ETYKA ZAWODOWA TERAPEUTY UZALEŻNIEŃ

ETYKA ZAWODOWA TERAPEUTY UZALEŻNIEŃ
Elżbieta Kobiałka
.
„Uzależnienie od alkoholu, czyli alkoholizm, jest chorobą, która zaczyna się i rozwija
podstępnie, bez świadomości zainteresowanej osoby. Polega na niekontrolowanym piciu
napojów alkoholowych i może doprowadzić di przedwczesnej śmierci1.”
Alkoholizm jest chorobą obciążoną szczególnym piętnem, wokół której krąży wiele
mylnych informacji i mitów. Każdy z nas ma w wyobraźni gotowy wizerunek alkoholika.
Zgodnie ze stereotypem, alkoholik należy do marginesu społecznego, jest obdarty i plugawy,
nurza się w rynsztoku, wódkę zdobywa w pokątnych melinach, bije żonę i płodzi zwyrodniałe
dzieci. Alkoholikiem może być każdy z wyjątkiem naszych znajomych i przyjaciół, mężów,
żon, matek, ojców, synów, córek, no i oczywiście nas samych. Właśnie z powodu mylnych
wyobrażeń i fałszywych mitów nie potrafimy zwykle rozpoznać alkoholizmu w naszym
najbliższym otoczeniu. Podobnie negatywny stereotyp dotyczy osób uzależnionych od
narkotyków i innych środków zmieniających świadomość.
Alkoholikiem może zostać każdy bez względu na wiek, płeć, poziom intelektualny,
zawód. Każdy kogo dotknęła ta choroba potrzebuje „pomocnej dłoni”, która pozwoli mu
wrócić do zdrowia i normalnego życia. Podstawową formą terapii jest psychoterapia
uzależnienia. Sam proces psychoterapii jest bardzo żmudny i trwa wiele miesięcy. Właśnie
dlatego należy zdać sobie sprawę z tego jak wielkim problemem społecznym jest alkoholizm,
jak trudno z nim walczyć i jak ważną i odpowiedzialną pracą jest zawód terapeuty uzależnień.
Lata dziewięćdziesiąte dwudziestego wieku i początek wieku dwudziestego
pierwszego, to czas kiedy wiele osób podjęło pracę w lecznictwie odwykowym. Osoby te nie
zawsze miały zawodowe doświadczenie a często zdarzało się, że nigdy nie pracowały jako
terapeuta uzależnień. Ludzie ci, nie mięli więc okazji do zapoznania się z zasadami
etycznymi, które obowiązują w tego rodzaju pracy.
„Mówiąc o etyce zawodowej mamy na myśli ogół ocen i zasad moralnych
obowiązujący członków danej grupy zawodowej [...]. kiedy postępowanie terapeuty jest
sprzeczne z tymi zasadami, odbiera ono pacjentowi szansę na odniesienia korzyści z terapii, a
tym samym wyrządza mu ogromną krzywdę2.”
Kodeks terapeuty uzależnień mówi o tym, że terapeutą uzależnień może być osoba,
która posiada odpowiedni certyfikat specjalisty psychoterapii uzależnień lub pracownika
lecznictwa odwykowego, który rozpoczął proces certyfikacji.
1
www. Alkoholizm.akcjasos.pl
Bohdan T. Woronowicz, Bez tajemnic o uzależnieniach i ich leczeniu, Instytut Psychiatrii i Neurologii,
Warszawa 2001
2
Dla terapeuty uzależnień główną i naczelną treścią jego pracy, winno być niesienie
pomocy ludziom, których dotknęła jakakolwiek forma uzależnienia lub współuzależnienia.
Terapeuta winien pomóc tym osobom wrócić do równowagi fizycznej, psychicznej i
społecznej.
Analizując Kodeks terapeuty uzależnień można dojść do wniosku , że wśród
zachowań sprzecznych z zasadami etyki zawodowej, wymienia się między innymi:

nadużywanie statusu terapeuty w celu osiągnięcia korzyści osobistych, np.
materialnych

