1941: Plan Barbarossa

1941: Plan Barbarossa
Nad ranem 22 czerwca 1941 roku wojska niemieckie i sprzymierzone z nimi oddziały
innych państw zaatakowały Związek Sowiecki, angażując cztery milionów żołnierzy do
największej operacji sił lądowych w historii. Krwawa konfrontacja dwóch dominujących na
kontynencie ideologii totalitarnych stała się faktem. 129 lat wcześniej tym samym szlakiem
podążały na Moskwę wojska cesarza Francuzów Napoleona Bonaparte.
Dzień wcześniej Stalina i Hitlera łączyła przyjaźń i wspólny podział kontynentu. Ostatnie transporty
na zachód z sowieckimi surowcami – ropą naftową i zbożem przekraczały granicę wytyczoną po IV
rozbiorze Polski.
Mieszkańcy wschodnich województw dawnej II Rzeczpospolitej byli świadkami zmasowanego ataku
w ramach wojny błyskawicznej i panicznej ucieczki rzesz zgromadzonych na granicy „przyjaźni”
krasnoarmiejców. Inwazja uratowała przed kolejną falą wywózek na wschód kilkadziesiąt tysięcy
Polaków, ale przyniosła też bezmiar tragedii wojny totalnej.
Cios armii niemieckiej rozgromił potężny związek operacyjny Front Zachodni Robotniczo-Chłopskiej
Armii Czerwonej, dowodzony przez doświadczonego gen. armii Dmitrija Pawłowa. Trzy lata później
na niemal tym samym terenie dzisiejszej Białorusi została rozbita niemiecka Grupa Armii „Środek”.
Krucjata swastyki
Atakowi Niemiec i sprzymierzonych z nimi państw na ZSRR nadano kryptonimy Plan Barbarossa
(Unternehmen Barbarossa). Plany snute w XII wieku przez cesarza Fryderyka I Barbarossę w XX
wieku postanowili wcielić w życie niemieccy narodowi socjaliści. Cesarz Barbarossa utonął w trakcie
III wyprawy krzyżowej do Jerozolimy.
W szeregach agresorów znaleźli się też obywatele innych europejskich państw, przekonanych o
konieczności walki z komunizmem – Francuzi od de Brinona, hiszpańska Błękitna Dywizja, Legion
Waloński, Chorwaci, Włosi, Słowacy, Rumuni, Finowie, Węgrzy.
W operacji Barbarossa obok ponad 3 milionów żołnierzy – Niemców, walczyło więc m.in. ćwierć
miliona Włochów, 300 tys. Rumunów oraz stopniowo dołączający do nich mieszkańcy dawnych
republik ZSRS. Pod sztandarami ze swastyką służyło w czasie wojny ponad pół miliona Rosjan,
Ukraińców, Łotyszy, Litwinów oraz mieszkańców Kaukazu i Dalekiego Wschodu.
Niemcy byli o krok od zwycięstwa. O ich klęsce zdecydowała pogoda, wielki obszar ZSRS, błędy
Hitlera i niedoszacowanie sił przeciwnika.
Siły
Pierwotny plan ataku przewidywał rozpoczęcie działań wojennych w połowie maja 1941 r. Jednak
Hitler musiał je przesunąć z powodu działań wojennych na Bałkanach – w Jugosławii i w Grecji.
Ta gigantyczna operacja militarna była też jedną z największych w dziejach. Do działań na froncie
wschodnim skoncentrowano 4,5 mln żołnierzy – w 135 dywizjach niemieckich, wspieranych przez 29
dywizji wystawionych przez sprzymierzonych.
Niemcy uderzyły dysponując na wschodzie 3,6 tys. czołgów, 12,6 tys. dział i moździerzy oraz blisko 3
tys. samolotów.
Pierwszego dnia wojny wojska niemieckie przedostały się na kierunku brzeskim na 50 km w głąb
terenów zajmowanych przez ZSRR i dotarły do Kobrynia.
Atak zaskoczył Armię Czerwoną. Stalin był przekonany, że Niemcy nie mieli zamiaru atakować
ZSRS. Informacje o nadciągającej inwazji Stalin traktował jako brytyjską prowokację, mającą
wciągnąć ZSRS do wojny.
