Środkowa Odra - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we
advertisement
Projekt pn. „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce” ETAP I Region wodny Środkowej Odry Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na zamówienie Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej Kraków, 2010 Opracował zespół pod kierownictwem mgr inż. Agnieszki Hobot w składzie: inż. Katarzyna Banaszak mgr Michał Będkowski mgr inż. Magdalena Dołęga mgr inż. Magdalena Grzebinoga dr Jacek Gurwin mgr inż. Dorota Horabik mgr inż. Michał Jarząbek mgr Michał Jekiełek mgr Agnieszka Kleszcz mgr inż. Łukasz Kołbut mgr inż. Małgorzata Komosa mgr Dariusz Krawczyk mgr inż. Krzysztof Krawczyk dr hab. Henryk Marszałek mgr inż. Aleksandra Mazur mgr inż. Katarzyna Moskal-Markiewicz mgr inż. Ewa Nykiel mgr inż. Michał Olszar mgr inż. Bartłomiej Paluszkiewicz dr inż. Magdalena Paszkiewicz dr Lech Poprawski mgr Krzysztof Ruba mgr inż. Katarzyna Sowioska dr Mirosław Wąsik mgr Marcin Wierzbioski konsultanci merytoryczni: dr inż. Wojciech Indyk dr inż. Adam Jarząbek dr inż. Stanisław Mazoo dr inż. Andrzej Potocki mgr inż. Stefan Sarna GIOŚ Główny Inspektorat Ochrony Środowiska GIS Systemy Informacji Geograficznej GUS Główny Urząd Statystyczny GZWP Główny Zbiornik Wód Podziemnych JCWP jednolita częśd wód powierzchniowych JCWPd jednolita częśd wód podziemnych KZGW Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej MEW mała elektrownia wodna MhP Mapa Hydrogeologiczna Polski MPHP Mapa Podziału Hydrograficznego Polski ONO obszar najwyższej ochrony OSO obszary specjalnej ochrony ptaków (NATURA 2000) OWO obszar wysokiej ochrony PGW plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza RDW dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna RZGW Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej SCW sztuczna częśd wód SCWP scalona częśd wód powierzchniowych SOO specjalne obszary ochrony siedlisk (NATURA 2000) SSQ średnia z przepływów rocznych z wielolecia SNQ średnia z najmniejszych przepływów rocznych z wielolecia SZCW silnie zmieniona częśd wód UE Unia Europejska WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Spis treści I. Charakterystyka regionu wodnego ........................................................................... 10 1. Położenie geograficzne ................................................................................................. 10 2. Klimat ............................................................................................................................ 12 3. Obszary chronione przyrodniczo .................................................................................. 13 4. Budowa geologiczna ..................................................................................................... 18 5. Warunki hydrogeologiczne ........................................................................................... 19 5.1 Ogólna charakterystyka ................................................................................................ 19 5.2 Odwzorowanie położenia granic jednolitych części wód podziemnych z uwzględnieniem rejonów wodnogospodarczych ...................................................... 21 5.3 Identyfikacja presji i oddziaływao zmian zwierciadła wody ......................................... 21 6. Zarys hydrograficzno-hydrologiczny............................................................................. 22 6.1 Ogólna charakterystyka ................................................................................................ 22 6.2 Jednostki bilansowe regionu wodnego ........................................................................ 23 6.3 Podział na kategorie wód ............................................................................................. 24 7. Obszary chronione i wykaz wód ................................................................................... 25 8. Charakterystyka społeczno-gospodarcza ..................................................................... 28 8.1 Demografia ................................................................................................................... 28 8.2 Profil gospodarczy i użytkowanie regionu wodnego, w tym identyfikacja głównych obszarów zabudowanych o zaburzonej retencji .......................................................... 28 9. Kierunki rozwoju wynikające z analizy wojewódzkich planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie gospodarki wodnej ........................................................... 30 10. Ocena stanu jednolitych części wód............................................................................. 44 10.1 Wody powierzchniowe ................................................................................................. 44 10.2 Wody podziemne.......................................................................................................... 47 10.3 Obszary chronione ........................................................................................................ 48 11. Podsumowanie identyfikacji znaczących oddziaływao antropogenicznych i oceny ich wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych ............................................. 49 11.1 Punktowe źródła emisji zanieczyszczeo ....................................................................... 49 11.2 Rozproszone źródła emisji zanieczyszczeo ................................................................... 50 11.3 Obszarowe źródła emisji zanieczyszczeo...................................................................... 51 11.4 Pobory wody wraz z opisem istniejących stref ochronnych ujęd wód oraz charakterystyką przerzutów wody ............................................................................... 54 7 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. 11.5 Pobory kruszywa........................................................................................................... 61 11.6 II. III. Obiekty hydrotechniczne służące korzystaniu z wód ................................................... 62 Literatura ................................................................................................................. 64 Spis tabel ................................................................................................................. 66 IV. Spis rysunków .......................................................................................................... 67 8 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Mapy: Mapa nr 1. Charakterystyka geograficzna i przyrodnicza Mapa nr 2. Charakterystyka geologiczna i hydrogeologiczna Mapa nr 3. Charakterystyka hydrograficzna i hydrologiczna Mapa nr 4. Charakterystyka obszarów chronionych ujętych w rejestrze Mapa nr 5. Identyfikacja znaczących oddziaływao antropogenicznych wpływających na stan wód powierzchniowych i podziemnych – częśd 1 Mapa nr 6. Identyfikacja znaczących oddziaływao antropogenicznych wpływających na stan wód powierzchniowych i podziemnych – częśd 2 Mapa nr 7. Identyfikacja znaczących oddziaływao antropogenicznych wpływających na stan wód powierzchniowych i podziemnych – częśd 3 Mapa nr 8. Rozproszone źródła zanieczyszczeo Mapa nr 9. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych Mapa nr 10. Ocena stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych Mapa nr 11. Ocena stanu biologicznego jednolitych części wód powierzchniowych Mapa nr 12. Ocena stanu fizyko – chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych 9 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. I. Charakterystyka regionu wodnego 1. Położenie geograficzne Region wodny Środkowej Odry, o powierzchni 39 300 km2, położony jest w obrębie pięciu województw południowo-zachodniej Polski. Swoim zasięgiem obejmuje 98,8% powierzchni województwa 53% województwa lubuskiego, dolnośląskiego, 12,7% 79,7% powierzchni województwa województwa opolskiego, wielkopolskiego i 7,6% województwa śląskiego. Wg podziału fizycznogeograficznego Kondrackiego (1998) region wodny Środkowej Odry położony jest w obrębie 18 makroregionów: Niziny Śląskiej, Wyżyny Śląskiej, Wyżyny Woźnicko–Wieluoskiej, Przedgórza Sudeckiego, Sudetów Wschodnich, Sudetów Środkowych, Sudetów Zachodnich, Pogórza Zachodniosudeckiego, Niziny Śląsko-Łużyckiej, Wału Trzebnickiego, Obniżenia Milicko-Głogowskiego, Wzniesieo Łużyckich, Obniżenia Łużyckiego, Wzniesieo Zielonogórskich, Niziny Południowowielkopolskiej, Pojezierza Leszczyoskiego, Pradoliny Warciaosko-Odrzaoskiej oraz Pojezierza Lubuskiego. W południowo-wschodniej i centralnej części regionu wodnego leży Nizina Śląska. Nizina Śląska to rozległa równina, której jedną z osi jest rzeka Odra. Na powierzchni Niziny Śląskiej zachowały się formy polodowcowe takie jak ozy, kemy i wzgórza morenowe. W obrębie regionu wodnego, w jego południowo – wschodniej części, położona jest Wyżyna Śląska, która rozciąga się od północnego – zachodu w kierunku południowo – wschodnim. W północnej części Wyżyny Śląskiej występuje wysoczyzna tzw. Działu Strzeleckiego (180-200 m), a na południu znajduje się zwężenie i obniżenie pasma wzniesieo Pagór Sarnowskich na północ od Toszka i Piskowic. Najwyższym wzniesieniem jest szczątkowy komin wulkaniczny Góry Św. Anny (400 m n.p.m.). Góra Św. Anny opada 170 metrowym progiem w kierunku południowym ku dolinie Odry. Region wodny Środkowej Odry swym zasięgiem obejmuje również północnozachodnią, zachodnią oraz południowo-zachodnią częśd Wyżyny Woźnicko-Wieluoskiej. Obszar ten charakteryzuje się występowaniem monoklinalnego pasa wzniesieo, którego najwyższy punkt sięga 360 – 380 m n.p.m. na południu i obniża się ku północy do 260 – 280 m. W północnej części regionu wodnego Środkowej Odry leży Wał Trzebnicki – wyraźny pas wzniesieo o wysokościach bezwzględnych bliskich 300 m n.p.m., długości 200 km i szerokości 10 km. Rozciąga się on od okolic Żarów na zachodzie po okolice Ostrzeszowa na wschodzie. 10 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Od północy z Wałem Trzebnickim sąsiaduje Obniżenie Milicko-Głogowskie, które jest pasem obniżeo w pewnej części o cechach pradoliny, a częściowo o cechach zagłębieo koocowych stadiału Warty. Obniżenie to zajmuje obszar 3 239 km2. Północno-zachodnią częśd regionu wodnego zajmuje Nizina Śląsko-Łużycka. Nizinę tą pokrywają w dużej części piaszczyste zwydmione stożki napływowe rzek spływających z Sudetów i Gór Łużyckich, głównie Nysy Łużyckiej, Bobru i Kwisy. Region wodny Środkowej Odry swym zasięgiem obejmuje także obszar położony na północny – zachód od Niziny Śląsko-Łużyckiej – Wzniesienia Łużyckie oraz Obniżenie Dolnołużyckie. Na północ od Niziny Śląsko-Łużyckiej są położone Wzniesienia Zielonogórskie. Makroregion ten stanowi pas wzniesieo związanych ze skrajnym zasięgiem ostatniego zlodowacenia. Jego powierzchnia jest równa 1 411 km2. Sąsiednim makroregionem jest Pradolina Warciaosko-Odrzaoska. Stanowi ona zachodnią częśd Pradoliny Toruosko-Eberswaldzkiej i pokrywają ją formy powstałe podczas ostatniego zlodowacenia. Południową granicę regionu wodnego Środkowej Odry wyznaczają Sudety. Należą do nich makroregion Przedgórze Sudeckie, Pogórze Zachodniosudeckie, Sudety Zachodnie, Środkowe i Wschodnie. Przedgórze Sudeckie to falista równina wznosząca się na wysokośd 200 do 350 m n.p.m. Ponad tą równiną górują wzniesienia Wzgórz Strzegomskich (359 m n.p.m.), Masywu Ślęży (718 m n.p.m.) i Wzgórz Strzelioskich (350 do 492 m n.p.m.). Pomiędzy nimi rozpościerają się obniżenia o genezie tektonicznej takie jak Podsudeckie oraz Otmuchowskie. Pogórze Zachodniosudeckie cechuje się rzeźbą wyżynną i jest wzniesione od 200 do ponad 500 m n.p.m. Od zachodu Pogórze rozcina Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie o genezie tektonicznej, wykorzystywane przez górną Nysę Łużycką. Dalej rozciąga się typowo rolnicze Pogórze Izerskie o wysokości 300 do 500 m n.p.m., Pogórze Kaczawskie z charakterystycznymi nekami wulkanicznymi jak Ostrzyca (501 m n.p.m.) oraz Grodziec (89 m n.p.m.) i Pogórze Bolkowsko-Wałbrzyskie. Sudety Zachodnie rozciągają się od Gór Łużyckich na zachodzie po Bramę Lubawską na wschodzie. Na północy makroregionu położone są Góry Kaczawskie (724 m n.p.m.), tworzące dwa pasma oddzielone doliną Kaczawy. Wewnętrzny uskok sudecki oddziela ten obszar od kolejnego – Kotliny Jeleniogórskiej. Wznosi się ona na wysokośd 330 – 400 m n.p.m. Nad Kotliną od południa górują Karkonosze, będące najwyższym pasmem Sudetów z kulminacją Śnieżka 1602 m n.p.m. Sudety Środkowe są najniższą częścią Sudetów, rzadko przekraczają 1000 m n.p.m. Rozciągają się one od Bramy Lubawskiej na zachodzie, aż po Kotlinę Kłodzką na wschodzie. Sama Brama Lubawska jest obniżeniem śródgórskim wypreparowanym w mało odpornych skałach. Dalej wznoszą się niewysokie izolowane wzniesienia 11 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. o maksymalnej wysokości 854 m n.p.m. – Góry Wałbrzyskie. Z kolei Góry Kamienne cechują się nie wyrównanym profilem linii grzbietowej i bardzo stromymi stokami, co zawdzięczają odporności skał podłoża. Góry Sowie są zrębem tektonicznym o stromych i uskokowych stokach i zrównanych wierzchowinach w poziomie 800 do 900 m n.p.m. ponad którymi górują kopulaste szczyty takie jak Wielka Sowa 1014 m n.p.m. Ich orograficznym przedłużeniem są znacznie niższe Góry Bardzkie, przecięte antecedentnym przełomem Nysy Kłodzkiej. Góry Stołowe są pasmem inwersyjnym, budują je skały zalegające poziomo tworząc dwustopniowe stoliwo z kulminacją Wielkiego Strzelioca 919 m n.p.m. Kotlina Kłodzka położona jest na wysokości 350 do 450 m n.p.m. W dno Kotliny wcina się Nysa Kłodzka i jej dopływy do głębokości 50 – 80 m. W granicach Polski znajduje się północno-zachodni fragment Sudetów Wschodnich z Masywem Śnieżnika 1 425 m n.p.m oraz Górami Złotymi i Opawskimi. Od Masywu Śnieżnika odchodzi pięd odgałęzieo, przy czym najdłuższe z nich ma przebieg północno zachodni i oddziela zlewnię Nysy Kłodzkiej od Białej Lądeckiej. Najwyższym szczytem jest tu Średniak 1210 m n.p.m. Z kolei w południowo zachodnim paśmie znajduje się Trójmorski Wierch, gdzie graniczą ze sobą trzy dorzecza – Odry, Łaby i Dunaju (Kondracki 1998). 2. Klimat Region wodny Środkowej Odry odznacza się jednym z cieplejszych klimatów w Polsce. Jedynie obszar Sudetów wyróżnia się surowymi warunkami klimatycznymi. Nizina Śląska jest położona w granicach klimatu umiarkowanego przejściowego. Dzięki temu okres zimowy jest bardzo krótki, a wiosna pojawia się wcześnie. