Kryteria oceny wypracowania maturalnego z języka
advertisement
Przedmiotowy system oceniania z języka polskiego w XIII Liceum Ogólnokształcącym w Białymstoku System oceniania jest zgodny z rozporządzeniem MEN z dnia 30.04.2007r. w sprawie warunków i sposobu oceniania i klasyfikowania uczniów w szkołach publicznych. I Wymagania edukacyjne z języka polskiego dla klasy I – III. Wymagania edukacyjne z języka polskiego dla klasy I liceum do programu nauczania „Ponad słowami”, numer dopuszczenia w szkolnym zestawie programów nauczania. Część 1 Numer i temat lekcji 2. Fundamenty kultury europejskiej Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Wymagania wykraczające (ocena celująca) Uczeń: Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą oraz: Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną oraz: Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą oraz: Uczeń: potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą oraz: • omawia ideę kalokagatii jako ideału człowieczeństwa • wypowiada się na temat fundamentalnej roli starożytności klasycznej w historii kultury europejskiej • wyjaśnia, kim był Perykles i odnosi tę postać do złotego wieku w kulturze greckiej • przedstawia znaczenie prawa rzymskiego dla rozwoju późniejszych kodyfikacji prawnych • podaje datę podziału cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie • tłumaczy, co oznacza pojęcie agora • wyjaśnia znaczenie słów: antyk, klasyczny, monoteizm i politeizm, antropocentryzm • wskazuje różnice między politeizmem i monoteizmem • tłumaczy, co oznacza pojęcie imperium rzymskie i odnosi je do właściwego okresu historycznego • podaje datę upadku cesarstwa zachodniorzymskiego ANTYK – O EPOCE • wyjaśnia znaczenie • określa, na czym polegało słów: przełomowe znaczenie judaizm,chrześcijaństwo, wynalazku pisma miasto-państwo, • podaje etymologię demokracja oraz i wyjaśnia sens słowa imperium i używa ich w antropocentryzm w odpowiednim kontekście kontekście kultury antyku • właściwie stosuje w swoich wypowiedziach przymiotnik klasyczny • wykorzystujepojęcia miasto-państwo idemokracja do opisu form ustrojowych starożytnej Grecji 1 3. i 4. Poglądy filozoficzne starożytnych Greków i przedstawia znaczenie tego wydarzenia w określaniu ram czasowych epoki • wymienia imiona najważniejszych filozofów starożytnej Grecji: Sokratesa, Platona i Arystotelesa • podaje najważniejsze założenia filozofii stoickiej i epikurejskiej 5. i 6. Sztuka antyku • rozróżnia porządki architektoniczne: dorycki, joński i koryncki • rozpoznaje najważniejsze zabytki starożytnej Grecji i starożytnego Rzymu 7. Teatr antyczny • wymienia nazwy rodzajów literackich i definiuje dramat • wymienia podstawowe założenia filozofii Sokratesa, Platona i Arystotelesa • czyta ze zrozumieniem fragment Uczty Platona i objaśnia platońską metaforę jaskini • określa etymologię oraz znaczenie słowa filozofia • podaje główne cechy sztuki antycznej • wymienia rzymskie wynalazki architektoniczne: arkadę oraz kopułę i wskazuje je na przykładach konkretnych zabytków • wyjaśnia znaczenie pojęć: polichromia, fresk, mozaika, kompozycja dzieła, arkada, kariatyda, kolumna, akwedukt, Koloseum, kopuła, łuk triumfalny • rozróżnia antyczne gatunki dramatyczne: tragedię, komedię 2 • tłumaczy, co oznacza pojęcie materializm w odniesieniu do filozofii przyrody • określa sens wyrazu idealizm w kontekście filozofii Platona • wyjaśnia znaczenie słowa cnota i odnosi je do filozofii Sokratesa • omawia znaczenie harmonii w sztuce antyku • tłumaczy, czym jest kanon • objaśnia sens pojęcia mimesis jako kategorii sztuki antycznej • wyjaśnia znaczenie pojęcia arche • opisuje zasadę złotego środka w odniesieniu do filozofii Arystotelesa • objaśnia sens słów: cynizm, hedonizm, sofistyka • określa pochodzenie słów akademia i liceum • przedstawia główne poglądy Heraklita z Efezu • charakteryzuje antyczny ideał piękna • dokonuje analizy dzieła sztuki według następujących kryteriów: stosunek do natury, kompozycja, sposób ukazania tematu, kontekst kulturowy i filozoficzny • wypowiada się na temat ceramiki antycznej • przedstawia najistotniejsze informacje na temat muzyki w antyku • rozróżnia okresy klasyczny i hellenistyczny w historii sztuki starożytnej Grecji i przyporządkowuje im odpowiednie dzieła • omawia historię narodzin teatru • swobodnie posługuje się • określa rolę trzech pisarzy – Ajschylosa, Eurypidesa • podaje etymologię słowa tragedia • omawia wpływ • wskazuje podstawowe elementy budowy teatru greckiego – orchestrę, proscenium, skene, parodos • wyjaśnia, na czym polegała zasada trzech jedności • przytacza tytuły przynajmniej dwóch tragedii Sofoklesa (Król Edyp i Antygona) 8. i 9. Mitologia Greków i Rzymian • na podstawie fragmentu Mitologii Jana Parandowskiego relacjonuje powstanie świata i bogów według wierzeń Greków • streszcza mit o Orfeuszu • wymienia imiona najważniejszych bogów greckich (Zeus, Posejdon, Hades, Hera, Hestia, Demeter, Afrodyta, Apollo, Ares, Atena, Hermes i Hefajstos) i dramat satyrowy • opisuje podstawowe elementy budowy teatru greckiego – orchestrę, proscenium, skene, parodos • przedstawia budowę dramatu antycznego pojęciami i wyrażeniami: dytyramb, koryfeusz, agon, chór, koturny, maska, deus ex machina, amfiteatr ANTYK – TEKSTY Z EPOKI • wyjaśnia znaczenie • używa ze zrozumieniem pojęcia mit na tle wierzeń pojęć sacrum i profanum świata starożytnego • tłumaczy znaczenie • odróżnia mit od pojęcia antropomorfizm legendy i baśni i odnosi je do mitów • charakteryzuje rodzaje greckich mitów: kosmogoniczne, • interpretuje mit teogoniczne, o Orfeuszu antropogeniczne oraz genealogiczne i podaje konkretne przykłady każdego z nich • opisuje najważniejszych bogów greckich: Zeusa, Posejdona, Hadesa, Herę, Hestię, Demeter, Afrodytę, Apolla, Aresa, Atenę, Hermesa 3 i Sofoklesa – w rozwoju dramatu tragików greckich: Ajschylosa, Eurypidesa i Sofoklesa oraz komediopisarza Arystofanesa na rozwój teatru • wyjaśnia znaczenie pojęcia archetyp w kontekście mitu o Orfeuszu • na podstawie mitów o Prometeuszu i Syzyfie określa sens pojęcia archetyp • tłumaczy, czym były misteria eleuzyńskie • interpretuje mit o rodzie Labdakidów 12. i 13. U źródeł poezji – liryka grecka • omawia podział na rodzaje literackie • wymienia nazwy gatunków lirycznych uprawianych w antyku 14., 15. i 16. Homer – początki epiki • określa tematykę przeczytanego fragmentu Iliady • uzasadnia przynależność eposu do epiki i Hefajstosa, Artemidę, Uranosa, Gaję, Kronosa, Reę • podaje definicje gatunków lirycznych: pieśni, trenu, anakreontyka, ody, elegii, poezji tyrtejskiej • definiuje patriotyzm w kontekście utworu Tyrtajosa • wymienia twórców starożytnej liryki greckiej: Tyrtajosa, Safonę, Anakreonta • wymienia cechy eposu homeryckiego • wyjaśnia, na czym polega specyfika porównania homeryckiego i wskazuje odpowiednie przykłady w tekście • tłumaczy znaczenie pojęcia stały epitet i podaje przykłady takich epitetów z eposu homeryckiego • wyjaśnia, co oznacza 4 • charakteryzuje poezję tyrtejską na przykładzie wiersza Tyrtajosa • interpretuje poezję Anakreonta w odniesieniu do filozofii epikurejskiej • porównuje liryki Tyrtajosa z wierszami Anakreonta • omawia twórczość poetów starożytnej Grecji: Tyrtajosa, Safony, Anakreonta • relacjonuje główne wątki Iliady • odróżnia inwokację od apostrofy • omawia na przykładach istotę toposu • szczegółowo analizuje i interpretuje wiersze, używając terminologii z zakresu teorii literatury (rodzaj liryki, podmiot liryczny, sytuacja liryczna) i wskazując zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego oraz określając ich funkcje • rozpoznaje i wskazuje cechy stylu podniosłego • charakteryzuje głównych bohaterów Iliady • interpretuje liryki Tyrtajosa, Anakreonta i Safony, odnosząc je do światopoglądu starożytnych Greków • ocenia formę i styl poznanych liryków • wymienia imiona drugoplanowych bohaterów Iliady: Andromacha, Priam, Kasandra, Helena, Parys, Laokoon • konfrontuje historię o Laokoonie z rzeźbą Grupa Laokoona • omawia tematykę, toposy i przesłanie Odysei • wyjaśnia znaczenie pojęcia homo viator *18. Poetyka normatywna według Arystotelesa • wyjaśnia pojęcie poetyka normatywna i odnosi je do traktatu Poetyka Arystotelesa *19., 20., 21. i 22. Król Edyp Sofoklesa • streszcza tragedię Król Edyp Sofoklesa 23. i 24. Liryka rzymska – Horacy • przedstawia postać Horacego • określa pochodzenie pojęcia mecenas sztuki w nawiązaniu do biografii Horacego • wyjaśnia znaczenie pojęcia horacjanizm wyrażenie koń trojański • wypowiada się na temat • omawia zagadnienie dokonań Arystotelesa katharsis jako jednej z podstawowych kategorii tragedii greckiej • definiuje zasady mimesis oraz decorum • wskazuje w tekście • wyjaśnia istotę tragizmu elementy budowy w kontekście treści utworu dramatu antycznego • na przykładzie działań • omawia zasadę trzech Edypa określa jedności na przykładzie funkcjonowanie ironii utworu Sofoklesa tragicznej • charakteryzuje • przedstawia, na czym głównego bohatera polega wina tragiczna tragedii w odniesieniu do losów • wymienia funkcje chóru głównego bohatera w dramacie antycznym, odwołując się do przykładów z tekstu • podaje cechy • definiuje zasadę decorum charakterystyczne pieśni i odnosi ją do wybranych (ód) utworów literatury • rozpoznaje rodzaj liryki starożytnej omawianego utworu, • sytuuje treść ody w jego adresata, sposób kontekście poznanych kreacji podmiotu filozofii lirycznego i sytuacji • wskazuje zastosowane lirycznej w utworze środki wyrazu • określa problematykę artystycznego utworu 5 • wypowiada się na temat funkcji zasad mimesis i decorum w budowie tekstu literackiego • przywołuje szerokie konteksty traktatu Arystotelesa i nawiązania do niego • analizuje zagadnienie fatum w świecie starożytnych Greków, odnosząc się do treści Króla Edypa • posługuje się pojęciem hybris przy charakteryzowaniu postaci Edypa • objaśnia zagadnienie katharsis jako jednej z podstawowych kategorii tragedii greckiej • pisze analizę i interpretację wiersza Horacego • streszcza mit o rodzie Labdakidów • wyjaśnia na przykładzie Króla Edypa, na czym polega zasada decorum • przywołuje szerokie konteksty twórczości Horacego i nawiązania do niej 25. i 26.Retoryka • wyjaśnia znaczenie pojęcia retoryka • wyróżnia argumenty rzeczowe, logiczne i emocjonalne 27. Podsumowanie wiadomości na temat kultury antycznej • streszcza główne tezy fragmentu tekstu Ernsta Hansa GombrichaO sztuce • relacjonuje fragment prozy Tadeusza Borowskiego U nas, w Auschwitzu… • przytacza najważniejsze fakty, sądy i opinie na temat antyku 28. Powtórzenie wiadomości ANTYK – NAUKA O JĘZYKU • prezentuje na • wyjaśnia znaczenie słowa przykładach różne typy perswazja i wskazuje argumentów – rzeczowe, odmiany perswazji: logiczne i propagandę oraz agitację emocjonalne • realizuje w praktyce etapy • wymienia etapy przygotowania wypowiedzi przygotowania ustnej wypowiedzi ustnej ANTYK – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE • prezentuje własne • podsumowuje dziedzictwo wrażenia wynikające z antyku lektury fragmentu tekstu Tadeusza Borowskiego • wykorzystuje najważniejsze konteksty wywodzące się z twórczości antycznej • wyciąga wnioski na tematy związane z twórczością antyczną • określa własne stanowisko w kwestii dziedzictwa antyku ANTYK – NAWIĄZANIA 6 • rozpoznaje manipulację językową i najczęstsze chwyty erystyczne • tworzy konspekt dłuższej wypowiedzi ustnej • podczas wypowiadania się zwraca uwagę na mowę ciała • rozpoznaje analizuje wypowiedź propagandową • podejmuje dyskusję na temat roli artysty w czasach antyku i obecnie • bierze udział w dyskusji na temat zagrożeń myślenia idealistycznego • zabiera głos w dyskusji na tematy związane z antykiem i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań • pisze pracę, której zawiera swój pogląd na temat dziedzictwa antyku i w • wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się z twórczości antycznej • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze związane z twórczością antyku 29. Śladami antyku • rozpoznaje wpływy kultury starożytnej w różnych dziełach sztuki • wymienia elementy kultury starożytnej obecne w dzisiejszym świecie • omawia znany sobie przykład inspiracji kulturą antyku *30.Kto jest barbarzyńcą? • czyta ze zrozumieniem fragmenty tekstów Zbigniewa Herberta Barbarzyńca w ogrodzie i Mieczysława Jastruna Mit śródziemnomorski • relacjonuje opinię Mieczysława Jastruna o starożytnych Grekach • streszcza mit o Dedalu i Ikarze • czyta ze zrozumieniem fragment tekstu Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Tragiczny koniec mitologii • określa tematykę fragmentu wiersza Marii Pawlikowskiej Jasnorzewskiej Róże dla Safony • nazywa rodzaj liryki występujący w utworze • odnosi tekst utworu Zbigniewa Herberta do poznanych dzieł architektury starożytnej Grecji • rozpoznaje polemiczny charakter tekstu Mieczysława Jastruna • interpretuje tytuł tekstu Herberta, odwołując się do toposów (m.in. ogrodu, arkadii, barbarzyńcy) • porównuje tezy zawarte w tekstach Jastruna i Herberta • streszcza mit o Ledzie i Jowiszu • wyjaśnia znaczenie słów demitologizacja i parodia na przykładzie utworu Gałczyńskiego • interpretuje rzeźbę Igora Mitoraja IkaroAlatow odniesieniu do kanonu sztuki antycznej oraz mitu o Dedalu i Ikarze • omawia współczesne • tworzy parodię interpretacje mitologii dowolnie wybranego starożytnych Greków i mitu Rzymian • prezentuje