odmienne podejście do pacjenta, które uwarunkowane jest aspektami nie mającymi
związku z terapią. Mowa tu o odmiennym traktowaniu na przykład pacjentów
bogatych i biednych, przystojnych i zaniedbanych, wykształconych i
niewykształconych

krytyczne wypowiadanie się o innych terapeutach w obecności pacjentów.
Zachowanie takie może zakłócić przebieg leczenia prowadzonego przez
skrytykowanego terapeutę, jeśli uczestniczy w nim pacjent, który wcześniej słyszał
niepochlebne uwagi na temat tegoż terapeuty

nadużywanie relacji pacjent – terapeuta w celu zawarcie związków nieformalnych
(męsko – damskich)

„wczorajszy chuch” czyli prowadzenie terapii pod wpływem alkoholu.
Wymienione wcześniej sytuacje na tyle zakłócają proces leczenia, że terapeuci nie umiejący
ich zniwelować nie powinni pracować w zawodzie, co najmniej do momentu wyeliminowania
tych problemów.
Każdy terapeuta uzależnień, aby prowadzić leczenie zgodnie z zasadami etycznymi
nie powinien:

posiłkować się metodami, które nie są do końca sprawdzone i które nie spełniają
profesjonalnie wymaganych standardów i kryteriów

przypisywać sobie kwalifikacji, których faktycznie nie posiada

akceptować tego, że terapie prowadza osoby, które nie posiadają odpowiednich
kompetencji

prowadzić terapii chorego, z którym łączą go silne emocje lub związki emocjonalno
– uczuciowe.
Na każdym terapeucie ciąży też szereg obowiązków narzuconych mu przez Kodeks.
Prowadzący terapię powinien:

znać granice swoich kompetencji i umieć prosić kolegów po fachu o pomoc jeśli
takowej potrzebuje

wiedzieć, że jego osobista sytuacja życiowa może wpłynąć na terapię, dlatego
powinien radzić się innych profesjonalistów, czy może pracować z konkratnym
pacjentem

bacznie obserwować czy jego koledzy i współpracownicy nie przedstawiają
swoich kwalifikacji i kompetencji zawodowych niezgodnie z faktyczną, realna
sytuacją.
Kodeks terapeuty uzależnień nabiera szczególnego znaczenia gdy terapeuta leczy
osobę małoletnią.
Tacy pacjenci powinni być traktowani w sposób szczególny, ze względu na to iż nie
mają pełnej możliwości stanowienia o własnej osobie. Terapeuta pracujący z
małoletnim powinien przede wszystkim kierować się jego dobrem. Każdy małoletni
pacjent ma takie same prawa jak pacjent dorosły. Każdy kontakt nieletniego pacjenta z
terapeutą nie może być realizowany pod wpływem presji za strony instytucji lub
innych osób dorosłych, które decydują o małoletnim. Jeżeli taka sytuacja miałaby
miejsce to terapeuta ma prawo odmówić współpracy z tymi osobami czy też
instytucjami.
Analiza kodeksu terapeuty uzależnień doprowadza nas do wniosku, że
terapeuta powinien przestrzegać takich zasad jak:

ochrona anonimowości pacjenta

analiza problemów leczonego tylko z ludźmi, którzy współuczestniczą
w terapii

zbieranie tylko tych danych, które są absolutnie konieczne do prowadzenia
terapii. Niedopuszczalne jest zaspokajanie swej ciekawości związanej z chęcią
zdobycia wiedzy na temat osobistego życia pacjenta

jednakowe traktowanie pacjentów o odmiennej płci, wieku, zawodzie, rasie,
wyznaniu, orientacji seksualnej.
Ważną rzeczą jest również to, aby terapeuta, jeśli korzysta z jakichkolwiek używek,
robił to w sposób kontrolowany.
Wszyscy terapeuci są zobowiązani do bezwzględnego przestrzegania zasad
Kodeksu etyczno – zawodowego oraz do upowszechniania ich wśród innych
terapeutów. Każde postępowanie niezgodne z kodeksem wiąże się z koniecznością
wyciągnięcia sankcji, o których mowa jest w Regulaminie komisji Etycznej.