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8,7°C i jest najwyższa w Polsce. Amplituda temperatury powietrza wynosi 23°C. Wielkośd opadów na terenie Niziny Śląskiej to około 450 mm. Okres wegetacyjny również jest najdłuższy w Polsce i wynosi 230 dni. Tak korzystne cechy klimatyczne wynikają z istnienia na południowym-zachodzie bariery górskiej Sudetów. Sprawia to, że przy wiatrach południowo-zachodnich zmniejsza się wilgotnośd, spada zachmurzenie, a wzrasta temperatura. Natomiast gdy pojawiają się wiatry północnowschodnie wzrastają opady i liczba burz. Takie zjawiska są związane z przesuwaniem się niżów barometrycznych i przebiegiem frontu polarnego. Warunki klimatyczne na Nizinie Śląsko-Łużyckiej zbliżone są bardzo do tych, jakie panują na Nizinie Śląskiej. Kiedy wieją wiatry zachodnie, powstaje tak zwany efekt fenowy, który znacznie ociepla klimat niziny. Na rozpatrywanym obszarze dominują wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Średnia roczna temperatura powietrza zarówno dla Legnicy jak i całego powiatu legnickiego, wynosi ok. 8,5°C. Długośd okresu wegetacyjnego szacuje się na 220 dni. Średnia roczna suma opadów kształtuje się ok. 600 mm. 12 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Warunki klimatyczne dla rejonu Zielonej Góry podobne są do tych jakie panują na Nizinie Śląskiej i Śląsko-Łużyckiej. Średnia temperatura powietrza w styczniu dla stacji meteorologicznej w Zielonej Górze wynosi 2,1°C, natomiast średnia lipca - 18,0°C. Suma roczna opadów wynosi 607 mm (Janka, 2003). Klimat gór jest znacznie bardziej surowy w porównaniu z innymi obszarami. W Karkonoszach występuje 5 pięter klimatycznych. W porównaniu do Tatr, piętra położone są niżej, średnio o 250-300 m. Roczne sumy opadów wynoszą od 700-800 mm w piętrze podgórskim do 1 150 mm w piętrze niwalnym. Średnie roczne temperatury kształtują się na poziomie od 7°C w piętrze podgórskim do 0,1°C na Śnieżce. W Kotlinie Jeleniogórskiej, w Cieplicach, średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,1°C, przy rocznej sumie opadów atmosferycznych 699 mm. W Karpaczu u podnóża Karkonoszy średnia roczna temperatura jest niższa i wynosi 6,4°C, przy rocznej sumie opadu w wysokości 997 mm. Natomiast maksima są notowane na szczycie Śnieżki – średnia roczna temperatura nie przekracza 0,1°C przy sumie opadu w wysokości 1150 mm (Kondracki 1998). 3. Obszary chronione przyrodniczo Ochrona przyrody ma na celu zachowanie stabilności ekosystemów oraz utrzymanie bioróżnorodności. Działania te realizowane są m.in. poprzez wprowadzanie form ochrony przyrody o zróżnicowanej randze i ograniczeniach, ustanowione na mocy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.). Na obszarze regionu wodnego Środkowej Odry występują tereny o wybitnych walorach przyrodniczych oraz turystyczno-krajoznawczych, tj. parki narodowe, parki krajobrazowe i rezerwaty, a także obszary Natura 2000. Parki narodowe w regionie wodnym Środkowej Odry (tab. 1) zajmują powierzchnię ok. 90 km2 (0,2% powierzchni regionu wodnego), natomiast ich otuliny ponad 200 km2 (około 1,5% powierzchni regionu wodnego). Tabela 1 Parki narodowe występujące w regionie wodnym Środkowej Odry Lp. 1 Nazwa Rok utworzenia Lokalizacja (województwo) Parki narodowe leżące częściowo w regionie wodnym Środkowej Odry Karkonoski Park Narodowy 1959 dolnośląskie 2 Park Narodowy Gór Stołowych 1993 Źródło: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody 13 dolnośląskie Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Parki krajobrazowe (tab. 2) zajmują powierzchnię ponad 3 400 km2 (ok. 9% powierzchni regionu wodnego) a ich otuliny 1 170 km2 (ok. 3% powierzchni regionu wodnego). Tabela 2. Parki krajobrazowe występujące w regionie wodnym Środkowej Odry Lp. Nazwa Rok utworzenia Lokalizacja (województw) Parki krajobrazowe leżące w całości w regionie wodnym Środkowej Odry 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Gryżyoski Park Krajobrazowy Książaoski Park Krajobrazowy Park Krajobrazowy Chełmy Park Krajobrazowy Dolina Bystrzycy Park Krajobrazowy Dolina Jezierzc Park Krajobrazowy Doliny Baryczy Park Krajobrazowy Doliny Bobru Park Krajobrazowy Gór Opawskich Park Krajobrazowy Gór Sowich 1996 1981 1992 1998 1994 1996 1989 1988 1991 lubuskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie opolskie dolnośląskie 1 Park Krajobrazowy Łuk Mużakowa Park Krajobrazowy Sudetów Wałbrzyskich Przemęcki Park Krajobrazowy Przemkowski Park Krajobrazowy Rudawski Park Krajobrazowy Stobrawski Park Krajobrazowy Ślężaoski Park Krajobrazowy 2001 lubuskie 1998 1991 1997 1989 2000 1988 dolnośląskie lubuskie, wielkopolskie dolnośląskie dolnośląskie opolskie dolnośląskie 11 12 13 4 15 16 Parki krajobrazowe leżące częściowo w regionie wodnym Środkowej Odry 17 Krzesioski Park Krajobrazowy 1998 lubuskie 18 Park Krajobrazowy Góra Św. Anny 1988 opolskie 19 Śnieżniki Park Krajobrazowy 1981 dolnośląskie Park Krajobrazowy Lasy Nad Górną 20 Liswartą 1998 śląskie Źródło: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody Rezerwaty przyrody zajmują powierzchnię ok. 95 km2 (ok. 0,2% powierzchni regionu wodnego). Oprócz wyżej wymienionych form ochrony przyrody w regionie wodnym Środkowej Odry występują także obszary Natura 2000, ustanowione na mocy dyrektyw unijnych – obszary specjalnej ochrony ptaków (tab. 3) i specjalne obszary ochrony siedlisk (tab. 4). Obszary te mają kluczowe znaczenie dla zachowania bioróżnorodności poprzez ochronę zagrożonych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Obszary specjalnej ochrony ptaków zajmują powierzchnię ok. 4033 km2, co stanowi ok. 10,3% powierzchni regionu wodnego. Specjalne obszary ochrony siedlisk zajmują ok. 4666 km2 (ok. 11,9% powierzchni regionu wodnego). 14 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Tabela 3. Obszary specjalnej ochrony ptaków w regionie wodnym Środkowej Odry Lp. Kod Nazwa Lokalizacja (województwo) Obszary Natura 2000 leżące całkowicie w regionie wodnym Środkowej Odry 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 PLB020005 Bory Dolnośląskie dolnośląskie, lubuskie, wielkopolskie PLB300007 Dąbrowy Krotoszyoskie dolnośląskie PLB020001 Dolina Baryczy dolnośląskie, wielkopolskie PLB020006 Góry Stołowe dolnośląskie PLB020002 Grądy Odrzaoskie dolnośląskie, opolskie PLB160004 Jezioro Turawskie opolskie PLB020007 Karkonosze dolnośląskie PLB020008 Łęgi Odrzaoskie dolnośląskie, lubuskie PLB300011 Pojezierze Sławskie lubuskie, wielkopolskie PLB020003 Stawy Przemkowskie dolnośląskie, lubuskie PLB020004 Zbiornik Mietkowski dolnośląskie PLB160002 Zbiornik Nyski opolskie PLB160003 Zbiornik Otmuchowski dolnośląskie, opolskie Obszary Natura 2000 leżące częściowo w regionie wodnym Środkowej Odry 14 PLB080004 Dolina Środkowej Odry lubuskie, dolnośląskie 15 PLB300004 Wielki Łęg Obrzaoski wielkopolskie Źródło: Wykaz obszarów chronionych Natura 2000, MŚ 2009 Tabela 4. Specjalne obszary ochrony siedlisk w regionie wodnym Środkowej Odry Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Kod Nazwa Lokalizacja (województwo) Obszary Natura 2000 leżące całkowicie w regionie wodnym Środkowej Odry PLH020001 Chłodnia w Cieszkowie dolnośląskie PLH020002 Dębniaoskie Mokradła dolnośląskie PLH020003 Dolina Łachy dolnośląskie PLH020005 Kamionki dolnośląskie PLH020007 Kopalnie w Złotym Stoku dolnośląskie PLH020008 Kościół w Konradowie dolnośląskie PLH020009 Panieoskie Skały dolnośląskie PLH020010 Piekielna Dolina koło Polanicy dolnośląskie PLH020011 Rudawy Janowickie dolnośląskie PLH020012 Skałki Stoleckie dolnośląskie PLH020013 Sztolnie w Leśnej dolnośląskie PLH020015 Wrzosowisko Przemkowskie dolnośląskie PLH020017 Grądy w Dolinie Odry dolnośląskie, opolskie PLH020018 Łęgi Odrzaoskie dolnośląskie, lubuskie PLH020019 Pasmo Krowiarki dolnośląskie PLH020020 Przełomy Pełcznicy pod Książem dolnośląskie PLH020021 Wzgórza Kiełczyoskie dolnośląskie PLH020033 Czarne Urwisko koło Lutyni dolnośląskie PLH020034 Dobromierz dolnośląskie PLH020035 Biała Lądecka dolnośląskie PLH020036 Dolina Widawy dolnośląskie PLH020037 Góry i Pogórze Kaczawskie dolnośląskie PLH020040 Masyw Ślęży dolnośląskie PLH020041 Ostoja nad Baryczą dolnośląskie, wielkopolskie PLH020042 Ostrzyca Proboszczowicka dolnośląskie 15 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Lp. Kod 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 PLH020043 PLH020044 PLH020045 PLH020047 PLH020049 PLH020050 PLH020051 PLH020052 PLH020053 PLH020054 PLH020055 PLH020057 PLH020062 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 PLH020063 PLH020065 PLH020066 PLH020068 PLH020069 PLH020070 PLH020071 PLH020072 PLH020073 PLH020074 PLH020075 PLH020076 PLH020077 PLH020078 PLH020079 PLH020081 PLH020082 PLH020083 PLH020084 PLH020086 PLH020087 PLH020088 PLH020089 PLH020090 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 PLH020091 PLH020092 PLH020093 PLH020094 PLH020095 PLH020096 PLH020097 PLH020098 PLH020099 PLH020100 Nazwa Przełom Nysy Kłodzkiej koło Morzyszowa Stawy Sobieszowskie Stawy w Borowej Torfowiska Gór Izerskich Żwirownie w Starej Olesznej Dolina Dolnej Kwisy Irysowy Zagon koło Gromadzynia Pątnów Legnicki Zagórzyckie Łąki Ostoja nad Bobrem Przeplatki nad Bystrzycą Masyw Chełmca Góry Bardzkie Wrzosowiska ŚwiętoszowskoŁawszowskie Bierutów Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej Muszkowicki Las Bukowy Las Pilczycki Sztolnia w Młotach Ostoja Nietoperzy Gór Sowich Uroczyska Borów Dolnośląskich Ludów Śląski Wzgórza Strzelioskie Stawy Karpnickie Źródła Pijawnika Żerkowice-Skała Kumaki Dobrej Wzgórza Warzęgowskie Lasy Grędzioskie Wzgórza Niemczaoskie Dolina Bystrzycy Łomnickiej Dolina Dolnej Baryczy Pieoska Dolina Nysy Łużyckiej Gałuszki w Chocianowie Dalkowskie Jary Dąbrowy Janikowskie Dąbrowy Kliczkowskie Dolina Oleśnicy i Potoku Boguszyckiego Źródliska koło Zimnej Wody Skoroszowskie Łąki Modraszki koło Opoczki Góra Wapienna Góry Złote Jelonek Przemkowski Karszówek Kiełczyn Kozioróg w Czernej 16 Lokalizacja (województwo) dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie, lubuskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie, lubuskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie, lubuskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Lp. 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 Kod PLH020101 PLH020102 PLH020103 PLH020104 PLH020105 PLH080007 PLH080011 PLH080012 PLH080014 PLH080024 PLH080030 PLH080031 PLH080033 PLH080034 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 PLH080035 PLH080037 PLH080038 PLH080039 PLH080040 PLH080043 PLH080044 PLH080046 PLH080047 PLH080051 PLH080052 PLH080053 PLH080054 PLH080055 PLH080056 PLH080057 PLH080059 PLH080060 PLH080062 PLH080064 PLH080065 PLH080067 PLH080068 PLH080069 PLH080070 PLH160001 PLH160003 PLH160004 PLH160005 PLH160007 PLH160008 PLH160009 PLH160009 PLH160010 PLH160011 Nazwa Leśne Stawki koło Goszcza Łąki Gór i Pogórza Izerskiego Łęgi nad Bystrzycą Łęgi koło Chałupek Trzcioskie Mokradła Buczyna Szprotawsko-Piotrowicka Dolina Pliszki Kargowskie Zakola Odry Nowosolska Dolina Odry Mopkowy Tunel koło Krzystkowic Borowina Bory Chrobotkowe koło Brzózki Broniszów Bytnica Dębowe Aleje w Gryżynie i Zawiszach Lasy Dobrosułowskie Łęgi nad Nysą Łużycką Mierkowskie Wydmy Otyo Sulechów Wilki nad Nysą Małomickie Łęgi Żurawie Bagno Sławskie Brożek Jeziora Brodzkie Jezioro Janiszowice Nowogrodzkie Przygiełkowisko Przygiełkowiska Koło Gozdnicy Diabelski Staw koło Radomicka Dolina Lubszy Łęgi koło Wymiarek Uroczyska Borów Zasieckich Zimna Woda Skroda Lubski Łęg Śnieżycowy Rynna Gryżyny Dolina Dolnego Bobru Dąbrowy Gubioskie Las Żarski Forty Nyskie Kamieo Śląski Ostoja Sławniowicko-Burgrabicka Bory Niemodlioskie Góry Opawskie Dolina Małej Panwi Lasy Barucickie Lasy Barucickie Łąki w okolicach Chrząstowic Łęg Zdzieszowicki 17 Lokalizacja (województwo) dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie, lubuskie lubuskie lubuskie dolnośląskie, lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie dolnośląskie, lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie lubuskie opolskie opolskie opolskie opolskie opolskie opolskie, śląskie dolnośląskie opolskie opolskie opolskie Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Lp. Kod Nazwa Łąki w okolicach Karłowic nad 122 PLH160012 Stobrawą 123 PLH160014 Opolska Dolina Nysy Kłodzkiej 124 PLH160016 Przyłęk nad Białą Głuchołaską 125 PLH160017 Teklusia 126 PLH160019 Żywocickie Łęgi 127 PLH240035 Bagno Bruch koło Pyrzowic 128 PLH240036 Hubert 129 PLH300018 Jezioro Brenno 130 PLH300041 Ostoja Przemęcka 131 PLH080001 Dolina Leniwej Obry 132 PLH080063 Bory Babimojskie 133 PLH300002 Dąbrowy Krotoszyoskie 134 PLH020016 Góry Bialskie i Grupa Śnieżnika 135 PLH020014 Torfowisko pod Zieleocem 136 PLH020060 Góry Orlickie 137 PLH020004 Góry Stołowe 138 PLH020039 Grodczyn i Homole koło Dusznik 139 PLH020038 Góry Kamienne 140 PLH020006 Karkonosze 141 PLH240003 Podziemia Tarnogórsko-Bytomskie 142 PLH160002 Góra Świętej Anny Źródło: Wykaz obszarów chronionych Natura 2000, MŚ 2009 Lokalizacja (województwo) opolskie opolskie opolskie opolskie opolskie śląskie śląskie wielkopolskie lubuskie, wielkopolskie lubuskie lubuskie wielkopolskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie dolnośląskie śląskie opolskie 4. Budowa geologiczna Budowa geologiczna regionu Środkowej Odry jest związana z kilkoma dużymi jednostkami geologiczno-strukturalnymi. Na południowym-zachodzie są to Sudety, w części centralnej blok przedsudecki i monoklina przedsudecka, a na wschodzie region śląskokrakowski (trias śląski i kreda opolska). W obrębie cokołu krystalicznego Sudetów występują dwie duże struktury depresyjne: synklinorium północnosudeckie i synklinorium śródsudeckie (wraz z rowem Nysy Kłodzkiej). Wypełnione są seriami osadowymi wieku od karbonu po kredę (Michniewicz, Mroczkowska, 1991). W budowie geologicznej pozostałego obszaru regionu Środkowej Odry biorą udział trzy zasadnicze jednostki geologiczno-strukturalne. Najstarszą z nich jest blok przedsudecki, zbudowany ze skał proterozoiku i paleozoiku. Drugą jednostką jest monoklina przedsudecka, oddzielona od bloku przedsudeckiego uskokami Środkowej Odry. Jednostka ta zbudowana jest ze skał permsko-mezozoicznych. Od wschodu przylega do niej region śląsko-krakowski. Wymienione jednostki przykrywa kompleks kenozoicznych osadów paleogenu i neogenu (Stupnicka, 2007; Staśko i in., 2007). 18 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. 