informacje na temat życia, legendy oraz twórczości Safony • określa podmiot liryczny i adresata lirycznego utworu • wypowiada się na temat kreacji podmiotu lirycznego • omawia sytuację liryczną występującą w utworze Jasnorzewskiej • wyjaśnia, na czym polega funkcja metafor w wierszu 31. Mitologia współcześnie 32. Safona w poezji współczesnej 7 • podaje przykłady wpływu sztuki starożytnej na twórczość kolejnych epok • podejmuje dyskusję na temat dziedzictwa antyku • interpretuje słowo barbarzyńca w kontekście obu fragmentów • omawia stosunek poszczególnych okresów w historii kultury do dziedzictwa antyku • przywołuje szerokie konteksty i nawiązania obu przeczytanych tekstów • pisze analizę interpretację wiersza i 33. Omówienie filmu Troja • streszcza fabułę filmu *34.Omówienie filmu Grek Zorba • wypowiada się na • definiuje żywioł temat swoich odczuć po dionizyjski i odnosi go obejrzeniu filmu do Alexisa Zorbasa – głównego bohatera filmu 36. Świat • podaje nazwy religii judeochrześcijański wywodzących się z Biblii • wymienia podobieństwa i różnice pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem 37. Biblia – wiadomości wstępne • określa pochodzenie słowa Biblia • prezentuje podział ksiąg biblijnych • porównuje fabułę filmu z treścią mitu trojańskiego • posługuje się nazwami gatunków filmowych i przyporządkowuje Troję do jednego z nich • porównuje Greka Zorbę z tragedią antyczną, uwzględniając następujące elementy: przeznaczenie, konflikt tragiczny, winę tragiczną, katharsis BIBLIA – O EPOCE • wymienia nazwy religii • omawia różnice pomiędzy chrześcijańskich i Starym a Nowym wskazuje podstawowe Testamentem różnice pomiędzy nimi • wyjaśnia, czym są • wyjaśnia znaczenie Ewangelie i wymienia pojęcia Testament w imiona ewangelistów odniesieniu do Biblii • dokonuje podziału ksiąg biblijnych na księgi historyczne, dydaktyczne oraz profetyczne i podaje ich przykłady • wymienia przekłady Biblii • określa, w jakich językach została zapisana Biblia 8 • charakteryzuje przekłady Biblii • wyjaśnia znaczenie pojęć: kanon, teologia, symbol • wypowiada się na temat scenografii, kostiumów, zdjęć, montażu, reżyserii, gry aktorskiej oraz efektów specjalnych w Troi • omawia znaczenia tańca w filmie i w antycznych obrzędach religijnych • porównuje obraz Wolfganga Petersena z innymi dziełami filmowymi podejmującymi wątki antyczne • analizuje relacje dogmatyczne i społeczne pomiędzy judaizmem i chrześcijaństwem, a także pomiędzy wyznaniami chrześcijańskimi • omawia funkcje Biblii – sakralną, poznawczą i estetyczną • wyczerpująco opisuje jedną z religii wywodzących się z Biblii • tworzy recenzję filmu • wymienia nazwy świętych ksiąg innych religii 38. Księga Rodzaju • relacjonuje powstanie – dzieje początków świata i człowieka świata i według Biblii ludzkości *39.W drodze do Ziemi Obiecanej – Księga Wyjścia • relacjonuje treść fragmentu Księgi Wyjścia 40. Rozważania o cierpieniu – Księga Hioba • opowiada historię Hioba • przyporządkowuje psalmy do liryki • określa rodzaj liryki oraz nadawcę i adresata psalmów • wyjaśnia znaczenie pojęć psalm i psałterz 43. Biblijne oblicza • uzasadnia 42. Poezja biblijna – Księga Psalmów • wyjaśnia znaczenie pojęć werset i alegoria BIBLIA – TEKSTY Z EPOKI • wyjaśnia znaczenie • porównuje biblijny opis frazeologizmu zakazany stworzenia świata i owoc człowieka z opisem • definiuje pojęcia mitologicznym genesisi patriarcha • interpretuje opowieść o zerwaniu owocu z drzewa zakazanego (o grzechu pierworodnym) • formułuje wypowiedź na temat wolnej woli w kontekście opowieści o grzechu pierworodnym • interpretuje obraz Tycjana Grzech pierworodny i Williama Blake’a Bóg stwarzający wszechświat • charakteryzuje relację między Bogiem a człowiekiem na podstawie fragmentów Księgi Wyjścia • omawia relacje między Hiobem a Bogiem na podstawie fragmentu Biblii • wypowiada się na temat symboliki wydarzeń opisanych w Księdze Wyjścia • przedstawia rolę Mojżesza w historii judaizmu • analizuje dzieła plastyczne inspirowane Księgą Wyjścia • interpretuje przemianę postawy Hioba po rozmowie z Bogiem • podejmuje dyskusję na temat sensu cierpienia i zgody Boga na istnienie zła (teodycei) • klasyfikuje psalmy według poznanych kryteriów • podaje przykłady paralelizmów • wypowiada się na temat związku psalmów z muzyką • wskazuje środki stylistyczne zastosowane w psalmach i omawia ich funkcje • przedstawia obraz Boga wyłaniający się z psalmów • omawia problem cierpienia we współczesnym świecie • interpretuje obraz LéonaBonnata w kontekście historii Hioba • porównuje tłumaczenia psalmów (z Biblii Tysiąclecia, Jana Kochanowskiego i Czesława Miłosza) • charakteryzuje relacje • omawia oddziaływanie • podejmuje dyskusję 9 • porównuje opis miłości miłości – Pieśń nad przynależność Pieśni Pieśniami nad Pieśniami do liryki między Oblubieńcem a Oblubienicą • wyjaśnia znaczenie wyrażenia miłość zmysłowa w kontekście utworu Pieśni nad Pieśniami na zmysły, wskazując cytaty z tekstu • odnajduje środki stylistyczne zastosowane w utworze i określa ich funkcję na temat przynależności Pieśni nad Pieśniami do kanonu biblijnego • wypowiada się na temat symbolicznej interpretacji Pieśni • uzasadnia sens posługiwania się formą przypowieści w Biblii • wskazuje na średniowiecznej miniaturze Czterech ewangelistów atrybuty właściwe poszczególnym ewangelistom • wypowiada się na temat sposobów obrazowania i wywoływania nastroju grozy w Apokalipsie • porównuje biblijną Apokalipsę z innymi przedstawieniami końca świata 44. Moralizatorski sens przypowieści biblijnych • odczytuje przypowieści na poziomie dosłownym i alegorycznym • tłumaczy znaczenie pojęcia parabola • wymienia elementy świata przedstawionego, zwracając uwagę na ich schematyczną konstrukcję • wyjaśnia funkcję schematycznej konstrukcji przypowieści i podaje przyczynę braku imion bohaterów • odróżnia przypowieść od exemplum 46. Wizja końca świata w Apokalipsie św. Jana • streszcza Księgę Apokalipsy na podstawie przeczytanych fragmentów • opisuje jeźdźców Apokalipsy i charakteryzuje ich na podstawie ryciny Albrechta Dürera Czterech jeźdźców Apokalipsy • definiuje pojęcie eschatologii • wskazuje główne cechy stylu Apokalipsy • interpretuje symbole i alegorie znajdujące się w omawianym fragmencie 10 zaprezentowany w Pieśni nad Pieśniami z wybranymi utworami miłosnymi z kręgu popkultury • opisuje postać z obrazu Oblubienica Rossettiego i zestawia ją z literackim pierwowzorem z Biblii • podejmuje dyskusję na temat aktualności wzorców moralnych propagowanych w przypowieściach • podaje przykłady utworów literackich o charakterze parabolicznym • pisze analizę porównawczą Apokalipsy i dowolnego dzieła prezentującego koniec świata (literackiego, malarskiego bądź filmowego) *47.O miłości bliźniego – Pierwszy list św. Jana Apostoła • omawia obraz miłości wyłaniający się z listu św. Jana • wyjaśnia znaczenie pojęć kazanie i list apostolski 49. Style wypowiedzi • wymienia style funkcjonalne obecne w języku polskim i rozpoznaje je w praktyce • wymienia najczęstsze rodzaje stylizacji językowej 50. Podsumowanie wiadomości na temat Biblii • relacjonuje opinie na temat Biblii, zawarte w tekstach Anny Kamieńskiej Książka nad książkami i Anny Świderkówny Rozmowy o Biblii • przytacza najważniejsze fakty, sądy i opinie na temat Biblii 51. Powtórzenie wiadomości • dostrzega • podejmuje dyskusję na i charakteryzuje temat funkcjonowania rewolucyjność nauki przykazania miłości Jezusa z Nazaretu bliźniego zawartej w liście św. Jana BIBLIA – NAUKA O JĘZYKU • podaje cechy stylów • rozpoznaje stylizację funkcjonalnych językową • wskazuje wyróżniki stylu biblijnego BIBLIA – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE • wskazuje i komentuje • na podstawie różnice pomiędzy przeczytanych fragmentów tekstami obu autorek formułuje własne sądy na temat Biblii • wykorzystuje najważniejsze konteksty wywodzące się z Biblii 11 • rozważa zagadnienia poruszane w przeczytanych fragmentach Biblii i formułuje własne sądy na ich temat oraz wnioski • porównuje obraz FraAngelicaKazanie na górze z treścią listu św. Jana • przywołuje szerokie konteksty listu św. Jana i nawiązania do niego • omawia różnice pomiędzy stylem funkcjonalnym a artystycznym • podaje cechy dobrego stylu • tworzy teksty napisane różnymi stylami funkcjonalnymi • podejmuje dyskusję • wypowiada się na temat o miejscu Biblii w wpływu Biblii na dzieje przeszłości i we świata współczesnym świecie • zabiera głos w dyskusji na tematy związane z Biblią i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, • wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się z Biblii • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze związane z Biblią podsumowań i porównań 52. Śladami Biblii • rozpoznaje inspiracje biblijne w sztuce *53. Poezja współczesna inspirowana Biblią • odczytuje ze zrozumieniem treść wierszy Zbigniewa Herberta Książka i Anny Achmatowej Żona Lota • relacjonuje historie zburzenia Sodomy i Gomory • nazywa rodzaj liryki występujący w utworach • relacjonuje treść fragmentów tekstów Harolda Kushnera Co się naprawdę zdarzyło w ogrodzie Edenu? i Frédérica Beigbedera Windows on the World • przytacza treść historii o grzechu pierworodnym i zburzeniu wieży Babel 54. i 55. O Biblii dzisiaj BIBLIA – NAWIĄZANIA • wymienia motywy w • omawia przykład dzieła kulturze współczesnej, zainspirowanego Biblią wywodzące się z Biblii • podaje przykłady inspiracji biblijnych, realizowane w określonych epokach • określa adresata i nadawcę wierszy • rozpoznaje bohaterów lirycznych wiersza Achmatowej • odnajduje nawiązania biblijne w wierszu Herberta • określa stosunek podmiotu lirycznego do Biblii w wierszu Herberta oraz do żony Lota w wierszu Achmatowej • interpretuje oba wiersze • uzasadnia porównanie World Trade Center do wieży Babel z tekstu Frédérica Beigbedera • opisuje dzieło Jerzego Nowosielskiego Krucyfiks • określa funkcję pytań w tekście Harolda Kushnera • porównuje autorską interpretację historii biblijnej z interpretacją kanoniczną • wskazuje literaturę pomocną do interpretacji krucyfiksu • interpretuje znaczenie krucyfiksu w kontekście symboliki chrześcijańskiej 12 • szczegółowo omawia wybrany przykład współczesnego dzieła sztuki inspirowanego Biblią • pisze analizę porównawczą obu utworów • wymienia tytuły innych dzieł Jerzego Nowosielskiego i je interpretuje 56. Biblia w filmie – Pasja Mela Gibsona 57. Kino o wartościach – Dekalog I Krzysztofa Kieślowskiego 59. i 60. Średniowiecze – wprowadzenie do epoki 61. i 62.Filozofia chrześcijańska • streszcza fabułę filmu • wyjaśnia funkcję retrospekcji w Pasji • wypowiada się na temat kompozycji filmu • podejmuje dyskusję na temat zasadności ukazania w filmie drastycznych scen • interpretuje postać szatana • przedstawia swoje • zabiera głos w dyskusji • wypowiada się na temat • interpretuje postać odczucia po obejrzeniu na temat postawy dialogów, narracji i graną w filmie przez filmu bohatera filmu – kadrowania w filmie Artura Barcisia Krzysztofa • analizuje rolę przypadku w • podejmuje dyskusję konstrukcji fabuły o hierarchii wartości we współczesnym świecie ŚREDNIOWIECZE – O EPOCE • podaje etymologię • omawia najważniejsze • analizuje specyfikę • interpretuje rolę nazwy epoki wydarzenia związane z periodyzacji polskiego karnawału • wymienia początkiem i końcem średniowiecza najważniejsze średniowiecza • omawia, na czym polegał wydarzenia związane z • porównuje ramy średniowieczny początkiem czasowe średniowiecza uniwersalizm i teocentryzm i końcem polskiego średniowiecza i europejskiego • wyjaśnia znaczenie • charakteryzuje słów teocentryzm średniowieczny system i feudalizm szkolny • określa fazy • wyjaśnia, co oznacza średniowiecza sformułowanie Biblia pauperum • czyta ze • wymienia podstawowe • na podstawie Summy • przedstawia różnice zrozumieniem fragment założenia obu filozofii teologicznej wyjaśnia między filozofią św. Wyznań św. Augustyna • tłumaczy, co oznaczają pochodzenie hierarchii Augustyna a filozofią oraz Summy pojęcia: dualizm, bytów według św. Tomasza św. Tomasza 13 • porównuje epizody filmowe z ich ewangelicznymi opisami • pisze recenzję filmu • formułuje wypowiedź na temat innego filmu z cyklu Dekalog • opisuje wpływ antyku i kultury arabskiej na średniowiecze • interpretuje portret św. Augustyna • objaśnia alegoryczne znaczenie koloru na 63. i 64.Sztuka średniowieczna teologicznej św. Tomasza • wyjaśnia znaczenie pojęcia asceza • rozpoznaje najważniejsze zabytki polskiego i europejskiego średniowiecza • odróżnia styl romański od gotyckiego 65. Teatr średniowieczny • podaje nazwy średniowiecznych gatunków teatralnych 66. Bogurodzica – najstarszy polski utwór poetycki • czyta ze zrozumieniem Bogurodzicę • wskazuje przykłady archaizmów w utworze 67. Ludzki wymiar • czyta ze iluminacja, akt, potencja, hierarchiabytów • omawia wpływ idei hierarchii bytów na średniowieczną koncepcję władzy i społeczeństwa • wyjaśnia i ilustruje przykładami parenetyczny i anonimowy charakter sztuki średniowiecznej • omawia alegorię i podaje jej przykłady • używa we właściwym kontekście terminów: symultanizm,iluminatorstwo , miniatura, chorał, bazylika • wymienia podstawowe cechy stylu romańskiego i gotyckiego • podaje przykłady zabytków polskiego i europejskiego średniowiecza • właściwie posługuje się terminami: płaskorzeźba, rzeźba pełnofigurowa, fresk, pieta, ikona, nawa, ołtarz, prezbiterium, apsyda, katedra, przypora, rozeta, witraż, portal • wymienia cechy • wypowiada się na temat teatralnych gatunków funkcji teatru w średniowiecznych średniowieczu ŚREDNIOWIECZE – TEKSTY Z EPOKI • rozpoznaje podmiot • wypowiada się na temat liryczny oraz adresata kompozycji utworu utworu • omawia funkcję • wskazuje archaizmy Bogurodzicy w leksykalne i fleksyjne średniowiecznej Polsce w Bogurodzicy • wyjaśnia znaczenie pojęcia kierlesz • określa sytuację • charakteryzuje Maryję 14 obrazie Justusa z Gandawy • analizuje średniowieczne dzieło sztuki według następujących kryteriów: symbolika, kolorystyka, kolejność ukazywania postaci, sposób przedstawienia sylwetki ludzkiej, kontekst filozoficzny i historyczny dzieła, kompozycja • wymienia cechy stylu bizantyjskiego i podaje jego przykłady • wypowiada się na temat muzyki średniowiecznej • objaśnia psychomachię w kontekście moralitetu • przywołuje szerokie konteksty i nawiązania • odnajduje w treści Bogurodzicy motyw deesis i odnosi go do sztuk plastycznych • omawia formę wiersza • wskazuje podobieństwa między motywem deesis w Bogurodzicy a przedstawionym na średniowiecznej ikonie • porównuje obrazy • zestawia obrazy męki cierpienia Matki Boskiej w Lamencie świętokrzyskim zrozumieniem Lament świętokrzyski • wskazuje przykłady archaizmów w utworze liryczną, podmiot liryczny i adresatów utworu • wskazuje archaizmy leksykalne i fleksyjne w Lamencie świętokrzyskim jako matkę • rozpoznaje w wierszu motyw Stabatmater Maryi z Lamentu świętokrzyskiego i z Bogurodzicy 69. Motyw tańca śmierci w Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią • czyta ze zrozumieniem Rozmowę Mistrza Polikarpa ze Śmiercią • streszcza utwór • wskazuje przykłady archaizmów w tekście • opisuje obraz śmierci przedstawiony w utworze, posługując się przy tym terminem alegoria • wskazuje w tekście archaizmy leksykalne i fleksyjne • odnajduje w przeczytanym fragmencie motyw dansemacabre • wyjaśnia przyczyny popularności motywu śmierci w średniowieczu • wyjaśnia w kontekście utworu znaczenie pojęć memento mori i ars moriendi 70. Średniowieczny ideał ascety – Legenda o św. Aleksym • czyta ze zrozumieniem Legendę o św. Aleksym • streszcza żywot św. Aleksego • wskazuje przykłady archaizmów w utworze • relacjonuje treść fragmentu Pochwała stworzenia • charakteryzuje • charakteryzuje świętego • wskazuje w utworze jako ascetę typowe elementy legendy • podaje przykłady hagiograficznej archaizmów leksykalnych i fleksyjnych z tekstu • omawia na podstawie lektury światopogląd ludzi średniowiecza • wypowiada się na temat średniowiecznych wskazań ars moriendi • tłumaczy, czym była w średniowieczu czarna śmierć • podejmuje dyskusję na temat aktualności ascezy oraz sensu takiej drogi do świętości *71. Świętość afirmacyjna – św. Franciszek • porównuje postawy dwóch świętych: św. Franciszka i św. Aleksego • odnajduje w tekście elementy stylu biblijnego • wyraża opinię na temat dwóch dróg do świętości – 15 • interpretuje dzieło Giotta • wyjaśnia znaczenie pojęcia franciszkanizm Pańskiej przedstawione w Lamencie świętokrzyskim i na obrazie Matthiasa Grünewalda Ukrzyżowanie • wypowiada się na temat obrazu Żydów w tekście Lamentu świętokrzyskiego • porównuje motyw dansemacabre przedstawiony w Rozmowie… i na obrazie BerntaNotkegoTaniec śmierci • opisuje inne przykłady ascezy średniowiecznej • wyjaśnia, jaką rolę odgrywali święci w życiu ludzi średniowiecza • przywołuje szerokie konteksty interpretacyjne związane z postacią św. Franciszka 73. Średniowieczny wzorzec rycerza – Król Artur i rycerze Okrągłego Stołu Pochwałę stworzenia jako hymn • streszcza fragment utworu Król Artur i rycerze Okrągłego Stołu 74. Średniowieczna dla fragmentów miłość – Dzieje utworu: Tristana i Izoldy • streszcza fragment Dziejów Tristana i Izoldy dla całości utworu: • streszcza utwór DziejeTristana i Izoldy • sporządza plan wydarzeń 75. Historiografia polska w średniowieczu • opisuje wzorzec władcy na podstawie charakterystyki Bolesława Chrobrego pióra Galla Anonima • definiuje pojęcie kronika • wymienia tytuły europejskich eposów rycerskich • odnosi zachowania Artura do średniowiecznego kodeksu rycerskiego • wyjaśnia znaczenie pojęcia epos rycerski dla fragmentów utworu: • formułuje zasady miłości rycerskiej dla całości utworu: • omawia etos rycerski na przykładzie postaci Tristana • wymienia obowiązki króla przedstawione przez kronikarza • podaje przykłady dzieł polskiej historiografii średniowiecznej • definiuje pojęcie historiografia 16 św. Aleksego i św. Franciszka • na przykładzie tekstu objaśnia funkcję fantastyki w epice rycerskiej • tłumaczy, co oznacza pojęcie etos • analizuje etos rycerza i wyraża swoją opinię na ten temat dla fragmentów utworu: • objaśnia funkcję fantastyki w tekście dla całości utworu: • podaje przykłady elementów fantastyki w Dziejach Tristana i Izoldy i określa ich funkcję dla fragmentów utworu: • analizuje specyfikę uczucia łączącego Tristana i Izoldę dla całości utworu: • charakteryzuje obyczajowość średniowieczną na podstawie Dziejów Tristana i Izoldy • na podstawie Kroniki polskiej wypowiada się na temat stosunków społecznych i obyczajowości w średniowiecznej Polsce • charakteryzuje dzieła polskiej historiografii średniowiecznej • omawia uwarunkowania historyczne początków piśmiennictwa polskiego • podejmuje dyskusję na temat wizerunku współczesnych • wypowiada się na temat XV-wiecznego obrazu Rycerze Okrągłego Stołu i św. Graal • opisuje współczesne dzieła (filmowe, literackie) nawiązujące do średniowiecznych opowieści o rycerzach • streszcza historię Abelarda i Heloizy • podaje przykłady dzieł (także współczesnych) opartych na historii podobnej do romansu Tristana i Izoldy • wypowiada się na temat miniatury Tristan i Izolda podczas morskiej podróży • przygotowuje mowę pochwalną na cześć wybranej przez siebie osoby • czyta ze zrozumieniem fragment Wielkiego testamentu • prezentuje życiorys Villona, stanowiący kanwę utworu *77. Podróż po dla fragmentów zaświatach – Boska utworu: Komedia Dantego • na podstawie Alighieri fragmentów Boskiej Komedii ogólnie omawia budowę piekła, czyśćca i raju dla całości utworu: • opisuje budowę zaświatów • wyjaśnia znaczenie słowa prekursor *76. Testament poetycki François Villona 78. U źródeł języka • wymienia dialekty polskiego polszczyzny • przytacza przykłady zabytków języka polskiego (w tym pierwsze zapisane zdanie) • interpretuje tytuł tekstu • wyjaśnia znaczenie pojęcia testament poetycki • wypowiada się na temat środków stylistycznych użytych w wierszu oraz zastosowanej w nim kompozycji dla fragmentów utworu: • charakteryzuje narratora Boskiej Komedii • wyjaśnia znaczenie tytułu tekstu dla całości utworu: • wypowiada się na temat postaci pojawiających się w utworze • tłumaczy znaczenie pojęć poemat epicki i summa dla fragmentów utworu: • wylicza elementy dzieła charakterystyczne dla średniowiecza i renesansu dla całości utworu: • wymienia i ilustruje przykładami elementy dzieła charakterystyczne dla średniowiecza i dla renesansu ŚREDNIOWIECZE – NAUKA O JĘZYKU • rozpoznaje we • omawia historię współczesnym języku zapożyczeń niektóre pozostałości • wskazuje przykłady staropolskie, np. ślady wyrazów z przegłosem liczby podwójnej polskim, palatalizacją oraz e ruchomym 17 władców w mediach • porównuje obraz przemijania zawarty w Wielkim Testamencie ze współczesnymi wyobrażeniami na ten temat dla fragmentów utworu: • wypowiada się na temat sposobu obrazowania w utworze dla całości utworu: • interpretuje symbole obecne w dziele Dantego • podaje przyczyny zmian zachodzących w języku polskim • przywołuje szerokie konteksty wywodzące się z Wielkiego testamentu i nawiązania do utworu • omawia fresk Dante i trzy królestwa • sytuuje język polski we właściwej grupie języków słowiańskich • wymienia nazwy podstawowych grup języków wywodzących się z języka praindoeuropejskiego oraz języków spoza rodziny indoeuropejskiej 80. Podsumowanie wiadomości 81. Powtórzenie wiadomości 82. Śladami średniowiecza ŚREDNIOWIECZE – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE • relacjonuje opinie na • wskazuje i komentuje • formułuje własne sądy na • podejmuje dyskusję temat średniowiecza, różnice pomiędzy podstawie przeczytanych dotyczącą oceny zawarte we tekstami obu autorów fragmentów średniowiecza, w fragmentach tekstów której odwołuje się do Franca fragmentów tekstów CardiniegoWojownik Cardiniego i Huizingi i rycerz oraz Johana Huizingi Jesień średniowiecza • odtwarza • wykorzystuje • rozważa zagadnienia • zabiera głos w najważniejsze fakty, najważniejsze konteksty poruszane w przeczytanych dyskusji na tematy sądy i opinie na temat wywodzące się ze tekstach średniowiecznych związane ze średniowiecza średniowiecza i formułuje własne sądy na światopoglądem oraz ich temat oraz wnioski twórczością średniowiecza i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań ŚREDNIOWIECZE – NAWIĄZANIA • rozpoznaje inspiracje • wymienia elementy • omawia wpływy kultury • analizuje wybrany sztuką średniowiecza kultury średniowiecza średniowiecznej w różnych przykład inspiracji obecne w dzisiejszym dziełach sztuki kulturą średniowiecza świecie 18 • przywołuje szerokie konteksty i nawiązania wywodzące się ze światopoglądu i z twórczości średniowiecza • wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się ze światopoglądu iz twórczości średniowiecza • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze związane z epoką średniowiecza • podaje przykłady wpływów sztuki średniowiecznej na twórczość kolejnych epok • omawia stosunek poszczególnych okresów w historii kultury do dziedzictwa średniowiecza • pisze analizę i interpretację wiersza • rozpoznaje kontekst literacki wiersza Kazimiery Iłłakowiczówny Opowieść małżonki św. Aleksego • referuje opinię bohaterów Imienia róży na temat śmiechu • określa typ liryki występujący w utworze, a także wskazuje podmiot liryczny i adresata wiersza • porównuje legendę średniowieczną z poetyckim komentarzem współczesnej poetki • omawia kontekst kulturowy wykorzystany w wierszu • porównuje stosunek do śmiechu obecny w Imieniu róży i Stołku dla wesołka • podejmuje dyskusję na temat funkcji śmiechu w kulturze średniowiecza i dzisiaj • przywołuje szerokie konteksty i nawiązania obecne w utworze Umberta Eco Imię róży 85. Współczesne inspiracje średniowieczem • streszcza fragment tekstu Andrzeja Sapkowskiego Miecz przeznaczenia • wymienia motywy średniowieczne, którymi posłużył się autor Miecza przeznaczenia • rozpoznaje we fragmencie Imienia róży autora księgi – Arystotelesa • omawia rolę błazna na dworach • odnajduje w tekście elementy stylizowane na polszczyznę średniowieczną • interpretuje obraz Zdzisława Beksińskiego • porównuje dzieło Beksińskiego z animacją Tomasza Bagińskiego Katedra 86. Średniowiecze w krzywym zwierciadle – Monty Python i św. Graal • streszcza fabułę filmu • odnajduje w filmie motywy średniowieczne • wyjaśnia w kontekście filmu znaczenie słów absurd oraz ironia • wskazuje w dziele Zdzisława Beksińskiego nawiązania do wieków średnich oraz elementy charakterystyczne dla sposobu obrazowania malarza • analizuje środki tworzące w filmie klimat średniowiecza *87. Współczesny moralitet – Siódma pieczęć Ingmara Bergmana • odnajduje w tekście nawiązania do kultury i obyczajowości średniowiecza • odczytuje przesłanie filmu • przywołuje szerokie konteksty wywodzące się z filmu Siódma pieczęć i nawiązania do niego *83. Poetycki komentarz do ascezy 84. Śmiech w średniowieczu • porównuje bohaterów filmu z ich pierwowzorami z legend arturiańskich • wyjaśnia, na czym polega specyfika angielskiego humoru • interpretuje tytuł filmu i • rozpoznaje w filmie objaśnia jego funkcję konwencję moralitetu • wyjaśnia w kontekście • tłumaczy na podstawie dzieła Bergmana Siódmej pieczęci, czym jest 19 • podejmuje dyskusję na temat walorów artystycznych i poznawczych filmu znaczenie pojęć personifikacja i taniec śmierci teodycea Część 2 Numer i temat lekcji Wymagania konieczne (ocena dopuszczająca) Uczeń: 1. i 2. U progu czasów nowożytnych • określa, na kiedy datowany jest początek renesansu w Europie • podaje umowną datę początku renesansu w Polsce • wyjaśnia znaczenie i pochodzenie nazwy epoki • tłumaczy, co oznacza pojęcie reformacja Wymagania podstawowe (ocena dostateczna) Wymagania rozszerzające (ocena dobra) Wymagania dopełniające (ocena bardzo dobra) Uczeń potrafi to, co Uczeń potrafi to, co Uczeń potrafi to, na ocenę na ocenę dobrą, oraz: co na ocenę dostateczną, oraz: dopuszczającą, oraz: RENESANS – O EPOCE • objaśnia, na • omawia społeczne • analizuje wpływ czym polegała uwarunkowania antyku na narodziny reformacja i jakie narodzin epoki nowej epoki były jej odrodzenia przyczyny • charakteryzuje rolę • opisuje wydarzeń przemiany wyznaczających kulturowe, które początek renesansu stały się w kształtowaniu podwalinami nowej epoki nowej epoki • wyjaśnia • podaje znaczenie wyrażenia przykłady ad fontes związków pomiędzy renesansem a 20 Wymagania wykraczające (ocena celująca) Uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, oraz: • wyjaśnia, jakie było podłoże różnicy pomiędzy periodyzacją renesansu w Europie i w Polsce • omawia wpływ teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika, wynalezienia druku i upadku Konstantynopola na kształtowanie się renesansu i opisuje rolę Marcina Lutra • dostrzega związki pomiędzy odrodzeniem a antykiem 