego raportu także kryteria społeczne i gospodarcze, które rozpatrywane łącznie z kryteriami przyrodniczymi mogłyby stanowić dla decydenta postawę do przyszłych rozstrzygnięć. Podkreślić należy, że wykorzystanie procedury OOŚ umożliwia organowi w postanowieniu o zakresie raportu OOŚ postawienia warunków zbadania wszystkich skutków istotnych dla realizacji POŚ jakie mogą być wywołane zarówno przez inwestycję wchodzącą w jej zakres jak też podejmowaną z mocy innych aktów prawa np. miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wśród innych, nowych instrumentów prawnych szczególne znaczenie posiadać będą procedury udzielania pozwoleń zintegrowanych wprowadzone zgodnie z 92 Dyrektywą Rady 96/61/WE, tzw. IPPC – w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń. Obowiązkiem posiadania tych pozwoleń objęte są podmioty gospodarcze posiadające instalacje mogące powodować zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości11. Pozwolenia zintegrowane udzielane będą podmiotom łącznie w zakresie wszystkich oddziaływań instalacji obejmujących: powietrze, wodę, powierzchnię ziemi, odpady stałe, hałas i pola elektromagnetyczne, stosownie do standardów jakie odpowiadają najlepszym dostępnym technikom (BAT), uwzględniając w tym jednocześnie wymóg minimalizacji zużycia energii i surowców oraz zapobiegania awariom przemysłowym. 7.1.2. Instrumenty ekonomiczne : Do narzędzi tego rodzaju pozostających zasadniczo w rękach administracji szczebla krajowego, w tym Ministerstwa Finansów, należą ekonomiczne instrumenty finansowo–rynkowe wpływające na zmiany zachowań podmiotów gospodarczych i społeczeństwa : – opłaty emisyjne, – kary, – podatki i ulgi podatkowe (w tym podatek węglowy na paliwa kopalne) – subsydia i kredyty preferencyjne, – transfery technologiczne, instrumenty rynkowe i wspomagające działania rynku: – handel emisjami, – „zielone” certyfikaty, – dobrowolne zobowiązania. Obok już istniejących narzędzi, których rola i funkcja jest powszechna, zwrócić trzeba uwagę na nowe formy jak handel emisjami i zielone certyfikaty. Pozytywne rezultaty programów pilotujących wskazały, że racjonalny system handlu emisjami może ułatwić wypełnianie coraz ostrzejszych norm i standardów emisji. Wprowadzenie systemu wymaga jednak zapewnienia tak dla przedsiębiorstw uczestniczących jak i pozostającym poza systemem jednakowych warunków konkurencji, objęcia nim wszystkich znaczących źródeł emisji, efektywności ekonomicznej i skuteczności wdrożenia, co odsuwa w czasie realizację tego instrumentu w najbliższych latach. ‘Zielone certyfikaty’ to rozwiązania prorynkowe polegające na zobowiązaniu ilościowym wymuszania nabywania energii ze źródeł odnawialnych. Rozwiązania prawne dla przyszłego funkcjonowania tego instrumentu obowiązują już w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 roku o szczegółowym zakresie obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii... (Dz. U. Nr 104 poz. 971). Oczekuje się, że dzięki popytowi na zielone certyfikaty nastąpi wzrost inwestycji, przyrost mocy i produkcji energii ze źródeł odnawialnych. 7.1.3. Instrumenty organizacyjne : Elementem ułatwiającym i korzystnie wpływającym na realizację RPOŚ są systemy zarządzania środowiskowego (SZŚ) dobrowolnie wdrażane przez podmioty gospodarcze i nieprodukcyjne jednostki (organizacje). Są to : 11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 roku (Dz. U. Nr 122 poz. 1055). 93 Certyfikat ISO 14001 zgodny z normą PN-EN ISO 14001 uzyskiwany od akredytowanych jednostek certyfikujących lecz niezależny od organów administracji rządowej. Eko – Zarządzanie i Audyt Wspólnoty – EMAS preferowany Rozporządzeniem nr 761/2001, w którym promuje się doskonalenie systemów zarządzania zgodnych z normą ISO 14001 ale wykraczający istotnie poza obowiązki tego standardu. Ruch czystej produkcji animowany przez Polskie Centrum Czystej Produkcji przy Politechnice Śląskiej i stowarzyszenia działające przy NOT i GIG w którym uczestniczy ponad 600 przedsiębiorstw realizując wymaganie ukierunkowane na poprawę wskaźników energo- i materiałochłonności. Program ‘Odpowiedzialność i Troska’ obejmujący duże przedsiębiorstwa chemiczne kraju i animowany przez Polską Izbę Przemysłu Chemicznego. Eko-Znak – Komitet działający przy Polskim Centrum Badań i Certyfikacji opracowujący kryteria oceny wyrobów, na podstawie których wystawiane są certyfikaty. System HACCP – obejmujący zarządzanie bezpieczeństwem w zakładach przemysłu spożywczego. Koncepcja SZŚ zakłada przebudowę zasad oraz procedur zarządzania procesami wytwórczymi lub świadczeniem usług, a w przypadku EMAS w ogóle zasad funkcjonowania danej organizacji, by związane z tym oddziaływania na środowisko były precyzyjnie identyfikowane oraz eliminowane, a jeżeli jest to niemożliwe, systematycznie ograniczane i kontrolowane w sposób zintegrowany z podstawowymi celami działalności. Wymaga to ustanowienia i praktycznego wdrożenia procedur identyfikacji aspektów środowiskowych planowania strategicznego i operacyjnego oraz monitorowania działalności (systemowe audyty wewnętrzne i zewnętrzne, śledzenie oddziaływania i ich skutków, ocena realizacji planów i osiągania celów) i przepływu informacji a także innych pomocniczych procedur i instrukcji, służących sprawnemu funkcjonowaniu SZŚ. Podstawowym wymaganiem SZŚ jest osiąganie systematycznego zmniejszania wpływów na środowisko w drodze zintegrowanego procesu decyzyjnego łączącego ochronę środowiska z systemem zarządzania przedsiębiorstwem. Wdrożenie systemu EMAS jest zarówno celem polityki ekologicznej zawartej w II PEP, jak i narzędziem ułatwiającym administrowanie i zarządzanie środowiskiem w przedsiębiorstwach (jednostkach organizacyjnych). Zgodnie z jego zapisami w systemie mogą uczestniczyć nie tylko jednostki gospodarcze czy przemysłowe, ale także inne jednostki, w tym organy administracji, placówki edukacyjne, usługowe itp. o ile oddziaływują one w jakikolwiek sposób bezpośredni lub pośredni na środowisko. W ramach tego systemu12 organem upoważnionym do rejestracji będzie wojewódzki wydział ochrony środowiska,co wymaga wprowadzenia stosownych zmian w ustawie – Prawo ochrony środowiska. Do systemu EMAS w pierwszym rzędzie należy zachęcać przedsiębiorstwa o szczególnym, potencjalnym wpływie na środowisko – podlegające wymaganiom Dyrektywy IPPC, posiadające certyfikat ISO 14001, a także władze środowiskowe wyższych szczebli zarządzania. Inne : Narzędziami znacznie podnoszącymi efektywność realizacji polityki ekologicznej będzie w przyszłości prowadzenie zintegrowanych rejestrów uwalniania i transferu zanieczyszczeń (PRTR), umożliwiających raportowanie w oparciu o bazy 12 Program Promocji Systemów Zarządzania Środowiskowego w Polsce. Ministerstwo Środowiska, luty 2003. 94 danych wszelkich informacji środowiskowych włączając w to opłaty, system raportów o awariach przemysłowych i eksploatacji instalacji. Do czasu uruchomienia tego systemu konieczna jest realizacja wojewódzkiego POŚ i powiatowych programów przy maksymalnie jawnym gromadzeniu informacji przez prowadzące organy i pełnej wymiany tych danych. Istotnym elementem jest zapewnienie m.in. skuteczności w egzekwowaniu zbierania opłat i kar m.in. przez zintensyfikowanie współpracy instytucjonalnej pomiędzy administracją samorządową i państwową. 7.1.4. Instrumenty edukacyjno-informacyjne : Operatywność zarządzających programem w zakresie stosowania tych narzędzi stanowi jeden z podstawowych warunków powodzenia realizacji polityki ekologicznej w obszarze objętym programem. Instrumenty te obejmują : – upowszechnianie ustaleń POŚ wśród pracowników organów samorządowych realizujących program, – system szkolenia i dokształcania w zakresie ochrony środowiska, – integrację działań na rzecz realizacji POŚ pomiędzy różnymi szczeblami zarządzania, – aktywne formy powiązań władz samorządowych ze społecznością i mediami przez promocję POŚ i PGO na tle polityki ekologicznej kraju i regionu prowadzoną np. w szkołach, organizację konferencji związanych z wykonywanym programem i upowszechniające wskazane zmiany zachowań przedsiębiorstw i społeczności sprzyjające realizacji zasad zrównoważonego rozwoju, – stałe zwiększanie informacji udostępnianej w sieci Internet w drodze rozbudowy i aktualizacji zasobów informacyjnych, wymiany informacji pocztą elektroniczną, udostępniania i konsultowania projektów i dokumentów m.in. weryfikowanego w 2006 r. Programu. Zagadnienia edukacyjno-informacyjne zostały włączone do podstawowej części Programu ochrony środowiska w postaci jego celów szczegółowych. Cenny udział społeczeństwa w działalności organów zarządzających ochroną środowiska i w procesach decyzyjnych będzie ulegał rozszerzaniu. Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska podpisana w 1999roku w Aarhus została ratyfikowana przez Polskę a jej tekst został ogłoszony w Dz. U. Nr 78 z 2003 r. Oznacza to, że stanowi ona część krajowego porządku prawnego i powinna być bezpośrednio stosowana. 7.2. Kontrola realizacji programu : Kontrola realizacji programu ochrony środowiska prowadzona będzie poprzez monitorowanie : – środowiska w zakresie jego stanu oraz zmian spowodowanych presją przemysłu, gospodarki komunalnej, transportu itd., – działań Urzędu Gminy Padew Narodowa na rzecz realizacji celów określonych w Programie Ochrony Środowiska, – efektów realizacji Programu. 7.2.1. Monitoring stanu środowiska : 95 Podstawą monitoringu stanu środowiska Gminy Padew Narodowa powinny być dane uzyskiwane corocznie na zasadzie abonamentu z Głównego Urzędu Statystycznego oraz z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Dane te będą charakteryzować stan środowiska, obiekty uciążliwe lub zagrażające środowisku, wielkości emisji zanieczyszczeń oraz niektóre dane charakteryzujące stan sanitarny środowiska. Dane te, których ilość może obejmować do 70 informacji będą mogły być przekazywane drogą elektroniczną. Wymaga to jednak specjalistycznego wyposażenia Urzędu Gminy oraz odpowiedniego oprogramowania umożliwiającego interpretację graficzną danych dla uzyskiwania trendów zmian w środowisku. 7.2.2. Monitoring działań Urzędu Gminy Padew Narodowa na rzecz realizacji celów określonych Programem Ochrony Środowiska : Monitoring efektów działań bezpośrednich lub pośrednich Urzędu Gminy realizowany będzie w zakresie wszystkich celów strategicznych określonych Programem Ochrony Środowiska. Poprawa jakości i ochrona zasobów środowiska przyrodniczego – jakość ścieków odprowadzanych przez duże z-dy przemysłowe, szczególnie w zakresie substancji szczególnie szkodliwych i szkodliwych oraz związków biogennych. – ilość urządzeń oczyszczających na kanalizacji deszczowej, – procent ludności mieszkającej na obszarach zagrożonych hałasem (przekroczone wartości progowe) lub narażonej na ponadnormatywny hałas (przekroczone poziomy dopuszczalne), – liczba zakładów przemysł. punktów usługowo –rzemieślniczych, rozrywkowych itp. powodujących przekroczenie norm hałasu w stosunku do ogólnej zewidencjonowanej liczby obiektów , – długość wybudowanych ekranów akustycznych ograniczających przenikanie hałasu do osiedli i mieszkań oraz procent ‘zabezpieczonej’ w ten sposób ludności w stosunku do ogółu ludności zagrożonej hałasem, – powierzchnia zrealizowanych pasów zieleni izolacyjnej, – środki wydatkowane na eliminację uciążliwości hałasowej na 1 mk (zł/osobę), – liczba zagrożonych gatunków roślin naczyniowych w ogólnej liczbie gatunków roślin wyższych w gminie, – liczba zagrożonych gatunków ptaków w og. liczbie gatunków ornitofauny gminy, – liczba zagrożonych siedlisk przyrodniczych w ogólnej liczbie siedlisk na terenie gminy, – procent udziału powierzchni obszarów objętych ochroną na podstawie ustawy o ochronie przyrody, do całej powierzchni, – procent pomników przyrody ożywionej poddanych procesom konserwacji do całej ilości zarejestrowanych obiektów, – średnioroczne stężenia podstawowych i specyficznych zanieczyszczeń powietrza lub częstość występowania przekroczeń standardów imisji (g/m3), – liczba dni w roku, w których wystąpiło przekroczenie wartości dopuszczalnych ozonu, – emisja roczna podstawowych zanieczyszczeń powietrza według źródeł ich powstawania (energetyka, technologie przemysłowe, niska emisja, źródła mobilne) – (Mg/rok), 96 – wielkość redukcji emisji danego gazu lub pyłu w wyniku oddania projektu (przedsięwzięcia) do realizacji (Mg/r, %), – wielkość nakładów inwestycyjnych poniesionych na redukcję emisji (zł/ kg), – nakłady inwestycyjne na ochronę powietrza ogółem (tys. zł/rok), – wielkość redukcji gazów cieplarnianych lub w przeliczeniu na CO2 w wyniku oddania przedsięwzięcia do użytku (kg/r, %). Rozwój i poprawa funkcjonowania infrastruktury technicznej mającej wpływ na jakość życia mieszkańców i środowisko : procentowy przyrost długości sieci kanalizacyjnej, zużycie wody na jednego mieszkańca i dobę, procentowa strata wody w sieci wodociągowej, długość nowych odcinków dróg oddanych do użytku, procent zrealizowania wymaganych zabezpieczeń akustycznych, – długość zmodernizowanych dróg, w tym procent zrealizowania wymaganych zabezpieczeń akustycznych, – procent dróg gdzie dokonano naprawy nawierzchni w stosunku do sumy dróg, na których powinno się dokonać napraw. – – – – Proekologiczne zagospodarowanie terenów poprzemysłowych i skażonych – procentowy udział powierzchni gruntów poprzemysłowych w gminie wymagających przeprowadzenia rekultywacji, – procentowy udział gleb w obszarach poprzemysłowych, którym przywrócono wartości użytkowe do sumy powierzchni terenów poprzemysłowych. Proekologiczne gospodarowanie zasobami terenów zielonych gminy : – procent nakładów z budżetu gminy na utrzymanie zieleni do całości nakładów na ochronę środowiska w roku, – procent nakładów w spółdzielniach mieszkaniowych na utrzymanie zieleni terenów spółdzielni w całości nakładów ponoszonych przez spółdzielnie w roku. Racjonalne gospodarowanie zasobami energii, wody i surowców : – – – – – – – – – stosunek roczn.poboru wód podziemnych do powierzchniowych roczne zużycie en. elektrycznej w przeliczeniu na mieszkańca roczne zużycie wody przez zakłady przemysłowe, procentowy udział energii wytworzonej ze źródeł energii odnawialnej do całej ilości zużytej energii, liczba przedsięwzięć wykorzystujących substytuty kopalin, zużycie roczne energii ogółem do wartości produkcji sprzedanej wielkość redukcji zużycia energii w wyniku oddania projektu (przedsięwzięcia) do realizacji (GJ/r, %), wielkość nakładów inwestycyjnych poniesionych na zmniejszenie energochłonności (zł/GJ), efektywność produkcji energii odnawialnej w wyniku oddania przedsięwzięcia do użytku w stosunku do poniesionych kosztów Racjonalizacja gospodarowania odpadami : – ilość wytwarzanych odpadów komunalnych (Mg/M/rok), 97 – stopień pokrycia mieszkańców zorganizowaną zbiórką (w %), – udział zebranych selektywnie odpadów ulegających biodegradacji (w procentach), – udział składowanych odpadów ulegających biodegradacji (w procentach), – udział zebranych odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych (w procentach), – udział odpadów z sektora komunalnego na wysypiskach ( % ) – udział odpadów z sektora gospodarczego składowanych na składowiskach (w procentach), – stopień wykorzystania gospodarczego odpadówprzemysłowych – ilość wytworzonych osadów ściekowych (w Mgsm/rok), – ilość osadów wykorzystanych na cele rolnicze (w Mgsm/rok), – ilość osadów wykorzystanych na cele przemysłowe(Mgsm/rok), – ilość osadów przekształconych termicznie (w Mgsm/rok), – ilość odpadów wytworzona w sektorze gospodarczym (Mg/rok), – ilość odpadów z sektora gospodarczego poddanych odzyskowi (Mg/rok), – ilość odpadów z sektora gospodarczego poddanych unieszkodliwianiu przez składowania (w Mg/rok), – nakłady inwestycyjne na gospodarkę odpadami (w zł/rok), – udział społeczeństwa w działaniach dla poprawy gospodarki odpadami wg oceny jakościowej (w procentach), – ilość interwencji (wniosków) zgłaszanych przez mieszkańców (np. dzikie wysypiska), – ilość, jakość, skuteczność kampanii edukacyjno-informacyjnych Zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego awarie przem : – liczba stwierdzonych kolizji i wypadków z udziałem substancji niebezpiecznych, – liczba awarii przemysł. które spowodowały niekontrolowane rozprzestrzenianie się substancji niebezpiecznych, – liczba kontroli w z-dach stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnych awarii, – powierzchnia terenów objętych klęskami żywiołowymi, – środki finansowe wydatkowane na usuwanie skutków klęsk żywiołowych. Rozbudowa systemów monitorowania stanu środowiska : – ilość oznaczeń jakości oczyszczonych ścieków po oczyszczalni w Padwi Narodowej i po oczyszczalniach przemysłowych – częstotliwość prowadzenia badań ilości i jakości oczyszczonych ścieków po oczyszczalni w Padwi oraz po oczyszczalniach przemysłowych, – ilość punktów pomiaru hałasu komunikacyjnego – monitoring okresowy, – częstotliwość prowadzenia badań emisji hałasu komunikacyjnego na wyznaczonych