Agenci sowieccy z grupy „Czerwona Orkiestra” oraz Richard Sorge podali nawet Stalinowi dokładną
datę ataku. Dyktator nie uwierzył. Kiedy 21 czerwca 1941 roku niemiecki żołnierz Alfred Lieskoff
przeszedł na stronę sowiecką i uprzedził, że o 4 rano następnego dnia rozpocznie się natarcie Stalin,
otrzymawszy meldunek, miał rzec, że to niemieccy generałowie podrzucili szpiega, by sprowokować
konflikt.
Generalissimus szykował się bowiem do ataku, a nie do obrony. W sytuacji, kiedy na Zachodzie
padały kolejne państwa, czuł możliwość poniesienia rewolucji do Atlantyku. Hitler postawił zaś na
wojnę błyskawiczną. Nie docenił przy tym potencjału olbrzymiego, rządzonego przez dyktaturę
państwa.
Na zdjęciach filmowych z pierwszej fazy inwazji widać niezliczone rzesze wziętych do niewoli
sowieckach jeńców i ogrom zniszczonego sprzętu. ZSRS szykował się bowiem do inwazji na Zachód.
Armia Czerwona liczyła w czerwcu 1941 r. ponad 5,3 mln żołnierzy, z czego 2,9 mln stacjonowało w
zachodnich okręgach wojskowych. Jednak armia ta cierpiała na brak oficerów liniowych i sztabowych,
skutecznego systemu łączności, saperów i mechaników pojazdów.
W wyniku Wielkiej Czystki przeprowadzonej w latach 1937-39 w Armii Czerwonej brakowało 100 tys.
obsady oficerskiej. Mimo paktu o nieagresji w niektórych kręgach wojskowych zdawano sobie
sprawę z rosnącego zagrożenia ze strony Niemiec. Najwyraźniej w czerwcu 1941 r. na wschodzie
przyśpieszono plany inwazji na kontynent.
13 czerwca 1941 r. rozpoczęło się przesuwanie ofensywnych oddziałów sowieckich ku granicom.
Stąd po przełamaniu obrony wojska niemieckie napotkały armie drugiego rzutu, a lotnictwo
sowieckie podjęło w czerwcu ataki na rumuńskie szyby naftowe. To zmiana wektorów powodowała,
że z potencjalnego agresora stali się obrońcami.
Mocną stroną Armii Czerwonej były siły pancerne. Łącznie ZSRR dysponował około 20 tys. czołgów.
W zachodnich republikach, sąsiadujących z linią podziału stref wpływów z Niemcami, zgromadzono
około 11 tys. czołgów.
Co prawda zarzucona została koncepcja gen. Pawłowa o ofensywie przeciwko III Rzeszy z rejonu
białostockiego, ale przyjęty został jeden z wariantów planu zakładający przeprowadzenie uderzenia
siłami pancernymi.
Ówczesna broń pancerna ZSRS przewyższała technologicznie niemieckie rozwiązania. Chodzi tu
głównie o T-34, KW-1, KW-2. Czołg T-34 wyznaczył nawet nowe standardy w broni pancernej. W
rejonie Beresteczka 24 czerwca 1941 r. Niemcy napotkali radzieckie czołgi KW-1 i KW-2 uzbrojone w
armaty kalibru 76 mm i 152 mm. Wzbudziło to ich wielkie zdziwienie, że Armia Czerwona dysponuje
taką bronią pancerną.
Niestety dla Armii Czerwonej część maszyn starszego typu wymagała modernizacji lub remontu
kapitalnego. W pierwszych dniach operacji Barbarossa masa czołgów ulegała awariom, a ich wraki
pozostały w garnizonach lub na poboczach dróg.
Sukces w drugim etapie „wojny ojczyźnianej” nastąpił po tym, jak pełną parą ruszyły przeniesione za
Ural zakłady zbrojeniowe. Przed atakiem, na szczęście dla Stalina, od tygodnia prowadzona była
mobilizacja Armii Czerwonej. Dzięki niej do końca czerwca 1941 r. w dalekich częściach ZSRR
zmobilizowano 5 mln ludzi. Generalissimus Józef Stalin milczał przez pierwsze dni wojny. Odezwał
się dopiero 3 lipca 1941 r. wzywając do nieustępliwej walki przeciwko Niemcom w ramach „wielkiej
wojny ojczyźnianej”.
ASG
fot.Wikipedia/Bundesarchiv
www.solidarnosc.gda.pl