3. i 4. Filozofia renesansu • wymienia nazwiska czołowych filozofów i myślicieli epoki odrodzenia • streszcza fragment Pochwały głupoty Erazma z Rotterdamu • przedstawia główny temat Księcia Niccola Machiavellego 6. i 7. Sztuka renesansu • rozpoznaje dzieła sztuki renesansowej • ogólnie wypowiada się na temat najważniejszych antykiem • wymienia wyznania protestanckie • wyjaśnia znaczenie pojęć humanizm i antropocentryzm • omawia najważniejsze założenia filozofii Erazma z Rotterdamu • opisuje ogólne tendencje filozoficzne odrodzenia • wymienia cechy charakterystyczne stylu renesansowego i objaśnia je na przykładach • prezentuje • wyczerpująco przedstawia problematykę fragmentów Pochwały głupoty i Księcia • w kontekście fragmentów tekstów Machiavellego i Erazma z Rotterdamu wyjaśnia znaczenie terminów makiawelizm i tolerancja • podejmuje dyskusję na temat poglądów Erazma z Rotterdamu i Machiavellego • objaśnia wpływ filozofii Platona na myśl renesansową • wypowiada się na temat gatunku zapoczątkowanego przez Michela de Montaigne’a • podejmuje dyskusję na temat etyki w kontekście dzieła Niccola Machiavellego • wskazuje i ilustruje przykładami najważniejsze tematy sztuki renesansowej • omawia twórczość • analizuje renesansowe dzieło sztuki • charakteryzuje wpływ antyku na sztukę odrodzenia • opisuje twórczość renesansowych artystów północnych • analizuje i ocenia dzieła renesansowe • wypowiada się na temat muzyki XVI-wiecznej 21 artystów odrodzenia (Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael, Sandro Botticelli) 8. Teatr renesansowy dzieła polskiego renesansu • wyjaśnia znaczenie terminów: akt, portret, perspektywa, scenka rodzajowa, krużganki, miasto idealne, sfumato • wymienia cechy • przedstawia teatru różnice pomiędzy elżbietańskiego teatrem renesansowym a średniowiecznym 9. Poezja religijna Jana Kochanowskiego • czyta ze zrozumieniem Pieśń XXV z Ksiąg wtórych Kochanowskiego • określa rodzaj liryki występujący w utworze 10. i 11. Świat myśli Jana Kochanowskiego utrwalony w Pieśniach • czyta ze zrozumieniem podane pieśni • wskazuje najważniejszych artystów odrodzenia (Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Rafael, Sandro Botticelli) • wylicza • charakteryzuje podobieństwa konwencje teatralne i różnice pomiędzy powstałe w renesansie teatrem • omawia zjawisko renesansowym teatru dell’arte a antycznym RENESANS – TEKSTY Z EPOKI • wskazuje • interpretuje wiersz • porównuje kreację podmiot liryczny • wyjaśnia, na czym Boga w pieśni z Jego oraz adresata polega renesansowy obrazem w utworach lirycznego pieśni charakter utworu średniowiecznych • określa gatunek • rozpoznaje rodzaj utworu i wersyfikacji wskazuje na jego zastosowany w pochodzenie utworze • na podstawie wierszy charakteryzuje światopogląd • odnajduje wątki horacjańskie w pieśniach Jana Kochanowskiego 22 • dokonuje analizy i interpretacji utworów • wskazuje w pieśniach cechy wiersza • przedstawia podobieństwa oraz różnice pomiędzy dramatem humanistycznym a elżbietańskim • na podstawie indywidualnych poszukiwań wyjaśnia znaczenie wyrażenia Deus artifexi odnosi je do utworu Jana Kochanowskiego • konfrontuje wiersz Jana Kochanowskiego z obrazem Pietera Bruegla Żniwa i formułuje wnioski • porównuje Pieśń XXIV z Ksiąg wtórych z wierszami Horacego • konfrontuje pieśni Jana elementy światopoglądu renesansowego w utworach Kochanowskiego • definiuje pieśń jako gatunek 12. Liryka obywatelska Jana Kochanowskiego 13. Renesansowy obraz arkadii • czyta ze zrozumieniem fragmenty Pieśni o spustoszeniu Podola i Pieśń XIV z Ksiąg wtórych • określa rodzaj liryki, podmiot liryczny i adresata lirycznego utworów • czyta ze zrozumieniem fragment Pieśni świętojańskiej o sobótce • określa rodzaj liryki i wskazuje podmiot liryczny oraz adresata lirycznego poety • wyjaśnia znaczenie terminów: horacjanizm, cnota, fortuna, stoicyzm, epikureizm • określa historyczne tło powstania Pieśni o spustoszeniu Podola • wypowiada się na temat kreacji podmiotu lirycznego • analizuje wiersze pod kątem obecności elementów stoicyzmu i epikureizmu sylabicznego Kochanowskiego z obrazem Tycjana Trzy okresy życia • odnosi tematykę pieśni do światopoglądu renesansowego • dokonuje analizy i interpretacji wiersza • w kontekście utworu Jana Kochanowskiego wypowiada się na temat roli osób sprawujących władzę • podaje cechy wiersza sylabicznego • przywołuje szerokie konteksty interpretacyjne utworów Kochanowskiego oraz nawiązania do nich • rozpoznaje gatunek wiersza i odnosi go do tradycji literackiej • w kontekście utworu wyjaśnia znaczenie terminów: sielanka, arkadia, literatura • odnajduje w wierszu toposy renesansowe • wskazuje w utworze środki stylistyczne i określa ich funkcję • odnosi tematykę wiersza do obyczajowości ziemiańskiej XVI w. • podejmuje dyskusję na temat realiów życia wiejskiego oraz wizji poetyckiej wsi • odnosi mit arkadyjski do zjawisk współczesnej kultury • konfrontuje wiersz Jana Kochanowskiego z obrazem Giorgionego Burza 23 pastoralna, folklor, idylla 14.Fraszki – poezja dnia • rozpoznaje w • na podstawie codziennego czytanych poznanych fraszkach utworów tematykę charakteryzuje autobiograficzną, fraszkę jako refleksyjnogatunek literacki filozoficzną • wskazuje we i obyczajową fraszkach elementy światopoglądu i obyczajowości renesansowej 15., 16. i 17. Żaden • odnosi Treny do • wskazuje ojciec podobno barziej biografii Jana elementy filozofii nie miłował / Dziecięcia Kochanowskiego stoickiej w – Treny Jana • czyta ze Trenach Kochanowskiego zrozumieniem • rozpoznaje w wskazane utwory Trenie IX • definiuje tren pozorny jako gatunek panegiryk • odnajduje w Trenie XIX informacje świadczące o odbudowie światopoglądu poety • wyjaśnia znaczenie określeń poezja • odnajduje we fraszkach konteksty antyczne i biblijne • analizuje fraszki pod kątem renesansowego obrazu człowieka • omawia topos świata jako teatru • konfrontuje wybraną fraszkę z obrazem Giuseppe ArcimboldaJesień • analizuje i interpretuje wskazane treny • przedstawia kryzys światopoglądowy poety na podstawie trenów: IX, X i XI • wypowiada się na temat kreacji podmiotu lirycznego w Trenach • wyjaśnia, na czym polegała innowacyjność Trenów Kochanowskiego • na podstawie cyklu Trenów omawia kompozycję epicedium 24 18. Tłumaczenie wierne czy piękne – o Psałterzu Dawidów Jana Kochanowskiego • czyta ze zrozumieniem psalmy w tłumaczeniu Jana Kochanowskiego • definiuje psalm jako gatunek 19. Podsumowanie wiadomości na temat Jana Kochanowskiego • przytacza najważniejsze wydarzenia z biografii Jana Kochanowskiego • podaje tytuły omówionych utworów Kochanowskiego • wymienia tytuły ksiąg rozprawy • relacjonuje poglądy Modrzewskiego, zawarte w przeczytanym fragmencie tekstu • przytacza *20. O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego *21. Kazania sejmowe funeralna i liryka żałobna • odnosi Psałterz Dawidów do tradycji biblijnej • wyjaśnia znaczenie terminów: translatoryka, humanizm chrześcijański, poeta doctus • wypowiada się na temat specyfiki przekładu • porównuje Psalm 130 w przekładzie Jana Kochanowskiego z wersją utworu z Biblii Tysiąclecia • zestawia Psalm 130w przekładzie Jana Kochanowskiego z pieśnią Czego chcesz od nas, Panie i wypowiada się na temat spójności światopoglądowej poety • podejmuje dyskusję na temat granic wolności tłumacza • omawia znaczenie twórczości Jana Kochanowskiego w rozwoju literatury polskiej • odnosi Psalm 130w tłumaczeniu Jana Kochanowskiego do analogicznych zjawisk w kulturze • samodzielnie opracowuje koncepcję idealnego państwa i społeczeństwa oraz uzasadnia swoje tezy • konfrontuje wyobrażenie idealnej społeczności z obrazem Lucasa Cranacha starszego Złoty wiek • analizuje obraz Jana • analizuje wybrane wiersze • wskazuje najważniejsze tematy i motywy w twórczości Kochanowskiego • omawia najważniejsze postulaty pisarza • przedstawia źródło toposu utopii • relacjonuje najważniejsze założenia utworu Thomasa More’a • podejmuje dyskusję na temat realizacji idei utopii – w obszarze literatury i w świecie realnym • nakreśla • wskazuje w • podejmuje dyskusję 25 • wypowiada się na temat światopoglądu Jana Kochanowskiego w kontekście jego biografii i twórczości Piotra Skargi argumentację zaprezentowaną przez Piotra Skargę • wyjaśnia znaczenie terminu retoryka 22. Sonety do Laury Francesca Petrarki • czyta ze zrozumieniem wskazane utwory • określa rodzaj liryki zastosowany w wierszach • definiuje sonet jako gatunek 24. PrzemyślnyszlachcicDo n Kichotez Manczy Miguela de Cervantesa Saavedry • streszcza dzieło Cervantesa • wyjaśnia znaczenie wyrażenia walka kontekst historyczny Kazań sejmowych • odnajduje w tekście wątki biblijne • wyjaśnia znaczenie terminów: anarchia szlachecka, złota wolność, tolerancja religijna • określa podmiot liryczny, adresata lirycznego oraz sytuację liryczną w wierszach • wypowiada się na temat kreacji podmiotu lirycznego • wskazuje w podanych utworach cechy gatunkowe sonetu • wymienia cechy gatunkowe romansu rycerskiego i ilustruje je utworze środki retoryczne • charakteryzuje stylizację proroczej groźby w Kazaniach sejmowych na temat aktualności Kazań sejmowych we współczesnej Polsce • konfrontuje treść obrazu Jana Matejki Kazanie Skargi z realiami historycznymi i formułuje wnioski na temat ideologicznej funkcji obrazu Matejki Kazanie Skargi • analizuje i interpretuje wiersz • opisuje uczucia podmiotu lirycznego • wskazuje w utworach przykłady idealizacji kobiety • na podstawie poznanych utworów charakteryzuje zjawisko petrarkizmu • podejmuje dyskusję na temat wpływu twórczości Francesca Petrarki na skonwencjonalizowani e poezji miłosnej • porównuje dwa sposoby obrazowania piękna kobiecego na przykładzie obrazów Giorgionego Śpiąca Wenus i Domenica GhirlandaiaPortret Giovanny Tornabuoni • wyjaśnia istotę parodii i podaje odpowiednie przykłady • analizuje utwór • rozpatruje charaktery głównych bohaterów powieści jako odbicie dwoistej natury ludzkiej • konfrontuje poznany tekst z obrazem Honoré Daumiera Don Kichot • tworzy parodię dowolnego dzieła literackiego 26 przykładami z literatury średniowiecznej • charakteryzuje na podstawie tekstu głównych bohaterów powieści • streszcza • wypowiada się nowelę Sokół na temat • definiuje Dekameronu jako nowelę jako cyklu nowel gatunek • na podstawie tekstu podaje cechy gatunkowe noweli • streszcza • przedstawia dramat Makbet zarys biografii • wymienia tytuły Williama najważniejszych Szekspira dzieł Williama • omawia cechy Szekspira charakterystyczne teatru elżbietańskiego • porównuje dramat szekspirowski z dramatem antycznym • charakteryzuje głównych bohaterów z wiatrakami *25. Początki noweli – Giovanni Boccaccio Dekameron 26., 27., 28., 29. i 30. Makbet Williama Szekspira Cervantesa pod kątem parodii romansu rycerskiego • wyróżnia elementy • analizuje utwór pod kompozycyjne kątem światopoglądu noweli renesansowego • omawia obraz Sandra Botticellego Uczta w piniowym lesie • wyjaśnia znaczenie określenia kwestia szekspirowska • analizuje pod względem psychologicznym motywację działań głównych bohaterów dramatu • określa rolę czarownic w budowaniu napięcia w sztuce • wskazuje elementy świata • streszcza Hamleta Williama Szekspira • omawia wybraną adaptację Makbeta bądź Hamleta i konfrontuje ją z tekstem dramatu 27 • analizuje przyczyny ponadczasowej aktualności dzieł Szekspira • wymienia przykłady adaptacji dzieł Szekspira • definiuje tragizm w utworze tragedii • wskazuje przyczyny ostatecznej klęski Makbeta 32. Styl artystyczny 33. Podsumowanie wiadomości na temat kultury renesansu 34. Powtórzenie wiadomości irracjonalnego i opisuje ich znaczenie • omawia funkcję elementów humorystycznych w Makbecie RENESANS – NAUKA O JĘZYKU • wymienia cechy • wyjaśnia • prezentuje na • rozpoznaje wiersz charakterystyczn różnicę pomiędzy przykładach cechy sylabiczny i określa e stylu stylem stylu renesansowego jego cechy renesansowego artystycznym a • wskazuje stylami przykłady parodii, funkcjonalnymi trawestacji i pastiszu RENESANS – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE • relacjonuje • w kontekście • wypowiada się na • podejmuje dyskusję opinie o epoce fragmentu książki temat związków na temat renesansu w zawarte we Jerzego Ziomka kultury narodowej z kontekście fragmentu fragmentach porównuje europejską książki Leszka tekstów możliwości, jakie Kołakowskiego Renesans Jerzego stwarzał ludziom Ziomka oraz Czy renesans, z epoką diabeł może być poprzednią zbawiony i 27 innych kazań Leszka Kołakowskiego • odtwarza • wykorzystuje • formułuje wnioski • uczestniczy w najważniejsze najistotniejsze na tematy związane dyskusji na tematy 28 • wskazuje chwyty retoryczne w przykładowych tekstach publicystycznych z okresu odrodzenia oraz współczesnych • analizuje problem oryginalności dzieła literackiego w kontekście konwencji stylistycznej • formułuje własną opinię dotyczącą stereotypów w postrzeganiu renesansu • wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się fakty, sądy i opinie na temat renesansu 35. Śladami renesansu 36. Cywilizacja odrodzenia – odrodzenie cywilizacji *37. Mona Lisa w czasach popkultury konteksty wywodzące się z twórczości renesansowej z twórczością renesansową • określa własne stanowisko w kwestii dziedzictwa renesansu RENESANS – NAWIĄZANIA • wymienia • przedstawia osiągnięcia wpływ sztuki cywilizacyjne renesansowej na renesansu oraz późniejsze epoki ich wpływ na rozwój człowieka • relacjonuje • podaje • wyjaśnia, dlaczego poglądy Jeana przykłady czasy renesansu Delumeau wpływu rozpoczynają epokę zawarte we renesansu na nowożytną fragmencie tekstu współczesną • podejmuje Cywilizacja cywilizację dyskusję na temat Odrodzenia osiągnięć renesansu • wymienia najważniejsze osiągnięcia epoki • wypowiada się • porównuje • przedstawia na temat obraz Jeanawłasną opinię na zjawiska Michela temat przetwarzania popkultury Basquiata z ikon historii sztuki • formułuje pierwowzorem przez popkulturę wypowiedź na temat Mona Lisy • rozpoznaje wpływy kultury renesansowej w różnych dziełach sztuki 29 związane z renesansem i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań z twórczości renesansowej • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze dotyczące piśmiennictwa renesansowego • prezentuje dowolny przykład inspiracji kulturą renesansu • omawia i ocenia dowolny przykład inspiracji kulturą renesansu • ocenia z własnej perspektywy przełomowy charakter epoki • konfrontuje osiągnięcia kultury renesansu ze znanymi sobie dziełami sztuki • analizuje funkcję wykorzystania Mona Lisy w dziele popkulturowym • podejmuje dyskusję na temat tego, czym jest sztuka *38. O śmierci ponad epokami − *** [Anka! to już trzy i pół roku] Władysława Broniewskiego 39.Makbet z przymrużeniem oka *40. Elżbieta królowa Anglii Leonarda da Vinci • czyta ze zrozumieniem wiersz Władysława Broniewskiego • określa rodzaj liryki, wskazuje podmiot liryczny i adresata lirycznego utworu • streszcza wskazany fragment utworu Trzy wiedźmy Terry’ego Pratchetta • odnajduje w czytanym tekście aluzje do Makbeta Williama Szekspira • na podstawie obejrzanego spektaklu Teatru Telewizji charakteryzuje królową Elżbietę, uwypukla • odnajduje w utworze nawiązania do Trenów Jana Kochanowskiego • określa w kontekście wiersza etymologię imienia Zofia • dokonuje analizy stylistycznej wiersza • wypowiada się na temat kreacji podmiotu lirycznego w wierszu Broniewskiego w kontekście Trenów • podejmuje dyskusję na temat opisu śmierci i żałoby w różnych okresach literackich • pisze analizę porównawczą wierszy *** [Anka! to już trzy i pół roku] Władysława Broniewskiego i Tren XIX Jana Kochanowskiego • charakteryzuje utwór jako parodię i podaje odpowiednie przykłady • wskazuje środki nadające tekstowi efekt komediowy • uczestniczy w dyskusji na temat funkcjonowania parodii • wskazuje elementy świadczące o oryginalnym podejściu twórcy do gatunku powieści • przywołuje kontekst historyczny przedstawienia • wypowiada się na temat kreacji odtwórczyni tytułowej roli • podejmuje dyskusję na temat problemów osób sprawujących władzę w czasach renesansu i dzisiaj • omawia specyfikę Teatru Telewizji 30 41. Romeo i Julia współcześnie *42. Królowa Margot 45. i 46. Barok – świat wewnętrznych sprzeczności złożoność jej postaci • streszcza fabułę Romea i Julii w reż. Baza Luhrmanna • opisuje swoje wrażenia po obejrzeniu filmu • porównuje film • dokonuje Luhrmanna z szczegółowej utworem analizy Williama porównawczej Szekspira wybranych scen • wyjaśnia filmu znaczenie terminów: adaptacja, ekranizacja, interpretacja • opisuje relacje • omawia • analizuje pobudki, panujące na wydarzenia jakimi kierowała się dworze historyczne tytułowa bohaterka francuskim, które stanowiące tło filmu zostały fabuły filmu przedstawione w filmie BAROK – O EPOCE • wyjaśnia • wymienia • omawia etymologię podstawowe najważniejsze nazwy barok różnice pomiędzy postanowienia • określa ramy renesansem soboru trydenckiego czasowe epoki a barokiem • charakteryzuje • podaje daty • wyjaśnia, specyfikę polskiego początku i końca dlaczego XVI w. baroku baroku w Polsce nazywa się czasem wojen • tłumaczy znaczenie 31 • wypowiada się na temat funkcji kiczu w filmie • podejmuje dyskusję o granicach dowolności adaptacji • wyraża swoją opinię na temat rekwizytów, kostiumów oraz sposobu filmowania i montażu • na podstawie fabuły filmu rozważa problem zła w człowieku • przywołuje konteksty i nawiązania wykorzystane w filmie • wypowiada się na temat życia codziennego w baroku • analizuje wpływ soboru trydenckiego na kształt epoki • podaje przykłady teatralizacji życia w baroku • charakteryzuje tło historyczne epoki 47. i 48. Człowiek wobec nieskończoności – filozofia czasów baroku 49. i 50. Sztuka baroku • streszcza fragmenty traktatów Kartezjusza: Medytacji o pierwszej filozofii i Rozprawy o metodzie • relacjonuje fragment Myśli Pascala • rozpoznaje cechy stylu barokowego na podstawie wskazanych dzieł • wymienia nazwiska najważniejszych twórców okresu baroku • podaje najistotniejsze cechy stylu barokowego terminów monarchia absolutna i kontrreformacja • przedstawia podstawowe założenia filozofii Kartezjańskiej • wymienia najważniejsze elementy filozofii Blaise’a Pascala • objaśnia sens stwierdzenia Myślę, więc jestem • tłumaczy znaczenie sforumłowania zakład Pascala • wyjaśnia, jak rozumie określenie trzcina myśląca • omawia • omawia założenia twórczość światopoglądowe przedstawicieli sztuki baroku sztuki barokowej • charakteryzuje • charakteryzuje operę jako zjawisko malarstwo typowe dla baroku barokowe, • wyjaśnia, czym posługując się był teatr dworski przykładami dzieł • na przykładzie wybranej budowli przedstawia cechy architektury barokowej BAROK – TEKSTY Z EPOKI 32 • wymienia nazwiska przedstawicieli spirytualizmu, naturalizmu i panteizmu oraz charakteryzuje ich poglądy • formułuje swoją opinię na temat myśli barokowej • przedstawia charakterystykę głównych nurtów myśli barokowej, korzystając z różnych źródeł informacji • określa, na czym polegało znaczenie Kościoła jako mecenasa sztuki • dokonuje analizy rzeźby barokowej według wskazanych kryteriów • opisuje działalność szkolnego teatru jezuitów w Polsce • analizuje i interpretuje wybrane dzieło sztuki barokowej 52. Wprowadzenie do literatury barokowej 53. Poezja metafizyczna Mikołaja Sępa Szarzyńskiego *54. Poezja Daniela Naborowskiego • charakteryzuje dwa nurty poezji barokowej: dworski i metafizyczny • wymienia nazwiska przedstawicieli klasycyzmu barokowego • definiuje termin marinizm • czyta ze • odnajduje cechy zrozumieniem poezji wiersze poety metafizycznej w • omawia utworach Sępa przynależność Szarzyńskiego Mikołaja Sępa • wskazuje Szarzyńskiego do podmiot liryczny dwóch epok: oraz adresata renesansu z lirycznego i uwagi na lata określa sytuację życia i liryczną we baroku ze wskazanych względu na wierszach prekursorską twórczość • wskazuje w • odczytuje wierszu Krótkość wiersz Krótkość żywota cechy żywota jako literatury traktat z tezą metafizycznej i potwierdzającą • odnajduje w ją argumentacją wierszu Na oczy królewny angielskiej i omawia cechy • omawia twórczość Moliera • wyjaśnia znaczenie terminów: sacrum, profanum, vanitas • przedstawia różnice pomiędzy nurtem dworskim i metafizycznym literatury baroku a klasycyzmem francuskim • wypowiada się na • porównuje obraz temat kreacji Boga zawarty w podmiotu lirycznego utworach Sępa w analizowanych Szarzyńskiego z sonetach obrazem Boga w • dokonuje analizy Hymnie Jana stylistycznej Kochanowskiego i interpretacji • podejmuje dyskusję wierszy Sępa na temat aktualności Szarzyńskiego poezji Sępa Szarzyńskiego • streszcza wybrany dramat Pierre’a Corneille’a bądź Jeana Racine’a • analizuje i interpretuje wiersze Krótkość żywota oraz Na oczy królewny angielskiej • interpretuje obraz Georges’a de La TouraMaria Magdalena 33 • wyjaśnia znaczenie paradoksów kończących wiersz • analizuje pogląd poety na temat sensu istnienia na podstawie wskazanych sonetów • konfrontuje sonety Sępa Szarzyńskiego z obrazem Juana de Valdésa LealaIn ictuoculi *55. Poezja dworska Jana Andrzeja Morsztyna 56. Zbytki sarmackie według Wacława Potockiego 57. Sarmaty portret własny – Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska literatury dworskiej • na podstawie wiersza Do trupa definiuje sonet jako gatunek • przytacza definicję paradoksu i podaje odpowiednie przykłady • streszcza wskazane fragmenty Zbytków polskich • wyjaśnia znaczenie terminu sarmatyzm • na podstawie tekstu omawia zamiłowanie XVII-wiecznej szlachty i duchowieństwa do życia ponad stan • definiuje sarmatyzm oraz wymienia jego wady i zalety • wyjaśnia istotę konceptu w wierszach O swej pannie i Do trupa • odnajduje elementy sensualizmu w omawianych utworach • analizuje wiersze Jana Andrzeja Morsztyna • definiuje marinizm po omówieniu twórczości Jana Andrzeja Morsztyna • omawia koncept stanowiący oś konstrukcyjną utworu O swej pannie • w kontekście barokowego ujęcia tematu śmierci porównuje wiersz Do trupa z rzeźbą Berniniego Śmierć błogosławionej Ludwiki Albertoni • odnajduje we fragmencie Zbytków polskich elementy nurtu sarmackiego • przedstawia obraz społeczeństwa wyłaniający się z podanego fragmentu • przytacza fakty na temat wojen polsko-szwedzkich w XVII w. • tworzy analizę formalną tekstu i przedstawia funkcję użytych w nim środków językowych • podejmuje dyskusję na temat społeczeństwa polskiego w kontekście utworu Wacława Potockiego • omawia wpływ przymusowej konwersji na życie i twórczość Wacława Potockiego • przedstawia biografię Paska i wskazuje w niej fakty typowe dla • odnajduje w tekście Pamiętników elementy mentalności • analizuje styl i język Pamiętników • podejmuje dyskusję na temat elementów mentalności sarmackiej u współczesnych Polaków 34 *59. Angielska poezja metafizyczna • przytacza najważniejsze fakty z biografii pisarza Sarmaty • na podstawie utworu definiuje pamiętnik sarmackiej • omawia charakter twórczości angielskich poetów metafizycznych • określa, na czym polega koncept w wierszu Pchła Johna Donne’a • rozpoznaje oryginalny charakter utworu Donne’a • dokonuje analizy i interpretacji wiersza Pchła 61. Środki wyrazu artystycznego i ich funkcje • wymienia środki wyrazu artystycznego właściwe dla stylu barokowego 62. Podsumowanie wiadomości na temat baroku • relacjonuje opinie na temat baroku zawarte we fragmentach • podejmuje dyskusję na temat współczesnych przykładów niebanalnego ukazania erotyzmu w sztuce BAROK – NAUKA O JĘZYKU • klasyfikuje • odnosi termin • wypowiada się na środki makaronizm do temat wpływu stylu artystycznego współczesnej barokowego na treść wyrazu oraz polszczyzny utworów określa ich funkcję w dziele literackim • prezentuje na przykładach cechy stylu barokowego BAROK – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE • wyjaśnia • wypowiada się na • podejmuje dyskusję znaczenie pojęcia temat dotyczącą nieobecności rodzimości w demokratycznego literatury barokowej w piśmiennictwie charakteru świadomości 35 • analizuje i porównuje obrazy Ogród miłości Petera Paula Rubensa oraz VanitasPieteraClaesza • przedstawia w kontekście analizowanych obrazów przykłady łączenia ze sobą dwóch skrajnych kręgów tematycznych • porównuje na podstawie wybranych utworów style renesansowy i barokowy • odnajduje w literaturze i sztuce barokowej elementy ponadczasowe 63. Powtórzenie wiadomości książek Dzieje literatury polskiej Juliana Krzyżanowskieg o i Helikon sarmacki Andrzeja Vincenza • przytacza najważniejsze fakty, sądy i opinie na temat twórczości barokowej 64. Śladami baroku • rozpoznaje inspiracje barokowe w sztuce 65. Barokowe inspiracje • czyta ze zrozumieniem wskazane teksty • streszcza w punktach fragmenty Kuli barokowym piśmiennictwa barokowego społecznej • wykorzystuje najistotniejsze konteksty wywodzące się z twórczości barokowej • formułuje wnioski na tematy związane z twórczością barokową • określa własne stanowisko w kwestii dziedzictwa baroku • uczestniczy w dyskusji na tematy związane z barokiem i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań • wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się z twórczości barokowej • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze dotyczące twórczości barokowej • prezentuje przykład dzieła zainspirowanego sztuką barokową • szczegółowo omawia wybrany przykład współczesnego dzieła inspirowanego sztuką barokową • konfrontuje cechy estetyki barokowej wymienione przez Kapuścińskiego z dziełami sztuki zamieszczonymi • porównuje barokową wizję świata i człowieka opisaną przez Pascala z niepokojami współczesnych ludzi • ocenia aktualne przejawy estetki barokowej w sztuce BAROK – NAWIĄZANIA • podaje • charakteryzuje przykłady stosunek do baroku motywów w na przestrzeni epok kulturze współczesnej wywodzących się z baroku • odnajduje • prezentuje elementy estetyki sylwetkę Ryszarda barokowej we Kapuścińskiego fragmencie • referuje wykład Wojny futbolowej Borgesa i Ryszarda interpretuje ostatnie 36 Pascala Jorge Luisa Borgesa Kapuścińskiego zdanie tekstu *66. Ideał kobiecego piękna • odnajduje w podręczniku oraz dostępnych sobie źródłach akty kobiece powstałe w baroku i w innych epokach • porównuje obraz Botera z aktami barokowymi, wskazuje elementy zaczerpnięte z tradycji i komentuje sposób ich przetworzenia *67. Barok w poezji współczesnej • określa rodzaj liryki oraz zasadę kompozycyjną, według której zbudowany jest wiersz Jarosława Marka Rymkiewicza Róża oddana Danielowi Naborowskiemu • odnajduje we fragmencie Trans-Atlantyku Gombrowicza cechy języka Jana Chryzostoma • dobiera obrazy według kryterium kompozycji wykorzystanej przez Fernanda Botera w dziele Leżąca naga kobieta z kwiatami • określa funkcję anafory • prezentuje najważniejsze fakty z życia i twórczości Witolda Gombrowicza *68.Trans-Atlantyk Witolda Gombrowicza wobec tradycji sarmackiej