punktach. Rozwój edukacji i informacji ekologicznej poszerzanie dialogu społecznego – ilość osób, które brały udział w szkoleniach z zakresu ochrony środowiska, w tym zatrudnionych : – w administracji, 98 – – – – – – 8. – w przemyśle i usługach, – w szkolnictwie wszystkich szczebli, liczba dzieci i młodzieży uczestniczących w różnych formach edukacji ekologicznej, ilość artykułów o środowisku pojawiających się w czasopismach regionalnych, ilość audycji o problematyce ochrony środowiska, które zostały wyemitowane w radiu i telewizji, ilość spotkań dyskusyjnych o problemach środowiska, które zostały zorganizowane przez Urząd Gminy Padew Narodowa ilość konkursów, rajdów, wystaw o problematyce ekologicznej, ilość spotkań Rady Gminy Padew Narodowa, na których poruszano zagadnienia ochrony środowiska, STRESZCZENIE Program ochrony środowiska obszarowo dotyczy granic administracyjnych Gminy Padew Narodowa. Obowiązek sporządzenia Programu Ochrony Środowiska oraz stanowiącego jego integralną część Planu Gospodarki Odpadami nałożony został ustawą Prawo ochrony środowiska. Uchwalony przez Radę Gminy Program Ochrony Środowiska, a także Plan Gospodarki Odpadami stanowi podstawowe narzędzie realizacji II Polityki Ekologicznej Państwa, równocześnie transponując ustalenia Programu ochrony środowiska i Planu gospodarki odpadami dla Województwa podkarpackiego i dla Powiatu mieleckiego ziemskiego. Projekt Programu uwzględnia zarówno wytyczne z dokumentów szczebla wojewódzkiego, powiatowego jak i dokumentów dotyczących bezpośrednio Gminy. W związku z tym treści obu dokumentów oparto na : Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego, Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2000-2006, Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Padew Narodowa, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Padew Narodowa, Głównych i szczegółowych celach strategicznych rozwoju Gminy. Program Ochrony Środowiska wytycza wynikające z podanych uprzednio dokumentów cele polityki ekologicznej służące do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju Gminy Padew Narodowa oraz pola strategiczne : Ochronę i poprawę jakości środowiska, Racjonalne użytkowanie zasobów środowiska, Współpracę transgraniczną, Edukację ekologiczną, dostęp do informacji i poszerzanie dialogu społecznego. Ponadto Program uwzględnia cele strategiczne wynikające z poszczególnych pól strategicznych podanych w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska. Program Ochrony Środowiska Gminy Padew Narodowa obejmuje: Charakterystykę Gminy Padew Narodowa w tym : – przestrzeń gospodarczo-społeczną gminy, – infrastrukturę techniczną i gospodarkę komunalną, 99 – środowisko przyrodnicze. Przyczyny zagrożeń oraz tendencje zmian w środowisku przyrodniczym gminy. Identyfikację celów dla ochrony środowiska. Strategię działań dla poprawy stanu środowiska. Listę priorytetów krótkookresowych i średniookresowych. Harmonogram wraz z kosztami realizacji Programu oraz źródłami jego finansowania. Zarządzanie Programem. Gmina Padew Narodowa zlokalizowana jest w powiecie mieleckim, w północnozachodniej części województwa podkarpackiego. W terenie gminy położonych jest 12 sołectw : Babule, Domacyny, Kębłów, Padew Narodowa, Piechoty, Pierzchne, Przykop, Rożniaty, Wojków, Zachwiejów, Zaduszniki, Zarównie. Sąsiaduje z gminami Tuszów Narodowy i Gawłuszowice w pow. mieleckim, Baranów Sandomierski w pow. tarnobrzeskim i Cmolas w pow. kolbuszowskim. Atutem rozwoju gminy jest fakt położenia jej w obszarze podwyższonej aktywności społeczno- gospodarczej, rozciągający się od Tarnobrzega i Stalowej Woli poprzez Mielec do Dębicy, wzdłuż drogi wojewódzkiej Tarnobrzeg – Dębica oraz linii kolejowej Dębica – Tarnobrzeg. Ponadto gmina Padew Narodowa znajduje się w zasięgu oddziaływania dwóch ośrodków subregionalnych Mielca i Tarnobrzega, co znacznie wzbogaca jej możliwości rozwoju przestrzenno – gospodarczego. Padew Narodowa jest gminą o funkcji rolniczej z podstawowym działaniem produkcji roślinnej i słynie głównie z uprawy ziemniaka wczesnego. Dodatkowo gmina posiada elementy funkcji produkcyjno – przemysłowej. Głównym elementem w układzie strukturalnym jest wieś Padew, pełniąca dla całej gminy funkcję głównego ośrodka administracyjno – usługowego, mieszkaniowego, jak i rolniczo – produkcyjnego. Powierzchnia i ludność, według danych Urzędu Gminy powierzchnia obszaru całej gminy wynosi 7055 ha. Liczba ludności gminy w dniu 31 stycznia 2003 r. wynosiła 5573 osób. Średnia gęstość zaludnienia gminy wynosiła 78 osób/ km 2. Struktura wiekowa ludności jest korzystna. Ponad połowa populacji gminy (ca 60%) jest w wieku produkcyjnym. W w gminnej ewidencji działalności gospodarczej zarejestrowanych jest c. 145 podmiotów gospodarczych. Wg danych US w Rzeszowie na terenie gminy w systemie REGON zarejestrowano c. 100 podmiotów (transport – 40, handel – 32, usługi – 29, przemysł – 2). Na terenie gminy działają liczne jednoosobowe podmioty gospodarcze osób fizycznych oraz zatrudniające kilka osób. Gmina Padew Narodowa należy do gmin aktywnych gospodarczo. Aktywność ta w dużym stopniu wiąże się z bezpośrednią bliskością Mielca i Tarnobrzega - głównych ośrodków przemysłowo-usługowych na Podkarpaciu. Sąsiedztwo to niewątpliwie stymuluje rozwój działalności gospodarczej na pobliskich obszarach. Gm.Padew Narodowa jest gminą rolniczą. Podobnie jak w większości kraju produkcja rolna w gminie oparta jest na rozdrobnionym, niewyspecjalizowanym sektorze prywatnym. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego w gminie wynosi zaledwie c. 3,5 ha (średnia krajowa ponad 7 ha). Procesy restrukturyzacyjne w rolnictwie przebiegają powoli i nie są zbyt efektywne. Najlepsze warunki glebowo-przyrodnicze mają wsie Domacyny, Zaduszniki, Rożniaty, Przykop. Ocena rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy jest dość korzystna, wpływają na to szczególnie: rzeźba terenu i agroklimat. Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg IUNG w Puławach wynosi 72,9 pkt. Jest on zbliżony do wskaźnika dla powiatu mieleckiego i województwa podkarpackiego, nieco wyższy od wskaźnika dla kraju. 100 O możliwościach produkcyjnych rolnictwa gminy decyduje poza jakością rolniczej przestrzeni produkcyjnej ilość ziemi użytkowanej rolniczo. W ogólnej powierzchni gminy 7.055 ha, użytki rolne zajmują 5.297 ha, co stanowi 75 % ogólnej powierzchni gminy. Bardzo niewielką powierzchnię zajmują lasy, których powierzchnia wynosi 858 ha, co stanowi 12 % ogólnej powierzchni gminy. Największy udział posiadają gleby klasy IV i V. Występują one na obszarze całej gminy, a szczególnie we wsiach Zachwiejów, Pierzchne, Piechoty, Babule, Kebłów, Padew Narodowa i Zarównie. Miejscowości te posiadają mało korzystne warunki glebowe, gleby zaliczane są do kompleksu żytniego dobrego i słabego. Gleb najlepszych w klasach od I do III jest 23,2 % i występują one we wsiach położonych nad Wisła, tj. Domacyny, Przykop, Rożniaty, Zaduszniki.. Należą one do kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego. Gmina Padew Narodowa posiada stosunkowo dobrze rozwinięty sys-tem połączeń komunikacyjnych. Niestety podobnie jak w całym kraju ich stan techniczny jest niezadawalający. Jest to następstwem zarówno wzmożonego ruchu kołowego (zwłaszcza taboru ciężkiego), słabej jakości materiałów używanych do budowy dróg, jak i braku dużych inwestycji drogowych. Najważniejszą drogą przebiegającą przez teren gminy jest droga wojewódzka nr 985 relacji Tarnobrzeg – Padew Narodowa – Mielec – Dębica, administrowana przez Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich. Układ komunikacyjny uzupełnia sieć dróg powiatowych, gminych i lokalnych(wiejskie, polne,dojazdiowe). Stan dróg powiatowych jest na terenie gminy Padew Narodowa bardzo zły. Na ogólną ilość 41,33 km 32 km wymaga natychmiastowej modernizacji. Drogami tymi administruje Starostwo Powiatowe w Mielcu. Stan dróg gminnych jest również niezadawalający. Zarządcą tych dróg jest gmina Padew Narodowa. Drogi gminne to przeważnie drogi o nawierzchni ulepszonej – haszowe. Występujący od kilku lat wzrost liczby pojazdów samochodowych i rolniczych przy wzroście mobilności mieszkańców powoduje szybsze niszczenie dróg. Konsekwencją tego, przy braku wystarczających środków finansowych na budowę, modernizację, ochronę i utrzymanie dróg jest postępująca degradacja ich stanu technicznego. Ponadto wymagania techniczne i administracyjne dotyczące procesu inwestycyjnego przerastają możliwości samorządu gminnego i utrudniają poprawę sieci dróg gminnych. Przez teren Gminy Padew Narodowa przebiegają linie kolejowe : kolej jednotorowa relacji Łódź–Tarnobrzeg–Dębica, kolej szerokotorowa LHS łącząca Śląsk z Ukrainą. Pomimo dużej zdolności przewozu towarów masowych linie te nie są w pełni obciążone. Waż nym aspektem rozwoju infrastrukturalnego jest wyposażenie w sieć wodociągową i kanalizacyjną. V Gmina posiada własne ujęcie wody ze studni głębinowych oraz stację uzdatniania, które zabezpieczają wodę dla wszystkich mieszkańców. Z sieci wodociągowej korzysta 1120 odbiorców na 1289 gospodarstw co stanowi 87 %. Analiza dotychczasowego użytkowania ujęcia wody i stacji uzdatniania wskazuje, że bilans potrzeb wodnych jest realizowany w 40 – 50%, stąd znaczne rezerwy i dotychczasowy brak potrzeby realizacji budowy drugiego zbiornika wyrównawczego. W 2003 r. gmina zrealizowała inwestycję budowy oczyszczalni ścieków i I odcinka sieci kanalizacji grawitacyjno – ciśnieniowej. Wybudowana jako zintegrowana mechaniczno-biologiczno-chemiczna oczyszczalnia ścieków typu CYKLOB o przepustowości 300 m³ na dobę oczyszcza ścieki bytowo-gospodarcze w oparciu o zasadę reaktora cyklicznego SBR. Oczyszczalnia może również odbierać ścieki dowożone taborem asenizacyjnym w ilości 15 % całkowitej ilości ścieków. Do sieci kanalizacyjnej przyłączonych jest 70 budynków, co stanowi 5,4 % Około 95% wytworzonych ścieków przez mieszkańców gospodarstw domowych jest bez jakiegokolwiek oczyszczania wprowadzana do gruntu. Stanowi to ogromne zagrożenie 101 środowiska. Z uwagi na konieczność uzyskania odpowiednich klas czystości wód powierzchniowych konieczna jest budowa sieci kanalizacyjnej na pozostałym terenie gminy. Większość zasobów wody rozmieszczonych jest w Głównym Zbiorniku Wód Podziemnych nr 425 (GZWP–425) znajdującym się w Gminie Padew Nar. GZWP 425‘Dębica–St.Wola–Rzeszów’ posiada rozpoznane i udokumentowane zasoby powierzchnia zbiornika wynosi 2194 km2, zasoby dyspozycyjne szacuje się na 576000 m3/doba, natomiast pobór wody wynosi 113000m3/doba. Czwartorzędowy zbiornik wód podziemnych–GZWP425 ‘Dębica–Stalowa Wola–Rzeszów’ posiada wody III klasa jakości zwykłych wód podziemnych, oznacza to, że wymagają one wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego. W zakładach uzdatniania wody powinny być prowadzone następujące procesy technologiczne : m. in. flokulacji, sedymentacji, filtracji pospiesznej ewentualnie dezynfekcji chlorem gazowym. Obszar gminy Padew Narodowa położony jest w obrębie dorzecza Wisły. Sieć wód powierzchniowych w obrębie tego terenu tworzą : Wisła i jej dopływy prawobrzeżne: Babulówka, Trześniówka. Wewnętrzną sieć wodną stanowią ich dopływy, Babulówki – Złoty Potok, rów Laski, Mieszy Dąb, Kanał Młodochowski, Trześniówki – Kobylanka, Jamnica, Kozieniec oraz szereg bezimiennych cieków. Kanały : Chorzelowsko-Dymitrowski i Kluszewski odprowadzają wody wprost do Wisły. Maksymalne stany wód występują w okresie wiosennych roztopów oraz na początku lata w okresie intensywnych opadów letnich. W tym okresie rzeki nie mieszczą swych wód w korytach i zalewają tereny między wałami przeciwpowodziowymi, a przy wysokich stanach istnieje groźba przesiąkania, przerwania wałów i podtopienia terenów przyległych. Gospodarce odpadami poświęcony jest Plan Gospodarki Opadami w Gm. Padew Narodowa będący integralną częścią ‘ Programu ochrony środowiska Gminy Padew Narodowa’. W dokumencie tym podane zostały charakterystyki źródeł powstawania odpadów (ilościowa i jakościowa) z podziałem wg obowiązującej klasyfikacji odpadów.Wykonana analiza oddziaływania na środowisko Planu Gospodarki Odpadami dla Gminy wskazuje, że problem gospodarki odpadami komunalnymi nie jest rozwiązany w dostatecznym stopniu. Świadczy o tym przede wszystkim procent mieszkańców objętych zorganizowaną zbiórką, wynoszący c.50 % w skali liczby mieszkańców Gminy , jak również efektywność selektywnej zbiórki odpadów. Szacuje się, że blisko 99% odpadów trafia na składowisko bez poddanie ich wstępnej segregacji. Ograniczenie oddziaływania na środowisko powstających odpadów komunalnych może zostać osiągnięte poprzez objęcie zbiórką jak największej liczby mieszkańców, a także poprzez prawidłowe gospodarowanie nimi . Obszar gminy Padew Nar. należy do stosunkowo mało zanieczyszczonych terenów. Wiąże się to głównie z brakiem dużych zakładów przemysłowych. Nie bez znaczenia jednak pozostają zanieczyszczenia emitowane poza jej granicami, szczególnie w pobliskim Tarnobrzegu, Mielcu, Połańcu i d. aglomeracjach przemysłowych leżących na kierunku wiejących wiatrów. O zanieczyszczeniu powietrza stanowią gazy, ciecze i ciała stałe występujące w atmosferze, a nie będące jego naturalnymi składnikami, lub też substancje występujące w ilościach wyraźnie zwiększonych w porównaniu z naturalnym składem powietrza. Substancje zanieczyszczające powietrze emitowane są ze źródeł punktowych (wyrzutnie, kominy), liniowych (trasy komunikacyjne) i powierzchniowych (składowiska, otwarte zbiorniki z lotną substancją). Zanieczyszczenia powietrza wpływają w sposób istotny na pozostałe komponety środowiska. Przemieszcza-nie się w środowisku emitowanych zanieczyszczeń odbywa się w czterech ośrodkach : atmosferycznym, glebowo-gruntowym, wodnym i roślinnym, przy czym w każdym z tych ośrodków następuje jednoczesne magazynowanie zanieczyszczeń i ich wymiana . Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń 102 do powietrza są elektrociepłownie i ciepłownie komunalne, zakłady przemysłowe kotłownie lokalne oraz środki transportu. Lasy na terenie gminy stanowią fragment większego kompleksu leśnego wchodzącego w skład zarówno gminy Padew Narodowa jak i gmin: Baranów Sandomierski, Tuszów Narodowy i Cmolas. Inne małe powierzchniowo kompleksy położone są wokół przysiółka Tarnówek. Lasy zajmują powierzchnię 806 ha, co stanowi 11,5 % ogólnej powierzchni gminy, są to lasy wodoochronne. Obszary chronionego krajobrazu wydzielono w oparciu o analizę występowania rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt. Włączono do nich w znacznym stopniu lasy, oraz środowiska nieleśne z udziałem cieków wodnych o małym stopniu zanieczyszczenia wód. Obszary Chronionego Krajobrazu obejmujące swoim zasięgiem Gm. Padew Narodowa : Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowski, Dolina Wisły , Stawy Krasiczyńskie. Na obszarze gminy występuje szereg drzew i roślin objętych ochroną prawną. Na koniec 1994 roku zarejestrowano 582 pomniki przyrody ożywionej, w tym 6 obiektów to stanowiska roślin chronionych i 497 obiektów to pojedyncze drzewa a 66 obiektów stanowią grupy drzew. Wśród drzew stanowiących pomniki przyrody znajdują się: lipa drobnolistna, dąb szypułkowy, jesion wyniosły, wiąz szypułkowy, topola biała, lipa szerokolistna i jodła pospolita. Na stan obszarów i obiektów objętych ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody mają wpływ czynniki : bezpośrednie, związane ze sposobem zagospodarowania oraz użytkowania przestrzeni, eksploatacją surowców mineralnych, uprawą i zbiorem roślin, polowaniami i masową turystyką oraz pośrednie, związane ze stanem komponentów środowiska tj: stopień zanieczyszczenia powietrza, wód, powierzchni ziemi. Rozwiązywanie problemów z zakresu ochrony przyrody zależy od : decyzji administracyjnych, tak na szczeblu lokalnym jak i centralnym oraz zapewnienia niezbędnych środków umożliwiających realizację ochrony obszarowej, ochrony gatunkowej roślin i zwierząt, a także całych zespołów roślinnych. Do podstawowych przyczyn, których skutkiem może być wyraźne przekształcenie lub pogorszenie stanu środowiska można zaliczyć: zakładany przestrzenny rozwój gminy, w tym układów komunikacyjnych powodujący trwałe zajęcie terenów zieleni głównie nieurządzonej, a także przekształcenie rzeźby terenu, zmniejszanie zasobów wód podziemnych, z uwagi na przewidywane zajmowanie terenów niezainwestowanych,stanowiące obszary ich alimentacji możliwość zanieczyszczenia warstwy wodonośnej substancjami ropopochodnymi i innymi związkami szkodliwymi, stosowanymi w różnorodnej działalności gospodarczej prowadzonej na terenie Gm. Padew Narodowa pobór wody i odprowadzanie ścieków z sektora komunalnego i gospodarczego oraz spływy opadowe z terenów zanieczyszczonych, w tym z infrastruktury komunikacyjnej, emisja zanieczyszczeń do atmosfery z : – energetycznego spalania paliw, w tym ze źr.lokalnych (niska emisja), – procesów technologicznych (przemysłowych), – transportu drogowego, emisja hałasu: – komunikacyjnego (transport samochodowy i kolejowy), – przemysłowego oraz obiektów usługowych, gastronomicznych oraz sportoworekreacyjnych, elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące, nadzwyczajne zagrożenia środowiska wynikające z zagospodarowania terenu gminy, funkcjonowania na Ukrainie, Słowacji i Węgrzech elektrowni jądrowych, a także ekstremalnych zjawisk pogodowych. 