5. Warunki hydrogeologiczne 5.1 Ogólna charakterystyka W regionie wodnym Środkowej Odry występują trzy subregiony, różniące się od siebie warunkami hydrogeologicznymi: subregion środkowej Odry północny, subregion środkowej Odry południowy i subregion Sudetów. W subregionie środkowej Odry północnym rozróżnia się czwartorzędowe, neogeoskopaleogeoskie i jurajskie piętro wodonośne. W obrębie piętra czwartorzędowego wyróżnia się poziom wód gruntowych oraz dwa poziomy wgłębne, międzyglinowe. Wody poziomu gruntowego występują w osadach piaszczysto-żwirowych, rzecznych i wodnolodowcowych. Poziomy międzyglinowe występują w obrębie piasków i żwirów rozdzielających gliny morenowe. Poziom górny występuje średnio na głębokości 15-20 m, wartości współczynnika filtracji zawierają się w przedziale 1,7-129,6 m/d. Poziom dolny związany jest z dolinami kopalnymi oraz strukturami międzymorenowymi. Charakteryzuje się ciśnieniami subartezyjskimi i miąższością rzędu kilkudziesięciu metrów. Współczynnik filtracji wynosi 4,8136,8 m/d, zwykle 31,2-84,0 m/d, natomiast przewodnośd hydrauliczna – 2-120 m2/h. Neogeosko-paleogeoskie piętro wodonośne związane jest z poziomem mioceoskim i oligoceoskim. Występuje w obrębie osadów ilasto-mułowcowych i piaszczystopiaskowcowych. Miąższośd osadów wynosi 25-145 m. Poziom mioceoski ma znaczenie podstawowe, składa się z 2-3 warstw wodonośnych. Poziom oligoceoski występuje lokalnie i nie ma znaczenia gospodarczego. W obrębie piętra jurajskiego rozróżnia się dwa poziomy: środkowo- i dolnojurajski. Wody poziomu środkowojurajskiego występują w obrębie piaskowców kościeliskich, a poziomu dolnojurajskiego w piaskowcach, piaskach, żwirach i zlepieocach. Poziom jurajski ma znaczenie lokalne. Eksploatowany jest jedynie poziom dolnojurajski, zasilany przez przesiąkanie lub przepływy przez okna hydrogeologiczne z poziomu mioceoskiego lub z poziomów czwartorzędowych. Współczynnik filtracji wynosi 5,5-9,6 m/d (Dąbrowski i in., 2007). W subregionie środkowej Odry południowym rozróżnia się czwartorzędowe, neogeoskie, kredowe i triasowe piętro wodonośne. Piętro czwartorzędowe w północnej części regionu wodnego tworzy główny użytkowy poziom wodonośny. Występuje w obrębie zbiorników dolinnych, dolin kopalnych, sandrów i poziomów międzyglinowych. Współczynnik filtracji warstw wodonośnych waha się od 1 do 36 m/d, a przewodnośd hydrauliczna od 190 do 4100 m2/d. Neogeoskie piętro wodonośne największe znaczenie ma na bloku przedsudeckim, gdzie charakteryzuje się dużą zasobnością. Tworzą go głównie piaski i żwiry. Osady zawodnione zalegają na głębokości od 20 do 150 m, a miąższośd może dochodzid do 80 m. Kredowe piętro wodonośne związane jest z kredą opolską. Poziom górny występuje w spękanych marglach i wapieniach, dolny – w piaskach i piaskowcach. Poziomy rozdzielone 19 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. są utworami marglisto-ilastymi. Piętro triasowe tworzy 3-4 warstwy wodonośne. Osady triasowe łączą się z osadami permskimi i tworzą zasobny zbiornik o znaczeniu gospodarczym (Staśko i in., 2007). W subregionie Sudetów najbardziej dostępnym i wykorzystywanym piętrem wodonośnym jest piętro czwartorzędowe. Występuje w dolinach większych współczesnych rzek, w dolinach kopalnych oraz na obszarach wysoczyznowych. Kompleksy wodonośne w obrębie dolin większych rzek sudeckich cechują się bardzo korzystnymi, chod dośd zróżnicowanymi parametrami hydrogeologicznymi. Wartości współczynnika filtracji mieszczą się w szerokim przedziale od ok. 2 do 168 m/d, średnio 20-84 m/d. Przewodnośd hydrauliczna ośrodka zmienia się w zakresie od kilkudziesięciu do ponad 7000 m 2/d, najczęściej wynosi 100-700 m2/d. Wydajności studni wahają się od ok. 10 do prawie 200 m3/h. Doliny kopalne są strukturami, których miąższośd dochodzi do 100 m. Wypełnione są dobrze przepuszczalnymi osadami takimi jak żwiry i piaski. Parametry hydrogeologiczne są zróżnicowane, ale na ogół bardzo korzystne. Wartości współczynnika filtracji wynoszą od <2 do 192 m/d, średnio 14-48 m/d. Współczynnik wodoprzewodności ośrodka zmienia się w zakresie od 20 do 1350 m2/d, przy czym zazwyczaj przekracza 100 m2/d. Wydajności studni wahają się od ok. 15 do ok. 180 m3/h, najczęściej mieszczą się w przedziale 40-100 m3/h. Czwartorzędowe piętro wodonośne na obszarach wysoczyznowych związane jest z osadami fluwioglacjalnymi i glacjalnymi. Piętro neogeoskie związane jest z drobno- i średnioziarnistymi piaskami wyższych partii neogenu i występuje w zachodniej części subregionu. Kredowe piętro wodonośne występuje w nieckach północno- i śródsudeckiej oraz w Rowie Nysy Kłodzkiej. Głębokośd ujęd nie przekracza 150-200 m. Wodoprzepuszczalnośd skał kredowych jest bardzo zmienna i zawiera się w szerokim przedziale, od 1,15∙10-10 do 5,7∙10-5 m/s. Systemy spękao i strefy dyslokacyjne sprawiają, że właściwości filtracyjne wzrastają do 10-5-10-4 m/s. W wielu miejscach występują obok siebie wody słodkie, mineralne i lecznicze. Wody podziemne subregionu Sudetów występują również w skałach krystalicznych pięter starszego paleozoiku i prekambru. Zbudowane są ze skał metamorficznych i plutonicznych. Wody podziemne gromadzą się w pokrywach zwietrzelinowych, systemach spękao i strefach tektonicznych (Staśko, Michniewicz, 2007). Na obszarze regionu wodnego Środkowej Odry występuje w całości lub fragmentarycznie 38 GZWP. 7 z nich ma opracowaną i zatwierdzoną przez Komisję Dokumentacji Hydrogeologicznych dokumentację określającą zasoby dyspozycyjne oraz zaproponowaną granicę obszaru ochronnego. Pozostałe GZWP są w trakcie opracowywania dokumentacji hydrogeologicznej, lub jest to planowane na najbliższe lata. 24 główne zbiorniki wód podziemnych obejmują utwory czwartorzędowe. Mniejsze znaczenie mają zbiorniki neogeosko-paleogeoskie, kredowe, triasowe i paleozoiczne. Odwzorowanie granic głównych zbiorników wód podziemnych zostało przedstawione na mapie nr 2. 20 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. 5.2 Odwzorowanie położenia granic jednolitych części wód podziemnych z uwzględnieniem rejonów wodnogospodarczych Zgodnie z podziałem na jednolite części wód podziemnych wydzielono 21 JCWPd, które w całości znajdują się w obrębie regionu wodnego Środkowej Odry oraz 2 JCWPd (o numerach: 107, 125), które częściowo występują na obszarze regionu wodnego. Powierzchnie JCWPd są zróżnicowane, od ok. 24 km2 (JCWPd nr 139) do 4260 km2 (JCWPd nr 109). W regionie wodnym Środkowej Odry wyróżniono 51 rejonów wodnogospodarczych. Rejonem wodnogospodarczym, który odznacza się największą powierzchnią jest Przyodrze (W-XI F) – ok. 1742 km2, najmniejszą powierzchnią charakteryzuje się Osobłoga i Stradunia (W-X A), której powierzchnia wynosi ok. 185 km2. Przebieg granic w/w jednostek zobrazowano na mapie nr 2. 5.3 Identyfikacja presji i oddziaływao zmian zwierciadła wody Zmiany zwierciadła wód podziemnych w regionie wodnym Środkowej Odry występują na skutek intensywnej eksploatacji ujęd wód dla celów komunalnych i komunalnoprzemysłowych oraz pod wpływem działalności górniczej obejmującej odwodnienie istniejących wyrobisk i zatapianie zarzuconych obszarów eksploatacji górniczej. Wpływ odwadniania górniczego na powstanie rozległych lejów depresji obserwuje się w słabo odnawialnych poziomach wód naporowych neogenu (kopalnia „Turów”), permo-mezozoiku (kopalnie rud miedzi) oraz karbonu (kopalnie węgla kamiennego). Większośd ujęd działa bez negatywnych wpływów na środowisko gruntowo-wodne. Z przeprowadzonej analizy wpływu 52 dużych ujęd wód podziemnych położonych w regionie wodnym Środkowej Odry wynika, że 9 ujęd wywołuje mierzalne i obserwowane zmiany w położeniu zwierciadła wód podziemnych. Są to ujęcia: Smoszew, Zduny, Świniary, Bibiela, Żary, Marciszów Dolny, Marciszów Górny, Janiszów i Zawada k/Zielonej Góry (rys. 1) (Staśko i in., 2005). 21 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Rysunek 1. Lokalizacja obszarów o zidentyfikowanych zmianach poziomu zwierciadła wód podziemnych wywołanych eksploatacją ujęd wód podziemnych w regionie wodnym Środkowej Odry (Staśko i in., 2005) 6. Zarys hydrograficzno-hydrologiczny 6.1 Ogólna charakterystyka Głównym ciekiem regionu wodnego Środkowej Odry jest odcinek Odry, rozpoczynający się poniżej ujścia Kłodnicy, po ujście Nysy Łużyckiej. Długośd odcinka środkowej Odry wynosi nieco ponad 430 km, natomiast całkowita długośd sieci hydrograficznej zlewni środkowej Odry wynosi 22 042 km. Powierzchnia zlewni Środkowej Odry wynosi niemal 39 300 km2. Odra w swym środkowym odcinku płynie w kierunku północno-zachodnim. Do największych prawobrzeżnych dopływów należą: Mała Panew, Stobrawa, Widawa, Barycz, Krzycki Rów. Najistotniejszymi lewostronnymi dopływami są: Osobłoga, Nysa Kłodzka, Oława, Ślęża, Bystrzyca, Kaczawa, Bóbr, Nysa Łużycka. W regionie wodnym Środkowej Odry wyróżniono trzy typy reżimu wodnego: typ śnieżny silnie wykształcony – średni odpływ miesiąca wiosennego (marca lub kwietnia) przekracza 180% średniego odpływu rocznego, 22 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. typ śnieżny średnio wykształcony – średni odpływ miesiąca wiosennego wynosi 130180% średniego odpływu rocznego, typ śnieżno-deszczowy – średni odpływ miesiąca wiosennego wynosi 130-180% średniego odpływu rocznego i wyraźnie zaznacza się wzrost odpływu w miesiącach letnich, wynoszący co najmniej 110% średniego odpływu rocznego. W regionie wodnym przeważają obszary, na których występuje równowaga zasilania podziemnego z powierzchniowym (podziemne 45-55%, powierzchniowe 45-55% odpływu całkowitego). Na niewielkim obszarze, w północnej części regionu wodnego występuje słaba przewaga zasilania podziemnego. W obrębie Sudetów występuje głównie słaba przewaga zasilania powierzchniowego (podziemne 35-45%, powierzchniowe 55-65% odpływu całkowitego), natomiast w południowo – zachodniej części regionu wodnego występuje znaczna przewaga zasilania powierzchniowego (podziemne do 35%, powierzchniowe ponad 65% odpływu całkowitego) (rys.2) (Dynowska, 1994). Zmiennośd przepływów dobowych oceniono na podstawie odchylenia decylowego według wzoru: gdzie: Q10, Q50, Q90 – przepływ o czasie trwania odpowiednio 10%, 50% i 90% (wraz z wyższymi). 6.2 Jednostki bilansowe regionu wodnego Opierając się na zaleceniach zawartych w „Metodyce …” (Tyszewski i in., 2008), dla potrzeb analiz bilansowych przyjęto podział regionu wodnego na mniejsze jednostki bilansowe, tj. scalone części wód powierzchniowych, wśród których wyróżnia się zlewnie źródliskowe oraz różnicowe. W regionie wodnym Środkowej Odry występuje 126 SCWP (75 źródliskowych i 51 różnicowych). Powierzchnie SCWP są bardzo zróżnicowane. Ich łączna powierzchnia w granicach Polski wynosi 39,3 tys. km2. Scaloną częścią wód powierzchniowych regionu wodnego Środkowej Odry, która odznacza się największą powierzchnią, jest Barycz od Dąbrówki do Sąsiecznicy (SO0202). Jej powierzchnia wynosi ok. 1,4 tys. km2. Natomiast SCWP, o najmniejszej powierzchni w granicach Polski, jest Nysa od Jerice do Miedzianki (SO0501), której powierzchnia wynosi niecałe 12 km2. Zarówno przebieg granic SCWP, jak i odwzorowanie sieci monitoringowej w regionie wodnym Środkowej Odry, zobrazowano na mapie nr 1. 23 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Rysunek 2. Reżim odpływu rzecznego w obszarze działania RZGW we Wrocławiu (Dynowska, 1994) 6.3 Podział na kategorie wód Odwzorowanie położenia jednolitych części wód powierzchniowych Zgodnie z podziałem na jednolite części wód w regionie wodnym Środkowej Odry wydzielono: 684 jednolite części wód rzek, 24 jednolite części wód jezior. 24 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Odwzorowanie położenia jednolitych części wód powierzchniowych zobrazowano na mapie nr 3. Silnie zmienione i sztuczne jednolite części wód W regionie wodnym Środkowej Odry silnie zmienionych części wód wyznaczono: 289 jednolitych części wód rzek, 1 jednolitą częśd wód jezior. W regionie wodnym Środkowej Odry wyróżniono również 10 sztucznych części wód rzek. Szczegółowy podział na kategorie wód zawiera załącznik 1. 7. Obszary chronione i wykaz wód Zgodnie z RDW, rejestr obszarów chronionych prowadzony jest dla ochrony znajdujących się tam wód powierzchniowych i podziemnych oraz wyznaczonych w celu zachowania siedlisk i gatunków bezpośrednio uzależnionych od wody. Zapisy RDW dotyczące m.in. rejestru obszarów chronionych zostały transponowane do prawa polskiego ustawą – Prawo wodne. W regionie wodnym Środkowej Odry wyznaczono obszary, które zostały ujęte w rejestrze obszarów chronionych, w tym: obszary przeznaczone do poboru wód powierzchniowych i podziemnych w celu zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia – wyznaczonych na mocy dyrektywy 75/440/EWG z dnia 16 czerwca 1975 r. dotyczącej wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do pozyskiwania wody pitnej w paostwach członkowskich, transponowanej ustawą z dnia 18 lipca 2001 roku - Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r., Nr 239, poz. 2019, z późn. zm.); w obszarze regionu wodnego Środkowej Odry wyznaczono 52 obszary przeznaczone do poboru wód powierzchniowych oraz 22 obszary przeznaczone do poboru wód podziemnych, części wód przeznaczone do celów rekreacyjnych, w tym obszary wyznaczone jako kąpieliska – wyznaczone na mocy dyrektywy 76/160/EWG z dnia 8 grudnia 1975 r. dotyczącej wody w kąpieliskach (uchylona dyrektywą 2006/7/WE z dnia 15 lutego 2006 r. dot. zarządzania jakością wody w kąpieliskach), transponowanej przez ustawę - Prawo wodne, a w szczególności przez rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagao, jakim powinna odpowiadad woda w kąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. 1530); w obszarze regionu wodnego Środkowej Odry wyznaczono 77 części wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych, obszary uznane za wrażliwe oraz obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, z których należy ograniczyd odpływ azotu do 25 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. tych wód - wyznaczonych na mocy dyrektywy 91/676/EWG transponowanej do polskiego prawodawstwa poprzez: o ustawę - Prawo wodne, o ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r - Prawo ochrony środowiska. (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), o ustawę z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2007 r. Nr 147, poz. 1033), oraz rozporządzenia wykonawcze do ww. ustaw: o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagao, jakim powinny odpowiadad programy działao mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. z 2003 r. Nr 4, poz. 44), o rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleo z zakresu ich stosowania (Dz. U. Nr 80, poz. 479). W obszarze regionu wodnego Środkowej Odry wyznaczono 2 obszary uznane za wrażliwe oraz obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, z których należy ograniczyd odpływ azotu do tych wód, obszary przeznaczone do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie; w tym obszary wyznaczone na mocy dyrektywy 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków (z późn. zm.), transponowanej przez ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220), a w szczególności przez: o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229, poz. 2313), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 179, poz. 1275), o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 października 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 198, poz. 1226), 26 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. oraz na mocy dyrektywy 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (z późn. zm.), transponowanej również przez ustawę o ochronie przyrody, a w szczególności przez nieaktualne już rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. Nr 94, poz. 795), uchylone przez rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. Nr 77, poz. 510); w obszarze regionu wodnego Środkowej Odry występuje 4 389 obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków. W przypadku wykazu obszarów wrażliwych na substancje biogenne pochodzenia komunalnego, stanowiącego element wdrażania dyrektywy 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dot. oczyszczania ścieków komunalnych, zasięg występowania obszaru obejmuje teren całego kraju. Z uwagi na powyższe mapa wykazu obszarów wrażliwych na substancje biogenne pochodzenia komunalnego nie została załączona. Jednocześnie na podstawie artykułu 113 ust. 3 pkt 5 ustawy - Prawo wodne sporządza się wykaz wód powierzchniowych przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków oraz umożliwiających migracje ryb. Wykaz ten wyznaczono na mocy Dyrektywy 2006/44/WE z dnia 6 września 2006 z w sprawie słodkich wód wymagających ochrony lub poprawy dla zachowania życia ryb, zmieniającej dyrektywę 78/659/EWG, oraz na mocy Dyrektywy 79/923/EWG z dnia 30 października 1997 r. o jakości wód wymaganych dla bytowania skorupiaków i mięczaków, transponowanych ustawą - Prawo wodne, a w szczególności przez rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagao, jakim powinny odpowiadad wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). W regionie wodnym Środkowej Odry wyznaczono 6 zbiorników naturalnych, 9 zbiorników sztucznych oraz 258 odcinków, które znajdują się na 214 ciekach, przeznaczonych do bytowania ryb. Odwzorowanie obszarów chronionych i wykazu wód przedstawiono na mapie nr 4. 27 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. 