w podręczniku • podejmuje dyskusję na temat obecności estetyki barokowej we współczesnym świecie • podejmuje dyskusję na temat ewolucji ideału kobiecego piękna i życiu codziennym • wykazuje się znajomością topiki barokowej i wskazuje toposy wykorzystane w wierszu Rymkiewicza • porównuje utwór Rymkiewicza z wierszem barokowym o podobnej konstrukcji • wyjaśnia znaczenie symbolu róży obecnego w tekście • tworzy prezentację dotyczącą toposu róży w literaturze i sztuce • wykazuje się ogólną znajomością treści utworu Witolda Gombrowicza • analizuje sposoby ośmieszenia mentalności sarmackiej zastosowane przez Gombrowicza • w kontekście fragmentu utworu podejmuje dyskusję na temat stosunku do emigrantów i problemów związanych z asymilacją na obczyźnie 37 • uczestniczy w dyskusji na temat obecności i funkcji kiczu we współczesnych przedstawieniach kobiety 69. Barokowa teatralność w opowieści filmowej *70. Filmowa opowieść o artyście – Dziewczyna z perłą Petera Webbera 72. i 73. Oświecenie w Europie i Polsce Paska • wskazuje w tekście elementy mentalności sarmackiej • odnajduje w filmie Vatel w reż. Rolanda Joffégo elementy teatralizacji życia w baroku • opisuje przedstawioną w filmie barokową arystokrację • na podstawie filmu charakteryzuje życie codzienne w baroku • opisuje proces powstawania dzieła sztuki • objaśnia etymologię nazwy epoki • podaje daty graniczne oświecenia w Europie • porównuje kadry filmowe z reprodukcjami barokowych obrazów zamieszczonymi w podręczniku • ocenia postępowanie arystokracji ukazane w filmie • przedstawia charakterystykę postaci Griet – służącej malarza • odnajduje w filmie toposy barokowe • analizuje postępowanie tytułowego bohatera • interpretuje motyw lustra obecny w filmie • porównuje sposób przedstawienia arystokracji w filmach Vatel oraz Królowa Margot • pisze recenzję dzieła Rolanda Joffégo • porównuje kadry z filmu z obrazami Jana Vermeera • analizuje i ocenia kreację Scarlett Johansson • tworzy prezentację na temat obrazu artysty w filmie OŚWIECENIE – O EPOCE • opisuje • opisuje przemiany światopogląd społeczne doby ludzi oświecenia oświecenia • wymienia • charakteryzuje osiągnięcia specyfikę polskiego oświecenia w oświecenia dziedzinie nauki 38 • prezentuje wpływ idei • analizuje przemiany oświeceniowych na światopoglądowe, które życie codzienne ukształtowały epokę • analizuje rolę czasopiśmiennictwa w oświeceniu • przedstawia periodyzację polskiego oświecenia 75. i 76. Wiek rozumu i czułego serca 77. i 78. Sztuka oświecenia • podaje nazwy instytucji powstałych w czasach stanisławowskich • czyta ze • wymienia zrozumieniem główne kierunki fragment traktatu światopoglądowe Johna Locke’a oświecenia Rozważania • prezentuje dotyczące założenia filozofii rozumu ludzkiego Johna Locke’a i przytacza • charakteryzuje najważniejsze podstawowe tezy tekstu elementy • czyta ze światopoglądu zrozumieniem Woltera fragment • wyjaśnia Traktatu o znaczenie tolerancji terminów: deizm, Woltera i podaje ateizm, najistotniejsze materializm, założenia tekstu sensualizm, empiryzm, tabula rasa, utylitaryzm, liberalizm, libertynizm • wskazuje na • podaje cechy przykładach stylu cechy stylu klasycystycznego klasycystycznego i rokokowego w architekturze, • omawia rolę • odnajduje w tekście Johna Locke’a argumenty świadczące o tym, że autor był zwolennikiem racjonalizmu i empiryzmu • przedstawia okoliczności, w których powstał Traktat o tolerancji • na podstawie tekstu objaśnia, jaką rolę – według Woltera – odgrywają Bóg i religia • prezentuje podstawowe założenia światopoglądu Immanuela Kanta • wyjaśnia, na czym polega kopernikański przewrót w filozofii dokonany przez Kanta • tłumaczy, czym jest według filozofa prawo naturalne • omawia główne twierdzenia JeanaJacquesa Rousseau • przedstawia pogłębioną wiedzę na temat filozofii Immanuela Kanta i JeanaJacquesa Rousseau • wymienia najważniejsze dzieła czołowych twórców klasycyzmu europejskiego • analizuje dzieło klasycystyczne według wskazanych kryteriów • wyjaśnia, w jaki sposób sztuka • wypowiada się na temat muzyki okresu oświecenia • prezentuje treść i problematykę wybranej komedii klasycystycznej 39 • opisuje specyfikę oświecenia rokokowych odzwierciedlała przedmiotów użytku najważniejsze idee codziennego i epoki wystroju wnętrz • określa rolę Teatru • charakteryzuje rolę Narodowego w komedii w teatrze rozwoju polskiego oświeceniowym oświecenia OŚWIECENIE – TEKSTY Z EPOKI • wymienia • wskazuje • definiuje • wskazuje nazwy gatunków gatunek, który klasycyzm w podstawowe zadania literackich pojawił się w literaturze twórcy najpełniej polskiej oświeceniowego realizujących literaturze XVIIIpostulat wiecznej dydaktyzmu • wymienia najważniejsze cechy literatury sentymentalnej i rokokowej • wymienia cechy • wskazuje • określa • komentuje bajkę Lew gatunkowe bajki i wyjaśnia morał pochodzenie pokorny w kontekście i przytacza w bajkach Jagnię gatunku bajki wiedzy na temat natury odpowiednie i wilcy, Wilk i • odnosi sens bajki ludzkiej przykłady owce oraz Wilk i owce do Lew pokorny sytuacji z życia codziennego • formułuje morał bajki Podróżny • definiuje satyrę • charakteryzuje • podaje cechy • rozpatruje satyrę w jako gatunek głównych utworu, które kontekście ówczesnej • relacjonuje bohaterów satyry świadczą o jego obyczajowości malarstwie i rzeźbie • na podstawie wybranych dzieł omawia cechy rokoka 79. Wprowadzenie do literatury oświecenia 80. Bajki Ignacego Krasickiego 81. Świat poprawiać – zuchwałe rzemiosło – satyry Ignacego teatru w oświeceniu 40 • wymienia poetyki normatywne • przedstawia ogólny obraz człowieka wyłaniający się z bajek Ignacego Krasickiego i komentuje go w odniesieniu do znanej mu rzeczywistości • w kontekście satyry omawia wzorce obyczajowe obecne we współczesnym Krasickiego treść Żony modnej Ignacego Krasickiego 82. Śmiejmy się z głupich, choć i przewielebnych – Monachomachia Ignacego Krasickiego • definiuje poemat heroikomiczny jako gatunek • streszcza wskazany fragment Monachomachii 84. Podsumowanie wiadomości na temat Ignacego Krasickiego • wymienia nazwy gatunków uprawianych przez Krasickiego i podaje przykładowe tytuły utworów • definiuje sielankę jako 85. Sentymentalna twórczość Franciszka • wymienia wady ganione przez autora Żony modnej przynależności do klasycyzmu • porównuje bajkę i satyrę • omawia kompozycję satyry • wyjaśnia • rozpatruje pochodzenie fragmenty poematu Monachomachii w heroikomicznego kontekście swojej • wskazuje w wiedzy na temat tekście funkcjonowania Monachomachii zakonów w XVIII cechy gatunkowe w. poematu • wskazuje w tekście heroikomicznego przykłady zabiegów • odnajduje w językowych utworze ogólną mających wywołać refleksję i ją efekt komiczny komentuje • opisuje rolę humoru w Monachomachii • relacjonuje • wylicza najważniejsze powracające w wydarzenia z twórczości biografii poety Krasickiego tematy • podaje tytuł i motywy oraz pierwszej polskiej przytacza tytuły powieści konkretnych dzieł • wskazuje sposoby osiągnięcia efektu komicznego w satyrze świecie • analizuje sposób ukazania mnichów w poemacie • w kontekście fragmentów Monachomachii podejmuje dyskusję na temat funkcji śmiechu w życiu społecznym • porównuje fragment Monachomachii z eposem homeryckim i wskazuje sparodiowane elementy • przedstawia w satyryczny sposób wybrany fragment życia społecznego • przedstawia rolę „księcia poetów” w rozwoju literatury polskiej • określa tematykę powieści Mikołaja Doświadczyńskiegoprzypadk i • odnajduje w świecie • przytacza poglądy Jeana-Jacquesa • wymienia tytuły innych utworów Franciszka • określa pochodzenie 41 Karpińskiego gatunek • streszcza wskazane fragmenty utworu Laura i Filon przedstawionym utworu elementy o charakterze konwencjonalny m sielanki i podaje nazwiska twórców tego gatunku 87. Pieśń Legionów Polskich we Włoszech • opisuje historyczne okoliczności powstania Pieśni Legionów Polskich we Włoszech • nazywa rodzaj liryki występujący w utworze i wypowiada się na temat podmiotu lirycznego *88. Kubuś Fatalista i jego pan • wykazuje się orientacyjną wiedzą na temat dorobku i działalności Denisa Diderota • definiuje powiastkę filozoficzną jako gatunek • streszcza wskazany fragment Podróży do wielu • udowadnia, że utwór Diderota jest powiastką filozoficzną • wymienia wydarzenia historyczne przywołane w tekście Józefa Wybickiego • określa, kiedy Mazurek Wybickiego został oficjalnie uznany za hymn państwowy • streszcza utwór Kubuś Fatalista i jego pan • wyjaśnia znaczenie słowa fatalizm i odnosi je do treści przeczytanego fragmentu 89. Wobec inności – o Podróżach Guliwera Jonathana Swifta • odnajduje elementy ironii w przeczytanym fragmencie i • analizuje sposób przedstawienia cywilizacji europejskiej w 42 Rousseau i opisuje ich wpływ na rozwój sentymentalizmu • wyjaśnia, dlaczego sielanki sentymentalne śmieszą dzisiejszego czytelnika • podejmuje dyskusję na temat roli hymnu i innych symboli w życiu narodu Karpińskiego • porównuje świat sielankowej arkadii do utopii • analizuje kreację narratora w utworze • porównuje bohaterów Kubusia Fatalisty do postaci z powieści Don Kichote Cervantesa • odnosi fantastyczne wątki podróżnicze do historycznej wiedzy na temat kolonializmu • w kontekście dzieła Swiftawypowiada się na temat szans funkcjonowania społeczeństwa • określa funkcję przywołania osoby Tadeusza Kościuszki w zakończeniu pieśni • wypowiada się na temat autorstwa i charakteru melodii towarzyszącej tekstowi pieśni *90. Rękopis znaleziony w Saragossie 91. Mówić poprawnie 92. Podsumowanie wiadomości odległych narodów świata… określa jej funkcję utworze • streszcza wskazany fragment Rękopisu… • prezentuje własne przeżycia wynikające z lektury tekstu • definiuje powieść szkatułkową • wyjaśnia na podstawie tekstu Rękopisu…, czym jest powieść szkatułkowa • podejmuje dyskusję o spotkaniach różnych cywilizacji we współczesnym świecie • analizuje kreację narratora w Rękopisie… OŚWIECENIE – NAUKA O JĘZYKU • wymienia • przytacza • rozpoznaje, kiedy • przytacza przykłady rodzaje norm przykłady odstępstwo od błędów językowych i językowych ilustrujące różne normy językowej określa ich rodzaj • podaje typy rodzaje norm jest błędem słowników językowych językowym językowych i • prezentuje na • odróżnia błędy wyjaśnia, które przykładach wewnątrz-od wątpliwości cechy stylu zewnątrzjęzykowyc rozwiewa dany oświeceniowego h typ słownika • nazywa cechy stylu oświeceniowego OŚWIECENIE – PODSUMOWANIE I POWTÓRZENIE • przytacza • formułuje • podejmuje • w kontekście opinie zawarte własną opinię dyskusję na temat fragmentu tekstu Pawła we fragmentach dotyczącą tez spuścizny myślowej Lisickiego zabiera głos tekstów zawartych w oświecenia w kwestii Wynalezienie przeczytanych manipulowania opinią 43 wielokulturowego • rozważa, czy powieść Jana Potockiego tematycznie przynależy do okresu oświecenia • wyszukuje błędy językowe określonego typu • podejmuje polemikę z tekstem Pawła Lisickiego 93. Powtórzenie wiadomości 94. Śladami oświecenia 95. Czesław Miłosz o rozumie wolności 1700– 1789 Jeana Starobinskiego i Mroczne dziedzictwo oświecenia Pawła Lisickiego • przytacza najważniejsze fakty, sądy i opinie na temat dorobku oświecenia publiczną w oświeceniu i czasach współczesnych tekstach • wypowiada się na temat dążeń wolnościowych w XVIII w. • uczestniczy w dyskusji na tematy związane z oświeceniem i stosuje odpowiednie argumenty • w swoich wypowiedziach dokonuje uogólnień, podsumowań i porównań OŚWIECENIE – NAWIĄZANIA • wymienia • wskazuje • omawia wpływy • analizuje wybrany instytucje elementy światopoglądu przykład inspiracji powstałe w epoce klasycyzmu w oświeceniowego na kulturą oświecenia oświecenia kulturze człowieka XXI w. mające swoje współczesnej współczesne odpowiedniki • podaje najistotniejsze fakty z biografii Czesława • wykorzystuje najistotniejsze konteksty wywodzące się z twórczości oświeceniowej • wskazuje sytuacje, do których odnosi się w drugim • formułuje wnioski na tematy związane z twórczością oświeceniową • określa własne stanowisko w kwestii dziedzictwa oświecenia • odnosi teksty Czesława Miłosza do światopoglądu oświeceniowego 44 • wyjaśnia metafory użyte w tekście Labirynt • opisuje, co było • wykorzystuje bogate konteksty wywodzące się z twórczości oświeceniowej • formułuje i rozwiązuje problemy badawcze dotyczące piśmiennictwa oświeceniowego • podaje konkretne przykłady wpływu sztuki klasycystycznej i sentymentalnej na twórczość późniejszych epok • omawia zmianę światopoglądową, jaka zaszła w epoce oświecenia • określa, jaką rolę wyznacza sztuce i artyście podmiot mówiący *96. Człowiek poszukujący 97. Bajki współczesne *98. Współczesne nawiązania malarskie – Perspektywa: „Madame Récamier” Davida Miłosza • określa funkcję apostrofy rozpoczynającej tekst Rozum • rozpoznaje we fragmencie tekstu Jak szukaliśmy Lailonii Leszka Kołakowskiego powiastkę filozoficzną i określa jej cechy • streszcza przeczytany fragment utworu • streszcza teksty Zbigniewa Herberta Wilk i owieczka oraz Wiatr i róża • odnajduje w utworach cechy gatunkowe bajki • wyjaśnia, że pierwowzorem obrazu René Magritte’a Perspektywa: „Madame Récamier” akapicie tekstu podmiot mówiący • wyjaśnia funkcję użycia słowa gdybyż • odnosi tekst do istoty ludzkiego życia • podejmuje próbę interpretacji utworu na poziomie metaforycznym przyczyną niezgody autora na uwielbienie labiryntu swego umysłu • przytacza najistotniejsze fakty z biografii