103 Wymienione przyczyny mogą stanowić rzeczywiste lub potencjalne zagrożenie dla wszystkich elementów środowiska oraz warunków życia i zdrowia mieszkańców gminy. Niedużym, okresowo istotnym zagrożeniem są zewnętrzne źródła emisji zanieczyszczeń atmosferycznych. Transport tych zanieczyszczeń w wysokich warstwach atmosfery może dostarczać substancje szkodliwe z b. odległych źródeł regionalnych lub usytuowanych poza granicami Polski. Analiza stanu środowiska przyrodniczego Gminy i jego zmian pozwala zidentyfikować kierunki działań na rzecz usuwania przyczyn, które powodują niekorzystne trendy w środowisku. Niniejszy Program ochrony środowiska przyjmuje jako cele strategiczne dla ochrony środowiska przyrodniczego gminy Padew Narodowa : poprawę jakości i ochronę zasobów środowiska przyrodniczego, rozwój i poprawę funkcjonowania infrastruktury technicznej mającej wpływ na jakość życia mieszkańców i środowisko, proekologiczne zagospodarowanie terenów poprzemysł. i skażonych, proekologiczne gospodarowanie zasobami terenów zielonych gminy, racjonalne gospodarowanie zasobami energii, wody i surowców, racjonalne gospodarowanie odpadami, przeciwdziałanie poważnym awariom i zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego, rozbudowę systemów monitorowania stanu środowiska, dalszy rozwój edukacji i informacji ekologicznej oraz poszerzanie dialogu społecznego. Wyszczególnione powyżej cele są zgodne z Polityką Ekologiczną Państwa i Województwa Podkarpackiego oraz oddają specyfikę problemów związanych z ochroną środowiska przyrodniczego gm. Padew Narodowa. Dla osiągnięcia celów strategicznych konieczne będą realizacje celów szczegółowych. W ramach celu strategicznego ‘Poprawa jakości i ochrona zasobów środowiska przyrodniczego’ winny być realizowane następujące cele szczegółowe: Osiągnięcie zadowalającego stanu czystości wód powierzchniowych oraz zachowanie walorów przyrodniczych gminy. Ograniczanie emisji pyłów i gazów do kraj. poziomów standardów czystości powietrza dla źródeł energetycznych i przemysłowych. Eliminowanie źródeł niskiej emisji komunalnej. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i poziomu hałasu ze źródeł komunikacyjnych. Ograniczanie emisji gazów cieplarnianych z produkcji przemysłowych Poprawa stanu klimatu akustycznego na terenie s. zurbanizowanym Poprawa stanu i ochrona zasobów przyrody gminy dla racjonalnego użytkowania różnorodności biologicznej. Identyfikacja problemów i harmonizowanie programu ochrony różnorodności biologicznej gminy z planami wojewódzkimi i sektorowymi. W celu strategicznym ‘Rozwój i poprawa funkcjonowania infrastruktury technicznej mającej wpływ na jakość życia mieszkańców i środowisko”’powinny być realizowane cele szczegółowe : Rozwój i poprawa funkcjonowania systemów kanalizacyjnych. Poprawa efektywności działania instalacji cieplnych (kotłowni). Rozwój sieci drogowej w aspekcie minimalizacji jej wpływu na środ. 104 W celu strategicznym ‘Proekologiczne zagospodarowanie poprzemysłowych i skażonych terenów’ powinno się realizować jeden podst.cel szczegółowy Przywrócenie użytkowej wartości gleb terenów poprzemysłowych W celu strategicznym ‘Proekologiczne gospodarowanie zasobami terenów zielonych”’powinno się realizować: Racjonalne użytkowanie i proekologiczne gospodarowanie zasobami zieleni nieurządzonej i terenami niezainwestowanymi gminy . Wdrażanie programów kompleksowej ochrony terenów zieleni w m Zwiększenie atrakcyjności terenów rekreacyjnych w gminie. W celu strategicznym ‘Racjonalne gospodarowanie zasobami energii, wody i surowców" powinno się realizować: Zmniejszenie energochłonności procesów wytwórczych oraz zużycia energii w gospodarstwach domowych i gospodarce komunalnej. Zwiększenie wykorzystania energii odnawialnej. Ograniczenie nieuzasadnionego wykorzystywania wód podziemnych do celów przemysłowych. Stosowanie w zakładach przemysłowych wodooszczędnych technologii oraz wykorzystywanie oczyszczonych ścieków do celów gospodarczych. Dla realizacji celu strategicznego ‘Racjonalizacja gospodarowania odpadami’ generalnie powinno się działać zgodnie z Planem gospodarki odpadami Dla realizacji celu strategicznego ‘Przeciwdziałanie poważnym awariom i zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego’ powinno się działać w ramach celów szczegółowych: Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych przed awaryjnymi wyciekami transportowanych substancji. W ramach celu strategicznego ‘Rozbudowa systemów monitorowania stanu środowiska’ powinno się realizować : Rozbudowę sieci monitoringu powietrza. Budowę monitoringu hałasu dla wybranych newralgicznych punktów . Modernizację systemu monitoringu jakości wody i ścieków. W celu strategicznym dotyczącym ‘Dalszego rozwoju edukacji i informacji ekologicznej oraz poszerzania dialogu społecznego’ należy realizować cele szczegółowe : Propagowanie idei ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju Poszerzanie dialogu władzy ze społeczeństwem w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego gminy. Cele strategiczne i szczegółowe Programu zrealizowane zostaną głównie na drodze działań inwestycyjnych. 9. TERMINOLOGIA PRZYJĘTA W PROGRAMIE OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY PADEW NARODOWA Program ochrony środowiska na wszystkich uczestnikach procesów decyzyjnych i inwestycyjnych stosowanie jednakowej terminologii dotyczącej 105 całokształtu ochrony środowiska. Poniżej podane zostały znaczenia zwrotów użytych w opracowaniu. 9.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównoważonego : Ochrona środowiska – rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej ochrona ta polega w szczególności na : racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. Organizacja ekologiczna – rozumie się przez to organizacje społeczne, których statutowym celem jest ochrona środowiska. Równowaga przyrodnicza – jest to taki stan, w którym na określonym obszarze istnieje równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej i układu warunków siedliskowych tworzonych przez skład niki przyrody nieożywionej. Środowisko – rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi,kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta, rośliny, krajobraz oraz klimat. Zrównoważony rozwój –rozumie się przez to rozwój społeczno gospodarczy w którym następuje proces integrowania działań politycznych,gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. 9.2 Terminologia z zakresu ochrony środowiska : Emisja – rozumie się przez to wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio w wyniku działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi substancje lub energie (ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne) Hałas – rozumie się przez to dźwięki o częstotliwościach 16 Hz – 16 000 Hz Obszar chronionego krajobrazu jest terenem chronionym głównie ze względu na wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwości zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem lub istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Celem tworzenia obszarów chronionego krajobrazu może być w szczególności zapewnienie powiązania terenów poddanych ochronie w system obszarów chronionych. Organ ochrony środowiska – rozumie się przez to organy administracji powołane do wykonywania zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska stosowanie do ich właściwości określonej w tytule VII w dziale I Ustawy o ochronie środowiska. Oddziaływanie na środowisko – rozumie się również jako oddziaływanie na zdrowie ludzi. Pomnikami przyrody – to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno pamiątkowej i krajobrazowej odznaczające się indywidualnymi cechami wyróżniającymi je wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie. 106 Pola elektromagnetyczne – rozumie się przez to pole elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Poważna awaria – rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, inne powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Powierzchnia ziemi – rozumie się przez to naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz znajdującą się pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka, z tym że pojęcie „ gleba ” oznacza górną warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie. Powietrze – rozumie się przez to powietrze znajdujące się w troposferze, z wyłączeniem wnętrz budynków i miejsc pracy. Poziom hałasu – rozumie się przez to równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB). Poziom substancji w powietrzu – rozumie się przez to stężenie substancji w powietrzu w odniesieniu do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w odniesieniu do ustalonego czasu i powierzchni. Pozwolenie, bez podania jego rodzaju – rozumie się przez to pozwolenie na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, o którym mowa w art. 181 ust. 1 Prawa ochrony środowiska. Standardy emisyjne – rozumie się przez to dopuszczalne wielkości emisji. Standardy jakości środowiska – rozumie się przez to wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze. Substancje – rozumie się przez to pierwiastki chemiczne oraz ich związki, mieszaniny lub roztwory występujące w środowisku lub powstałe w wyniku działalności człowieka. Substancje niebezpieczne – rozumie się przez to jedną lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne, lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii. Użytki ekologiczne – rozumie się przez to zasługujące na ochronę „pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania unikatowych typów środowisk i ich zasobów genowych”. Należą do nich: torfowiska, bagna, nieużytkowane łąki i sady, drobne zbiorniki śródpolne i śródleśne, kępy drzew i krzewów, skarpy, jary, wąwozy, trzcinowiska itp. Wielkość emisji – rozumie się przez to rodzaj i ilość wprowadzanych substancji lub energii w określonym czasie oraz stężenia lub poziomy substancji lub energii, w szczególności w gazach odlotowych, wprowadzanych ściekach oraz wytwarzanych odpadach. Zakład – rozumie się przez to jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim urządzeniami. Zanieczyszczenie – rozumie się przez to emisję, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory estetyczne środowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania ze środowiska. 107 9.3 Terminologia z zakresu gospodarki wodno-ściekowej Eutrofizacja – rozumie się przez to wzbogacanie wody biogenami, w szczególności związkami azotu lub fosforu, powodującymi [przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne – rozumie się przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej, jeżeli prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz gminne jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność. Przyłącze kanalizacyjne – odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku – od granicy nieruchomości. Przyłącze wodociągowe – odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym. Ścieki – rozumie się przez to wprowadzane do wód lub do ziemi: wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze, ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w przepisach o nawozach i nawożeniu, wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych, w tym z centrów miast terenów przemysłowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów o trwałej nawierzchni, wody odciekowe z składowisk odpadów,wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne, wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód wprowadzanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie wprowadzanej do górotworu są tożsame z rodzajami i ilością zawartymi w pobranej wodzie, wody wykorzystywane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej, jeżeli występują w nich nowe substancje lub zwiększone zostaną ilości substancji zanieczyszczających. Ścieki bytowe–rozumie się przez to ścieki z budynków przeznaczonych na pobyt ludzi, z osiedli mieszkaniowych oraz terenów usługowych, powstające w szczególności w wyniku ludzkiego metabolizmu oraz funkcjonowania gospodarstw domowych. Ścieki komunalne – rozumie się przez to ścieki bytowe lub mieszaninę ścieków bytowych ze ściekami przemysłowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi. Ścieki przemysłowe – rozumie się przez to ścieki odprowadzane z terenów, na których prowadzi się działalność handlową lub przemysłową albo składową, niebędące ściekami bytowymi lub wodami opadowymi. Sieć – przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Urządzenia kanalizacyjne – sieci kanalizacyjne, wyloty urządzeń służących do wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, przepompownie ścieków oraz urządzenia podczyszczające i oczyszczające ścieki. 108 Urządzenia wodociągowe–ujęcia wód powierzchniowych,podziemnych, studnie publiczne, urządzenia służące do magazynowania i uzdatniania wód, sieci wodociągowe, urządzenia regulujące ciśnienie wody. Urządzenia wodne – rozumie się przez to urządzenia służące kształtowaniu zasobów wodnych oraz korzystaniu z nich, a w szczególności : budowle : piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe, regulacyjne, a także kanały i rowy, obiekty zbiorników i stopni wodnych, stawy, obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych i podziemnych obiekty energetyki wodnej, wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód, stałe urządzenia służące do połowu ryb lub pozyskiwania innych organizmów wodnych, mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska, urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych. Wody podziemne – rozumie się przez to wody występujące pod powierzchnią ziemi w wolnych przestrzeniach skał skorupy ziemskiej, tworzące, w zależności od głębokości występowania wody, przypowierzchniowe oraz głębsze użytkowe poziomy wodonośne. Wody przeznaczone do spożycia – wody przeznaczone do picia, gotowania, przygotowywania pożywienia, innych celów w gospodarstwach domowych każdą wodę używaną do produkcji żywności, środków farmaceutycznych i kosmetycznych, a także na potrzeby basenów kąpielowych i pływalni. Wprowadzanie ścieków do ziemi – to także wprowadzanie ścieków do gleby. 9.4. Terminologia z zakresu gospodarki odpadami : Centralna sortownia (CS)–obiekt, w którym dokonuje się sortowania mieszaniny dostarczonych materiałów (odpadów) na frakcje w określonym rodzaju, w celu pozyskania z mieszaniny surowców wtórnych, w CS dokonuje się segregacji centralnie, w przeciwieństwie do selektywnego zbierania – czyli segregacji „u źródła”. Gospodarowanie odpadami – to zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad miejscami unieszkodliwiania odpadów. Komunalne osady ściekowe – rozumie się przez to pochodzący z oczyszczalni ścieków osad z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji służących do oczyszczania ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliżonym do składu ścieków komunalnych. Kompostownia – zakład przeroby odpadów komunalnych pochodzenia biologicznego na kompost; ze względu na charakter i czystość dostarczonych materiałów do procesu i stopień wykorzystania kompostu, jak również warunki lokalizacyjne stosuje się różny stopień wyposażenia w środki techniczne, kompostowanie może przebiegać w komorach zamkniętych ( bioreaktory ), w warunkach naturalnych ( kompostowanie pryzmowe ) lub w układzie mieszanym ( komory i pryzmy ). Kontener (pojemnik) grupowy – kontener grupowy lub pojemnik stacjonarny używany przez kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt domów. Magazynowanie odpadów – to czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwianiem. Odpady – oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii określonych z załączniku nr 1 do Ustawy o odpadach, których 109 posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do ich pozbycia jest zobowiązany. Odpady komunalne – odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Odpady medyczne – są to odpady powstające z związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzenia badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny. Odpady niebezpieczne: należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2 do ustawy o odpadach oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 w /w ustawy lub należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do w/w ustawy i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy. Odpady obojętne – odpady, które nie ulegają istotnym przemianom fizycznym, chemicznym, biologicznym, są nierozpuszczalne, nie wchodzą w reakcje fizyczne ani chemiczne, nie powodują zanieczyszczenia środowiska lub zagrożenia dla zdrowia ludzi, ulegają biodegradacji, nie wpływają niekorzystnie na materię, z którą się kontaktują, ogólna zawartość zanieczyszczeń w tych odpadach oraz zdolność do ich wymywania, a także negatywne oddziaływanie na środowisko odcieku muszą być nieznaczne, a w szczególności nie powinny stanowić zagrożenia dla jakości wód powierzchniowych, wód podziemnych, gleby i ziemi. Opady ulegające biodegradacji – rozumie się przez to odpady, które ulegają rozkładowi tlenowemu lun beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów. Odpady uliczne – odpady ze sprzątania i oczyszczania placów i ulic oraz z opróżniania koszy ulicznych. Odpady weterynaryjne – są to odpady powstające w związku z badaniem, leczeniem zwierząt lub świadczeniem usług weterynaryjnych, a także z prowadzeniem badań naukowych i doświadczeń na zwierzętach. Odpady wielkogabarytowe – odpady takie jak stare meble, sprzęt gospodarstwa domowego, części maszyn rolniczych lub całe maszyny już nieużywane w gospodarstwach rolnych, itp., których nie można zbierać w ramach normalnego systemu zbiórki odpadów komunalnych z powodu ich rozmiaru, do nich zalicza się również wraki pojazdów samochodowych. Odpady gospodarstw domowych-odpady związane bezpośrednio z bytowaniem wytwarzane i wyrzucane z gospodarstw domowych. Odpady z obiektów użyteczności publicznej oraz obsługi ludności – to odpady powstające w urzędach organów administracji publicznej, zakładach opieki zdrowotnej (bez odpadów niebezpiecznych) i opieki społecznej, szkołach i placówkach w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, placówkach kulturalno-oświatowych oraz jednostkach więziennictwa, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich. Odpady z pielęgnacji terenów zielonych (odpady ogrodowe, parkowe) – trawa, liście, zwiędnięte kwiaty i gałęzie pochodzące z pielęgnacji i porządkowania trawników, przydomowych ogródków, terenów ogródków działkowych, rekreacyjnych oraz parków, cmentarzy, przydrożnych drzew itp. Odzysk – to wszelkie działania niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające ma wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzysku z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania, określone w załączniku nr 5 ustawy o odpadach. 