8. Charakterystyka społeczno-gospodarcza 8.1 Demografia W 2008 r. region wodny Środkowej Odry zamieszkiwało 4,9 mln mieszkaoców, co stanowi 13% mieszkaoców Polski. Średnia gęstośd zaludnienia na obszarze całego regionu wodnego wynosi ok. 125 os./km2 (GUS, 2009). 58,5% ludności regionu wodnego Środkowej Odry (2,9 mln) stanowią mieszkaocy województwa dolnośląskiego. Średnia gęstośd zaludnienia wynosi tu 145 os./km2, przy czym rozmieszczenie ludności jest nierównomierne. Największymi skupiskami ludności w obrębie województwa są miasta: Wrocław – 632 tys. i Legnica – 104 tys. mieszkaoców, w których gęstośd zaludnienia wynosi kolejno 2 160 i 1 860 os./km2. 17,5% ludności regionu wodnego (0,8 mln) stanowią mieszkaocy województwa opolskiego. Średnia gęstośd zaludnienia wynosi tu ok. 114 os./km2. Największym skupiskiem ludności jest miasto Opole – 126 tys. mieszkaoców, w którym gęstośd zaludnienia wynosi 1 309 os./km2. Najmniejszą gęstością zaludnienia – 60 os./km2 charakteryzuje się powiat namysłowski. 12% ludności regionu wodnego (0,6 mln) stanowią mieszkaocy województwa lubuskiego. Średnia gęstośd zaludnienia wynosi tu ok. 80 os./km2. Największym skupiskiem ludności jest miasto Zielona Góra – 118 tys. mieszkaoców, w którym gęstośd zaludnienia wynosi 2 015 os./km2. Najmniejszą gęstością zaludnienia – 40 os./km2 charakteryzuje się powiat krośnieoski. 9% ludności regionu wodnego (0,4 mln) stanowią mieszkaocy województwa wielkopolskiego. Średnia gęstośd zaludnienia wynosi tu 115 os./km2. Największym skupiskiem ludności jest miasto Leszno – 64 tys. mieszkaoców, w którym gęstośd zaludnienia wynosi 2 015 os./km2. Pozostałe 3% ludności regionu wodnego stanowią mieszkaocy województwa śląskiego. Średnia gęstośd zaludnienia jest tu bardzo wysoka i wynosi średnio 155 os./km2. 8.2 Profil gospodarczy i użytkowanie regionu wodnego, w tym identyfikacja głównych obszarów zabudowanych o zaburzonej retencji Prawie 60%, tj. ok. 23 060 km2 powierzchni regionu wodnego Środkowej Odry zajmują tereny rolne. Średnia wielkośd przeciętnego gospodarstwa rolnego o powierzchni większej niż 0,01 km2 (1 ha), w województwie dolnośląskim to 0,13 km2 (13 ha), w opolskim – 0,14 km2 (14 ha), natomiast w lubuskim to 0,16 km2 (16 ha). Najczęściej uprawia się tu zboża, odchodząc jednocześnie od upraw ziemniaków i buraków cukrowych. Dobrze rozwinięte jest również warzywnictwo, gdzie dominującymi uprawami są kapusta, marchew 28 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. i cebula. Wielkośd hodowli zwierząt gospodarskich w regionie wodnym Środkowej Odry wynosi ok. 783 000 DJP, co daje średnio ok. 34 DJP/km2 (0,34 DJP/ha) użytków rolnych (www.stat.gov.pl). Największa wartośd jednostki DJP występuje w gminie Święciechowa w powiecie leszczyoskim i wynosi 8 912 DJP/km2 (89,12 DJP/ha) użytków rolnych, najniższa zaś w gminie Łęknica w powiecie żarskim i wynosi 1 DJP/km2 (0,01 DJP/ha) użytków rolnych (www.stat.gov.pl). W regionie wodnym Środkowej Odry lasy porastają obszar prawie 13 750 km2 co stanowi ok. 25% jego powierzchni. Tereny zantropogenizowane zajmują ponad 2 065 km2, tj. ok. 5% omawianego obszaru. Na terenie tym znajduje się LGOM, czyli Legnicko - Głogowski Okręg Miedziowy, który swe istnienie zawdzięcza głównie złożom miedzi. Na obszarze nieco ponad 400 km2 w trzech zakładach górniczych: Lubin, Rudna oraz Polkowice-Sieroszowice, prowadzona jest przez KGHM Polska Miedź S.A. podziemna eksploatacja rud miedzi. W konsekwencji prowadzenia wydobycia miedzi dochodzi do odkształceo powierzchni terenu w postaci osiadania gruntu. Ponadto odwadnianie kopalo prowadzi do zmian warunków wodnych, zubożenia zasobów użytkowych wód podziemnych, tworzenia się lejów depresyjnych oraz zrzutów wód kopalniach do wód powierzchniowych. Dodatkowym obciążeniem dla środowiska wodnego są należące do KGHM Polska Miedź S.A. huty metali nieżelaznych, których działalnośd związana jest z bezpośrednią emisją metali ciężkich do środowiska, zanieczyszczających wody powierzchniowe i podziemne. W obrębie regionu wodnego Środkowej Odry wydobywane są również pokłady węgla brunatnego na obszarze tzw. „Worka Turoszowskiego”. Odkrywkową eksploatację ze złoża Turów prowadzi Kopalnia Węgla Brunatnego „Turów” już od roku 1904. Długoletnie wydobycie węgla jest przyczyną degradacji środowiska w tym rejonie. Efektem prowadzonej eksploatacji jest zmiana stosunków wodnych, prowadząca do zmniejszenia i zubożenia dostępnych zasobów wód powierzchniowych oraz użytkowych poziomów wodonośnych. Odwadnianie kopalni „Turów” prowadzi do powstania leja depresyjnego, obniżającego o kilkanaście metrów zwierciadło wód podziemnych, jak również sprzyja zmianie warunków krążenia wód podziemnych oraz przekształceniu lokalnej sieci hydrograficznej. Wpływ na reżim wód śródlądowych ma także eksploatacja prowadzona przez kopalnie węgla brunatnego, które zlokalizowane są po stronie niemieckiej. Zrzuty wód z tych kopalni mają wpływ na jakośd wód powierzchniowych i podziemnych. Dodatkowo w obrębie regionu wodnego Środkowej Odry występuje wrocławski okręg przemysłowy z przemysłem maszynowo – metalowym, środków transportu, spożywczym, elektronicznym, metalowym, odzieżowym i chemicznym. Pozostały obszar, czyli niewiele ponad 1%, to tereny wodne oraz strefy podmokłe. W regionie wodnym Środkowej Odry obszarami o zaburzonej retencji naturalnej są m. in.: Opole, Wrocław, Wałbrzych, Zielona Góra i Legnica, w których większośd powierzchni pokrywa asfalt albo beton. Na obszarach tych utrudnione jest wsiąkanie wód opadowych, co 29 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. skutkuje zwiększonym spływem powierzchniowym. W aglomeracjach współczynnik spływu z dachów wynosi ok. 0,95, natomiast z asfaltobetonu ok. 0,85. 9. Kierunki rozwoju wynikające z analizy wojewódzkich planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie gospodarki wodnej Kierunki rozwoju obszaru położonego w granicach regionu wodnego Środkowej Odry opracowano wykorzystując wojewódzkie plany zagospodarowania przestrzennego. Region wodny Środkowej Odry swoim zasięgiem obejmuje 98,8% powierzchni województwa dolnośląskiego, 79,7% opolskiego, 53% lubuskiego, 12,6% wielkopolskiego i 7,6% województwa śląskiego. Analizie poddano programy i zamierzenia z zakresu gospodarki wodnej i ściekowej, ochrony wód, gospodarki odpadowej oraz planowanych inwestycji mogących stanowid źródła zagrożeo dla środowiska wodnego. Województwo dolnośląskie: W kontekście gospodarki wodnej i ochrony środowiska, w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego rozważane są następujące kierunki polityki przestrzennej: przyjęcie standardów ekologicznych UE; m.in. racjonalne wykorzystywanie wody, ochrona walorów przyrodniczych dla turystyki i rekreacji poprzez: o rozbudowę bazy noclegowej oraz infrastruktury uzdrowiskowej, o modernizację i odpowiednie zagospodarowanie tras wodnych, pieszych, rowerowych wraz z miejscami rekreacyjnymi, o nowoczesną infrastrukturę hydrotechniczną – Przestrzenne Muzeum Odry, o rozwój turystyki krajoznawczej w obszarze Dolnośląskiego Szlaku Cystersów o stworzenie programu aktywizacji szlaku turystycznego w powiązaniu z obszarem Stawów Milickich oraz szlakiem wodnym na Odrze, o budowę przystani wodnych: Jelcz – Laskowice, Czernica, Kamieniec Wrocławski, Wrocław, Uraz, Malczyce, Lubiąż, Kwiatkowice, Jurcz, Dziewin, Ścinawa, Buszkowice, Ciechłowice, Budków, Chobienia, Leszkowice, Borków, Wojszyn, Głogów, Czerna w celu dostosowania do ruchu transgranicznego, o turystykę na zbiornikach Mietków, Bukówka, o dostosowanie do rekreacji wędkarskiej, o dostosowanie do spływów kajakowych szlaków na Baryczy, Bobrze, Bystrzycy, Kwisie, Nysie Kłodzkiej oraz Odrze i dopływach, utrzymanie odrębności krajobrazowej oraz odtworzenie obszarów cennych krajobrazowo, 30 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. modernizacja i rozbudowa systemu ochrony przeciwpowodziowej poprzez: o stworzenie wodzie przestrzeni umożliwiającej opóźniony odpływ oraz zatrzymania wody deszczowej w miejscu jej opadania, o dostosowanie wykorzystania pod inwestycje obszarów zagrożonych powodzią do stopnia zagrożenia powodzią, o zwiększenie retencji poprzez budowę zbiorników małej retencji oraz małych i średnich zbiorników retencyjnych Mirsk na Czarnym Potoku, Jakuszyce na Kamiennej, Kamionki na Pieszyckim Potoku, Mała Kamienica na Kamieniczce rejon Goszowa na Białej Lądeckiej, Bolesławowa na Morawce, Szalejowa Górnego na Bystrzycy Dusznickiej, Gorzuchowa i Bierkowic na Ścinawce, rejon Złotna na Kamiennym Potoku, Kamieniec na Nysie Kłodzkiej, Pielgrzymka na Skorze, Grobla na Małej Nysie, Pilchowice na Bobrze, Długomost na Widawie, Rudna na rz. Rudnej, zbiornika Bartoszowa, Krynka na rz. Krynce, Maleszów na Ślęzie Małej oraz Sienice na Ślęzie, Udanin na Pielaszowickim Potoku, Zagrodno na Zimniku, Oleszna na Oldze, zbiorników Zebrzydów na Czarnej Wodzie, Bojanice na Bojanickiej Wodzie, Piskorzów na Kłomnicy i Czerwona Woda na Czernej Małej czy polderów Miłkowice, Niedźwiedzice na Czarnej Wodzie, Makowice na Piławie, Kotowice, Domaszków – Tarchalice, Bieliszów Lubów, Dobrzejowice – Czerna, Marcinkowice – Boguszyce na Ślęzie, oraz budowa suchych zbiorników retencyjnych Rzymówka na Kaczawie, Sarby na Krynce i Mników na Potoku Wigancickim, o modernizację, przebudowę i budowę wałów zabezpieczających miasta Wleo, Lwówek Śląski oraz Kamienną Górę, Zgorzelec, Pieosko, Bogatynie, Lwówek Śląski, Nowogrodziec, Leśną a także dla Wrocławia, Oławy, Brzegu Dolnego i Bolesławca, o budowę suchego zbiornika Kostrzyca na Jedlicy, o włączenie do systemu ochrony przeciwpowodziowej zbiorników Topola i Kozielno, o zabudowę regulacyjną potoków górskich, ze szczególnym uwzględnieniem Łomniczki, Łomnicy, Kamienicy, Piastówki, Wrzosówki, Podgórnej, o zabudowę przeciwerozyjną stoków górskich, zabiegów agrotechnicznych zapobiegających erozji, o remont zapór przeciwrumowiskowych na Kwisie i Mrożynce, o remont budowli i urządzeo wodnych Pilchowice, Wrzeszczyn, Włodzice na rz. Bóbr oraz Leśna i Złotniki na Kwisie, o zalesianie obszarów górskich, przebudowę monokultur świerkowych regla dolnego w kierunku drzewostanów mieszanych, 31 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. o udrożnianie koryta Widawy, modernizację Kanału Powodziowego, o modernizację wrocławskich bulwarów oraz przelewu do Widawy a także powiększenie przepustowości w rejonie Rędzin, o zwiększenie rezerwy powodziowej na zbiorniku Mietków, o ochronę ciągów komunikacyjnych (komunikacja drogowa, kolejowa) i przepraw mostowych, których lokalizacja narażona jest na zalanie powodziowe, o wykonanie studium zabezpieczenia przed powodzią zlewni Bobru od zapory w Pilchowicach, o modernizację systemu osłony i prognoz hydrologicznych (mapy cyfrowe terenów, modele, plany), o stworzenie i wykorzystanie systemu radarów meteorologicznych w połączeniu z radarem meteorologicznym na Górze Pastewnik k. Bolkowa (8 radarów na obszarze Polski), o budowę i uruchomienie telemetrycznej sieci pomiarowej z posterunkami działającymi w sytuacjach powodziowych, wykorzystanie energii wodnej jako tanie źródło energii, modernizacja szlaku żeglugowego i rozbudowę zaplecza m.in. poprzez odciążenie transportu drogowego, umożliwienie międzynarodowej wymiany towarów czy umożliwienie przewozu obiektów specjalnych, wielkogabarytowych a także turystyczne i rekreacyjne wykorzystanie żeglugi oraz integracja Odry z europejską siecią dróg wodnych poprzez: o modernizację urządzeo hydrotechnicznych z uwzględnieniem potrzeb żeglugi oraz modernizację urządzeo żeglugi (porty Wrocławia – Popowice i Miejskie, portu Malczyce i Głogów, portu Kozanów oraz budowa portu w Maślicach), o budowę stopnia Lubiąż oraz zakooczenie budowy stopnia Malczyce, o dostosowanie Odrzaoskiej Drogi Wodnej do III klasy międzynarodowych dróg oraz modernizację szlaku żeglownego, o modernizację śluz na Odrze, o modernizację nabrzeży w Kanale Żeglugowym oraz Miejskim we Wrocławiu i Oławie, Brzegu Dolnym, Pogolewie i Głogowie, o przywrócenie do użytkowania stoczni rzecznej we Wrocławiu, zachowanie i wzmocnienie funkcji ochronnych korytarza rzeki, zapewnienie kolejowego ciągu komunikacyjnego pomiędzy województwem opolskim a obszarami zlokalizowanymi na północ i zachód od Wrocławia poprzez zachowanie linii kolejowej 292 omijającej przeprawy na Odrze we Wrocławiu, gospodarka wodno – ściekowa, gdzie celem działao jest: 32 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. o budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i wodociągowej zarówno na terenach wiejskich jak i miejskich (oczyszczalnie ścieków komunalnych i przemysłowych), o budowa nowych ujęd wody dla m. Wrocław oraz sieci wodociągowej m. Wrocław i Jelenia Góra, o modernizacja i budowa stacji uzdatniania, o ukooczenie budowy oczyszczalni dla Międzylesia i Bystrzycy Kłodzkiej. prowadzenie działao w zakresie ochrony wód z uwzględnieniem obszarów zlewni hydrograficznych, na podstawie warunków korzystania z wód dorzecza oraz zgodnie z programami ochrony wód dla obszarów, dla których poziomy jakości wód nie są osiągnięte, wdrożenie ochrony w zlewniach: Nysy Kłodzkiej, Bystrzycy do zbiornika Mietków, Kaczawy do miasta Legnica, Strzegomki do zbiornika Dobromierz, Nysy Szalonej, górnego Bobru do przekroju w Marciszowie wraz z dopływem Lesk, Oławy, Klikawy, objęcie ochroną zlewni rzek Baryczy i Widawy, szczególna ochrona zlewni zbiorników retencyjnych pełniących funkcje ujęd, wody powierzchniowej na potrzeby zaopatrzenia ludności (Dobromierz, Bukówka, Słup, Lubachów, Sosnówka), zmniejszenie zanieczyszczeo ze źródeł punktowych, poprzez budowę systemów kanalizacji szczególnie w zlewniach chronionych i na obszarach objętych istniejącymi i projektowanymi formami ochrony przyrody, ograniczenie negatywnego wpływu nawożenia mineralnego i organicznego oraz środków ochrony roślin na stan czystości wód poprzez stosowanie przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu oraz Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, wprowadzanie naturalnych stref buforowych wzdłuż cieków wodnych (pasy zieleni, mokradła) dla ograniczenia spływu i oczyszczenia, zmniejszanie ładunku zanieczyszczeo w ściekach a także unikanie, eliminacja i ograniczanie dopływu do wód substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, doprowadzenie rzek zlewni do osiągnięcia odpowiednich klas czystości oraz utrzymania tych klas, w pierwszej kolejności dla przyrodniczych obszarów chronionych, pokrywanie potrzeb wodnych dla celów gospodarczych przede wszystkim z ujęd powierzchniowych, zwiększenie retencji wód poprzez budowę dużych zbiorników retencyjnych oraz rozbudowę systemu małej retencji na obszarze całego województwa. 