Leszka Kołakowskiego • konfrontuje czytany fragment ze światopoglądem oświeceniowym • interpretuje tekst na poziomie metaforycznym • wypowiada się na temat istoty szukania • analizuje metaforyczne znaczenie Lailonii jako przedmiotu poszukiwań • przywołuje szerokie konteksty i nawiązania w interpretacji tekstu • interpretuje morały bajek Herberta • przytacza najważniejsze fakty z biografii Zbigniewa Herberta • analizuje kreację narratora w bajce Wilk i owieczka • komentuje sposób, w jaki Herbert odnosi się do tradycji XVIIIwiecznego bajkopisarstwa • pisze analizę porównawczą wybranych bajek Ignacego Krasickiego i Zbigniewa Herberta • analizuje obraz Davida jako modelowy przykład klasycyzmu w sztuce • porównuje surrealistyczne dzieło René Magritte’a z obrazem Davida • opisuje swoje wrażenia • interpretuje współczesny obraz i ocenia go z perspektywy własnej wrażliwości • pisze analizę porównawczą obu obrazów, wykorzystując szerokie konteksty i nawiązania 45 *99. Wobec konwencji – Laura i Filon Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej 100. Współczesny Robinson *101.AmadeuszMiloša Formana Davidabyło klasycystyczne dzieło Jacques’aLouisa Davida pod tytułem Madame Récamier • wskazuje utwór, do którego nawiązuje wiersz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej • streszcza fabułę filmu CastAway – poza światem w reż. Roberta Zemeckisa • streszcza fabułę filmu wynikające z zestawienia obu dzieł • odnajduje w wierszu elementy nawiązujące do konwencji sielanki oświeceniowej • interpretuje wymowę wiersza • omawia polemikę poetki z oświeceniowym sentymentalizmem • rozpoznaje typ malarstwa oświeceniowego, do którego nawiązuje wiersz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, i wskazuje punkty wspólne obu dzieł • charakteryzuje głównego bohatera przed pobytem na bezludnej wyspie i po jego powrocie do cywilizacji • wyjaśnia, jak w kontekście filmu rozumie słowo świat użyte w tytule • opisuje znaczenie piłki dla głównego bohatera podczas jego pobytu na wyspie • analizuje konfrontację bohatera z cywilizacją po powrocie z wyspy • interpretuje motyw nieotwartej paczki • wypowiada się na temat kreacji Toma Hanksa w filmie • porównuje fabułę filmu z treścią książki Robinson Crusoe Daniela Defoe • charakteryzuje Antonia Salieriego i Amadeusza Mozarta jako dwie kontrastujące ze sobą postacie • nazywa chwyt narracyjny zastosowany w filmie i określa jego funkcję • ocenia postępowanie Mozarta i wypowiada się na temat praw artysty do niekonwencjonalnego zachowania • opisuje kondycję artysty w XVIII w. 46 Wymagania edukacyjne z języka polskiego dla klasy II liceum do programu nauczania „Potęga słowa”, numer dopuszczenia w szkolnym zestawie programów nauczania. Wymagania podstawowe źródła romantyzmu sztuka romantyczna tyrteizm romantyczny inspiracje romantyczne Wymagania ponadpodstawowe ROMANTYZM Uczeń: Uczeń: - umiejscawia romantyzm w czasie i sytuuje go wśród innych - wyjaśnia wieloznaczność pojęcia romantyzm epok literackich -wskazuje źródła przełomu romantycznego - zna chronologię polskiego romantyzmu - określa różnice światopoglądowe dzielące klasyków i - wskazuje różne znaczenia pojęć: romantyczny, romantyzm romantyków -omawia najważniejsze cechy światopoglądu romantycznego -omawia ich poglądy na sztukę - wyjaśnia określenie walka klasyków z romantykami - wymienia polskich i europejskich twórców romantycznych - wymienia tematy malarstwa romantycznego - określa cechy sztuki romantycznej - zna malarzy romantycznych (np. E. Delacroix, - przedstawia malarstwo wybranych twórców romantyczW. Turner, C. D. Friedrich, P. Michałowski, nych W. Blake) i ich obrazy - wyjaśnia ideę korespondencji sztuk - wskazuje przykłady korespondencji (syntezy) sztuk, wyjaśnia termin - wymienia kompozytorów epoki romantyzmu - wskazuje specyficzne cechy polskiego romantyzmu - wyjaśnia pojęcie tyrteizm romantyczny - określa specyfikę polskiego romantyzmu, odwołuje się - rozpoznaje i przywołuje utwory z różnych epok należące do do kontekstów historycznych nurtu tyrtejskiego - zna i rozumie pojęcia: historiozofia, prowidencjalizm - zna pojęcia: historyzm, mesjanizm - wyjaśnia pojęcia: historyzm, mesjanizm - wypowiada się na temat kultu geniuszów w romantyzmie, roli jednostki w historii, przywołuje legendę Napoleona - określa cechy romantycznego artysty - wskazuje - odwołując się do utworów - źródła inspiracji - wypowiada się na temat roli poezji i poety twórców romantycznych (ludowość, folklor, Orient, w romantyzmie średniowiecze, natura) - przywołuje współczesne utwory literackie i filmy podej- przywołuje utwory, w których bohater jest twórcą lub które mujące temat twórcy i jego dzieła podejmują temat tworzenia - zna pojęcia: gotycyzm, powieść gotycka 47 - wymienia najważniejsze gatunki literackie romantyzmu romantyczne - wskazuje wzory zachowań romantycznych, odwołuje się do zachowania lektur - interpretuje określenia: galernicy wyobraźni, romantyczni odmieńcy -wyjaśnia określenia: choroba wieku, książki zbójeckie miłość - wskazuje utwory, które podejmują temat miłości romanromantyczna tycznej (od Cierpień młodego Wertera po Śluby panieńskie) - określa - odwołując się do przykładów literackich - cechy miłości romantycznej - podaje przykłady ujęcia motywu nieszczęśliwej miłości przez literaturę masową XX i XXI w. Cierpienia - zna Cierpienia młodego Wertera J. W. Goethego młodego Wertera - określa tematykę powieści J. W. Goethego - charakteryzuje bohatera i wskazuje motywy jego postępowania, określa przyczyny samobójstwa - wyjaśnia pojęcia: Weltschmerz, powieść epistolarna, gorączka werterowska - zna terminy: preromantyzm, okres „burzy i naporu" Giaur - zna Giaura (fragmenty) G. Byrona G. Byrona - określa tematykę fragmentów - charakteryzuje postać tytułową i wskazuje cechy bohatera bajronicznego ballady - zna kilka ballad romantycznych, w tym: Króla elfów romantyczne J. W. Goethego; Romantyczność, Świteź A. Mickiewicza - omawia tematykę utworów i źródła inspiracji twórców ballad - odczytuje ballady: Król elfów, Romantyczność jako głos w sporach światopoglądowych - wyjaśnia, dlaczego Romantyczność jest utworem progra- 48 - omawia przejawy buntu obyczajowego - wypowiada się na temat: Romantycy w kulturze − od antyku po współczesność - podaje przykłady z literatury i filmu - porównuje wzory miłości romantycznej i sentymentalnej - wskazuje i interpretuje odwołania do motywu miłości romantycznej w literaturze późniejszych epok (np. B. Leśmian Dwoje ludzieńków) - interpretuje powieść - omawia formę i kompozycję utworu - formułuje definicję werteryzmu -wskazuje odwołania do tej powieści w innych utworach -wyjaśnia, na czym polega tragizm Giaura - porównuje Giaura z bohaterami utworów Goethego - interpretuje ballady - omawia rolę fantastyki, natury w balladach - wyjaśnia, dlaczego tom Ballady i romanse Mickiewicza uznano za początek romantyzmu - omawia - odwołując się do przykładów - cechy gatunkowe ballady - podaje przykłady nawiązania do ballad romantycznych w literaturze późniejszych okresów (np. W. Broniewski A. Mickiewiczbiografia Oda do młodościA. Mickiewicz mowym - rozumie pojęcie synkretyzm rodzajowy -zna cechy gatunkowe ballady - zna najważniejsze fakty z biografii Mickiewicza - wymienia dzieła poety - rozpoznaje zwroty i określenia funkcjonujące w języku, które pochodzą z dzieł Mickiewicza - zna Odę do młodości A. Mickiewicza - formułuje hipotezy interpretacyjne - wypowiada się na temat sposobu ukazania młodości wierszu - zna cechy gatunkowe ody Ballady - zna biografię Mickiewicza - określa znaczenie twórczości Mickiewicza dla współczesnych poecie i potomnych - interpretuje Odę do młodości jako apel i wezwanie - wskazuje w niej elementy oświeceniowe i romantyczne w Sonety krymskie -zna Sonety krymskie A. Mickiewicza, w tym Bakczysaraj w nocy, Pielgrzym, Ajudah A. Mickiewicza - określa tematykę sonetów - analizuje sonety, charakteryzuje język, wskazuje środki artystycznego wyrazu i określa ich funkcję, omawia motyw wędrówki - wyjaśnia pojęcia: orient, nostalgia Konrad - zna Konrada Wallenroda A. Mickiewicza - odtwarza przebieg wydarzeń i losy bohatera (wyjaśnia Wallenrod zabieg inwersji) - charakteryzuje Konrada Wallenroda jako średniowiecznego A. Mickiewicza rycerza, Litwina patriotę, kochanka i męża - wyjaśnia, na czym polega tragizm bohatera - omawia rolę Halbana i funkcję pieśni, literatury - rozumie pojęcie wallenrodyzm - wskazuje cechy gatunkowe powieści poetyckiej 49 i romanse) - interpretuje sonety (podróż na Krym i podróż filozoficzna) - analizuje sposób kreacji podmiotu lirycznego w sonetach, opis gór (hiperbolizacja i wzniosłość) - wyjaśnia przyczyny zainteresowania orientem w romantyzmie, wskazuje inne utwory podejmujące ten temat - charakteryzuje Wallenroda jako bohatera w masce - ocenia postępowanie i wybory bohatera, porównuje go z innymi bohaterami romantycznymi - omawia zagadnienie wierności i zdrady - wypowiada się na temat moralnych kosztów spiskowania (etyka spiskowa) - zna pojęcie historyzm maski - definiuje termin powieść poetycka - wskazuje postacie rzeczywiste, literackie, filmowe, które można by nazwać naśladowcami Wallenroda Dziady część IV i - zna Dziadów część IV (fragmenty) i część III (całość) A. Mickiewicza III - omawia cechy kompozycji - wskazuje wątki realistyczne i fantastyczne A. Mickiewicza - na przykładzie Dziadów omawia cechy dramatu romantycznego - przedstawia tematykę Dziadów jako rozwinięcie przedmowy: dramat o losach narodu i jego posłannictwie dziejowym, dramat o dobru i złu - analizuje i interpretuje monologi Konrada i „Widzenie księdza Piotra" - wskazuje cechy postawy prometejskiej - omawia przemianę bohatera i charakteryzuje go, odwołuje się do części IV Dziadów - zna pojęcia: improwizacja, mesjanizm, mistycyzm, metafizyka, martyrologia - wymienia najważniejsze wystawienia dramatu Pan Tadeusz - zna Pana Tadeusza A. Mickiewicza A. Mickiewicza - zna okoliczności powstania utworu - streszcza akcję i fabułę, wskazuje wątki główne i poboczne - odtwarza losy Jacka Soplicy - charakteryzuje bohatera zbiorowego - określa kręgi odczytań, np.: poemat szlachecki, utwór o Polsce i Polakach, o kraju lat dziecinnych - dostrzega walory artystyczne utworu, między innymi: analizuje opisy przyrody (animizacje, antropomorfizacje, realizm i idealizacja, fantastyka) - wyjaśnia termin: epopeja narodowa -wskazuje powody, dla których Pana Tadeusza nazwano biblią polskości - wypowiada się na temat adaptacji filmowej Pana Tadeusza w 50 - wyjaśnia, dlaczego Dziady można nazwać arcywzorem dramatu romantycznego - omawia synkretyczny charakter utworu - wskazuje konteksty interpretacyjne - charakteryzuje zbiorowego i indywidualnego bohatera Dziadów - porównuje Konrada z innymi bohaterami romantycznymi - interpretuje Dziady jako dramat narodowy, dramat polityczny i metafizyczny, narodowy i uniwersalny, dramat o zniewoleniu i wolności - zna termin: dzieło otwarte -interpretuje Pana Tadeusza np. jako sen o Polsce i sąd nad Polską - wyjaśnia rolę Epilogu - charakteryzuje przemiany bohatera romantycznego, porównuje Jacka Soplicę z innymi bohaterami romantycznymi - wskazuje i interpretuje konteksty historyczne - omawia motyw wiosny, rolę natury - przedstawia cechy gatunkowe utworu, zagadnienie synkretyzmu - określa znaczenie Pana Tadeusza dla różnych pokoleń Polaków - porównuje wydźwięk epopei i filmu A. Wajdy reż. A. Wajdy 51 Liryki lozańskie Kordian J. Słowackiego Liryki J. Słowackiego Liryki C. K. Norwida - zna liryki lozańskie A. Mickiewicza, w tym: Gdy tu mój trup, Poloty się łzy me czyste, rzęsiste - analizuje sposób zorganizowania wypowiedzi poetyckiej (dostrzega rolę powtórzeń, rytmu, paralelizmów itd.) - formułuje hipotezy interpretacyjne - zna Kordiana J. Słowackiego lub/i Nie-Boską komedię Z. Krasińskiego (fragmenty drugiego dramatu) - określa tematykę utworów - uzasadnia motywy zachowań i wyborów bohaterów - charakteryzuje bohatera romantycznego (moc i słabość, indywidualizm, wyobcowanie) - wskazuje cechy dramatu romantycznego - zna pojęcie winkelriedyzm - omawia przemiany, jakie dokonały się w teatrze w I połowie XIX wieku (widownia, repertuar, sposób wystawiania) - przedstawia teatralne walory dramatu Słowackiego -interpretuje wiersze, wskazuje różne możliwości odczytań (zaduma nad losem, motyw nostalgii i tęsknoty, miłosny i duchowy ideał) - gromadzi argumenty uzasadniające określenie tych liryków mianem arcydzieł - odczytuje dramaty, wskazując wątki egzystencjalne i historiozoficzne - dokonuje charakterystyki porównawczej bohaterów dramatów romantycznych, ustala cechy wspólne i jednostkowe - porównuje polskich bohaterów romantycznych z bohaterami Goethego i Byrona - wskazuje historyczne, obyczajowe, lekturowe konteksty odczytań dramatów - zna pojęcie: frenezja romantyczna - potrafi przeprowadzić analizę porównawczą monologów bohaterów romantycznych - charakteryzuje rolę teatru, repertuar teatralny i sposób wystawienia w I połowie XIX wieku - zna liryki J. Słowackiego, w tym: Grób Agamemnona, Jeżeli - analizuje i interpretuje wiersze kiedy w tej mojej krainie... - wyjaśnia sens zestawienia w Grobie Agamemnona historii - wskazuje inspiracje i motywy antyczne w Grobie AgaGrecji i Polski memnona - porównuje wiersz Słowackiego z liryką patriotyczną i - wypowiada się na temat oceny Polski i Polaków tyrtejską epoki w Grobie Agamemnona - odczytuje i ocenia zadania stawiane poezji i poecie - zna i