110 Oleje odpadowe – rozumie się przez to wszelkie oleje smarowe lub przemysłowe, które nie nadają się już do zastosowania, do którego były pierwotnie przeznaczone, a w szczególności zużyte oleje z silników spalinowych i oleje przekładniowe, a także oleje smarowe i oleje hydrauliczne. PCB – rozumie się przez to polichlorowane difenyle, polichlorowane trifenyle, monometylotetrachlorodifenylometan, monometylodichlorodifenylometan, monometylodibromodifenylometan i mieszaniny zawierające te substancje w ilości powyżej 0,005% wagowo łącznie. Posiadacz odpadów – to każdy, kto faktycznie włada odpadami (wytwórca odpadów, inna osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna) domniemywa się, ze władający powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów znajdujących się na tej nieruchomości. Recykling – to taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym tez recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii. Składowisko odpadów – to obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów. Spalarnia odpadów–rozumie się przez to instalację, w której zachodzi termiczne przekształcanie odpadów w celu ich unieszkodliwienia. System donoszenia (zbiórka stacjonarna) – system zbierania odpadów gromadzonych w stacjach gromadzenia lub dużych pojemnikach (rzędu kilku m3), czyli kontenerach grupowych obsługujących kilka lub więcej posesji. System dwupojemnikowy – selektywne zbieranie odpadów wg prostego podziału tylko na dwie grupy, istnieje kilka wariantów podziału : System dualny – podział na frakcję wspólnie zbieranych surowców wtórnych, kierowaną do sortowni i resztę, kierowaną na składowisko Podział mokre-suche : frakcja mokra–głównie bioodpady, kierowana jest do kompostowni, frakcja sucha do sortowni; Podział na mokre-reszta – mokre trafiają do kompostowni, a reszta trafia na składowisko, bądź podlega dalszemu podziałowi realizowanemu prze system zbiórki (np. odzysk papieru, szkła itd.) System odbierania – wyróżnia się dwa podsystemy: „od drzwi do drzwi” i „przy krawężniku”. Unieszkodliwianie odpadów – polega na poddaniu odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych określonym w załączniku nr 6 do ustawy o odpadach w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia życia, zdrowia ludzi oraz środowiska. Wytwórcy odpadów – to każdy, którego działalność powoduje powstawanie odpadów oraz każdy, to przeprowadza wstępne przetwarzanie, mieszanie inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów Zakład odzysku (unieszkodliwiania) odpadów – obiekt, w którym dokonuje się czynności związanych z wykorzystaniem lub unieszkodliwianiem odpadów (termiczne przekształcenia odpadów, kompostowanie, recykling). Zakład recyklingu (ZR) – obiekt, w którym dokonuje się przygotowania do zagospodarowania (wywozu i sprzedaży) zebranych surowców wtórnych (np. makulatury, stłuczki szklanej, metali) poprzez usunięcie zanieczyszczeń i balastu, ewentualnie frakcjonowanie (sortowanie na różne gatunki, np. makulatura–na twardą, gazetową,mieszaną,a stłuczkę szklaną na białą, kolorową i mieszaną) i zmniejszenia rozmiarów na potrzeby transportowe przy zastosowaniu prasy. Zbieranie odpadów – rozumie się przez to każde działanie, w szczególności umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które 111 ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania. Zbieranie „od drzwi do drzwi” – wariant systemu odbierania polegający na zbieraniu odpadów gromadzonych w przydomowym pojemniku, osoba zbierająca musi każdorazowo wejść po pojemnik na teren posesji, a po opróżnieniu odstawić pojemnik na miejsce. Zbieranie „przy krawężniku” – wariant systemu odbierania, wymaga ustalenia i przestrzegania harmonogramu zbiórki; użytkownik pojemnika na odpady wystawia go przez posesję rano w dzień zbiórki; zbierający po poróżnieniu zostawia pojemnik na ulicy, a użytkownik zabiera go na teren posesji system ten często wykorzystuje się do zbiórki bezpojemnikowej, np. w workach foliowych bezzwrotnych. Zbieranie selektywne – jest to system oddzielnego zbierania dwóch lub więcej grup odpadów z podziałem według jasno określonych cech. 112 MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE II Polityka Ekologiczna Państwa uchwalona przez Sejm RP w dn. 8 maja 2003 Ministerstwo Ochrony Środowiska, Warszawa. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego. Zarząd Województwa Podkarpackiego. 2003 r. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Rzeszowskiego. Zarząd Powiatu Rzeszowskiego. Grudzień 2003. Materiały opracowane przez jednostki organizacyjne i administracyjne : Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, Podkarpacki Urząd Wojewódzki, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Urząd Miasta i Gminy Głogów Małopolski. rok 2003. Atlas posterunków wodowskazowych dla potrzeb państwowego monitoringu Środowiska. PIOŚ 1995-1996. Biblioteka Monitoringu Środowiska, W-wa Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa. 1994a. Polska. Zawartość siarki w glebie. Mapa 1:500 000. Puławy. Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa. Stan zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi. Mapa 1:500 000. Puławy. Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa. 1995. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa. Kostrowicki A. S. Świat zwierząt Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze Red. L. Starkel. PWN Warszawa 1991. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań. GUS. 2003. Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Buda Stalowska lata 2001 - 2010 Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej,OPrzemyśl, Prac. Sozologiczna Ochrona środowiska. GUS. 2003. Program Promocji Systemów Zarządzania Środowiskowego w Polsce. 2003. Ministerstwo Środowiska. Raport –Wody powierzchniowe a gospodarka wodno ściekowa w województwie podkarpackim. PIOŚ,1998-2003. Biblioteka Monitoringu Środowiska. Raporty o stanie środowiska w województwie rzeszowskim lub województwie podkarpackim. PIOŚ. 1995-2002. Biblioteka Monitoringu Środowiska . Roman M. Standardy jakości i ochrony śródlądowych wód powierzchniowych w przepisach unii Europejskiej i przepisach polskich. Monografie, seria : Wodociągi i Kanalizacja, nr 1. PZITS, Warszawa. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Padew Narodowa.2000. Stan środowiska w województwie podkarpackim. IOŚ, WIOŚ 2000. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Rzeszów oraz w Internecie. Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2000-2006. Zarząd Województwa Podkarpackiego. Ustawa - Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 (Dz. U. 62, poz. 627) Ustawa o finansowaniu wspierania inwestycji z 20 marca 2002 (DzU.41poz363) Ustawa o warunkach dopuszczalności i nadzorowania pomocy publicznej dla przedsiębiorców z dnia 27 lipca 2002 roku (Dz. U. 141 poz. 1177) WUS. Rocznik statystyczny województwa podkarpackiego. Rzeszów. 2002. Mapy poglądowe - Gospodarka wodna – stan istniejący 113 mapa nr 1 - Gospodarka ściekowa – stan istniejący mapa nr 2 - Ochrona przed zanieczyszczeniami – stan istniejący mapa nr 3 - Ochrona przyrody – stan istniejący mapa nr 4 Mapy poglądowe - Gospodarka wodna –kierunki przekształceń mapa nr 5 - Gospodarka ściekowa – kierunki przekształceń mapa nr 6 - Ochrona przed zanieczyszczeniami – przekształcenia mapa nr 7 - Ochrona przyrody – kierunki przekształceń mapa nr 8 Załącznik do Uchwały Nr XXII/104/05 Rady Gminy w Padwi Narodowej Z dnia 25 lutego 2005 Gmina Padew Narodowa 114 GMINNY PLAN GOSPODARKI W GMINIE PADEW NARODOWA Padew Narodowa , lipiec 2004 r. SPIS TREŚCI Streszczenie w języku niespecjalistycznym 1. Cel i zakres opracowania. 2. Ogólna charakterystyka gminy. 2.1. Powierzchnia i ludność. 2.2. Warunki naturalne. 2.3. Struktura funkcjonalno – przestrzenna. 2.4. Użytkowanie terenów. 115 ODPADAMI 2.5. Mieszkalnictwo. 2.6. Infrastruktura społeczna. 2.7. Potencjał gospodarczy. 2.8. Komunikacja. 2.9. Infrastruktura techniczna. 3. Warunki przyrodnicze. 4. Wykaz materiałów wykorzystanych przy opracowaniu planu. 5. Aktualny stan gospodarki odpadami w Gminie Padew Narodowa. 5.1. Stan formalno – prawny. 5.2. Rodzaje wytwarzanych odpadów i sposoby postępowania z nimi. 6. Prognoza w zakresie gospodarowania odpadami. 6.1. Odpady komunalne. 6.2. Odpady niebezpieczne generowane ze strumienia odpadów komunalnych. 6.3. Odpady inne niż komunalne. 6.4. Odpady niebezpieczne z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. 6.5. Transport odpadów. 7. Główne założenia dotyczące gospodarowania odpadami w powiecie i ich skutki dla Gminy Padew Narodowa. 8. Projektowany system gospodarki odpadami komunalnymi uwzględniający ich zbieranie transport odzysk i unieszkodliwianie 8.1 Osady ściekowe 8.1.1 Projekt systemu gospodarowania osadami ściekowymi 9 Odpady powstające w sektorze gospodarczym 10 Proponowany system gospodarki odpadami niebezpiecznymi 10.1 Schemat organizacyjny systemu 10.2 Działania zmierzające do zapobiegania powstaniu odpadów 11 Zadania strategiczne obejmujące okres co najmniej 8 lat 11.1 Zadania strategiczne i niezbędne koszty związane z realizacja przedsięwzięć w gospodarce odpadami komunalnymi 11.1.1 Zadania strategiczne w gospodarce odpadami komunalnymi 11.1.2. Harmonogram i koszty działań nie inwestycyjnych 11.1.3 Zasady finansowania 12 Niezbędne koszty związane z realizacją przedsięwzięć w gospodarce odpadami niebezpiecznymi i sektorze gospodarczym 13 Wnioski z oddziaływania projektu planu na środowisko oraz sposób ich uwzględnienia w planie 13.1 Odpady powstające w sektorze komunalnym 13.1.1 Odpady komunalne 13.1.2 Komunalne osady ściekowe 13.2 Odpady powstające w sektorze gospodarczym 13.3 Odpady niebezpieczne 14. Sposób monitoringu i oceny wdrażania planu 14.1 Zasady zarządzania systemem 14.2 Opiniowanie projektów planów gospodarki odpadami 14.3 Analiza i modyfikacja planów 14.4 Sprawozdawczość wdrażania planów 14.5 Wskaźniki monitorowania efektywności planu Streszczenie w języku niespecjalistycznym Plan gospodarki odpadami w Gminie Padew Narodowa został opracowany jako wykonanie zobowiązań nałożonych na gminy ustawą z dnia 21 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. 116 W planie nawiązano do ustaleń zawartych w wojewódzkim i powiatowym planie gospodarki odpadami, gdyż plan gminny musi być spójny z tymi planami. W celu osiągnięcia poprawy stanu środowiska wyznaczono w planie następujące cele w gospodarce odpadami: zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów, zapewnienie odzysku, w tym głównie recyklingu, odpadów których powstawania w danych warunkach techniczno – ekonomicznych nie da się uniknąć, unieszkodliwianie odpadów /poza składowaniem/, bezpieczne dla zdrowia ludzkiego i środowiska składowanie odpadów, których nie da się z uwagi na warunki techniczno – ekonomiczne, poddać procesom odzysku lub unieszkodliwiania. W planie uwzględniono gospodarowanie odpadami komunalnymi i osadami ściekowymi, odpadami niebezpiecznymi powstającymi zarówno w sektorze komunalnym, jak i gospodarczym. Podano orientacyjne koszty realizacji zadań związanych z gospodarką odpadami w gminie zarówno te, które wymagają działań inwestycyjnych, jak i pozainwestycyjnych. Z uwagi na to, że zarówno plan powiatowy gospodarki odpadami i plan wojewódzki, przewidują likwidacje gminnego składowiska odpadów komunalnych, również plan gminny przewiduje jego likwidację, chociaż wg przeglądu ekologicznego składowiska, po dostosowaniu do wymogów ochrony środowiska, mogłoby egzystować. Podano w planie sposób realizacji planu i wskaźniki monitorowania jego realizacji. 1. Cel i zakres opracowania. Niniejszy program gospodarki odpadami dla Gminy Padew Narodowa został opracowany jako realizacja obowiązku nałożonego w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska oraz w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. W/w ustawy nałożyły na gminy obowiązek opracowania programu gospodarki odpadami jako część programu ochrony środowiska w Gminie. Termin opracowania programu został ustalony na 30 czerwca 2004 r., jednak z uwagi na to, że program gospodarki odpadami w gminie musi być spójny z programem gospodarki odpadami w powiecie, a program gospodarki odpadami w powiecie został przyjęto dopiero w końcu lipca 2004 r. opracowanie niniejszego programu gminnego opóźniło się. Plan Gospodarki Odpadami w gminie ma na celu: stworzenie warunków dla zapobiegania powstawaniu odpadów, 117 zmniejszenie szkodliwego oddziaływania powstających odpadów, odzysk z odpadów materiałów i surowców nadających się do wykorzystania, zapewnienie odpowiednich warunków unieszkodliwiania odpadów. 2. Ogólna charakterystyka gminy. Gmina Padew Narodowa jest jedną z gmin Powiatu Mieleckiego, położoną w północno – zachodniej części Województwa Podkarpackiego. Sąsiaduje z gminami Tuszów Narodowy i Gawłuszowice w powiecie mieleckim oraz Baranów Sandomierski w powiecie tarnobrzeskim i Cmolas w powiecie kolbuszowskim. Atutem rozwojowym gminy jest położenie w obszarze podwyższonej aktywności społeczno – gospodarczej, rozciągającym się od Tarnobrzega i Stalowej Woli poprzez Mielec i Dębicę , wzdłuż drogi wojewódzkiej Tarnobrzeg –Dębica oraz linii kolejowej Dębica – Tarnobrzeg. Ponadto gmina leży w zasięgu oddziaływania ośrodków subregionalnych Tarnobrzega i Mielca, co znacznie wzbogaca jej możliwości rozwoju przestrzenno – gospodarczego. Padew Narodowa jest gminą o funkcji rolniczej z podstawowym działem produkcji roślinnej i słynie głównie z uprawy ziemniaka wczesnego. Dodatkowo gmina posiada elementy funkcji produkcyjno – przemysłowej. 2.1. Powierzchnia i ludność. Wg danych Urzędu Gminy powierzchnia obszaru całej gminy wynosi 7087 ha. Liczba ludności oscyluje w granicach 5500 osób. Średnia gęstość zaludnienia gminy wynosi 78 osób/km2. 2.2. Warunki naturalne. Obecna struktura przestrzenna gminy jest ściśle związana z warunkami naturalnymi, które stanowią: 118 położenie większości obszaru w obrębie „Doliny Wisły” z licznymi dolinkami ciekówwodnych i starorzeczy, które tworzą charakterystyczny krajobraz kulturowy, położenie południowo – wschodniej części gminy w obszarze tzw. „Równiny Grębowskiej”, w części pokrytej lasami dawnej Puszczy Sandomierskiej, co stwarza odmienny od pozostałego obszaru obraz przestrzeni tej części gminy, charakterystyczny dla leśnego krajobrazu, z licznymi ostojami zwierząt i stanowiskami roślin rzadkich i chronionych. Obszar gminy charakteryzuje się małymi spadkami, co stwarza warunki korzystne dla osiedlania się ludzi. 