33 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Do działao w zakresie ochrony zasobów wód podziemnych zalicza się zachowanie zasobów zwykłych wód podziemnych oraz zapewnienie ich wysokiej jakości. Priorytetem w ochronie tych wód powinno byd ich udostępnienie dla ludności. Dodatkowymi działaniami powinno byd ścisłe określenie granic obszarów ochrony (rozpoznanie GZWP) oraz objecie ich ochroną: objęcie najwyższą ochroną obszarów zasilania zbiorników: o pradolina Barycz-Głogów (W) (GZWP 302), o zbiornik międzymorenowy Smoszew (GZWP 309), o zbiornik Góry Bialskie-Śnieżnik (GZWP 339), o dolina Kopalna Nysy Kłodzkiej (GZWP 340), o niecka wewnątrzsudecka Kudowa-Bystrzyca (GZWP 341), o niecka wewnątrzsudecka Krzeszów (GZWP 342). objęcie wysoką ochroną obszarów zasilania zbiorników: o pradolina Odry (Głogów) (GZWP 314), o zbiornik Chocianów-Gozdnica (GZWP 315), o subzbiornik Lubin (GZWP 316), o zbiornik Słup-Legnica (GZWP 318), o subzbiornik Prochowice-Środa Śląska (GZWP 319), o zbiornik Oleśnica (GZWP 322), o subzbiornik Paczków-Niemodlin (GZWP 338). objęcie wysoką i najwyższą ochroną obszarów zasilania zbiorników: o pradolina Barycz-Głogów (E) (GZWP 303), o zbiornik Wschowa (GZWP 306), o niecka zewnątrzsudecka Bolesławiec (GZWP 317), o pradolina Odry (S Wrocław) (GZWP 320), o dolina Bobru (Marciszów) (GZWP 343). Trzeciorzędowe GZWP nie wymagają najwyższej, czy wysokiej ochrony, ponieważ zalega nad nimi warstwa iłów o miąższości ok. 100 m, stanowiąca dostateczną ochronę przed migrującymi zanieczyszczeniami. Dodatkowo przy ochronie zasobów wód podziemnych istotne jest: ograniczenie i racjonalne stosowanie środków ochrony roślin i nawozów, budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacyjnej, realizacja ustaleo planów gospodarowania wodami, współpraca z sąsiednimi województwami w zakresie ochrony użytkowych poziomów wód podziemnych (województwo lubuskie, wielkopolskie i opolskie), 34 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. współpraca z Czechami i Niemcami w zakresie ochrony zasobów wód podziemnych w rejonach przygranicznych (ochrona GZWP nr 315, 339, 341, 342). Do głównych kierunków rozwoju w zakresie gospodarki odpadami na terenie województwa zalicza się: budowę zakładów unieszkodliwiania odpadów dla miast: Wrocławia, Jeleniej Góry, Wałbrzycha i Legnicy wraz z przyległymi gminami, a także powiatów: bolesławieckiego, kamiennogórskiego, dzierżoniowskiego, kłodzkiego, jeleniogórskiego, lubaoskiego, lubioskiego, głogowskiego, oleśnickiego, polkowickiego, średzkiego, świdnickiego, wołowskiego i ząbkowickiego, budowę nowych składowisk spełniających wymagania ochrony środowiska, modernizację i rozbudowę istniejących oraz budowę zakładów utylizacji dla Wrocławia i wysypisk w gminach Brzeg Dolny, Długołęka, Góra, Prochowice, Wisznia Mała oraz Jemielno, Święta Katarzyna i Wiosko, budowę sektorów dla odpadów niebezpiecznych na wybranych składowiskach odpadów komunalnych, likwidację niektórych istniejących składowisk dla odpadów komunalnych nie spełniających wymogów ochrony środowiska, modernizację i rozbudowę składowisk odpadów przemysłowych, w tym ewentualna rozbudowa składowiska odpadów „Żelazny Most” rekultywację wyeksploatowanych składowisk odpadów oraz „dzikich” wysypisk śmieci, likwidację istniejących mogilników. Województwo opolskie: W zakresie poprawy stanu środowiska za cele strategiczne i operacyjne polityki województwa opolskiego przyjmuje się m.in.: racjonalne użytkowanie zasobów wodnych i stopniowe ograniczanie ich dalszej degradacji, w szczególności: o zachowanie, ochronę i właściwe wykorzystanie zasobów wód podziemnych i powierzchniowych, o radykalną poprawę stanu czystości wód powierzchniowych, o zwiększenie dyspozycyjności zasobów wód powierzchniowych, o ochronę przeciwpowodziową dolin rzecznych. Cele związane z poprawą stanu środowiska będą realizowane m.in. wg następujących zasad: 35 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. oszczędne gospodarowanie zasobami wodnymi w zlewniach wód powierzchniowych i na obszarach zbiorników wód podziemnych, zapewnienie wymaganych walorów użytkowych wód powierzchniowych i podziemnych poprzez skuteczną, systematyczną redukcję zanieczyszczeo odprowadzanych do wód i do ziemi, systemowa ochrona przeciwpowodziowa na obszarze zlewni Odry, uwzględniająca zatrzymywanie wód powodziowych w miejscu ich powstawania i spowalnianie jej odpływu, zapewnienie miejsca dla rzeki, prewencja przeciwpowodziowa. Polityka przestrzenna w zakresie zasobów wód powierzchniowych przewiduje: cele polityki przestrzennej: o ochrona zasobów wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem, o zwiększenie dyspozycyjności wód, zasady polityki przestrzennej: o ograniczenie lub wyeliminowanie emisji zanieczyszczeo wprowadzonych do wód powierzchniowych, o przejście na zlewniowy system zarządzania gospodarką wodną. Polityka przestrzenna na obszarach ochrony zasobów wód powierzchniowych i podziemnych powinna obejmowad działania prowadzące do: eliminacji dopływu zanieczyszczeo do wód podziemnych i powierzchniowych, doprowadzenia wód powierzchniowych do I i II klasy czystości, budowy, rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków, wyposażenia jednostek osadniczych w wysokosprawne urządzenia i systemy wodno-kanalizacyjne, wprowadzania nowoczesnych, wodooszczędnych technologii produkcji, stosowania zamkniętych obiegów wody, ograniczenia dopływu zanieczyszczeo powierzchniowych z rolnictwa wdrażania systemów (optymalizacja nawożenia mineralnego i organicznego), minimalizacji ilości wytwarzanych odpadów oraz unieszkodliwiania i wykorzystania odpadów komunalnych i przemysłowych, zwiększenia naturalnej retencyjności wód. Polityka przestrzenna na obszarach likwidacji deficytu wód podziemnych obejmowad powinna działania ukierunkowane na poprawę i optymalizację gospodarki wodnej na obszarach deficytowych, w tym: 36 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. oszczędne gospodarowanie zasobami wodnymi w zlewniach, efektywne wykorzystanie instrumentów zarządzania wodami (pozwolenia wodnoprawne, opłaty ekologiczne, kataster wodny), selektywne użytkowanie wód podziemnych dla potrzeb komunalnych i przemysłowych, wymagających wód wysokiej jakości, wdrażanie wodooszczędnych technologii produkcyjnych, modernizację technologii zakładów produkcyjnych, wykorzystanie wód odpadowych z odwodnieo kopalni odkrywkowych dla celów użytkowych, wymagających wody o dobrej jakości konsumpcyjnej, ochronę prawną Głównych Zbiorników Wód Podziemnych i obszarów ich zasilania oraz zlewni wód powierzchniowych (Nysy Kłodzkiej, Widawy) i obszarów źródłowych (rzeka Biała) na obszarze województwa opolskiego, zwiększenie naturalnej retencji (zalesianie) na obszarze zlewni. Polityka przestrzenna na obszarach likwidacji deficytu wód powierzchniowych obejmowad powinna działania ukierunkowane na zwiększenie zasobności i poprawę dostępności do wód, w tym: zwiększenie naturalnej retencji wodnej poprzez realizację programów zalesiania gruntów rolniczo nieprzydatnych, obszarów wododziałowych i źródliskowych, zachowanie i przywracanie naturalnych warunków wodnych w zlewni, w szczególności terenów wodno-błotnych i torfowisk, zwiększenie dyspozycyjności wód powierzchniowych w drodze rozbudowy sztucznej retencji wody. Polityka przestrzenna na obszarach wymagających likwidacji zanieczyszczeo wód powierzchniowych i podziemnych obejmowad powinna działania ukierunkowane na ograniczenie strumienia zanieczyszczeo, wprowadzanych do obiegu przyrodniczego, w tym: szczególną ochronę strategicznych zlewni rzek i zbiorników wód podziemnych, podniesienie poziomu wyposażenia jednostek osadniczych w wysokosprawne systemy wodno-kanalizacyjne, zintegrowaną gospodarkę wodno-ściekową, porządkowanie gospodarki ściekowej na obszarze zlewni wód powierzchniowych, optymalizację nawożenia mineralnego, organicznego i chemizacji rolnictwa na obszarach szczególnej ochrony, likwidację dzikich wysypisk odpadów komunalnych, zapewnienie wymaganej kubatury dla składowania odpadów, 37 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. ograniczanie strumienia odpadów komunalnych i przemysłowych, wprowadzanych do środowiska, edukację ekologiczną społeczności lokalnych. Polityka przestrzenna w zakresie zasobów wód podziemnych i powierzchniowych na obszarze województwa opolskiego obejmowad powinna działania zmierzające do zwiększenia dyspozycyjności wód, ograniczenia dopływu zanieczyszczeo do wód powierzchniowych i podziemnych oraz zwiększenia retencji wodnej. Do głównych kierunków polityki gospodarczej i przestrzennej zaliczono: racjonalizację użytkowania wody w rolnictwie, w przemyśle i gospodarce komunalnej poprzez: o oszczędne gospodarowanie zasobami wodnymi w zlewniach, o efektywne wykorzystywanie instrumentów zarządzania wodami (pozwolenia wodnoprawne, opłaty ekologiczne, kataster wodny), o racjonalne użytkowanie wód podziemnych dla potrzeb komunalnych i przemysłowych, o wdrażanie wodooszczędnych technologii produkcyjnych, modernizację technologii produkcyjnych, o wykorzystanie wód odpadowych z odwodnieo kopalni odkrywkowych dla celów użytkowych, zwiększenie dyspozycyjności wód powierzchniowych poprzez: o poprawę jakości wód i doprowadzenie ich stanu do poziomu I i II klasy czystości, o rozbudowę sztucznej retencji wody. W ramach celów operacyjnych w zakresie gospodarki odpadami plan ustala: zapewnienie wszystkim jednostkom osadniczym i podmiotom gospodarczym dostępu do bezpiecznych składowisk, tworzenie systemów zapobiegania i ograniczania powstawania odpadów, wykorzystanie i odzysk surowców odpadowych, wprowadzanie nowoczesnych metod organizacji i zarządzania odpadami, rekultywację dzikich składowiska odpadów komunalnych i przemysłowych, edukację ekologiczną. Cele te będą realizowane poprzez: zapobieganie powstawania odpadów komunalnych i technologicznych, 38 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. ograniczanie powstawania odpadów, upowszechnianie bezodpadowych i mało odpadowych technologii produkcyjnych, wprowadzanie selektywnej zbiórki odpadów w miejscu ich wytwarzania, segregacji, odzysku i unieszkodliwiania wytworzonych odpadów, stałe zwiększanie gospodarczego wykorzystania odpadów, tworzenie ponadlokalnych związków celowych dla zagospodarowania odpadów, organizację systemu ewidencji i monitoringu odpadów, edukację ekologiczną społeczności lokalnych, odpowiedzialnośd prawną i ekonomiczną właściciela odpadów. Województwo lubuskie W planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego skupiono się na kilku podstawowych problemach związanych z gospodarką wodną. Zalicza się do nich: znaczne zanieczyszczenie rzek poprzez związki azotu, fosforu, skażenia bakteriologiczne i inne, znaczne zagrożenie powodziowe, brak odpowiednich urządzeo hydrotechnicznych, gospodarkę komunalną. W związku z w/w problemami sformułowano konkretne cele, do których należą m.in.: ochrona przed zanieczyszczeniem, zapewnienie ludziom wody do picia, przywrócenie jakości wodom powierzchniowym, racjonalne gospodarowanie wodą zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, ochrona wód przed zasoleniem, modernizacja drogi wodnej Odry przez budowę wielozadaniowych zbiorników retencyjnych, odbudowa i rozwój małej retencji, ochrona terenów bagiennych i torfowisk, ukooczenie budowy większości wielozadaniowych zbiorników wodnych. Aby wyszczególnione cele mogły zostad osiągnięte w odpowiednim czasie należy skupid się na realizacji konkretnych działao, mających na celu ochronę zasobów wód powierzchniowych i podziemnych. Zalicza się do nich: modernizację szlaków żeglugowych i dróg wodnych, głównie szlaku środkowej Odry, 39 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. modernizację portów rzecznych tak, by mogły byd wykorzystywane w Odrzaoskiej Drodze Wodnej, rozwój szlaków wodnych, zbiorników retencyjnych oraz infrastruktury w dolinie Odry, Nysy Łużyckiej i Bobru, wodochronną gospodarkę w zlewniach poprzez: o ustanowienie zasad ochrony źródlisk i wód podziemnych, o brak regulacji rzek o ile nie będzie to zagrażad ochronie przeciwpowodziowej i gospodarce. energetyczne wykorzystanie zasobów wodnych Odry i dopływów, budowę i modernizację oczyszczalni ścieków, budowę i modernizację sieci wodociągowej, budowę mostu na Odrze w Milsku, budowę mostów w miejscach gdzie znajdują się przeprawy promowe (Połęcko, Brody, Pomorsko, Bytom Odrzaoski), budowę mostów na Odrze i Nysie Łużyckiej oraz innych przepraw mostowych, ochronę przed powodzią poprzez: o zwiększenie stopnia retencji, o utworzenie systemu monitoringu i ostrzegania, o budowę zbiorników retencyjnych i polderów w rejonie Środkowej Odry, o ochronę terenów zalewowych oraz znajdujących się na nich oczyszczalni ścieków i ujęd wód, o stworzenie systemu polderów sterowanych, o modernizację i odbudowę koryta rzek, o przeniesienie zabudowao z terenów zalewowych, o budowę kanałów mających służyd do odprowadzania wód powodziowych. W sektorze gospodarki odpadami należy podjąd działania w zakresie: odpadów komunalnych, odpadów przemysłowych, unieszkodliwiania odpadów, ulepszenia systemu zbierania i gromadzenia odpadów. Województwo wielkopolskie W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego określono problemy z dziedziny ochrony środowiska w powiązaniu z gospodarką wodną, do których należą: 40 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. ograniczone zasoby wód podziemnych, ograniczone zasoby wód powierzchniowych, brak rozwiązao kompleksowych, brak bilansu wodno-gospodarczego oraz warunków korzystania z wód, zbyt niska retencja, znaczny stopieo zanieczyszczenia wód, występowanie dużej ilości obszarów zagrożonych powodzią, znaczne zanieczyszczenie wód. Wyszczególniono również główne cele oraz priorytety działao służące poprawie stanu środowiska oraz rozwojowi obszaru. Stwierdzono, iż wymaga to podjęcia konkretnych działao, związanych głównie z unowocześnieniem a także modernizacją i rozbudową infrastruktury. Polityka przestrzenna w zakresie ochrony zasobów wód podziemnych przewiduję: racjonalizację poboru wody w celu ochrony cennych zasobów, waloryzację zasobów (wykorzystanie wód podziemnych jedynie jako źródła wody pitnej, do celów rolnictwa, przemysłu, energetyki itp. – wody powierzchniowe), ochronę zasobów przed zanieczyszczeniem przez utworzenie stref ochronnych wód, ochronę Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: o GZWP Nr 304 Zbiornik morenowy Zbąszyo, o GZWP Nr 305 Zbiornik międzymorenowy Leszno, o GZWP Nr 307 Sandr Leszno, o GZWP Nr 308 Zbiornik międzymorenowy rzeki Kania, o GZWP Nr 309 Zbiornik międzymorenowy Smoszew Chwaliszew Sulmierzyce. Polityka przestrzenna w zakresie ochrony zasobów wód powierzchniowych obejmuje: budowę kanalizacji, budowę i modernizacja oczyszczalni ścieków, zmniejszenie użycia nawozów, ochronę zlewni rzek, ochronę podmokłych ekosystemów, wodochronną i przeciwpowodziową gospodarkę, przerzuty wody w zlewniach charakteryzujących się znacznym deficytem. 41 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Do zadao służących ochronie wód zaliczono: likwidację lub ograniczenie zabudowy na terenach zalewowych, likwidację obiektów szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, ustanowienie stref ochronnych wód podziemnych oraz odpowiednie zagospodarowanie, ochronę dolin rzecznych oraz ich renaturalizację, racjonalny pobór wód podziemnych oraz umieszczanie obszarów do intensywnego wykorzystania zasobów wód z dala od obiektów wodochronnych, budowę i rozbudowę oraz modernizację oczyszczalni ścieków oraz budowę sieci wodociągowych i systemów uzdatniania wody. Jako dodatkowy cel polityki przestrzennej wyszczególniono usprawnienie gospodarki odpadami w związku z występującymi problemami w tej dziedzinie, do których należą: brak instalacji do recyclingu i unieszkodliwiania odpadów, brak instalacji do odzysku energii, brak możliwości wykorzystania lub unieszkodliwienia odpadów przemysłowych, medycznych, weterynaryjnych czy mogilników. Aby w/w cel mógł zostad osiągnięty skupiono się na realizacji konkretnych działao, m.in.: zmniejszeniu wytwarzania odpadów, utworzeniu systemu unieszkodliwienia i wykorzystania odpadów również medycznych, utworzeniu systemu umożliwiającego segregację i odzysk odpadów, ograniczeniu umieszczania obiektów gospodarki odpadami na terenach cennych przyrodniczo, rekultywacji składowisk komunalnych oraz przemysłowych, likwidacji mogilników, odzysku energii. Województwo śląskie W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego określono problemy z dziedziny ochrony środowiska w powiązaniu z gospodarką wodną i odpadową. Należą do nich: zanieczyszczenie wód ściekami oraz substancjami pochodzącymi z terenów rolniczych, zanieczyszczenie ściekami z miast i wsi a także ściekami przemysłowymi, zagrożenie powodziowe, zbyt znaczna zabudowa dolin rzek oraz zagrożenie retencji w związku z wycinką. 