2.3. Struktura funkcjonalno – przestrzenna. Głównym elementem w układzie strukturalnym jest wieś Padew pełniąca dla całej gminy funkcję głównego ośrodka administracyjno – usługowego, mieszkaniowego, rolniczo – produkcyjnego. Na strukturę przestrzenną gminy składają się: sieć osadnicza tj.: wies Padew, największe skupisko osiedleńcze zlokalizowane niemal w środku geometrycznym obszaru gminy, osiedla wiejskie: Pierzchne,Rożniaty, kębłów, Wojków, Zaduszniki, Przykop i Domacyny, stanowiące na ogół zwarte skupiska zabudowy, zlokalizowane w północno – zachodniej części gminy, w obrębie Doliny Wisły, osiedla wiejskie: Zarównie, Zachwiejów, Piechoty i Babule będące również zwartymi pod względem zabudowy jednostkami, położone w południowo – wschodniej części gminy, w obrębie Równiny Grębowskiej. ośrodki obsługi ludności i rolnictwa, zlokalizowane niemal we wszystkich osiedlach wiejskich, w największym ośrodkiem we wsi Padew , obsługującym całą gminę, tereny produkcji rolnej, obejmujące większość obszaru gminy, a stanowiące główne źródło utrzymania ludności, 119 tereny produkcji pozarolniczej, jak cegielnie, młyny, piekarnia, tartak, i inne stanowiące uzupełnienie funkcji gospodarczych gminy i dodatkowe źródło dochodów ludności, obszary ekologiczne tj. dolina rzekli Wisły przylegająca do gminy od strony północno – zachodniej i obszar leśny położony w południowo – wschodniej części gminy, pełniący funkcję rekreacyjno – wypoczynkową nie tylko dla mieszkańców gminy, układ komunikacyjny w postaci : linii kolejowej Dębica – Tarnobrzeg ze stacją we wsi Padew, linii kolejowej szerokotorowej (tzw. Linii Hutniczo – Siarkowej) ze stacja przeładunkową w sąsiedniej miejscowości Wola Baranowska, sieci dróg wojewódzkich, powiatowych oraz gminnych, łączących pozostałe elementy struktury przestrzennej w jedną całość. infrastruktura techniczna, która uzupełnia strukturę funkcjonalno – przestrzenną gminy, a w którą gmina Padew jest bogato wyposażona. 2.4. Użytkowanie terenów. Użytkowanie terenów w gminie wg danych Wydziału Geodezji Starostwa Powiatowego w Mielcu przedstawia się następująco: - ogółem w granicach administracyjnych gminy – 7055 ha /100%/ w tym: 1. Tereny zainwestowane - 498 ha /7,1%/ tereny mieszkaniowo – usługowe – 20 ha /3,1%/, tereny przemysłowo – składowe – 8 ha /0,1%/, tereny komunikacji – 267 ha /3,8%/, użytki kopalne – 3 ha/<0,1%/ 2. tereny użytków rolnych – 5326 ha /75,5%/ w tym: grunty orna – 3730 ha /52,9%/, sady – 31 ha /0,4%/, łąki – 1068 ha /15,1%/, pastwiska – 497 ha /7,1%/, 3. Lasy – 810 ha /11,5%/, 4. wody – 319 ha /4,5%/, 5. nieużytki – 49 ha /0,7%/, 6. tereny różne /wały/- 79 ha /1,2%/, 120 7. powierzchnia wyrównawcza – 26 ha /0,4%/ 2.5. Mieszkalnictwo Tereny mieszkaniowe gminy to w przeważającej części zabudowa zagrodowa, skupiona w dwunastu na ogół zwartych osiedlach wiejskich. Rozproszenie zabudowy wykazują jedynie wsie Rożniaty i Zachwiejów, zaś Kębłów i Domacyny składają się z kilku skupisk zabudowy. Uzupełnieniem zabudowy zagrodowej są zwarte tereny budownictwa jednorodzinnego zlokalizowane głównie we wsi Padew. Liczba mieszkań ogółem – 1404 ilość izb – 5187 powierzchnia użytkowa mieszkań – 107 773 m2, powierzchnia użytkowa 1 mieszkania – 76,8 m2, powierzchnia użytkowa na 1 mieszkańca – 19,8 m2, liczba osób na 1 mieszkanie – 3,87 liczba osób na 1 izbę – 1,05 2.6. Infrastruktura społeczna. Urządzenia i obiekty z zakresu infrastruktury społecznej obejmują usługi mające wpływ na jakość życia mieszkańców. Zalicza się do nich: w zakresie oświaty – szkoły podstawowe w Padwi z filiami w Przykopie, Wojkowie, Zarówniu i Babulach, gimnazjum w Padwi, w zakresie zdrowia – NZOZ w Padwi i Rożniatach oraz apteka w Padwi, w zakresie usług wyznaniowych – kościoły w Padwi, , Domacynach, Zachwiejowie, kaplice w Rożniatach, Zadusznikach, Domacynach, Piechotach, w zakresie kultury – ośrodek kultury, biblioteki w Padwi z filiami w Rożniatach, Wojkowie, Zarówniu, Przykopie i Babulach, w zakresie handlu i gastronomii – zajazd w Padwi, sklepy w Padwi, Rożniatach, Kębłowie, Zadusznikach, Wojkowie, Przykopie, Zarówniu, Piechotach, Babulach, pozostałe obiekty i urządzenia – urząd gminy i jednostki organizacyjne, komisariat policji w Padwi, urząd pocztowy w Padwi , oddział banku 121 spółdzielczego w Padwi, remizy strażackie w Padwi, Rożniatach, Kębłowie, Wojkowie, Zadusznikach, Przykopie, Zarówniu, Piechotach, Babulach, urządzenia sportu i rekreacji w Padwi. 2.7. Potencjał gospodarczy. Zasoby surowcowe Na terenie gminy, w północnej części, występują złoża siarki określone jako okręg górniczy Osiek – Grzybów – Machów, lecz ich eksploatacja w obecnych warunkach jest nieopłacalna. W północno – zachodniej części gminy, w dolinie Wisły, występują złoża gliny i kruszywa, wykorzystywane przez istniejące zakłady produkcji materiałów budowlanych. Produkcja przemysłowa W produkcji przemysłowej na terenie gminy można wyróżnić dwie główne gałęzie, tj: przemysł rolno – przetwórczy, w którym działają rozbieralnia drobiu, dwa młyny gospodarcze, dwie piekarnie przemysł budowlany, w którym działa cegielnia, tartak oraz kilka drobnych zakładów produkcji materiałów budowlanych. Ogółem na terenie gminy działa ok. 184 podmiotów gospodarczych. Rolnictwo Jest to podstawowe źródło utrzymania mieszkańców gminy, bowiem w rolnictwie pracuje ponad 92% wszystkich zatrudnionych mieszkańców. Wysoki procent gleb w klasach I – IV, szczególnie w obrębie Wisły, sprzyja wysokiej produktywności w rolnictwie. Korzystna jest również struktura gospodarstw rolnych. Na ogólna liczbę 1072 gospodarstwa ponad 53% to gospodarstwa ponad trzy hektarowe. Struktura gospodarstw jest następująca: ogólna liczba gospodarstw – 1072 poniżej 1 ha – 200 1 – 2 ha - 132 122 2 – 3 – 168 3 – 5 – 166 5 – 7 – 233 7 – 10 – 131 10 – 15 – 32 15 – 20 – 5 20 – 50 – 4 powyżej 50 ha – 1. 2.8. Komunikacja. Koleje Przez teren gminy przebiegają dwie linie kolejowe. Linia kolei jednotorowej relacji Łódź – Tarnobrzeg – Dębica, ze stacją kolejową w Padwi oraz linia kolejowa szerokotorowa tzw. Linia Hutniczo – Siarkowa. łącząca Śląsk z Ukrainą, posiadająca stacje przeładunkową w Woli Baranowskiej oraz połączenia z linią normalnotorową na terenie wsi Padew. Sieć drogowa Przez teren gminy przebiega: droga wojewódzka nr 985 Dębica – Mielec – Tarnobrzeg, droga powiatowa nr 715 : Gawłuszowice – Rozniaty – Przykop – Suchorzównr 715, droga powiatowa nr 717 Dymitrów – Domacyny Wielkie, droga powiatowa nr 718 Padew narodowa – Przykop droga powiatowa nr 719 Padew Narodowa – Kębłów, droga powiatowa nr 720 Przybyły – Rozniaty, droga powiatowa nr 722 Padew Narodowa Wola Baranowska, droga powiatowa nr 723 Padew Narodowa – Babule droga powiatowa nr 724 Zarównie - Knapy Powyższy układ uzupełnia sieć dróg gminnych, tworząc system komunikacyjny zapewniający prawidłowe połączenie osiedleńczymi gminy. 123 pomiędzy wszystkimi jednostkami 2.9. Infrastruktura techniczna. Zaopatrzenie w wodę. Gmina posiada własne ujęcie wody ze studni głębinowych wraz ze stacją uzdatniania . Wydajność ujęcia zabezpiecza pokrycie potrzeb gminy. Sieć wodociągowa posiada długość 57,5 km. Kanalizacja. Gmina posiada część wybudowanej kanalizacji sanitarnej, obecnie realizowane są kolejne etapy budowy odcinków kanalizacji, głównie w obrębie wsi Padew i Pierzchne. W planach jest budowa kanalizacji w pozostałych miejscowościach. Sieć kanalizacyjna prowadzi do oczyszczalni ścieków o wydajności 300 m3/dobę. Zaopatrzenie w gaz Gmina jest w pełni zgazyfikowana, gaz dostarczany jest do wszystkich sołęctw, długość sieci gazowej na terenie gminy wynosi 87,5 km. Elektroenergetyka Wszyscy mieszkańcy gminy i podmioty gospodarcze na terenie gminy są zaopatrzone w energie elektryczną poprzez linie wysokiego napięcia i stacje transformatorowe we wszystkich wsiach gminy. Teletechnika. Przez teren gminy przebiega główna linia światłowodowa Mielec – Tarnobrzeg. Wszystkie potrzeby telefoniczne mieszkańców gminy są zaspokojone. 124 3. Warunki przyrodnicze. Padew Narodowa położona jest w Kotlinie Sandomierskiej, charakteryzującą się jednolitym wykształceniem powierzchni, co ma zasadniczy wpływ na stosunki wodne i glebowe oraz decyduje o zasobach środowiska przyrodniczego. Budowa geologiczna Oceniany obszar położony jest w Zapadlisku Podkarpackim. Najstarszymi skałami stwierdzonymi w podłożu są utwory prekambru wykształcone w postaci zmetamorfizowanych łupków. Na utworach prekambryjskich zalegają utwory ery paleozoicznej z okresu dewonu i karbonu wykształcone w postaci zlepieńców , piaskowców drobnoziarnistych, wapieni i łupków. Na utworach paleozoicznych zalegają utwory ery mezozoicznej powstałe z sedymentacji nanoszonego z otaczających obszarów lądowych materiału i szkieletów obumarłych organizmów żyjących w ówczesnym morzu. Reprezentowane są tutaj utwory w postaci pstrego piaskowca, iłów, dolomitu, wapieni piaszczystych. Miąższość warstwy tych utworów dochodzi do ok. 1000 m i zalega na głębokości ok. 1200 m ppt. Najmłodsze utwory tj. zalegające najpłycej są to utwory czwartorzędowe (plejstocen i holocen). Są to głównie gliny morenowe, będące wytworem lodowca z okresu pierwszego zlodowacenia tzw. zlodowacenia krakowskiego. Gliny morenowe zostały rozmyte w trakcie recesji lodowce i utworzyły się pola osadów fluwioglacjalnych, w których obok frakcji piaszczystej są też żwiry. Występowanie frakcji żwirowo - piaszczystych związane jest z przebiegiem dolin ówczesnych rzek. Utwory najmłodsze holoceńskie występują głównie w dolinie Wisły, jako utwory wypełniające koryto rzeki oraz osady budujące terasy rzeczne, wykształcone jako piaski i gliny. Miąższość tych utworów jest zmienna i nie przekracza 15 m. Warunki hydrogeologiczne Wody powierzchniowe 125 Obszar gminy położony jest w dorzeczu Wisły. Odwadniany jest przez dużą ilość małych cieków wodnych, będących dopływami Wisły lub innych cieków. Należą do nich m.in. Babulówka, Trześniówka, Rów Potok, Rów Kliszowski, Mieszy Dąb, Kanał Młodochowski. Przy mało zróżnicowanych wysokościach względnych terenu , cieki przepływające przez obszar gminy mają znaczenie irygacyjne, umożliwiające odpływ nadmiaru wody w okresach wysokich stanów oraz zasilające w wodę przyległe tereny rolnicze w okresie niedoboru wilgoci. W okresie intensywnych opadów i roztopów poziom wód wyraźnie podnosi się. Zabezpieczeniem przed zalewaniem terenu jest obwałowanie cieków do wysokości ok. 2 m npt. Wody powierzchniowe przepływając przez tereny zamieszkałe zbierają ścieki z nieszczelnych zbiorników bezodpływowych, a z pól pozostałości nawozowe i środki ochrony roślin, co powoduje nadmierne ich zanieczyszczenie. Budowa kanalizacji wyeliminuje przynajmniej wprowadzanie nieoczyszczonych ścieków sanitarnych do gruntu i wód powierzchniowych. Wody gruntowe Podstawowym poziomem wód gruntowych na terenie Padwi Narodowej są utwory czwartorzędowe - żwiry i piaski. Zwierciadło wody jest swobodne i posiada łączność hydrauliczna z wodą powierzchniową, tak więc zasoby tego poziomu są uzupełniane poprzez bezpośrednią infiltrację. Poziom ten wykazuje dużą zmienność pod względem zasobności i wydajności , zależnych od zasilania opadowego i miąższości warstwy wodonośnej , która nie przekracza 4,5 m. 4. Wykaz materiałów wykorzystanych programu. 126 przy opracowaniu * ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska ochronie /Dz.U. Nr 62, z 2001 r. poz.627/, * ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach /Dz. U. Nr 62 z 2001 r. poz.628/, * ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane /Dz.U. nr 98, poz. 414 z późniejszymi zmianami/, * ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne /Dz.U. Nr 115 z 2001 r., poz.1229/, * Przegląd ekologiczny składowiska odpadów komunalnych w Padwi Narodowej – oprac. Anna Szelągiewicz 2002 r. * Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Mielec * Stan środowiska w woj. podkarpackim w roku 2002, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Biblioteka Monitoringu Środowiska 2004 r., * Oczyszczalnia ścieków w Padwi Narodowej – technologia – projekt budowlano – wykonawczy – opracowanie WODPOL Sp. z o.o. Warszawa – sierpień 2000 r. * Ocena oddziaływania na środowisko oczyszczalni ścieków w miejscowości Padew Narodowa powiat Mielec opracowana przez dr Zbigniewa Frankowskiego – Warszawa marzec 2000 r. * Gmina Padew Narodowa – opracowanie monograficzne pod redakcją Józefa WITKA. * Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Padew Narodowa. 5. Aktualny stan gospodarki odpadami w Gminie Padew Narodowa. 5.1. Stan formalno – prawny. 127 W gminie o charakterze rolniczym, opisanym w poprzednich rozdziałach, wytwarzane są odpady głównie typu komunalnego związane z bytowaniem człowieka, prowadzeniem gospodarstwa rolnego lub domowego. Z wykazu podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy wynika, że nie występują instalacje zaliczane do takich, które mogą w znacznym stopniu powodować zanieczyszczenie środowiska. Niemniej wytwarzane są odpady niebezpieczne i inne niż niebezpieczne. Obowiązki wytwarzających odpady są zależne od tego, czy wytwarzający odpady prowadzi instalację, czy też nie, oraz od ilości wytwarzanych odpadów. Z analizy akt przeprowadzonej w Urzędzie Gminy Padew Narodowa wynika, że tylko nieliczne podmioty gospodarcze posiadają uregulowania formalno – prawne w zakresie gospodarki odpadami. Kompetencje w zakresie regulacji prawnych dotyczących gospodarki odpadami posiada Starosta, jednak kopie decyzji dotyczących zezwolenia na wytwarzanie odpadów, jak decyzje zatwierdzające program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, decyzje zezwalające na wytwarzanie odpadów oraz decyzje zezwalające na odbiór i transport odpadów powinny być przekazywane Wójtowi Gminy. Skoro kopii decyzji nie ma, należy sądzić iż gospodarka odpadami jest nieuregulowana. 5.2. Rodzaje wytwarzanych odpadów i sposoby postępowania z nimi. Jak wspomniano wyżej, na terenie gminy wytwarzane są głównie odpady typu komunalnego oraz inne odpady związane z działalnością gospodarczą. Odpady typu komunalnego Odpady typu komunalnego związane są bezpośrednio z bytowaniem człowieka. Ich skład zależy od poziomu życia, terenu, na którym przebywają mieszkańcy, nawyków dotyczących modelu życia, rodzaju przemysłu zlokalizowanego w gminie, kultury rolnej mieszkańców gminy. 128 Gminę zamieszkuje ok.5500 mieszkańców, a na terenie gminy zlokalizowany jest przemysł mięsny, drzewny, budowlany, usługi, w tym transportowe. Charakterystykę odpadów typu komunalnego powstających na terenie gminy określono w oparciu o dane literaturowe oraz doświadczenia z obiektów o podobnym charakterze i wielkości. Charakterystyka jakościowa odpadów Skład morfologiczny (objętościowo) 12,0 – 16,8 % Papier Tworzywa sztuczne 7,8 – 10,2 % Szkło 4,57 - 7,52% 4,65 – 7,82% Tekstylia Metale 1,08 - 4,97% Drewno 1,0 - 2,49% Gruz 0,75 - 6,65% Guma 0,36 – 0,41% Odpady organiczne 21,3 - 38,5% Odpady mineralne 11,9 - 33,6% Skład ziarnowy > 120 mm 8-14% 40-120 mm 30-36% 8-40 mm 20-46% < 8 mm 6-25% Własności paliwowe Wilgotność - 42,33% Substancje organiczne – 64,75 % s.m. Ciepło spalania - 2464 kcal/kg 129 Wartość opałowa - 1200 kcal /kg Własności nawozowe Węgiel organiczny – 29,43% s.m. Azot ogólny – 1,06% s.m. Stosunek - C:N 28,2 Fosfor (P2O5) – 0,8% s.m. Potas (K2O) – 0,15% s.m. Rozkładalne substancje organiczne - 31,1% s.m. Substancje lotne w 8500C – 56% s.m. Odczyn wyciągu wodnego [pH] - 9,32 Przewodność elektryczna wyciągu wodnego [μS/cm] - 4157 Średnia gęstość nasypowa odpadów w stanie surowym wynosi ρ = 0,35-0,45 Mg/m3. Wytwarzane odpady typu komunalnego są gromadzone na gminnym składowisku odpadów zlokalizowanym w Padwi Narodowej Składowisko posiada następującą charakterystykę /na podstawie przeglądu ekologicznego/. Jest to składowisko odpadów obojętnych, bez wyznaczonego miejsca składowania odpadów niebezpiecznych. Składowisko obejmuje obszar ok. 1 ha i jest zlokalizowane na terenie, gdzie pozyskiwano wcześniej surowiec ilasty – glinę. Posadowione jest na działkach nr 4020 i 4021 położonych w Padwi Narodowej, będących własnością Gminy. Jest to składowisko nadpoziomowe, eksploatowane od 1987 r. Wybudowane zostało w oparciu o projekt budowlany opracowany przez Zespół Usług Projektowych w Tarnobrzegu w 1986 r. Rodzaj składowanych odpadów Na składowisku składowane są zmieszane odpady typu komunalnego, z wyodrębnieniem makulatury, złomu, szkła, plastiku w postaci butelek typu PET. 130 Oprócz w/w odpadów na składowisko przyjmowane są: - żużel z kotłowni, - popiół ze spalania węgla i drewna, - nieżelbetowy gruz budowlany, - odpady o charakterze komunalnym z biur, instytucji, zakładów pracy. Warunki techniczne składowiska. Składowisko nadpoziomowe, ogrodzone, z dwiema bramami wjazdowymi zamykanymi, wyposażone w brodzik dezynfekcyjny, podzielone na kwatery eksploatacyjne. Na składowisku znajdują się dwa budynki typu gospodarczego, w których przechowywane są środki dezynfekcyjne, makulatura przeznaczona do przekazania do punktu skupu, pomieszczenie biurowe i socjalne wysypiskowego. Do komunikacji wewnątrz składowiska służy droga wykonana z płyt betonowych. Na składowisku znajduje się ziemia i piasek do przykrywania warstwy odpadów po splantowaniu. Plantowanie