42 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Stwierdzono że poprawa stanu środowiska wymaga podjęcia konkretnych działao, związanych głównie z unowocześnieniem a także modernizacją i rozbudową infrastruktury. Szczególnej uwagi w województwie wymaga system ochrony przeciwpowodziowej, gdzie do podstawowych zadao zaliczono: modernizację i remont wałów przeciwpowodziowych w dorzeczu Odry, monitoring przepływów i retencji zbiorników, budowę urządzeo regulacji koryta Odry jej dopływów, ograniczenie a nawet zakaz zabudowy na terenach zalewowych, zalesienie, zakrzewienie i zadrzewienie głównie w górnej części zlewni. Jako jedne z głównych celów w planie zagospodarowanie przestrzennego określono ochronę zasobów środowiska, wzmocnienie systemu obszarów chronionych i rozwój terenów otwartych. Osiągnięciu wyznaczonych zadao służyd ma wyznaczenie konkretnych kierunków rozwoju: ochronę zasobów wód podziemnych i powierzchniowych, likwidację źródeł zanieczyszczeo, a także zapewnienie dostawy odpowiedniej ilości wody pitnej. Cele te realizowane powinny byd przez konkretne działania, do których w zakresie ochrony wód powierzchniowych zaliczono: budowę i rozbudowę urządzeo służących zwiększeniu bezpieczeostwa powodziowego - zbiorniki retencyjne, zachowanie i wzmocnienie funkcji ochronnych korytarza rzeki oraz ograniczenie zabudowy na obszarach zalewowych, modernizację istniejących sieci wodociągowych w celu zapobiegnięcia awarii oraz polepszenia jakości produkowanej wody do standardów UE – zbiorowy system zaopatrzenia w wodę, budowę i modernizację oczyszczalni ścieków oraz rozbudowę kanalizacji istniejącej. Do działao z zakresu ochrony wód podziemnych zaliczono: ochronę jakości wód. W sektorze gospodarki odpadami należy podjąd działania w zakresie: likwidacji składowisk odpadów nie spełniających wymogów ochrony środowiska, rekultywacji składowisk nieczynnych i wyeksploatowanych, selektywnej zbiórki odpadów, odpowiedniej gospodarki odpadami niebezpiecznymi. 43 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. 10. Ocena stanu jednolitych części wód 10.1 Wody powierzchniowe Ocena stanu jednolitych części wód rzek Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych rzek wykonana została w 2008 roku w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008) i opublikowana w pracy pn. „Ocena stanu wód …” (GIOŚ, 2009). Zgodnie z rozporządzeniem ocenie poddane zostały wszystkie części wód rzek. Ocenę stanu ekologicznego, stanu chemicznego i ogólnego stanu wód dla części wód nie monitorowanych, określono przez porównanie na podstawie wyników uzyskanych dla innej monitorowanej jednolitej części wód przy założeniu, że należy ona do tej samej kategorii, ma taki sam typ i znajduje się pod takim samym wpływem, wynikającym z działalności człowieka. Wyniki oceny, w odniesieniu do jednolitych części wód powierzchniowych przedstawiono w poniższych tabelach. Tabela 5. Klasyfikacja elementów biologicznych jakości wód na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych KLASA liczba części wód w regionie wodnym brak danych I II III IV 159 380 39 86 19 V RAZEM 683 Źródło: „Ocena stanu wód w dorzeczach na podstawie wyników monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych w latach 2008 - 2010 – rzeki, GIOŚ, 2009 Tabela 6. Klasyfikacja elementów fizyko – chemicznych jakości wód na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych KLASA I liczba części wód w regionie wodnym II III-V RAZEM 93 590 683 Źródło: „Ocena stanu wód w dorzeczach na podstawie wyników monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych w latach 2008 - 2010 – rzeki, GIOŚ, 2009 44 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Klasyfikacja elementów hydromorfologicznych stanu wód Ze względu na brak danych elementy hydromorfologiczne zostały pominięte przy ocenie stanu/potencjału ekologicznego. Tabela 7. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego JCWP rzek na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych STAN/POTENCJAŁ brak danych dobry i powyżej dobrego umiarkowany słaby zły RAZEM liczba części wód w regionie 159 40 465 19 683 wodnym Źródło: Ocena stanu wód w dorzeczach na podstawie wyników monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych w latach 2008 - 2010 – rzeki, GIOŚ, 2009 Tabela 8. Klasyfikacja stanu chemicznego JCWP rzek na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych STAN liczba części wód w regionie wodnym dobry nie osiągający dobrego RAZEM 609 74 683 Źródło: Ocena stanu wód w dorzeczach na podstawie wyników monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych w latach 2008 - 2010 – rzeki, GIOŚ, 2009 Wyniki oceny zgodnej z rozporządzeniem w odniesieniu do JCWP przedstawiono na mapach nr 9 – 12. Bardzo istotny jest fakt, iż wyniki oceny stanu sporządzone przez GIOŚ nie są tożsame z oceną stanu przyjętą w projektach planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce. W ramach PGW ocena stanu została przedstawiona w oparciu o wykonane w ramach wdrażania RDW dokumenty, tj. „Opracowanie analizy presji … ” (IMGW, PIG, IOŚ, 2007). Ponadto, z uwagi na zmianę rozporządzenia w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, w trakcie prac planistycznych, ocena stanu została uszczegółowiona o dodatkowe materiały przekazane przez GIOŚ, m.in. „Ocenę stanu wód …” (GIOŚ, 2009) oraz w oparciu o dane pochodzące z regionalnych zarządów gospodarki wodnej poparte konsultacjami z terenowo odpowiedzialnymi jednostkami WIOŚ. 45 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Przyjęta w ramach PGW ocena stanu była zasadniczym elementem w zakresie wykonania oceny ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych przez jednolite części wód oraz wyznaczenia odstępstw od celów środowiskowych. Zatem wyniki tych prac nie są adekwatne do wyników oceny stanu z opracowania pn.: „Ocena stanu wód…”(GIOŚ, 2009) (tab. 9). Tabela 9. Ocena ogólna stanu JCWP rzek liczba części wód w regionie wodnym STAN OGÓLNY oprac. pn. "Ocena stanu wód…" (GIOŚ, 2009) PGW (KZGW, 2010) dobry 17 133 zły 507 550 brak danych 159 - RAZEM 683 683 Źródło: Ocena stanu wód w dorzeczach na podstawie wyników monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych w latach 2008 - 2010 – rzeki, GIOŚ, 2009; Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, 2010 Szczegółowe zestawienie rozbieżności wyników oceny stanu JCWP rzek z PGW oraz z opracowania pn. „Ocena stanu wód…” (GIOŚ, 2009) przedstawiono w pliku Excel (zał. 2). Klasyfikacja stanu fizyko-chemicznego wybranych wskaźników jakości wód W ramach charakterystyki regionów wodnych, opracowano również klasyfikację stanu fizyko-chemicznego wybranych wskaźników jakości wód wynikającą z konieczności wykonania jakościowego bilansu wodnogospodarczego. Podstawę oceny (klasyfikacji) stanu fizyko-chemicznego jakości wód stanowiły dane pomiarowe z badao wykonanych w ramach Paostwowego Monitoringu Środowiska, przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska w 2008 r. w przekrojach pomiarowo – kontrolnych. Bazując na zaleceniach zawartych w „Metodyce …” (Tyszewski i in., 2008), przyjęto następujące założenia: zakres głównych wskaźników jakości wód do analizy obejmuje: BZT 5, fosfor ogólny i azot ogólny, jako stężenia miarodajne wskaźników zanieczyszczeo, przyjęto stężenia odpowiadające percentylowi 90% w przypadku co najmniej 12 pomiarów w roku oraz wartości najmniej 46 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. korzystne w przypadku liczby pomiarów mniejszej niż 12, zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008r. w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008), jako stężenia graniczne umożliwiające dokonanie klasyfikacji stanu wód przyjęto wartości graniczne stężeo wskaźników, zgodnie z załącznikiem 1 przedmiotowego rozporządzenia Ministra Środowiska. Zestawienie wyników klasyfikacji stanu fizyko-chemicznego wybranych wskaźników jakości wód przedstawiono w pliku Excel (zał. 3). Ocena stanu jednolitych części wód jezior W 2008 r. Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska przeprowadziły badania na podstawie których, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008) GIOŚ wykonał ocenę stanu ekologicznego jezior. Wyniki tej oceny przedstawiono w tabeli 10. Tabela 10. Klasyfikacja stan ekologicznego JCWP jezior na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych STAN brak danych bardzo dobry dobry umiarkowany słaby zły RAZEM 0 1 2 24 liczba jednolitych części wód 20 0 1 w regionie wodnym Źródło: Opracowano na podstawie danych GIOŚ z 2008 10.2 Wody podziemne Ocena stanu (chemicznego i ilościowego) jednolitych części wód podziemnych wykonana została w 2008 roku w oparciu o klasyfikację wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896) i opublikowana w „Raporcie …” (Hordejuk i in., 2008). Ocena ta jest sporządzona dla podziału na 161 JCWPd. Wyniki oceny stanu, w części oceny stanu ilościowego, opublikowane w „Raporcie…” (Hordejuk i in., 2008) nie są tożsame z oceną stanu ilościowego przyjętą w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce. W PGW ocenę stanu ilościowego 47 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. jednolitych części wód podziemnych przyjęto z „Opracowania analizy presji...” (IMGW, PIG, IOŚ, 2007). Obecnie obowiązujący jest podział na 172 JCWPd, dla którego nie wykonano oceny stanu wód podziemnych. 10.3 Obszary chronione Monitorowanie stanu ochrony obszarów wyznaczonych na mocy Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, odbywa się zgodnie z zasadami wskazanymi w krajowym dokumencie transponującym zapisy w/w dyrektyw, tj. ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.). Dla pozostałych obszarów chronionych wymienionych w załączniku IV RDW, tj. dla: obszarów wyznaczonych na mocy art. 7 do poboru wody przeznaczonej do picia przez ludzi, części wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym wyznaczonych jako kąpieliska na mocy dyrektywy 76/160/EWG, obszarów wrażliwych na substancje biogenne, w tym wyznaczonych jako strefy wrażliwe na mocy dyrektywy 91/676/EWG oraz obszarów wyznaczonych jako tereny wrażliwe na mocy dyrektywy 91/271/EWG, obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, gdzie utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie prowadzona jest ocena stanu wód powierzchniowych znajdujących się na ich obszarze. Zakres i sposób badao oraz kryteria oceny stanu wód rzecznych określają rozporządzenia do ustawy - Prawo wodne: o rozporządzenie MŚ z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. z 2002 r. Nr 241, poz. 2093), o rozporządzenie MŚ z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagao, jakim powinny odpowiadad wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. z 2002 r. Nr 204, poz. 1728), o rozporządzenie MŚ z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 162, poz. 1008), o rozporządzenie MŚ z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 81, poz. 685), 48 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. o rozporządzenie MŚ z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 122, poz. 1018). Jednostką odpowiedzialną za przeprowadzenie przedmiotowych zadao wynikających z w/w aktów prawnych są służby Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Do tej pory ocena stanu obszarów chronionych nie została wykonana. 11. Podsumowanie identyfikacji znaczących oddziaływao antropogenicznych i oceny ich wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych 11.1 Punktowe źródła emisji zanieczyszczeo Istotnym zagrożeniem antropogenicznym dla jakości wód są ścieki z punktowych źródeł zanieczyszczeo. Wśród nich wyróżniamy ścieki komunalne, ścieki gospodarcze pochodzące z innych rodzajów działalności człowieka oraz z zakładów przemysłowych. Ścieki te są w różnym stopniu oczyszczane i odprowadzane bezpośrednio do wód lub za pośrednictwem dopływów. W obszarze regionu wodnego Środkowej Odry zostało zinwentaryzowanych ok. 1866 punktów zrzutu ścieków, posiadających pozwolenia wodnoprawne, zlokalizowanych w następujących zlewniach bilansowych, w następujących ilościach: Przyodrze (WR11) – ok. 345 punktów zrzutu, Nysa Kłodzka (WR09) – ok. 296 punktów zrzutu, Bóbr (WR06) – ok. 259 punktów zrzutu, Barycz (WR02) – ok. 219 punktów zrzutu, Bystrzyca (WR08) – ok. 215 punktów zrzutu, Widawa (WR03) – ok. 180 punktów zrzutu, Mała Panew (WR04) – ok. 123 punkty zrzutu, Kaczawa (WR07) – ok. 95 punktów zrzutu, Nysa Łużycka (WR05) – ok. 88 punktów zrzutu, Osobłoga (WR10) – ok. 32 punktów zrzutu, Obrzyca (WR01) – ok. 14 punktów zrzutu. Pod względem rodzaju zrzucanych ścieków, w regionie wodnym Środkowej Odry wyróżniono: komunalne – ok. 589 punktów zrzutu, komunalne/inne – 3 punkty zrzutu, komunalne/przemysłowe – ok. 26 punktów zrzutu, opadowe – ok. 593 punkty zrzutu, 49 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. przemysłowe – ok. 69 punktów zrzutu, przemysłowe/inne – 1 punkt zrzutu, stawy karpiowe – ok. 99 punktów zrzutu, stawy karpiowe/inne – 1 punkt zrzutu, stawy karpiowe/stawy pstrągowe – 2 punkty zrzutu, stawy pstrągowe – ok. 37 punktów zrzutu, stawy pstrągowe/inne – 1 punkt zrzutu inne – ok. 445 punktów zrzutu. Zgodnie z bazą danych dostarczonych przez RZGW Wrocław największa wartośd zrzutu ścieków na obszarze regionu wodnego Środkowej Odry jest wprowadzana przez HCS Sp. z o.o. i wynosi 80 m3/s, zaś najmniejsza wartośd zrzutu ścieków prowadzana jest przez Wojtala Trucks sp. j. i wynosi 0,000001 m3/s. Punkty zrzutu ścieków zlokalizowane w regionie wodnym zobrazowano na mapie nr 5. Ponadto w Geobazie zamieszczono lokalizacje i informacje dot. składowisk odpadów komunalnych, położonych w obrębie regionu wodnego Środkowej Odry. 11.2 Rozproszone źródła emisji zanieczyszczeo W regionie wodnym niekorzystny wpływ na jakośd wód wywierają również niekontrolowane zrzuty ścieków bytowo - gospodarczych pochodzących od ludności niepodłączonej do kanalizacji. Na skutek dopływu ścieków nieoczyszczonych do wód obserwuje się zwiększone stężenia substancji biogennych oraz zły stan sanitarny wód. Łączna liczba ludności niepodłączonej do kanalizacji w obrębie regionu wodnego Środkowej Odry wynosi niemal 1 mln 800 tys. osób, co stanowi ok. 36% ogólnej liczby ludności. Niemal wszyscy mieszkaocy 38 gmin województwa dolnośląskiego, 11 gmin województwa lubuskiego, 13 gmin województwa opolskiego oraz 5 gmin województwa wielkopolskiego nie są podłączeni do kanalizacji (od 95 do 100% mieszkaoców). Natomiast najniższa liczba ludności niepodłączonej do kanalizacji zamieszkuje 7 gmin województwa dolnośląskiego, 1 gminę województwa lubuskiego, 5 gmin województwa opolskiego oraz jedną gminę województwa wielkopolskiego (od 0 do 5% mieszkaoców). W Wałbrzychu, Opolu, Wrocławiu, Legnicy, Lesznie oraz Bytomiu udział ludności niepodłączonej do kanalizacji kształtuje się na poziomie odpowiednio ok. 23%, 12%, 12%, 10%, 7% oraz 0%. Łączna liczba ludności nieobsługiwanej przez oczyszczalnie ścieków w obrębie regionu wodnego Środkowej Odry wynosi nieco ponad 1 mln 400 tys. osób, co stanowi ok. 29% ogólnej liczby ludności. Niemal wszyscy mieszkaocy 45 gmin województwa dolnośląskiego, 18 gmin województwa lubuskiego, 12 gmin województwa opolskiego oraz 8 gmin 50 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. województwa wielkopolskiego nie są podłączeni do oczyszczalni (od 95 do 100% mieszkaoców). Natomiast najniższa liczba mieszkaoców nieobsługiwanych przez oczyszczalnie zamieszkuje 59 gmin województwa dolnośląskiego, 12 gmin województwa lubuskiego, 16 gmin województwa opolskiego oraz 5 gmin województwa wielkopolskiego (od 0 do 5% mieszkaoców). W głównych miastach regionu wodnego Środkowej Odry: Lesznie, Opolu, Wrocławiu, Legnicy oraz Wałbrzychu udział ludności niekorzystającej z oczyszczalni kształtuje się poniżej 1%. Liczbę ludności nieobsługiwanej przez oczyszczalnie w regionie wodnym Środkowej Odry w podziale na SCWP zobrazowano na mapie nr 8. Procentowy udział mieszkaoców niepodłączonych do kanalizacji i nieobsługiwanych przez oczyszczalnie w poszczególnych SCWP obliczono jako średnią ważoną, gdzie wagą była powierzchnia terenów, które uznano za zamieszkałe, tj. strefy zurbanizowane (zabudowa zwarta i luźna), grunty orne poza zasięgiem urządzeo nawadniających, sady i plantacje, łąki, złożone systemy upraw i działek oraz tereny głównie zajęte przez rolnictwo z dużym udziałem roślinności naturalnej (CORINE Land Cover) w poszczególnych fragmentach gmin należących do SCWP. Dane dotyczące ludności zamieszkałej w poszczególnych gminach pochodzą z Banku Danych Regionalnych z 2008 r. 11.3 Obszarowe źródła emisji zanieczyszczeo Obszary narażone na zanieczyszczenia związkami azotu, pochodzącymi ze źródeł rolniczych Wpływ na jakośd wód w regionie wodnym wywierają dopływające obszarowo zanieczyszczenia z użytków rolnych. Skutkiem nieprawidłowo prowadzonej działalności rolniczej jest zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych, związkami azotu, powodujące proces eutrofizacji wód powierzchniowych. Wielkośd ładunku substancji biogennych dopływająca do wód zależy w dużej mierze od sposobu zagospodarowania regionu oraz intensywności rolnictwa. Pomimo, że zużycie nawozów sztucznych jak i naturalnych zmniejszyło się w ostatnich latach, to jednak rolnictwo i hodowla nadal generują źródła zanieczyszczeo. Zanieczyszczenie wód związkami azotu uniemożliwia wykorzystanie ich do poboru w celu zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia lub rekreacyjnie, ale również stanowi zagrożenie dla ekosystemów wodnych i od wód zależnych. W regionie wodnym obecnie wyznaczono 2 obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych: OSN w zlewni rzeki Orla (ok. 1148,2 km2) i OSN w zlewni rzeki Rów Polski (ok. 451,2 km2). Obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenie związkami azotu w regionie 51 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. wodnym Środkowej Odry zostały przestawione na mapie nr 4. Zużycie nawozów sztucznych W regionie wodnym Środkowej Odry w 2008 r. na 0,01 km2 (1 ha) użytków rolnych zużyto średnio 91,5 kg nawozów azotowych oraz 37,0 kg nawozów fosforowych, w przeliczeniu na czysty składnik. Średnią wielkośd zużycia nawozów w regionie wodnym obliczono uwzględniając powierzchnie użytków rolnych (CORINE Land Cover) w poszczególnych fragmentach województw należących do regionu wodnego. W tabeli 11 i 12 przedstawiono zużycie nawozów mineralnych, w przeliczeniu na czysty składnik, w latach 2002 – 2008 (www.stat.gov.pl). Tabela 11. Zużycie nawozów azotowych w latach 2002 – 2008 2002 42,0 61,9 71,0 35,9 64,0 Zużycie nawozów azotowych w kg N na 1 ha użytków rolnych na rok 2003 2004 2005 2006 2007 45,5 47,1 50,3 56,7 69,9 56,4 61,4 63,8 61,6 63,9 71,9 81,3 75,4 87,6 74,9 39,9 43,5 45,6 49,9 57,9 63,4 65,3 66,6 79,9 86,1 2008 93,3 73,9 101,4 62,4 90,2 53,1 54,4 91,5 Województwo dolnośląskie lubuskie opolskie śląskie wielkopolskie średnia ważona po powierzchni użytków rolnych w regionie wodnym Środkowej Odry Źródło: Opracowano na podstawi BDR 58,1 59,1 66,2 71,7 Tabela 12. Zużycie nawozów fosforowych w latach 2002 - 2008 2002 19,6 19,6 24,7 21,2 19,7 Zużycie nawozów fosforowych w kg P na 1 ha użytków rolnych na rok 2003 2004 2005 2006 2007 20,8 21,2 21,7 22,0 27,0 20,5 24,5 25,6 25,3 25,2 24,5 26,7 25,5 37,9 30,5 24,4 22,5 23,8 24,6 24,9 19,2 20,0 20,7 35,3 31,9 2008 37,0 30,4 43,1 26,1 35,9 20,7 21,4 37,0 Województwo dolnośląskie lubuskie opolskie śląskie wielkopolskie średnia ważona po powierzchni użytków rolnych w regionie wodnym Środkowej Odry Źródło: Opracowano na podstawi BDR 22,7 22,9 27,2 28,0 Depozycja zanieczyszczeo z atmosfery Roczne obciążenie powierzchniowe regionu wodnego Środkowej Odry ładunkami azotu ogólnego, wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2008 r. wynosiło 1022 – 1454 [kg N/km2] (10,22 – 14,54 *kg N/ha+), natomiast ładunkami fosforu ogólnego 24,7 – 32,8 [kg P/ km2] (0,247 – 0,328 [kg P/ha]) (GIOŚ). 52 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Roczne obciążenie powierzchniowe ładunkami azotu ogólnego i fosforu ogólnego przedstawiono na rysunku 3 i 4. Rysunek 3. Roczne obciążenie powierzchniowe ładunkami azotu ogólnego *kg N/ha+ wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2008 r. (Opracowano na podstawie danych przekazanych przez GIOŚ) Rysunek 4. Roczne obciążenie powierzchniowe ładunkami fosforu ogólnego *kg P/ha] wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2008 r. (Opracowano na podstawie danych przekazanych przez GIOŚ) 53 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. 11.4 Pobory wody wraz z opisem istniejących stref ochronnych ujęd wód oraz charakterystyką przerzutów wody Wody powierzchniowe W regionie wodnym Środkowej Odry głównym źródłem zaopatrzenia w wodę ludności, przemysłu i rolnictwa są zasoby wód powierzchniowych oraz podziemnych. Woda przeznaczona do spożycia pobierana jest z wód powierzchniowych w obrębie terenów górskich. W tym celu wybudowano zbiorniki Sosnówka i Dobromierz. Pozostałe pobory wód powierzchniowych przeznaczone są na cele rolnicze (głównie województwo wielkopolskie), przemysłowe (wykorzystanie w procesach technologicznych w cukierniach, gorzelniach itp.), jako pobory zwrotne dla elektrowni oraz w celu zasilania stawów rybnych (przede wszystkim zlewnie Baryczy i Widawy). Użytkowanie wód w zakresie poborów wody powierzchniowej w regionie wodnym Środkowej Odry zobrazowano na mapie nr 5. Lokalizacja poborów została przyjęta wg bazy danych RZGW. W obszarze regionu wodnego Środkowej Odry zostało zinwentaryzowanych ok. 940 ujęd wód powierzchniowych, posiadających pozwolenia wodnoprawne, zlokalizowanych w następujących zlewniach bilansowych w następujących ilościach: Bóbr (WR06) – ok. 173 punkty poboru, Widawa (WR03) – ok. 159 punktów poboru, Nysa Kłodzka (WR09) – ok. 136 punktów poboru, Barycz (WR02) – ok. 119 punktów poboru, Przyodrze (WR11) – ok. 109 punktów poboru, Bystrzyca (WR08) – ok. 61 punktów poboru, Nysa Łużycka (WR05) – ok. 61 punktów poboru, Kaczawa (WR07) – ok. 57 punktów poboru, Mała Panew (WR04) – ok. 38 punktów poboru, Osobłoga (WR10) – ok. 14 punktów poboru, Obrzyca (WR01) – ok. 13 punktów poboru. Pod względem celu poboru wód powierzchniowych, w regionie wodnym Środkowej Odry wyróżniono: komunalne – ok. 52 punkty poboru, służące nawodnieniom – ok. 88 punktów poboru, przemysłowe – ok. 101 punktów poboru, przemysłowe/inne – 4 punkty poboru, stawy pstrągowe – ok. 571 punktów poboru, inne – ok. 124 punktów poboru. 54 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. W regionie wodnym Środkowej Odry występuje wyraźne zróżnicowanie wielkości poboru wód powierzchniowych. Największą wydajnością charakteryzuje się ujęcie eksploatowane przez Paostwowy Zakład Budżetowy "Stawy Milickie" w Rudzie Sułowskiej dla Zakładu Rybackiego w Potaszni (Qmax = 700 m3/s), najmniejszą zaś ujęcie którego użytkownikiem jest Politechnika Wrocławska (Qmax = 0,000002 m3/s). W celu ochrony zasobów wód powierzchniowych, a także ze względu na zapewnienie odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagających wody wysokiej jakości wyznacza się strefy ochronne ujęd wód, zgodnie z ustawą - Prawo wodne. W regionie wodnym Środkowej Odry ustanowiono 123 strefy ochronne ujęd wód powierzchniowych, w tym: 82 obejmujących wyłącznie teren ochrony bezpośredniej, 41 obejmujące teren ochrony bezpośredniej i pośredniej. Strefy ochronne ujęd wód w regionie wodnym Środkowej Odry zlokalizowane są w poniższych zlewniach bilansowych w ilości: Bóbr (WR06) – 42 strefy, Nysa Kłodzka (WR09) – 50 stref, Bystrzyca (WR08) – 14 stref, Nysa Łużycka (WR05) – 1 strefa, Kaczawa (WR07) – 12 stref, Mała Panew (WR04) – 1 strefa, Obrzyca (WR01) – 1 strefa, Łaba (WR12) – 2 strefy. Strefy ochronne ujęd wód powierzchniowych w regionie wodnym Środkowej Odry zobrazowano na mapie nr 5. Do czynników bezpośrednio wpływających na stosunki wodne zaliczyd można także przerzuty wody między zlewniami. Skutkiem tak prowadzonej działalności antropogenicznej są zaburzenia reżimu hydrologicznego cieków. Antropogeniczne zaburzenia reżimu hydrologicznego cieków występują w tej części obszaru, w której stopieo urbanizacji i uprzemysłowienia jest największy. W obszarze regionu wodnego Środkowej Odry zinwentaryzowano jeden przerzut międzyzlewniowy. Właścicielem ujęcia, z którego następuje przerzut jest Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. we Wrocławiu. Średnia roczna ilośd wody pobieranej z Nysy Kłodzkiej wynosi 259 200 m3/d. Miejscem przerzutu jest SCWP o kodzie SO0917 – Oława od Gnojnej do ujścia. Miejsce przerzutu wody w regonie wodnym Środkowej Odry zobrazowano na mapie nr 7. 55 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Wody podziemne Region wodny Środkowej Odry został podzielony przez RZGW we Wrocławiu na 12 obszarów (zlewni) bilansowych (rys. 5). Obszary bilansowe odpowiadają w większości zlewniom hydrograficznym. Granice zlewni najczęściej odpowiadają przebiegowi działów wodnych II rzędu większych dopływów Odry. Jedynie największy obszar bilansowy – „Przyodrze” wzdłuż koryta rzeki Odry mający powierzchnię 7 015 km2 obejmuje głównie zlewnię bezpośrednią rzeki. Powierzchnie pozostałych obszarów bilansowych są 2 zróżnicowane w przedziale od 1 017 km dla zlewni Osobłogi i Straduni do 5 826 km2 w przypadku zlewni Bobru. Rysunek 5. Podział regionu wodnego Środkowej Odry i regionów dorzecza Łaby na zlewnie bilansowe W regionie wodnym Środkowej Odry zostało zinwentaryzowanych 1789 ujęd wód podziemnych, posiadających pozwolenia wodnoprawne, jednak tylko dla 849 ujęd istnieje informacja o ujmowanych poziomach wodonośnych. Zdecydowana większośd z nich ujmuje wody podziemne występujące w utworach kenozoicznych, głównie z czwartorzędowego piętra wodonośnego (529 ujęd) i z poziomów neogeosko-paleogeoskich (186 ujęd). Wody piętra triasowego ujmowane są 67 ujęciami. Liczba ujęd założonych w utworach pozostałych pięter wodonośnych jest niewielka: 56 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. w utworach proterozoiku – 22 ujęcia, w kredzie – 12 ujęd, w jurze – 1 ujęcie, w permie – 3 ujęcia, w karbonie, dewonie i kambrze – po 2 ujęcia, z utworów czwartorzędu i neogenu/paleogenu – 10 ujęd, z utworów czwartorzędu i triasu – 2 ujęcia, z utworów neogenu/paleogenu i kredy– 1 ujęcie, z utworów permo-triasu – 5 ujęd, z utworów czwartorzędu i karbonu – 2 ujęcia, z utworów czwartorzędu i starszego paleozoiku -1 ujęcie, łącznie z utworów czwartorzędowych i starszego paleozoiku oraz kredy górnej i proterozoiku – po 1 ujęciu. Wydajności ujęd określone na podstawie 3 pozwoleo wodnoprawnych są 3 zróżnicowane, od 0,029 m /d do prawie 57 000 m /d (tab. 13). Średnia wydajnośd dobowa ujęd w obszarze administrowanym przez RZGW Wrocław wynosi 634 m3/d. Największymi wydajnościami charakteryzują się ujęcia w miejscowościach: Chorula na Opolszczyźnie (56923 m3/d), Unisław Śląski w Sudetach Środkowych (36 000 m3/d) i ujęcie z utworów czwartorzędowych w Zawadzie koło Zielonej Góry (18 400 m3/d). Duże ujęcia wód podziemnych o wydajnościach przekraczających lub zbliżonych do 12 000 m3/d znajdują się w Lesznie (dwa ujęcia o wydajności 12 240 m3/d każde z utworów czwartorzędowych i paleogeosko-neogeoskich), w Jeleniej Górze i w Żaganiu. Ujęcie w Jeleniej Górze („Grabarów”) ujmuje wody czwartorzędowych osadów piaszczysto-żwirowych położonych w dolinie rzeki Bóbr. W analizowanej populacji ujęd 9 z nich posiada wydajnośd wyższą od 10 000 m3/d, 28 ujęd mieści się w grupie wydajności 5000-10000 m3/d, a 112 ma wydajnośd mieszczącą się w przedziale 1000-5000 m3/d. Tabela 13. Analiza statystyczna ujęd wód podziemnych w regionie wodnym Środkowej Odry (wielkości poboru wg pozwoleo wodno prawnych) 3 3 3 3 3 3 Qśr [m /s] Qśr [m /h] Qśr [m /d] Qmax [m /s] Qmax [m /h] Qmax [m /d] ilośd 1 235 1413 3 1498 909 suma 20,50 9297,16 896318,34 0,37 112349,27 885636,86 minimum 20,50 0,026 0,029 0,0001 0,0026 0,16 maximum 20,50 492,8 56923,00 0,36 39797,00 81600,00 Źródło: Opracowano na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego 57 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. Spośród istniejących ujęd wód podziemnych w rejonie RZGW Wrocław, 1027 ujmuje wody podziemne wykorzystywane do celów komunalnych, 382 do celów przemysłowych, 22 jednocześnie do komunalnych i przemysłowych a 380 przeznaczonych jest do innych celów. Najwięcej, bo ok. 5,8% wszystkich ujęd znajdujących się w regionie wodnym Środkowej Odry jest zlokalizowanych w powiecie zielonogórskim (105 ujęd), prawie 5% w powiecie świebodzioskim (79 ujęd), żarskim – ok. 3,9 % (69 ujęd), żagaoskim – ok. 3,5% (62 ujęcia), a najmniej, bo tylko 2 ujęcia, w powiecie gorzowskim, co stanowi 0,1%. W powiecie kępioskim i w mieście Jelenia Góra zlokalizowane są po 2 ujęcia - stanowi to jedynie 0,17%. Ze względu na dużą liczbę powiatów w regionie wodnym ilośd ujęd w poszczególnych powiatach została przedstawiona w tabeli 14. Natomiast na rysunku 6 pokazano rozkład ilości ujęd w poszczególnych województwach leżących w regionie wodnym Środkowej Odry. Najwięcej, bo aż 46% wszystkich ujęd leży w województwie dolnośląskim a najmniej (3%) w województwie lubuskim. Tabela 14. Ilośd ujęd wód podziemnych w regionie wodnym Środkowej Odry Powiat Ilośd ujęd Powiat Ilośd ujęd Powiat Ilośd ujęd żarski 69 polkowicki 24 Krotoszyn 9 żagaoski 62 ostrzeszowski 6 krośnieoski 53 złotoryjski 32 ostrowski 15 krapkowicki 18 zielonogórski 105 opolski 57 kościaoski 6 Zielona Góra 28 Opole 17 kłodzki 59 zgorzelecki 28 oławski 24 kluczborski 16 ząbkowicki 16 oleśnicki 35 kępioski 3 wschowski 49 oleski 17 wrocławski 59 nyski 46 kamiennogórski 17 kędzierzyoskokozielski 5 Wrocław 33 nowosolski 46 jeleniogórski 18 wołowski 21 namysłowski 13 jeleniogórski 41 wolsztyoski 4 milicki 15 Jelenia Góra 3 wałbrzyski 19 międzyrzecki 28 jaworski 25 trzebnicki 41 lwówecki 22 górowski 13 tarnogórski 31 lubliniecki 16 gostyoski 16 świebodzioski 79 lubioski 33 gorzowski 2 świdnicki 35 lubaoski 32 głubczycki 4 średzki 18 Leszno 9 głogowski 22 strzelioski 30 leszczyoski 36 gliwicki 6 strzelecki 17 legnicki 28 dzierżoniowski 18 rawicki 36 Legnica 11 brzeski 32 prudnicki 16 krotoszyoski 8 bolesławiecki 37 Źródło: Opracowano na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego 58 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. 