odpadów odbywa się przy użyciu spychacza. Ilość składowanych odpadów Wg projektu budowlanego całkowita pojemność składowiska wynosi 80 000 Mg, a eksploatacja była planowane na 20 lat. Szacuje się, że obecnie składowisku jest zdeponowane ok. 40 255 Mg / na koniec 2002 r./, zatem rocznie jest umieszczane ok. 4000 Mg odpadów, przy wysokości składowania 0,5 – 1,0 m. Planowane zakończenie eksploatacji przewidziane jest na rok 2005 /wg Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Mielec/, a wg planu rozwoju gminy – do roku 2007. Sposób eksploatacji składowiska. Składowisko jest eksploatowane kwaterowo. Dwie kwatery tj. I i II są zapełnione i zrekultywowane, obecnie eksploatowana jest kwatera III. Odpady są dostarczane na składowisko transportem własnym mieszkańców gminy. Część gospodarstw z terenu gminy, tj. z sołectw Padew Narodowa, Pierzchnie, Kębłów, Zaduszniki i Zarównie została wyposażona w typowe pojemniki na odpady komunalne, opróżniane są raz lub dwa razy w tygodniu i transportowane na 131 składowisko transportem specjalistycznym MPGK Spółka z o.o. w Mielcu na podstawie umowy zawartej przez Urząd Gminy w Padwi Narodowej 28 sierpnia 2000 r RGR/7630/e/7/00 ważnej do końca 2010 r. Składowisko jest czynne dla mieszkańców 1 raz w tygodniu, w każdą sobotę, od godziny 7 oo do zmierzchu. Odpady odbiera wysypiskowy, który wskazuje miejsce zdeponowania odpadów i szacuje ich ilość. I sprawdza, aby nie były deponowane odpady zaliczane do niebezpiecznych i inne zabronione do składowania np. odpady płynne. Ze strumienia odpadów przywożonych na składowisko, wysypiskowy w miarę możliwości, selekcjonuje odpady mające charakter surowców wtórnych tj.: makulaturę, szkło, złom metalowy, butelki plastikowe typu PET. Makulatura jest gromadzona w budynku gospodarczym, zabezpieczona przed opadami, natomiast pozostałe odpady gromadzone są selektywnie w betonowych boksach. Po zdeponowaniu odpadów są one podgarniane i plantowane przy użyciu spychacza gąsienicowego, a następnie przykrywane warstwą ziemi z piaskiem, zmieszane z wapnem. Sposób gromadzenia, oczyszczania i odprowadzania odcieków. W projekcie budowlanym składowiska nie przewidziano drenażu odcieków. W trakcie przeglądu składowiska nie stwierdzono rozlewisk, ani odcieków na terenie składowiska. Dla ewentualnego odprowadzenia nadmiaru wód opadowych ze składowiska, wiosną 2001 r. wykonano ok. 500 m rowu opaskowego wzdłuż ogrodzenia, od strony zachodniej. Rów ten , o szerokości w koronie 0,8 – 1,0 m i głębokości 0,8 m zbiera wody opadowe i odprowadza je do rowu melioracyjnego, a dalej do cieku Złoty Potok. W trakcie przeglądu rów był suchy. Sposób gromadzenia, oczyszczania unieszkodliwiwania gazu składowiskowego. 132 i wykorzystywania lub Składowisko nie posiada ujęcia gazu wysypiskowego. Nie było ono przewidziane, ani wymagane w czasie, kiedy było projektowane. Ilość zgromadzonych odpadów na składowisku jest niewielka, a ich pochodzenie z gospodarstw rolnych powoduje, że zawierają one znikome ilości odpadów organicznych, które są źródłem gazu wysypiskowego. Odpady o charakterze organicznym w gospodarstwach rolnych są wykorzystywane we własnym zakresie. Należy więc sądzić, że ilość powstającego gazu jest zbyt niska, aby konieczne, a nawet możliwe było jego ujęcie i wykorzystanie, czy unieszkodliwienie. Gospodarowanie odpadami typu komunalnego jest więc na czas obecny – uregulowane. Odpady inne niż komunalne. Odpady inne niż komunalne są związane z działalnością gospodarczą w przemyśle i usługach. Wśród tych odpadów są odpady niebezpieczne i inne niż niebezpieczne. Wg wykazu podmiotów gospodarczych w gminie, struktura przynależności do poszczególnych sektorów jest następująca: Liczba podmiotów ogółem: 181, w tym: przemysł – 23 budownictwo – 28 handel i usługi napraw /i pokrewne/ - 55 transport – 39 obsługa nieruchomości i firm – 24 edukacja – 5 ochrona zdrowia - 7 Stąd należy sądzić, iż wytwarzane są następujące rodzaje odpadów: - przepracowane oleje związane z eksploatacją środków transportu w usługach transportowych, - zużyte akumulatory związane z eksploatacją środków transportu w usługach transportowych, 133 - wyeksploatowane pojazdy, - odpady drzewne w tartaku, - odpady tkanek zwierzęcych związane z eksploatacją masarni, - odpady z urządzeń do oczyszczania ścieków w oczyszczalni komunalnej, - odpady związane z eksploatacją stacji benzynowych, - odpady medyczne, potencjalnie skażone, - odpady związane z eksploatacją gminnej oczyszczalni ścieków. Z uwagi na to, że w powiecie brak jest składowisk i zakładów utylizacji, czy odzysku odpadów niebezpiecznych – są one przekazywane uprawnionym odbiorcom odpadów niebezpiecznych. 6. Prognoza w zakresie gospodarowania odpadami. 6.1. Odpady komunalne. Odpady komunalne będą powstawać w gospodarstwach domowych, jednostkach administracji i ich agendach, szkołach, banku, zakładach opieki zdrowotnej, zakładzie opiekuńczym, jak też jednostkach gospodarczych i przemysłowych. Ilość powstających odpadów typu komunalnego w Gminie Padew Narodowa dla horyzontu czasowego 2014 r., wg Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami, wyniesie: z sektora publicznego i jednostek przemysłowych – do 120 Mg/rok z jednostek edukacji publicznej – do 36 Mg/rok z gospodarstw domowych – ok. 771 Mg/rok Łącznie 927 Mg/rok odpadów typu komunalnego. Z uwagi na to, że składowisko odpadów komunalnych w Padwi Narodowej zostanie zamknięte i poddane rekultywacji – odpady te będą musiały być zdeponowane na składowiskach przewidzianych do realizacji w Powiatowym Planie Gospodarki Odpadami. Cele krótkoterminowe na lata 2004 – 2007: 134 objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców terenu gminy, a co za tym idzie wyeliminowanie niekontrolowanego wprowadzania odpadów do środowiska; skierowanie w roku 2007 na składowiska do 82,0% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995); osiągnięcie do końca roku 2007 zakładanych limitów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych: odzysku w wysokości 50%, recyklingu 25%; deponowanie na składowiskach nie więcej niż 75% wytworzonych odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Cele średnio i długookresowe na lata 2008 – 2015: – skierowanie w roku 2010 na składowiska nie więcej niż 75,0% (wagowo) całkowitej ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (w stosunku do roku 1995); – deponowanie w roku 2014 na składowiskach nie więcej niż 53,0% wszystkich odpadów komunalnych. Kierunki i harmonogram działań dla osiągnięcia założonych celów: Podnoszenie świadomości społecznej mieszkańców gminy poprzez ciągłą edukację, w szczególności w zakresie minimalizacji wytwarzania odpadów i segregacji, Wprowadzanie systemu gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym – ZZO „Tarnobrzeg-Mielec”. Konsekwentne wdrażanie systemu selektywnej zbiórki odpadów na obszarze całej gminy . Sukcesywna eliminacja odpadów ulegających biodegradacji z odpadów kierowanych na składowiska. Preferowanie kompostowania odpadów organicznych we własnym zakresie na terenach wiejskich z zabudową jednorodzinną. Wdrażanie systemu zbiórki i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych. Rozwój systemów zbiórki i zagospodarowania odpadów wielkogabarytowych i budowlanych. Ze względu na ustawowy obowiązek respektowania ustaleń planu gospodarki odpadami wyższego rzędu, proponuje się przyjęcie planu gospodarki odpadami komunalnymi wg ustaleń „Planu gospodarki odpadami dla powiatu tarnobrzeskiego” który zakłada budowę ponadlokalnego ZZO „TarnobrzegMielec” zgodnie z Planem Krajowym, który proponuje aby tworzyć struktury ponad gminne obsługujące 200-500 tys. mieszkańców. Obszar Obsługi Zagospodarowania Odpadów ZZO „Tarnobrzeg-Mielec” obejmuje miasto Tarnobrzeg, powiat tarnobrzeski, mielecki i kolbuszowski z wyłączeniem miasta i gminy Kolbuszowa liczący ok. 300 tys. mieszkańców. WPGO przewiduje dla tego obszaru utylizację odpadów komunalnych i przemysłowych w 135 projektowanym Zakładzie Termicznej Utylizacji Odpadów Komunalnych i Przemysłowych „RA-TAR” w Tarnobrzegu, składowisko odpadów komunalnych w Grębowie oraz projektowane „centralne” składowisko dla odpadów które nie mogą być utylizowane termicznie. Wybrana metoda pirolitycznej utylizacji odpadów komunalnych ok. 25 tys. Mg/rok i przemysłowych ok. tys. 7 Mg/rok systemem Ragailler pozwoli utylizować ok. 32 tys. ton odpadów, w skali roku. Wielkość ta zapewnia utylizację całości odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie powiatu ziemskiego i grodzkiego. 6.2. Odpady niebezpieczne generowane ze strumienia odpadów komunalnych. Odpady niebezpieczne generowane ze strumienia odpadów komunalnych to: kwasy i alkalia, rozpuszczalniki, odczynniki fotograficzne, środki ochrony roślin, lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć, urządzenia zwierające freony, oleje i tłuszcze, farby, tusze, farby drukarskie, kleje i lepiszcza, żywice zawierające substancje niebezpieczne, leki cytostatyczne i cytotoksyczne, baterie i akumulatory ołowiowe, zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne, drewno zawierające substancje niebezpieczne Odpady te powinny być wyselekcjonowane ze strumienia odpadów komunalnych i wg Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami w Powiecie Mieleckim, gromadzone w miejscowych punktach gromadzenia odpadów niebezpiecznych, a dalej ekspediowane do punktów ich unieszkodliwiania. 136 6.3. Odpady inne niż komunalne. oczyszczalnie ścieków. Gospodarowanie tymi odpadami będzie jak dotychczas regulowane decyzjami starosty lub wojewody. 6.4. Odpady niebezpieczne z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Odpady z tych jednostek na terenie Gminy Padew Narodowa będą stanowić niewielka ilość w stosunku do całego powiatu – ok. 15 Mg/rok. Gospodarowanie tymi odpadami będzie polegać głównie na ich ekspediowaniu do miejsc ich unieszkodliwiania lub wykorzystania. 6.5. Transport odpadów. Transport odpadów typu komunalnego będzie się odbywać przez jednostki, które otrzymają koncesję na tego typu usługi w gminie. Transport odpadów innych niż niebezpieczne oraz niebezpieczne z jednostek gospodarczych będzie, jak dotychczas w gestii: wytwórcy odpadów, właścicieli instalacji do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, specjalistycznych firm transportowych zajmujących się tego typu usługami. Wszystkie jednostki zajmujące się transportem odpadów powinny mieć stosowne zezwolenie na zbiórkę i transport odpadów. 7. Główne założenia dotyczące gospodarowania odpadami w powiecie i ich skutki dla Gminy Padew Narodowa. Wg Powiatowego Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Mielec planuje się następujące działania: 137 budowę sortowni odpadów na terenie składowiska odpadów w Mielcu, budowę instalacji do pirolizy odpadów na terenie Elektrociepłowni Machów realizowanej przez Firmę „RATAR” Sp. z o.o. w Tarnobrzegu, budowę Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Tarnobrzegu obsługującego miasta Tarnobrzeg, Mielec, Nowa Dęba, Baranów Sandomierski, Radomyśl Wielki, powiat tarnobrzeski oraz miasto Sandomierz, realizację nowego składowiska na obszarze projektowanego Zakładu Zagospodarowania Odpadów Tarnobrzeg – Mielec, likwidację składowiska odpadów w Padwi Narodowej. Podjęte zadania jak wyżej świadczą o tendencji do redukcji małych składowisk odpadów wybudowanych pod rządami „starych” przepisów ochrony środowiska, bez stosownych zabezpieczeń środowiska, dla których dostosowanie do obowiązujących przepisów byłoby zbyt kosztowne. 8. Projektowany system gospodarki odpadami komunalnymi, uwzględniający ich zbieranie transport, odzysk i unieszkodliwianie Założenia główne Przy opracowywaniu systemu gospodarki odpadami komunalnymi na obszarze gminy kierowano się następującymi założeniami: powołany zostanie Zakład Zagospodarowania Odpadów ZZO „TarnobrzegMielec” wg WPGO; na obszarze gminy będzie wprowadzona selektywna zbiórka odpadów; zebrane selektywnie odpady komunalne (odpady organiczne, surowce wtórne) poddawane będą w pierwszej kolejności procesowi odzysku (materiałów lub energii), zaś pozostałe odpady oraz odpady z procesów przetwarzania odpadów zebranych selektywnie, utylizowane będą termicznie i deponowane na składowiskach; prowadzone będą bardzo intensywne działania informacyjno-edukacyjne mające na celu zachęcanie mieszkańców do zagospodarowywania odpadów organicznych we własnym zakresie (kompostowanie przydomowe, karmienie zwierząt na terenach wiejskich itp.); zarówno system zbiórki opakowaniowych surowców wtórnych, jak i system odbioru odpadów niebezpiecznych od mieszkańców będzie uzupełnieniem 138 systemów postępowania z odpadami opakowaniowymi i niebezpiecznymi wynikających z: – Ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 11 maja 2001 r. (Dz. U. Nr 63 poz. 638 z 2001 r.); – Ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej z dnia 11 maja 2001 r. (Dz. U. Nr 63 poz. 639 z 2001 r.). 8.1. Osady ściekowe. Podstawowe cele w gospodarce osadami ściekowymi W zakresie gospodarki osadami ściekowymi przewiduje się osiągnięcie następujących celów zapewniających ochronę środowiska: – zwiększenie stopnia kontroli obrotu komunalnymi osadami ściekowymi celem zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa zdrowotnego i środowiskowego; – zwiększenie stopnia przetworzenia komunalnych osadów ściekowych; – maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego i chemicznego. 8.1.1. Projekt systemu gospodarowania osadami ściekowymi. W ramach gospodarowania osadami na terenie gminy Padew Narodowa zakłada się następujące działania: rolnicze wykorzystanie osadów ściekowych, spełniających odpowiednie normy przy uprawie roślin przemysłowych, rekultywacja zamykanego składowiska odpadów; wykorzystanie odpowiednio przygotowanych osadów na przesypkę na składowiskach (osad musi być ustabilizowany oraz maksymalnie odwodniony); Podejmowane działania związane z gospodarką osadami ściekowymi i sposób postępowania z nimi uzależnione są od składu tych osadów, popartego stosownymi badaniami, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych. 139 9. Odpady powstające w sektorze gospodarczym W dziedzinie gospodarki odpadami sektora gospodarczego przewiduje się osiągniecie następujących celów: – ograniczenie ilości powstawania odpadów gospodarczych; – zwiększenie udziału odpadów wykorzystanych i ponowne stosowanie w procesach produkcyjnych; – bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów. Wytwarzanie odpadów powinno być ograniczane na etapie produkcji, przekształcania, transportu i konsumpcji dóbr i towarów. Sfera produkcji i przetwarzania to przede wszystkim działania podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Warunkiem poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami jest doprowadzenie do sytuacji, w której każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą będzie konsekwentnie przyjmował odpowiedzialność za swój produkt. Dla osiągnięcia założonych celów konieczne jest zatem podjecie działań w kierunku: – wprowadzania procesów produkcyjnych i technologicznych, które przy porównywalnych kosztach wytwarzania gwarantować będą minimalizację powstawania odpadów; – stosowania w produkcji uzasadnionych technicznie i ekonomicznie, wysokogatunkowych surowców i produktów; – stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do zintensyfikowania działań zmierzających do maksymalizacji gospodarczego wykorzystania odpadów; – kontrolowania firm wykorzystujących odpady we własnym zakresie w celu stwierdzenia, czy działalność ta nie narusza przepisów ochrony środowiska; – zweryfikowania informacji odnośnie działalności drobnych firm zajmujących się zbieraniem i transportem odpadów pod katem zgodności i wydanymi decyzjami. Z uwagi na dużą różnorodność odpadów gospodarczych sposoby gospodarowania poszczególnych grup odpadów omówiono oddzielnie. Grupa 03 140 Odpady z przetwórstwa drewna oraz produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury. Na terenie gminy odpady z tej grupy powstają na wszystkich etapach obróbki drewna, a szczególnie w tartakach oraz zakładach drzewnych. Odpady rodzaju 03 01 05 a więc wióry, ścinki drewna, trociny są w całości wykorzystywane w istniejących tartakach. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 28 maja 2002 r. odpady z grupy 03 przekazywane są również osobom fizycznym lub innym jednostkom do wykorzystania na ich własne potrzeby. Grupa 08 Są to odpady farb, lakierów, szczeliw itp. W gminie odpady te powstają w małych przedsiębiorstwach i w gospodarstwach domowych. Ze względu na duże rozproszenie źródeł powstawania, właściwa gospodarka tymi odpadami jest utrudniona. Właściwe zorganizowanie gospodarki tymi odpadami przez samorząd gminy będzie polegać na: organizowaniu okresowych zbiórek odpadów lakierniczych (przy okazji zbiorki innych problemowych odpadów np., wielkogabarytowych, baterii); organizowaniu punktów gromadzenia (przy punktach gromadzenia odpadów niebezpiecznych, punktach handlowych prowadzących ten asortyment towarów). Grupa 13 Oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05 i 12). Do grupy 13 należą wszystkie oleje smarowe lub przemysłowe, a w szczególności zużyte oleje silników spalinowych i oleje przekładniowe, a także oleje smarowe, oleje do turbin i oleje hydrauliczne. Odpady z grupy 13 wytwarzane są w większości przez małe i średnie przedsiębiorstwa i zakwalifikowane są jako odpady niebezpieczne. Gospodarka tymi odpadami wg indywidualnych programów małych przedsiębiorstw. Grupa 15 Odpady opakowaniowe, sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nie ujęte w innych grupach. W ogólnej masie odpadów opakowaniowych odpady z papieru i tektury, tworzyw sztucznych, drewna, szkła i metali stanowią największy udział. Odpady z papieru to przede wszystkim tektura falista, papier z worków, makulatury, tektury pudełkowej. Odpady tego rodzaju podlegają recyklingowi i wykorzystywane są do powtórnej produkcji papieru i tektury nie stykających się z artykułami spożywczymi. Na terenie gminy Padew Narodowa odpady te wytwarzają małe i średnie przedsiębiorstwa, głównie jako tkaniny do wycierania, ubrania ochronne. Prognoza powstawania odpadów 141 Według krajowego planu gospodarki odpadami ilość odpadów opakowaniowych obliczona na podstawie prognozy demograficznej, mieszkaniowej, przemysłowej będzie wzrastała w okresach do roku 2006 o około 25% rocznie, po roku 2006 dynamika wzrostu odpadów powinna maleć i wyniesie około 8% rocznie do roku 2014. Niezbędny poziom recyklingu odpadów wynika z ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej z dnia 11.05.2001 r. (Dz. U. Nr 63). Zapisy tej ustawy wymagają, aby przedsiębiorca wprowadzający na rynek krajowy produkty w opakowaniach zapewnił ich wyznaczony stopień recyklingu. Określenie celów Podstawowym celem w gospodarce odpadami opakowaniowymi jest uzyskanie minimalnych poziomów: odzysku 50%, recyklingu 25% w 2007 roku oraz wdrożenie systemu selektywnej zbiórki opakowań poużytkowych. Proponowane działania i zadania Zapobieganie powstawaniu odpadów oraz ograniczenie deponowania opakowań poużytkowych na składowiskach przez: wprowadzenie instrumentów ekonomicznych, organizacyjnych i prawnych przeciwdziałających powstawaniu odpadów; organizowanie systemu zbiórki opakowań przydatnych do recyklingu; promowanie opakowań wielokrotnego użytku w uzasadnionych przypadkach z zachowaniem wymagań bezpieczeństwa i higieny; odzyskiwanie surowców lub energii z odpadów opakowaniowych; wtórne przetwarzanie odzyskanych surowców; uzgadnianie z zakładami przetwarzającymi odpady działań zapewniających odzysk i recykling na poziomie określonym ustawowo; działalność informacyjno – edukacyjna. Grupa 16 Na terenie gminy Padew Narodowa wytwarzane będą odpady z grupy 16 w wyniku eksploatacji pojazdów, remontów itp. Będą to następujące rodzaje odpadów: – filtry olejowe – 0,7 Mg/rok – zużyte opony – 10,0 Mg/rok – zużyte urządzenia – 6,0 Mg/rok 142 – elementy zużytych urządzeń – zużyte chemikalia – 20,0 Mg/rok – 0,3 Mg/rok Razem: 37,0 Mg/rok Grupa 17 Odpady tej grupy powstają w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym (remonty i rozbiórki) oraz w drogownictwie i kolejnictwie (prace remontowe i demontażowe). Dominujące ilości odpadów występują w następujących rodzajach: – – – – beton, gruz betonowy; gruz ceglany; żelazo, stal; gruz i materiały z rozbiórek. Poddawane w całości procesom odzysku są następujące rodzaje odpadów: szkło, asfalt, ołów, grunt z wykopów, gruz i materiały z rozbiórki. Gruz budowlany podlega odzyskowi prawie w 100%. Dobrze rozwinięty jest rynek odzysku złomów metalicznych i stopów metali poprzez system zbiórki bazujący na sieci punktów skupu. Zakłady przemysłowe przekazują te odpady bezpośrednio do hut gdzie stanowią część wsadu do pieca. Prognoza powstawania odpadów Głównym wytwórca odpadów z tej grupy będą firmy budowlane, remontowe, gospodarstwa domowe. Określenie celów Głównym celem w gospodarce odpadami budowlanymi jest zapobieganie ich powstawaniu u „źródła”, maksymalne wykorzystanie. Traktowanie odpadów jako potencjalne surowce wtórne obniży w konsekwencji pozyskiwanie i przetwórstwo surowców naturalnych. Proponowane działania i zadania Proponowane przedsięwzięcia w zakresie gospodarki odpadami budowlanymi powinny koncentrować się na: – organizacji systemu zbiórki, gromadzenia i transportu odpadów powstających sektorze małych i średnich przedsiębiorstw oraz u wytwórców indywidualnych; – selektywnej zbiórce wytwarzających; – rozwijaniu punktów skupu surowców wtórnych; – organizacji systemu informacji o odpadach i technologiach recyklingu. poszczególnych 143 rodzajów odpadów u podmiotów Jako zadanie priorytetowe wskazuje się na kontrolowany odzysk gruzu budowlanego, zwłaszcza betonowego, z uzyskaniem kruszywa konfekcjonowanego dla budownictwa i drogownictwa. Usługami w zakresie recyklingu gruzu budowlanego powinny zajmować się, w ramach swojej działalności, firmy budowlane bezpośrednio wykorzystujące otrzymane kruszywo na własne potrzeby. Według WPGO przewiduje się budowę instalacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów budowlanych w ramach działalności ZZO „Tarnobrzeg-Mielec”. Grupa 20 Odpady komunalne (wytworzone w zakładach przemysłowych) Odpady komunalne wytworzone w zakładach przemysłowych to przede wszystkim, papier, tektura, szkło tworzywa sztuczne, niesegregowane odpady komunalne, szlamy ze zbiorników bezodpływowych do gromadzenia nieczystości. Odpady te są podawane tym samym procedurom usuwania z terenu zakładów jak pozostałe odpady komunalne. Ilość odpadów komunalnych i osadów ściekowych w latach 2007-2011 w Mg/rok Lata Rodzaj odpadów 2007 Odpady komunalne 980 Osady ściekowe 5 2008 2009 2010 2011 1000 1000 1000 1000 6 8 10 12 10. Proponowany system gospodarki odpadami niebezpiecznymi W powiatowym PGO zaproponowano następujący system gospodarki odpadami niebezpiecznymi, oparty na trzystopniowym podziale zadań (zbiórka, gromadzenie i przygotowanie do transportu oraz odzysk/unieszkodliwianie). Zakłada się utworzenie sieci następujących obiektów: I stopień Gminne Punkty Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych (GPZON) przyjmujące bezpłatnie odpady niebezpieczne od mieszkańców regionu oraz małych przedsiębiorstw zlokalizowane w wyznaczonych miejscach, 144 Miejsca Zbiórki Wybranych Odpadów niebezpiecznych (MZWON) przyjmujących określone rodzaje odpadów niebezpiecznych takich jak np. nieużyteczne leki, akumulatory, przepracowane oleje) od mieszkańców regionu oraz małych przedsiębiorstw - zbiórka przez sieć handlową np. w aptekach, sklepach itp. II stopień Stacja Przeładunkowa Odpadów Niebezpiecznych (SPON) mająca na celu gromadzenie i sprawdzenie (kontrola i analizy wybranych grup odpadów) zebranych w gminnych punktach odpadów niebezpiecznych, odpowiednie przygotowanie ich do transportu oraz do zakładów unieszkodliwiania, utylizacji lub na składowisko. III stopień Projektowana instalacja do termicznego unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (z wyłączeniem odpadów medycznych) w Przedsiębiorstwie Termicznej Utylizacji RA-TAR w Tarnobrzegu, Baza Odnowy Komputerów w Tarnobrzegu Instalacje do odzysku surowców z odpadów – punkt demontażu sprzętu AGD i RTV przy projektowanym ZZO „Tarnobrzeg-Mielec”, Punkty Odbioru Samochodów (POS). Zatem najbliższy GPZON dla Gminy Padw Narodowa będzie znajdować się w Mielcu lub Tarnobrzegu. Niektóre istniejące auto-złomy po ich odpowiedniej modernizacji, polegającej na wprowadzeniu mechanizacji demontażu i odpowiedniego wyposażenia narzędziowego mogłyby być przekształcone w małe zakłady demontażu płytkiego. Wydaje się, że znaczna część auto-złomów jest w stanie wprowadzić modernizację własnymi środkami pod warunkiem zapewnienia znacznie większej niż obecnie podaży samochodów. Zgodnie z WPGO lokalizacja najbliższej Stacji Demontażu Samochodów dla powiatu, a zatem również dla Gminy Padew Narodowa, przewidziana jest w powiecie stalowowolskim lub rzeszowskim. Odpady zawierające azbest W maju 2002 r. został zatwierdzony przez Radę Ministrów „Program usuwania azbestu oraz wyrobów zawierających azbest występujących na terytorium Polski”. Warunkiem powodzenia tego programu jest w miarę dokładne oszacowanie potrzeb i dokonanie właściwej oceny kosztów usuwania wyrobów azbestowocementowych z budownictwa. 145 Zgodnie z art. 161 ust. 7 ustawy „Prawo ochrony środowiska” na podstawie informacji uzyskanych od osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami - wójt, burmistrz przedkładają wojewodzie informacje o rodzaju, ilości oraz miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska. Ponieważ odpady zawierające azbest mogą być unieszkodliwiane tylko poprzez składowanie, wyboru miejsca lokalizacji składowisk odpadów azbestowych należy dokonać w oparciu o wytyczne zawarte w dyrektywie 99/31/WE w sprawie składowania odpadów oraz rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy i eksploatacji, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów. Szacuje się, że na terenie gminy znajduje się około 5 tys. Mg płyt azbestowocementowych stosowanych jako pokrycia dachowe. Odpady te, z uwagi na zakaz stosowania azbestu, nie mogą być przedmiotem odzysku i muszą być w sposób bezpieczny dla ludzi i środowiska unieszkodliwiane przez składowanie. Przewidywany okres usuwania tych wyrobów zakłada się przynajmniej na 30 lat jako okres graniczny ich bezpiecznego użytkowania w warunkach polskich. Do 2014 roku powinno zostać usunięte około 70% pokryć dachowych, co stanowi ok. 3500 Mg. Pozostała ilość odpadów azbestowych zgodnie z WPGO będzie usuwana sukcesywnie do 2032 roku. WPGO wskazuje na budowę nowych składowisk lub adaptację już istniejących np. wydzielenie osobnej kwatery do deponowania odpadów azbestowych na terenie zarówno składowisk komunalnych jak i przemysłowych, w tym na wysypisku Kozodrze i Średnie Wielkie. Wskazuje się następujące rejony lokalizacji głównych składowisk tj.: Tarnobrzeg – „teren składowiska zewnętrznego zwałki” Kopalni Machów, wyrobiska „Kupno” (gm. Kolbuszowa), „Duląbka” (gm. Dębowiec), „Podborze” (gm. Radomyśl Wielki). Proponowane usytuowanie na terenie byłego zwałowiska zewnętrznego kopalni Machów nie spotkało się z akceptacją władz gminy Baranów Sandomierski, na której terenie miało by powstać składowisko. Wskazane w WPGO miejsce na lokalizację azbestu wyrobisko górnicze „Kupno” gm. Kolbuszowa posiada korzystne warunki geologiczne, lokalizacja i parametry wyrobiska sugerują możliwość wykorzystywania odpadów do wypełniania przestrzeni po eksploatowanym I piętrze iłów. Po ok. 2 latach od uruchomienia eksploatacji tego piętra, praktycznie od roku 2005 przez następne kilkadziesiąt lat, możliwym będzie przyjmowanie do 60 tys. m3 odpadów rocznie. Do rekultywacji wyrobiska mogą być wykorzystywane odpady stałe nie powodujące powstawania odcieków: odpady budowlane, odpady siarkowe, masy formierski itp. Szczególnie interesujące z gospodarczego i ekologicznego punktu widzenia, byłoby wykorzystanie odpadów azbestowych, między innymi z rozbiórki eternitowych pokryć dachowych i innych odpadów stałych zawierających azbest. Odpady te są zaliczane do niebezpiecznych. Zdolność przyjmowania odpadów w ilości ok. 70 tys. ton/rok zabezpieczyłaby potrzeby nie tylko województwa podkarpackiego, ale również województw ościennych gdzie brak jest tego typu składowisk. Gmina będzie mogła skorzystać z wyznaczonych składowisk do przyjmowania azbestu, a transportem i usuwaniem zajmować się będą firmy posiadające stosowne zezwolenia. 10.1. Schemat organizacyjny systemu. 146 Schemat organizacyjny systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi przedstawiono na Rysunku Nr 1, natomiast na Rysunku Nr 2 i 3 schematy przepływu strumieni odpadów niebezpiecznych. 147 Rys. 1. Schemat organizacyjny systemu gospodarki odpadami niebezpiecznymi (wytwórca odpadu – mieszkańcy regionu) Rys. 2. Schemat przepływu odpadów w Systemie Gospodarki Odpadami Niebezpiecznymi (wytwórca odpadu – małe przedsiębiorstwa) 148 Rys. 3. Schemat przepływu odpadów niebezpiecznych w Systemie Gospodarki Odpadami Niebezpiecznymi (wytwórca odpadów – duże i średnie przedsiębiorstwa) 149 10.2.Działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów. Nowoczesne i systemowe zorganizowanie gospodarki odpadami niebezpiecznymi w powiecie i gminie wymaga podjęcia takich działań, które umożliwią ich bezpieczne usuwanie, racjonalne segregowanie, a następnie odpowiednie wykorzystanie lub unieszkodliwianie. Powyższe uwagi dotyczą zarówno odpadów niebezpiecznych wytworzonych w przemyśle jak i występujących w strumieniu odpadów komunalnych. Odpady niebezpieczne wytwarzane w grupie odpadów komunalnych rozwożone będą z miejsc zbiórki i magazynowania do odbiorców zajmujących się ich unieszkodliwieniem. Aktualnie w Polsce istnieje wystarczająca ilość zakładów unieszkodliwiających większość odpadów niebezpiecznych. Natomiast baterie i akumulatory małogabarytowe nie są przetwarzane, gdyż w kraju brak jest odpowiedniej technologii. W związku z tym proponuje się, aby, do czasu uruchomienia technologii odzysku i unieszkodliwienia w/w odpadów, składować je selektywnie na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Zgodnie z WPGO, dla zoptymalizowania zbiórki odpadów olejowych od wytwórców rozproszonych, konieczne jest wypracowanie i wdrożenie nowych zasad ogólno wojewódzkiego zintegrowanego systemu zbiórki i zagospodarowania olejów przepracowanych. Podstawowymi elementami systemu powinny być gminne punkty zbiórki odpadów niebezpiecznych, w tym olejów odpadowych – przepracowanych. Do czasu wybudowania GPZON, funkcję punktu zlewu olejów może pełnić stacja paliwowa (przede wszystkim w dużych skupiskach ludzkich) przez zawarcie porozumienia gminy ze stacją. Stacje paliwowe zwolnione są z obowiązku uzyskania zezwolenia na zbiórkę i transport tego odpadu zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dn. 28 października 2002 r. (Dz. U. Nr 188, poz. 1575). Funkcję takiego punktu mogą też pełnić warsztaty samochodowe. Celem głównym jest również wdrożenie prawidłowego sposobu postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest tak, by wszyscy mieszkańcy gminy mieli możliwość legalnego ich zagospodarowania. Dla prawidłowego sposobu postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest, zgodnego z obowiązującym prawem, należy przedsięwziąć następujące działania techniczno-technologiczne uwzględniające: – niezbędne warunki przy pracach demontażowych wyrobów zawierających azbest pod kątem zdrowia ludzi i środowiska, – odpowiednie zabezpieczenie zdemontowanych wyrobów, – transport odpadów azbestowych. Dla prawidłowej gospodarki pojazdami wycofanymi z eksploatacji niezbędne jest stworzenie warunków o charakterze prawnym, organizacyjnym i technicznym do powstania systemu zbiórki, wykorzystania i unieszkodliwiania powstających odpadów motoryzacyjnych. 150 11.Zadania strategiczne obejmujące okres co najmniej 8 lat 11.1. Zadania strategiczne i niezbędne koszty związane z realizacją przedsięwzięć w gospodarce odpadami komunalnymi. Wprowadzanie w życie przyjętego planu gospodarki odpadami w sektorze komunalnym wiązać się będzie z koniecznością ponoszenia kosztów niezbędnych do realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych związanych z budową lub rozbudową zakładów zagospodarowania odpadów (ZZO), modernizacją, likwidacją oraz rekultywacją składowisk itp. Niezbędne dla realizacji założonych działań koszty wyliczono na podstawie: – kosztów jednostkowych zamieszczonych w WPGO. W oparciu o powyższe wskaźniki oraz sporządzone bilanse oszacowano dla powiatu tarnobrzeskiego niezbędne nakłady finansowe. Koszty inwestycyjne i pozainwestycyjne podano wraz z harmonogramem działań, /w kosztach uwzględniono udział gmin/: – krótkoterminowych (lata 2004 – 2007); – średnioterminowych (lata 2008 – 2011); – długoterminowych (lata 2012 – 2015). 