3% 8% dolnośląskie 14% 46% lubuskie opolskie śląskie wielkopolskie 29% Rysunek 6. Rozkład ilości ujęd w poszczególnych województwach leżących w regionie działania RZGW Wrocław i regionu wodnego Środkowej Odry (opracowano na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego) W regionie Środkowej Odry wydzielonych zostało 27 Jednolitych części wód podziemnych o zróżnicowanej powierzchni (tab. 15). Największą powierzchnię 4258,3 km2 posiada JCWPd nr 109, natomiast najmniejszą JCWPd nr 123 6,7 km2. Tabela 15. JCWPd w regionie RZGW Wrocław Powierzchnia L.p. Nr JCWPd 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 68 69 76 77 78 79 80 92 93 94 95 96 97 105 106 (r. wodny Izery) 107 108 109 110 122 (r. wodny Łaby) 123 (r. wodny Metuje) 124 125 126 127 2 [km ] 59 1741,1 2366,2 1171,2 2654,7 1730,7 3819,9 1723,4 694,7 1981,2 2261,4 1722,3 1744,6 1584,9 332,8 48,7 1191,8 2753,8 4258,3 2113,3 19 6,7 62,6 1038,6 453,1 1877 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. L.p. Powierzchnia Nr JCWPd 2 [km ] 26 137 (r. wodny Metuje) 92,7 27 138 (r. wodny Orlicy) 71,1 Źródło: Opracowano na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego Orlicy) Użytkowanie wód w zakresie poborów wód podziemnych w regionie wodnym Środkowej Odry zobrazowano na mapie nr 6. Przy opracowaniu charakterystyki stref ochronnych ujęd wód w regionie wodnym Środkowej Odry wykorzystano opracowanie wykonane w Przedsiębiorstwie Geologicznym Proxima we Wrocławiu (Dembiec i in., 2008) dotyczące weryfikacji stref ochronnych ujęd wód powierzchniowych i podziemnych w regionie wodnym Środkowej Odry, ustanowionych w zakresie terenu ochrony bezpośredniej i pośredniej. Weryfikacja stref ochronnych ujęd została przeprowadzona we wszystkich pięddziesięciu dziewięciu powiatach i sześciu miastach na prawach powiatu, znajdujących się na terenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Na terenie regionu wodnego Środkowej Odry zweryfikowano 1004 ujęcia, dla których zostały ustanowione strefy ochronne, z czego 998 ujęd posiada ustanowiony teren ochrony bezpośredniej, a 341 z nich dodatkowo posiada ustanowiony teren ochrony pośredniej. Dodatkowo istnieje jeszcze sześd ujęd wody podziemnej: Lubin (LOTNISKO), Koźlice I i II, Wysokie, Stradomia Wierzchnia, "ENERGETYKA" Sobin – Jędrzychów oraz ujęcie Przybków, dla których wydano decyzje ustanawiającą teren ochrony pośredniej, natomiast brakuje wyraźnej informacji o tym czy został ustanowiony również stosowną decyzją teren ochrony bezpośredniej. W ramach opracowania zweryfikowano 930 ujęd wód podziemnych, w tym 625 ujęd posiadających ustanowione jedynie tereny ochrony bezpośredniej, 299 bezpośrednie i pośrednie, a 6 tylko pośrednich, oraz 74 ujęcia wód powierzchniowych (36 tylko bezpośrednich, 38 bezpośrednich i pośrednich) oraz 13 powierzchniowo – podziemnych (4 tylko bezpośrednie, 9 bezpośrednich i pośrednich). Te ostatnie ujęte zostały w tabeli ze strefami dla ujęd wód powierzchniowych. Rozmieszczenie ujęd z ustanowionymi strefami ochronnymi na terenie regionu wodnego Środkowej Odry przebiega w sposób mniej więcej równomierny, jednak większe ich zagęszczenie występuje w okolicach dużych aglomeracji (Wrocław) i ośrodków miejskich (np. Leszno), jak również w okolicach występowania większej ilości ośrodków wypoczynkowych na terenach atrakcyjnych turystycznie (Nysa, Sława, Kudowa Zdrój – Radków). Natomiast mniejsze ich występowanie uwidacznia się w obszarze powiatów, na 60 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. których w ogóle nie ustanowiono stref ochronnych, oraz na znacznym obszarze fragmentu województwa lubuskiego, która leży w granicach RZGW we Wrocławiu. Największą powierzchnię zajmuje strefa ustanowiona dla ujęcia wód i źródeł wody pitnej dla miasta Wrocławia, która obejmuje zlewnie rzek: Oława, Psarski Potok oraz Nysa Kłodzka do granic paostwa. Istnieją również duże tereny ochrony pośredniej, np. ujęcia Legnica (Przybków) oraz Lubachów, dla których – w decyzji je ustanawiającej – nie ma informacji o wielkości ich powierzchni. Poza nimi największe powierzchniowo strefy ustanowiono dla ujęd: Śliwnik (pow. żagaoski) – 94,3 km2 powierzchni, „SADOWA” w Głuchowie (pow. zielonogórski) – 81,8 km2, Bukówka (pow. kamiennogórski) – 53,4 km2, „Bibela” Miasteczko Śląskie (pow. tarnogórski) – 37,9 km2, Podgórzyn (pow. jeleniogórski) – 36,2 km2, Pisarzowice (pow. lubaoski) – 30km2, Zawadzkie (pow. strzelecki) – 26,5km2, Sosnówka – Brzezinka (pow. oleśnicki) – 21 km2, "ENERGETYKA" Sobin – Jędrzychów (pow. polkowicki) – 17,8 km2, Zawada (pow. zielonogórski) – 14,5 km2, Głogówek (pow. prudnicki) – 12,3 km2, Strzelce Świdnickie (pow. świdnicki) – 12,3 km2, „Pod Zieleocem” Duszniki Zdrój (pow. kłodzki) – 11,8 km2, Krajanów (pow. Kłodzki) – 11,8 km2, Tarnów Opolski (pow. opolski) – 10,5 km2. Największe zagęszczenie ustanowionych stref ochronnych obejmujących teren ochrony pośredniej występuje w powiecie strzeleckim w województwie opolskim. Strefy ochronne ujęd wód powierzchniowych w regionie wodnym Środkowej Odry zobrazowano na mapie nr 5. 11.5 Pobory kruszywa Eksploatacja kruszywa z koryt rzecznych jest formą szczególnego korzystania z wód, na które wymagane jest pozwolenie wodnoprawne. W związku z rozwojem budownictwa, często dochodzi do niekontrolowanego wydobycia złóż. Skutkiem wydobycia materiałów bezpośrednio z koryt rzecznych i terenów do nich przyległych jest naruszenie równowagi hydrodynamicznej w rzekach i potokach i nasilający się proces degradacji koryt rzecznych. 61 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. W regionie wodnym Środkowej Odry zidentyfikowano (wg IMGW) 11 punktów poboru kruszywa, które zlokalizowane są w dolinach Odry (8 poborów) i Bobru (3 pobory). Punkty poborów kruszywa w regionie wodnym Środkowej Odry zobrazowano na mapie nr 7. 11.6 Obiekty hydrotechniczne służące korzystaniu z wód Istotny wpływ na stan wód powierzchniowych wywierają zmiany hydromorfologiczne. Powodowane są przede wszystkim przez obiekty hydrotechniczne służące najróżniejszym celom, z których najpowszechniejsze to: ochrona przeciwpowodziowa, energetyka wodna, pobory wód oraz żegluga. Obiekty te przyczyniają się do zmian zarówno w reżimie hydrologicznym, jak i w warunkach morfologicznych rzek i jezior. Zmiany te są zagrożeniem dla osiągnięcia celów środowiskowych zgodnie z RDW. Z punktu widzenia osiągnięcia celów środowiskowych, czyli dobrego stanu bądź potencjału części wód, największe znaczenie mają budowle poprzeczne. Zaburzają one ciągłośd morfologiczną cieków, utrudniając lub uniemożliwiając migrację organizmów wodnych, w szczególności ryb. Ponadto budowle piętrzące powyżej których znajdują się zbiorniki retencyjne wpływają na zmiany w naturalnym reżimie hydrologicznym. W obrębie obszaru wodnego Środkowej Odry zinwentaryzowano 3 elektrownie wodne, o łącznej mocy 98,5 MW. Pierwsza z nich położona jest na 43 km rzeki Bóbr i ma moc równą 79,5 MW. Kolejna elektrownia leży na 282 km rzeki Odry. Jej moc wynosi 9,8 MW. Ostatnia elektrownia usytuowana jest na 198 km rzeki Bóbr, a jej moc wynosi 9,2 MW. Ponadto w obrębie regionu wodnego zidentyfikowano 122 małe elektrownie wodne, których łączna moc jest równa 83,9 MW. Największą mocą – 4,9 MW charakteryzuje się mała elektrownia wodna zlokalizowana na 103 km rzeki Kwisa. W obrębie regionu wodnego Środkowej Odry zinwentaryzowano poniższe obiekty żeglugi śródlądowej: 17 portów rzecznych, 8 przystani motorowo – wodnych. Zinwentaryzowano także następujące budowle poprzeczne: 1614 jazów, 1389 korekcji progowych, 4 progi, 254 stopni regulacyjnych, 41 zapór przeciwrumowiskowych, 22 zapór zbiorników wodnych. Ponadto w regionie wodnym Środkowej Odry zidentyfikowano poniższe budowle podłużne koryt: 62 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. 33 szt. ubezpieczeo dna (np. żłób, korekcja progowa), 1612 szt. umocnieo brzegu. Lokalizację obiektów hydrotechnicznych w regionie wodnym Środkowej Odry zobrazowano na mapie nr 7. 63 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. II. Literatura 1. Byczkowski A., 1996 – Hydrologia. t. II, SGGW, Warszawa. 2. Dąbrowski S., Przybyłek J., Górski J., 2007 – Subregion środkowej Odry północny. *w:+ Paczyoski B., Sadurski A. (red.), Hydrogeologia regionalna Polski, tom I, Wody słodkie, PIG, Warszawa. 3. Dembiec T, Tyralski M., Sowioska K., 2008 - Weryfikacja i wizualizacja stref ochronnych ujęd wód na obszarze Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Arch. RZGW Wrocław. 4. Dynowska I., 1994 – Odpływ rzeczny. *w:+ Najgrakowski M. (red.), Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Warszawa. 5. Fal B., Bogdanowicz E., 1996 - Metody oceny zasobów wodnych rzek jako podstawa opracowania warunków korzystania z wód dorzecza. VII Ogólnopolskie Seminarium naukowo-Techniczne Ochrona Jakości i Zasobów Wód „Zasady racjonalnej gospodarki wodą”, Zakopane. 6. GIOŚ, 2009 – Ocena stanu wód w dorzeczach na podstawie wyników monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych w latach 2008 – 2010 – rzeki, IMGW, Warszawa. 7. GUS, 2009 – Rocznik demograficzny 2009, Warszawa. 8. Hordejuk T. i in., 2008 – Raport o stanie chemicznym i ilościowym jednolitych części wód podziemnych dla obszarów dorzeczy zgodnie z wymaganiami RDW, PIG, Warszawa. 9. IMGW, 1980 – Przepływy charakterystyczne rzek polskich w latach 1951 – 1970, Warszawa. 10. IMGW, PIG, IOŚ, 2007 – Opracowanie analizy presji i wpływów zanieczyszczeo antropogenicznych w szczegółowym ujęciu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych dla potrzeb opracowania programów działao i planów gospodarowania wodami, Kraków. 11. Janka W.,2003 – Plan gospodarkami odpadami dla miasta Zielona Góra, Zielona Góra. 12. Kondracki J.,1998 - Geografia regionalna Polski. Warszawa. 13. Kostrzewa H., 1977 – Weryfikacja kryteriów i wielkości przepływu nienaruszalnego dla rzek Polski, Mat. Bad., Seria: Gospodarka Wodna i Ochrona Wód, IMGW, Warszawa. 14. KZGW, 2010 – Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, Warszawa. 15. Michniewicz M., Mroczkowska B., 1991 – Region sudecki. [w:] Malinowski J. (red.), Budowa geologiczna Polski, t. 7: 215-235. Wyd. Geol., Warszawa. 64 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. 16. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego, 2002, Wrocław. 17. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego, 2002, Opole. 18. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego, 2004, Katowice. 19. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego, 2001, Poznao. 20. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego, 2002, Zielona Góra. 21. Rzeczpospolita Polska Ministerstwo Środowiska, 2005 – „Raport dla Obszaru Dorzecza Odry z realizacji art. 5 i 6, zał. II, III, IV Ramowej Dyrektywy wodnej 2000/60/WE”, Warszawa. 22. Sapek B., 1996 – Udział rolnictwa w zanieczyszczeniu wody składnikami nawozowymi. [w:] Sapek B. (red.), Zeszyty edukacyjne 1/96. Wyd. IMUZ, Falenty. 23. Stachy J., 1986 - Atlas hydrologiczny Polski. Wyd. Geol., Warszawa. 24. Staśko S., Kowalczyk A., Rubin H., Rubin K., 2007 – Subregion środkowej Odry południowy. *w:+ Paczyoski B., Sadurski A. (red.), Hydrogeologia regionalna Polski, tom I, Wody słodkie, PIG, Warszawa. 25. Staśko S., Michniewicz M., 2007 – Subregion Sudetów. *w:+ Paczyoski B., Sadurski A. (red.), Hydrogeologia regionalna Polski, tom I, Wody słodkie, PIG, Warszawa. 26. Staśko S. i in., 2005 – Charakterystyka zmian położenia zwierciadła wód podziemnych w regionie wodnym Środkowej Odry. Wrocław. 27. Stupnicka E., 2007 – Budowa regionalna Polski. Wyd. UW, Warszawa. 28. Tyszewski S., Herbich P., Indyk W., Jarząbek A., Pusłowska-Tyszewska D., Rutkowski M., 2008 – Metodyka opracowania warunków korzystania z wód regionu wodnego oraz warunków korzystania z wód zlewni, Warszawa. 29. http://bip.chojnow.net.pl - Opracowanie Ekofizjograficzne dla miasta Chojnów. 30. http://goryizerskie.pl – Góry Izerskie. 31. http://www.stat.gov.pl – Bank Danych Regionalnych. 32. http://wroclaw.rzgw.gov.pl – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. 33. http://www.gios.gov.pl/chemizm/index.html Środowiska. 65 - Główny Inspektorat Ochrony Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. III. Spis tabel Tabela 1 Parki narodowe występujące w regionie wodnym Środkowej Odry ..................... 13 Tabela 2. Parki krajobrazowe występujące w regionie wodnym Środkowej Odry .............. 14 Tabela 3. Obszary specjalnej ochrony ptaków w regionie wodnym Środkowej Odry ......... 15 Tabela 4. Specjalne obszary ochrony siedlisk w regionie wodnym Środkowej Odry ........... 15 Tabela 5. Klasyfikacja elementów biologicznych jakości wód na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych .................................................... 44 Tabela 6. Klasyfikacja elementów fizyko – chemicznych jakości wód na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych .................... 44 Tabela 7. Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego JCWP rzek na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych .................... 45 Tabela 8. Klasyfikacja stanu chemicznego JCWP rzek na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych .............................................................. 45 Tabela 9. Ocena ogólna stanu JCWP rzek ............................................................................ 46 Tabela 10. Klasyfikacja stan ekologicznego JCWP jezior na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych .................................................... 47 Tabela 11. Zużycie nawozów azotowych w latach 2002 – 2008 .......................................... 52 Tabela 12. Zużycie nawozów fosforowych w latach 2002 - 2008 ........................................ 52 Tabela 13. Analiza statystyczna ujęd wód podziemnych w regionie wodnym Środkowej Odry (wielkości poboru wg pozwoleo wodno prawnych) ........................................ 57 Tabela 14. Ilośd ujęd wód podziemnych w regionie wodnym Środkowej Odry ................... 58 Tabela 15. JCWPd w regionie RZGW Wrocław .................................................................... 59 66 Projekt: „Szczegółowe wymagania, ograniczenia i priorytety dla potrzeb wdrażania planu gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy w Polsce”, MGGP S.A. IV. Spis rysunków Rysunek 1. Lokalizacja obszarów o zidentyfikowanych zmianach poziomu zwierciadła wód podziemnych wywołanych eksploatacją ujęd wód podziemnych w regionie wodnym Środkowej Odry (Staśko i in., 2005) ......................................................................... 22 Rysunek 2. Reżim odpływu rzecznego w obszarze działania RZGW we Wrocławiu (Dynowska, 1994) .................................................................................................... 24 Rysunek 3. Roczne obciążenie powierzchniowe ładunkami azotu ogólnego *kg N/ha+ wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2008 r. (Opracowano na podstawie danych przekazanych przez GIOŚ)............................................................................ 53 Rysunek 4. Roczne obciążenie powierzchniowe ładunkami fosforu ogólnego *kg P/ha+ wniesionymi przez opady atmosferyczne w 2008 r. (Opracowano na podstawie danych przekazanych przez GIOŚ)............................................................................ 53 Rysunek 5. Podział regionu wodnego Środkowej Odry i regionów dorzecza Łaby na zlewnie bilansowe ................................................................................................................ 56 Rysunek 6. Rozkład ilości ujęd w poszczególnych województwach leżących w regionie działania RZGW Wrocław i regionu wodnego Środkowej Odry (opracowano na podstawie danych przekazanych przez Zamawiającego) ......................................... 59 67