11.1.1. Zadania strategiczne w gospodarce odpadami komunalnymi W tabeli Nr 1 zamieszczono dane dotyczące harmonogramu działań w sektorze komunalnym wraz inwestycyjnych planowanymi kosztami inwestycyjnymi w powiecie tarnobrzeskim wynikającymi z założonych działań. Tabela Nr 1. Zadania strategiczne w gospodarce odpadami komunalnymi w latach 2004-2015. Koszty Lata realizacji Opis zadania Potencjalne Lp Jednostki szacunk inwestycyjnego źródła 2004- 2008- 2012. realizujące owe lub działania 2007 2011 2015 finansowania [tys. zł] 1. Budowa ZZO „Tarnobrzeg –Mielec” 1. Budowa Termicznej środki unijne, Podmioty 1 Utylizacji Odpadów 25.000 25.000 NFOŚiGW, gospodarcze WFOŚiGW 1. Budowa dwóch urzędy gmin 5.000 2.500 2.500 środki unijne, 151 NFOŚiGW, WFOŚiGW 2 kompostowni 1. Budowa urzędy gmin, 3 „centralnego” starostwo składowiska odpadów powiatowe 1. Budowa linii do Podmioty 4 segregacji odpadów gospodarcze 1. Budowa linii do 5 demontażu odpadów wielogabarytowych i sprzętu AGD 1. Baza odnowy 6 komputerów 4.500 2.000 2.000 500 WFOŚiGW 2.000 2.000 - - środki unijne, NFOŚiGW, WFOŚiGW Podmioty gospodarcze 1.800 1.000 800 - WFOŚiGW Podmioty gospodarcze 60 - 30 30 środki unijne, NFOŚiGW, WFOŚiGW 2.200 2.200 - - środki własne 100 100 - - GFOŚiGW, środki własne 15 10 5 40.475 35.610 5335 1. Zakład odzysku i 7 unieszkodliwiania Podmioty odpadów gospodarcze budowlanych 1. Likwidacja Urząd Gminy, 8 składowiska podmioty w Padwi Narodowej gospodarcze 2. Likwidacja „dzikich” Urząd gminy wysypisk Razem: środki własne 530 - 11.1.2. Harmonogram i koszty działań nie inwestycyjnych Oprócz wymienionych w powyższych punktach kosztów inwestycyjnych oraz kosztów zbierania, transportu i odzysku/unieszkodliwiania odpadów, systemowa gospodarka odpadami wymaga prowadzenia działań nieinwestycyjnych, zestawionych w tabeli Nr 2. Tabela Nr 2. Harmonogram i koszt innych działań inwestycyjnych w sektorze komunalnym na lata 2004-2015. Lp . Opis zadania inwestycyjnego lub działania 1. Ciągła akcja edukacyjnoinformacyjna Lata realizacji Koszty Potencjal 200 201 Jednostki szacunk ne źródła 200 200 200 200 82realizujące owe finansow 4 5 6 7 201 201 [tys. zł] ania 1 5 wszystkie WFOŚiG jednostki W, zajmujące środki 30,0 5,0 5,0 10,0 10,0 się własne, gospodarką środki odpadami unijne 152 Gmina będzie również partycypować w utworzeniu i eksploatacji Gminnego Punktu Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych /GPZON/. Koszt budowy jednego GPZON wynosi ok. 140 tys. zł., natomiast roczny koszt eksploatacji jednego GPZON wynosi około 32 tys. zł. 153 11.1.3. Zasady finansowania. Źródła finansowania inwestycji w ochronie środowiska dzielą się na krajowe i zagraniczne nazywane powszechnie środkami pomocowymi. Do źródeł krajowych zalicza się: fundusze ekologiczne; różnego rodzaju fundacje; banki (w tym Bank Ochrony Środowiska); instytucje leasingowe; fundusze inwestycyjne; środki własne. Środki finansowe na ochronę środowiska mogą pochodzić z kilku źródeł i przybierać różne formy. Dzielą się one na źródła publiczne, pochodzące z budżetu państwa, samorządowe oraz pozabudżetowe. Środki budżetowe dominują obecnie na rynku finansowym ochrony środowiska i są wykorzystywane do wspierania realizacji polityki ekologicznej państwa oraz regionalnych i lokalnych programów ochrony środowiska. Drugą grupę źródeł finansowania inwestycji z zakresu ochrony środowiska stanowią instytucje sektora prywatnego, takie jak banki komercyjne, fundusze inwestycyjne oraz towarzystwa leasingowe. Formy finansowania inwestycji ekologicznych można podzielić na: zobowiązania finansowe (np. kredyty, pożyczki, obligacje, leasing), udziały kapitałowe (akcje i udziały w spółkach) oraz dotacje. Formy te czasami występują łącznie. W ostatnich latach najbardziej rozpowszechnione są pożyczki udzielane przez fundusze ekologiczne. Wykorzystywanie takich form, jak obligacje i leasing wymaga większych doświadczeń i umiejętności ze strony podmiotu realizującego inwestycje. Istotną cechą tej formy finansowania inwestycji jest dostosowanie oferty do potrzeb i wymagań klienta. Udziały kapitałowe są nową i rozwijającą się wraz z sektorem bankowym formą finansowania inwestycji ekologicznych. Angażowanie kapitału w produkcję urządzeń ochrony środowiska, doradztwo ekologiczne lub bezpośrednie finansowanie inwestycji to najczęściej wspierane przedsięwzięcia dokonywane na komercyjnych zasadach. Dotacje stanowią tradycyjną formę finansowania nakładów na szczególnie ważne inwestycje ekologiczne. Fundusze ekologiczne i fundacje oraz pomoc zagraniczna są głównymi źródłami dotacji. Banki, instytucje leasingowe i fundusze kapitałowe oferują najczęściej kredyty lub udziały kapitałowe. Formy mieszane, reprezentowane głównie przez preferencyjne pożyczki, angażują często dwa źródła finansowania oferując ściśle kontrolowaną i ukierunkowaną pomoc. 154 12. Niezbędne koszty związane z realizacją przedsięwzięć w gospodarce odpadami niebezpiecznymi i w sektorze gospodarczym. Wprowadzanie zakładanego w Planie Gospodarki Odpadami systemu zbiórki i unieszkodliwiania odpadów z sektora gospodarczego, a przede wszystkim odpadów niebezpiecznych, wymagać będzie ponoszenia znacznych kosztów, między innymi na: budowę gminnych punktów zbiórki odpadów niebezpiecznych (GPZON) i stacji przeładunkowej odpadów niebezpiecznych (SPON), budowę bazy odnowy komputerów (BOK), budowa instalacji do unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych w Tarnobrzegu. Koszty inwestycyjne w tabeli poniżej: Tabela Nr 3. Zestawienie i koszt działań inwestycyjnych w gospodarce odpadami niebezpiecznymi na lata 2004 – 2015. Koszt Lata realizacji Potencjalne Jednostki szacunko źródła 200420082012realizujące wy [tys. finansowani 2007 2011 2015 zł] a Przedsięwzięcia inwestycyjne i koszty w gospodarce odpadami niebezpiecznymi Budowa 2 GPZON FOŚiGW, środki urzędy gmin 140 70 70 unijne, środki własne Budowa SPON podmiot FOŚiGW, w Tarnobrzegu gospodarczy, środki Urząd 1600 1600 unijne, Marszałkowsk środki i własne Budowa Bazy podmiot FOŚiGW, Odnowy gospodarczy, środki Komputerów Urząd 500 250 250 unijne, w Tarnobrzegu Marszałkowsk środki i własne Zbiórka i zdeponowanie FOŚiGW, wyrobów środki zawierających podmioty 430 90 160 180 unijne, azbest na gospodarcze środki składowisku własne (realizacja do roku 2030) Budowa instalacji podmiot 6000 4000 2000 FOŚiGW, Opis zadania Lp inwestycyjnego lub . działania 1. 2. 3. 4. 5. 155 do unieszkodliwiania odpadów w Tarnobrzegu Razem: gospodarczy 8670 156 5760 2480 430 środki unijne, środki własne, kredyty - 13. Wnioski z oddziaływania projektu planu na środowisko oraz sposób ich uwzględnienia w planie. Obecny stan gospodarki odpadowej w gminie stwarza wiele problemów dla środowiska i należy zdać sobie sprawę, że w przypadku braku działań problemy będą się nawarstwiać, a powodowane przez nie zagrożenie znacznie zwiększać. W ostatnich latach podejmowane są działania mające na celu poprawę systemu gospodarowania odpadami i zmniejszenie oddziaływania na środowisko a jakość gospodarki odpadami nie odbiega od średniej krajowej. W celu osiągnięcia poprawy stanu środowiska wyznaczono, a w Planie przyjęto następujące cele w gospodarce odpadami: zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów; zapewnienie odzysku, w tym głównie recyklingu, odpadów których powstawania w danych warunkach techniczno-ekonomicznych nie da się uniknąć, unieszkodliwianie odpadów (poza składowaniem), bezpieczne dla zdrowia ludzkiego i środowiska składowanie odpadów, których nie da się z uwagi na warunki techniczno-ekonomiczne poddać procesom odzysku lub unieszkodliwiania. 13.1. Odpady powstające w sektorze komunalnym 13.1.1. Odpady komunalne W gospodarce odpadami komunalnymi krótkoterminowe oraz cele długoterminowe: określono następujące cele docelowo objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców gminy, kompostowanie we własnym zakresie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji do osiągnięcia poziomu kierowania na składowisko w ilości (wagowo) do 75% w roku 2010 oraz do 50% w roku 2014 – w stosunku do 1995 r., wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych poprzez ich selektywną zbiórkę do osiągnięcia poziomu w 2006 r. – 20%, w 2010 r. – 50% i w 2014 r. – 70%, 157 wydzielenie odpadów budowlanych ze strumienia odpadów komunalnych do osiągnięcia poziomu w 2006 r. – 15%, w 2010 r. – 40% i w 2014 r. 60%;, wydzielenie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych poprzez ich selektywną zbiórkę do osiągnięcia poziomu w 2006 r. – 15%, w 2010 r. – 50% i w 2014 r. – 80%, osiągnięcie w latach 2007 – 2010 poziomu odzysku 50% i poziomu recyklingu 25% dla odpadów opakowaniowych. Dla osiągnięcia założonych celów, konieczne jest podjęcie między innymi następujących działań: popularyzacja i konsekwentny rozwój systemów selektywnej zbiórki odpadów, w tym odpadów ulegających biodegradacji poprzez, m.in. zachęty finansowe np. obniżenie opłat za usuwanie odpadów z gospodarstw prowadzących zbiórkę selektywną i kompostowanie odpadów we własnym zakresie, prowadzenie kampanii edukacyjno – informacyjnej, wydzielenie ze strumienia odpadów komunalnych odpadów niebezpiecznych i prowadzenie odrębnej zbiórki tych odpadów, rozwój systemów wielkogabarytowych i budowlanych, pozyskania i zagospodarowania odpadów rekultywacja składowisk wyłączanych z eksploatacji oraz likwidacja tzw. „dzikich wysypisk”. 13.1.2. Komunalne osady ściekowe. W celu prawidłowego określenia gospodarki osadami komunalnymi w Planie określa się następujące cele do osiągnięcia: zwiększenie stopnia przetworzenia komunalnych osadów ściekowych, zwiększenie stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wymagań stawianych przez przepisy, tj. wzbogacanie osadu w wapno (tzw. higienizacja osadów); zwiększenia stopnia kontroli obrotu komunalnymi osadami ściekowymi celem zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa zdrowotnego i ochrony środowiska. Preferowane są następujące kierunki postępowania z osadami ściekowymi: kompostowanie, 158 wykorzystanie rolnicze jako nawozu do ekologicznej produkcji rolniczej, wykorzystanie do prac rekultywacyjnych na terenie zamykanych składowisk, do „przesypki” na eksploatowanych składowiskach oraz do odtwarzania gleb na terenach popowodziowych, 13.2. Odpady powstające w sektorze gospodarczym. Dla odpadów powstających w sektorze gospodarczym najważniejszym zamierzeniem jest zwiększenie udziału odzyskiwanych surowców i ponownie ich wykorzystanie w procesach produkcyjnych. Udział odpadów odzyskiwanych z sektora gospodarczego w 2010 r powinien wzrosnąć dwukrotnie w odniesieniu do 1990 roku. Promuje się wdrażanie nowych technologii „mało odpadowych” i „bezodpadowych”, metody czystej produkcji oraz budowę własnych instalacji służących odzyskowi i unieszkodliwianiu odpadów przez ich wytwórców (ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami). Wyznacza się następujące cele do osiągnięcie w okresie obowiązywania ustaleń Planu: zwiększenie stopnia wykorzystania odpadów, bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów; eliminacja zagrożenia ze strony odpadów pochodzenia zwierzęcego. Dla osiągnięcia założonych celów należy zrealizować następujące działania: systematyczne wprowadzanie bezodpadowych i mało odpadowych technologii produkcji, wprowadzenie metod i technologii „czystej produkcji” zmniejszenie ilości i uciążliwości wytwarzanych odpadów, powodującej stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do zintensyfikowania działań zmierzających do maksymalizacji gospodarczego wykorzystania odpadów, dostosowanie gospodarki odpadami do wymagań europejskich zawartych w znowelizowanych krajowych aktach prawnych i wytycznych, 159 wyeliminowanie nieprawidłowego unieszkodliwiania w tym także nielegalnego lub nieprawidłowego składowania. 13.3. Odpady niebezpieczne. W gospodarce odpadami niebezpiecznymi należy dążyć do osiągnięcia następujących celów: przeciwdziałanie powstawaniu odpadów niebezpiecznych, wdrożenie systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych. Aby w/w cele zrealizować należy systematycznie realizować następujące działania: wyodrębnić odpady niebezpieczne występujące w strumieniu odpadów komunalnych, objęcie systemem sektora małych i średnich przedsiębiorstw mających istotny udział w wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych; określenie zakresu niezbędnych modernizacji istniejących instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, określenie konieczności budowy nowych unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, instalacji do odzysku i zwiększenie odzysku surowców z odpadów niebezpiecznych, zmniejszenie zagrożenia zanieczyszczeniem wód powierzchniowych i podziemnych poprzez deponowanie w środowisku przekształconych odpadów niebezpiecznych (zestalanie, zeszklenie) oraz likwidację starych nieczynnych składowisk odpadów. 14. Sposób monitoringu i oceny wdrażania planu 160 14.1. Zasady zarządzania systemem Zarządzanie systemem gospodarki odpadami w Gminie Padew Narodowa wynika z: z ustawowo określonego zakresu zadań poszczególnych szczebli samorządów; zadań określonych w Planie Gospodarki Odpadami, zaakceptowanym przez Zarząd Gminy. Zadania te postawione zostaną Urzędnikowi ds. Gospodarki Odpadami. Ponadto, Plan Gospodarki Odpadami będzie skorelowany z całym systemem planowania na obszarze, zwłaszcza z: Programem Ochrony Środowiska (którego jest częścią), Planami zagospodarowanie przestrzennego, Studiami uwarunkowań i kierunków zagospodarowania, Planem wykorzystania energii, ochrony zdrowia itp. 14.2. Opiniowanie projektów planów gospodarki odpadami Według ustawy o odpadach projekt Planu Gminnego podlega zaopiniowaniu przez zarząd powiatu i województwa. Plany gospodarki odpadami w gminie wprawdzie „zabezpieczają” interesy lokalne, ale muszą być spójne z planami powiatowymi i planem wojewódzkim. W konsekwencji, w fazie wdrażania i monitorowania systemu są one przygotowane na współpracę z wojewódzkim Koordynatorem ds. Gospodarki Odpadami zarządzającym systemem. 14.3. Aktualizacja i modyfikacja planów Ustawa o odpadach wymaga, aby plany gospodarki odpadami aktualizowane były nie rzadziej niż raz na 4 lata. Organy wykonawcze poszczególnych szczebli przygotowują co 2 lata sprawozdanie z realizacji planów gospodarki odpadami. Sprawozdania te są przechowywane przez Sejmik Wojewódzki, Radę Powiatu i Radę Gminy. Jeżeli będzie wymagała tego sytuacja lokalna i uchwalony Plan będzie wymagał modyfikacji, konieczna stanie się aktualizacja Planu przed upływem wymaganych ustawowo 4 lat. 14.4. Sprawozdawczość wdrażania planów. Kolejnym elementem zarządzania i monitorowania systemem gospodarki odpadami jest sporządzanie raz na 2 lata raportów z postępów we wdrażaniu Planów Gospodarki Odpadami. 161 14.5. Wskaźniki monitorowania efektywności Planu Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Planu jest dobry system sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. W tabeli Nr 17 zaproponowano istotne wskaźniki przyjmując, że lista ta nie jest wyczerpująca i będzie sukcesywnie modyfikowana. Tabela Nr 4. Wskaźniki monitorowania Planu. Lp. Wskaźnik 1 2 Stan wyjściowy (rok 2002) 3 A. Wskaźniki stanu gospodarki odpadami i zmiany presji na środowisko 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych Ilość wytworzonych odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych Ilość zebranych odpadów komunalnych Stopień obsługi mieszkańców zorganizowaną zbiórką odpadów Ilość zebranych selektywnie materiałów w stosunku do ilości wytworzonych odpadów Ilość zebranych selektywnie odpadów ulegających biodegradacji w stosunku do ilości wytworzonych odpadów Ilość zebranych odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych w stosunku do ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych Udział odpadów z sektora komunalnego unieszkodliwianych przez składowanie Ilość sołectw prowadzących zbiórkę selektywną Ilość zakładów zagospodarowania odpadów wyposażonych w linie do segregacji odpadów 163 0,18 Mg/M/rok 2,0 kg/M/rok 0,16 Mg/mk/rok 90% 10,0% 0,2% 0,96% 90,% 0 0 11. 13. 14. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Ilość zakładów zagospodarowania odpadów wyposażonych w instalacje do przerobu odpadów ulegających biodegradacji Ilość eksploatowanych składowisk Ilość wytworzonych osadów ściekowych Ilość osadów ściekowych wykorzystanych na cele przemysłowe Ilość osadów ściekowych wykorzystanych na cele rolnicze Ilość osadów ściekowych przekształconych termicznie Ilość odpadów wytworzonych w sektorze gospodarczym Ilość odpadów z sektora gospodarczego poddanych odzyskowi Ilość odpadów z sektora gospodarczego unieszkodliwianych przez składowanie Ilość odpadów z sektora gospodarczego unieszkodliwianych innymi metodami niż składowanie 0 1 Docelowo 5 Mg s.m. 1 Mg 4 Mg 0 3000 Mg 500Mg 2500 Mg 10 Mg B. Wskaźniki świadomości społecznej 1. 2. 3. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy gospodarki odpadami wg oceny jakościowej Ilość i jakość interwencji (wniosków) zgłaszanych przez mieszkańców (np. dzikie wysypiska) Liczba, jakość i skuteczność kampanii edukacyjno-informacyjnych Opis liczba / opis liczba / opis Określenie powyższych wskaźników wymaga posiadania odpowiednich informacji: pochodzących z monitoringu środowiska (grupa A). Informacje te powinny być opracowane przez odpowiednie służby, pochodzących z przeprowadzenia odpowiednich badań społecznych (grupa B), np. raz na 4 lata. Badania te powinny być prowadzone przez wyspecjalizowane jednostki badania opinii społecznej. Mierniki społecznych efektów programu są wielkościami wolnozmiennymi. Są wynikiem badań opinii społecznej i specjalistycznych opracowań służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru przez społeczeństwo efektów planu przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do Urzędu Gminy. 164 W oparciu o analizę wskaźników grupy A i grupy B będzie możliwa ocena efektywności realizacji „Planu gospodarki odpadami” a w oparciu o tą ocenę – aktualizacja planu. 165 166 167