stosuje pojęcia: sekstyna, liryka osobista, bezpośrednia, liryka wyznania - rozumie termin liryka autotematyczna - zna wiersze C. Norwida, w tym: Bema pamięci żałobny – - interpretuje wiersze, odnosi się do określenia ironiadziejów rapsod, Fortepian Szopena, Ogólniki - wskazuje tematy liryki Norwida, - określa tematykę utworów - wyjaśnia znaczenie odwołań kulturowych 52 - wysuwa hipotezy interpretacyjne: odczytuje przesłanie wiersza Bema pamięci żałobny - rapsod - wypowiada się na temat: Jednostka i historia w wierszach Norwida - wskazuje cechy świadczące o nowatorstwie poezji Norwida - zna i rozumie terminy: heksametr polski, wiersz wolny - wskazuje dziedzictwo epoki w kulturze narodowej - rozpoznaje stereotypy w odbiorze dzieł romantycznych - podaje przykłady przejęcia motywów romantycznych przez kulturę masową - określa swój stosunek do dziedzictwa romantycznego w wierszach Norwida - rozpoznaje cechy poetyki Norwida - porównuje wiersze Norwida z poezją Mickiewicza i Słowackiego, określa różnice w tematyce i formie - ocenia żywotność tradycji romantycznej - wskazuje przykłady dialogu z romantyzmem w kulturze współczesnej - przytacza argumenty dla potwierdzenia lub zaprzeczenia tezy o dezaktualizacji idei romantycznych - zna pojęcie paradygmat POZYTYWIZM w kręgu - umiejscawia pozytywizm w czasie i sytuuje go wśród innych - omawia wzajemne relacje nauki i kultury II połowy XIX w. pozytywizmu epok literackich - określa stosunek pozytywistów do poprzednich epok - wyjaśnia genezę i funkcjonowanie nazwy pozytywizm - wskazuje źródła optymizmu poznawczego - przedstawia założenia światopoglądu pozytywistycznego - wyjaśnia pojęcia: utylitaryzm, organicyzm, ewolucjonizm, (optymizm poznawczy, scjentyzm itd.) scjentyzm, agnostycyzm - zna i rozumie pojęcia: ewolucjonizm, utylitaryzm, organicyzm, scjentyzm, agnostycyzm - wymienia naukowców i filozofów, którzy kształtowali światopogląd pozytywistyczny (Comte, Mill, Spencer, Taine, Darwin) program polskich - przedstawia postulaty polskich pozytywistów - charakteryzuje program polskich pozytywistów, ocenia jego pozytywistów - charakteryzuje cele, które pozytywiści stawiali przed literaturą przydatność w budowaniu nowoczesnego społeczeństwa i publicystyką - określa stosunek pozytywistów do powstania styczniowego i - wymienia wartości aprobowane przez pozytywistów do romantycznych ideałów - zna i wyjaśnia hasła: praca organiczna i praca - omawia przemiany w rozumieniu patriotyzmu u podstaw, emancypacja, asymilacja Żydów, tolerancja religijna - komentuje wypowiedzi publicystów pozytywizmu - wymienia publicystów i literatów zaliczanych - ocenia aktualność haseł i programu pozytywistów do obozu młodych - zna fragmenty Kronik B. Prusa Tradycja romantyczna podsumowanie 53 - omawia założenia sztuki realistycznej - wymienia cechy odróżniające malarstwo akademizmu od malarstwa realistycznego - określa różnicę między sztuką realizmu i naturalizmu - przedstawia i ocenia zasadę utylitaryzmu i tendencyjności w sztuce - wypowiada się na temat służebności i niezależności twórcy powieść - wymienia twórców powieści realizmu w Europie - charakteryzuje utwór Balzaka jako powieść społecznorealistyczna - zna: Ojca Goriot (fragment) H. Balzaka, Panią Bovary obyczajową (fragmenty) (fragment) G. Flauberta, Annę Kareninę (fragment) L. Tołstoja - ustosunkowuje się do twierdzenia, że Pani Bovary - analizuje i interpretuje fragmenty powieści to ironiczna tragedia marzącej duszy romantycznej - wskazuje cechy poetyki powieści realistycznej - charakteryzuje Annę Kareninę jako powieść psychologiczną - określa sposób prowadzenia narracji - omawia i ocenia portrety kobiet przedstawione we i charakteryzowania postaci fragmentach wymienionych powieści - zna i charakteryzuje typy powieści realistycznej: powieść - wypowiada się na temat: Powieść XIX-wieczna - traktat społeczno-obyczajowa, społeczno-psychologiczna, odwołuje się moralny do przykładów - wyjaśnia, co to jest bowaryzm Zbrodnia i kara -zna Zbrodnię i karę F. Dostojewskiego - interpretuje powieść F. Dostojewskiego - określa temat powieści - omawia i ocenia teorię moralności Raskolnikowa - charakteryzuje postacie (Sonia i Raskolnikow), omawia - przedstawia konflikt między Rodionem i Sonią jako starcie motywacje ich działań dobra i zła - opisuje drogę Raskolnikowa od zbrodni do moralnego - porównuje Raskolnikowa z innymi bohaterami zbrodniarzami odrodzenia znanymi z literatury (dramat mordercy) - wskazuje elementy realizmu i naturalizmu - wskazuje motywy biblijne i omawia ich rolę - określa cechy gatunkowe Zbrodni i kary - wyjaśnia termin powieść polifoniczna powieść - zna Germinal (fragment) E. Zoli i Co się dzieje w gniazdach -omawia tematy i poetykę powieści naturalistycznej naturalistyczna (fragment) A. Dygasińskiego - przedstawia i ocenia postulaty Zoli (fragmenty) - określa tematykę utworów - wymienia twórców naturalizmu - analizuje fragmenty pod kątem wypełniania postulatów - porównuje teksty Zoli i Dygasińskiego (określa podobieństwa sztuka pozytywizmu - zna kierunki w sztuce II połowy XIX wieku: akademizm, realizm, naturalizm, impresjonizm - rozpoznaje obrazy przynależące do poszczególnych kierunków, określa tematykę malarstwa tamtego czasu - wymienia znanych malarzy polskich II poł. XIX w. - zna i wyjaśnia pojęcia: utylitaryzm, tendencyjność, prawdopodobieństwo 54 naturalizmu - rozpoznaje teksty naturalistyczne nowelistyka - zna nowele i opowiadania B. Prusa, pozytywistyczna H. Sienkiewicza, E. Orzeszkowej, M. Konopnickiej, w tym: Kamizelkę i Omyłkę Prusa, Mendla Gdańskiego i Miłosierdzie gminy Konopnickiej, Gloria victis Orzeszkowej - określa tematykę nowel - rozpoznaje różne gatunki wśród małych form prozatorskich (opowiadania, szkice, nowele, obrazki) i omawia ich cechy Potop - zna Potop H. Sienkiewicza nowele i określa środki ich oddziaływania H. Sienkiewicza -- analizuje przedstawia tematykę powieści - charakteryzuje i ocenia bohaterów, zwłaszcza Kmicica - określa cechy stylu (np. archaizacja) - wskazuje cechy powieści historycznej - wyjaśnia i ocenia ideę „ku pokrzepieniu serc” - zajmuje stanowisko w „sporze o Sienkiewicza” - wypowiada się na temat wzorów patriotyzmu 55 i różnice) - wskazuje współczesne teksty, w których dostrzega związki z naturalizmem - analizuje i interpretuje nowele - wypowiada się na temat roli małych form prozatorskich w pozytywizmie - przedstawia argumenty na rzecz udowodnienia tezy, że Omyłka to arcydzieło nowelistyki - omawia nowele i opowiadania o tematyce powstańczej (legenda i czarna legenda powstania) - określa stosunek Sienkiewicza do przeszłości - omawia kreację Kmicica, jego sarmacki światopogląd, porównuje go z bohaterami romantycznymi, wskazując podobieństwa i różnice - rozpoznaje różne wzorce epickie, które zastosował Sienkiewicz - omawia cechy stylu Sienkiewicza - referuje i ocenia poglądy zwolenników i przeciwników Sienkiewicza - wypowiada się na temat roli powieści Sienkiewicza w formowaniu i utrwalaniu mitów narodowych - interpretuje fragmenty, odnosi się do nazwania powieści „wielką księgą domu polskiego" E. Orzeszkowej - wskazuje podobieństwa do Pana Tadeusza - rozpoznaje motyw arkadii i omawia jego interpretację - charakteryzuje etos powstańczy, przywołuje inne utwory poświęcone tej tematyce - wyjaśnia, dlaczego utwór nazywany bywa „epopeją nadniemeńską" - zna Lalkę B. Prusa - interpretuje Lalkę, przywołując konteksty historyczne, Lalka - określa tematykę utworu, wskazuje wiele tropów interkulturowe, obyczajowe B. Prusa pretacyjnych (np. o miłości, o samotności, „o idealistach na - gromadzi argumenty na poparcie lub zaprzeczenie tezy, że tle rozkładu społecznego", o Warszawie) Lalka to powieść uniwersalna - charakteryzuje i ocenia głównych bohaterów (Wokulski, - kreśli portret psychologiczny Wokulskiego Rzecki, Łęcka) - omawia zagadnienie realizmu i psychologizmu w tej - wyjaśnia, dlaczego Prus nazwał Lalkę „powieścią powieści z wielkich pytań epoki" - wyjaśnia, dlaczego jest to powieść - panorama społeczeństwa - wypowiada się na temat uniwersalizmu utworu - określa związki powieści z romantyzmem - analizuje i omawia kompozycję Lalki (otwarte zakończenie, - na przykładzie Lalki charakteryzuje poetykę powieści wielość epizodów, niejednorodność stylistyczna itd.) realistycznej - streszcza poszczególne wątki - omawia sposób prowadzenia narracji, typy narracji - zna i rozumie określenie powieść - panorama społeczeństwa - zna terminy: mimezis, zasada prawdopodobieństwa, iluzja rzeczywistości, narrator odautorski poezja - zna liryki A. Asnyka, w tym np: Do młodych, Limba, Między - wypowiada się na temat miejsca i roli poezji pozytywistyczna nami nic nie było, Nad głębiami (wybrane sonety) i M. w pozytywizmie (A. Asnyk, Konopnickiej, w tym np. Wojna, Kubek, Rota - określa cechy liryki ludowej, patriotycznej, programowej M. Konopnicka) - wskazuje tematy liryki pozytywistów - analizuje i interpretuje wiersze - zna i stosuje terminy: liryka pośrednia, bezpośrednia, liryka inwokacyjna, wiersz sylabotoniczny dramat - zna Dom otwarty (fragment) M. Bałuckiego - określa cechy dramatu realistycznego Nad Niemnem - zna Nad Niemnem (fragmenty) E. Orzeszkowej - przedstawia problematykę fragmentów - określa stosunek bohaterów do powstania i tradycji, do pracy - omawia problem relacji między pokoleniami - opisuje życie po klęsce - wyjaśnia termin styl ezopowy 56 - omawia obraz środowiska mieszczańskiego w dramacie - wyjaśnia pojęcie bałucczyzna - zna termin dramat realistyczny - odpowiada na pytanie, co przetrwało z epoki postyczniowej - wypowiada się na temat: Pozytywizm żywy czy anachrodo dziś niczny? MŁODA POLSKA umiejscawia Młodą Polskę wśród innych epok literackich - omawia przyczyny kryzysu filozofii pozytywistycznej Młoda Polska − zna i stosuje terminy: Młoda Polska, neoromantyzm, - charakteryzuje warunki rozwoju kultury na ziemiach próg symbolizm, dekadentyzm, fin de siecle polskich nowoczesności - wskazuje główne ośrodki rozwoju kultury na ziemiach - wyjaśnia terminy: Młoda Polska, neoromantyzm, symbopolskich lizm, dekadentyzm, fin de siecle - wyjaśnia termin modernizm - omawia funkcjonowanie terminu modernizm - wymienia filozofów, którzy oddziaływali na literaturę - omawia związki filozofii Schopenhauera z dekadentyzmem patroni (Schopenhauer, Nietzsche, Bergson) - przedstawia Nietzscheańską ideę nadczłowieka, wyjaśnia filozoficzni - przedstawia najważniejsze tezy ich filozofii hasło: przewartościowanie wszystkich wartości Młodej Polski - zna pojęcia: erystyka, nirwana, przewartościowanie - określa poglądy Schopenhauera i Nietzschego na temat wszystkich wartości, postawa apollińska i dionizyjska, sztuki intuicjonizm - omawia intuicjonizm i witalizm Bergsona - wymienia wybitnych twórców różnych kierunków i ich prądy artystyczne - wymienia kierunki w sztuce na przełomie XIX i XX w. dzieła Młodej Polski - potrafi wskazać przynależność danego dzieła do określonego - określa reguły odbioru sztuki impresjonizmu, symbolizmu, kierunku artystycznego ekspresjonizmu - zna najważniejsze cechy impresjonizmu, symbolizmu, - wskazuje powody nadania muzyce nadrzędnej roli w ekspresjonizmu, secesji, postimpresjonizmu sztuce końca XIX w. - wie, co to jest styl zakopiański i kto był jego twórcą - rozumie ideę korespondencji sztuk - wyjaśnia termin synestezja - na podstawie wypowiedzi programowych A. Górskiego, Z. - określa stosunek Młodej Polski do pozytywistów cele „nowej Przesmyckiego i S. Przybyszewskiego określa cele sztuki i rolę i dziedzictwa romantyzmu sztuki” twórcy w Młodej Polsce - przedstawia poglądy na temat roli sztuki oraz relacji - wskazuje cechy wypowiedzi programowej twórca - odbiorca zna wiersze symbolistów francuskich, np. interpretuje wiersze symboliści Ch. Baudelaire'a (np. Albatros, Padlina), omawia cechy poezji symbolizmu francuscy J. A. Rimbauda (Statek pijany), P. Verlaine'a(Sztuka poetycka) - analizuje wiersze Verlaine'a i wypowiada się na temat - formułuje hipotezy interpretacyjne wierszy muzyczności jego liryków - rozpoznaje najważniejsze cechy poetyki symbolizmu - definiuje termin symbol (operowanie symbolem, zasada sugestii, pejzaż werealistyczny 57 dekadentyzm liryki K. Przerwy − Tetmajera liryki J. Kasprowicza liryki L. Staffa nowe zjawiska w dramacie i teatrze wnętrzny, obrazowość, synestezja, muzyczność itd.) - wskazuje różnice między symbolem a alegorią - zna i wyjaśnia pojęcie dekadentyzm - omawia przejawy postaw dekadenckich - rozpoznaje utwory wpisujące się w nurt dekadencki - wskazuje tematy i obrazy liryki dekadenckiej - zna liryki K. Przerwy−Tetmajera (np. Nie wierzę w nic, Melodia mgieł nocnych, Koniec wieku XIX, Eviva l'arte) - określa tematy liryków - analizuje wiersze, określa dominantę kompozycyjną wierszy - wypowiada się na temat przejawiania się nastrojów dekadenckich w liryce Tetmajera - zna wiersze J. Kasprowicza, w tym sonety Z chałupy, Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach, Dies irae, Przeprosiny Boga - określa tematykę wierszy - analizuje utwory, stawia hipotezy interpretacyjne - wyjaśnia, jakimi środkami osiągnął Kasprowicz intensywność wyrazu w hymnie Dies irae - wskazuje reminiscencje biblijne i literackie w hymnie - rozpoznaje i omawia pierwiastki prometejskie w hymnie - zna liryki L. Staffa, w tym: Kowal, Deszcz jesienny, Ja wyśniony, Przedśpiew - rozpoznaje cechy poetyki symbolistycznej - omawia sposoby budowania muzyczności w Deszczu jesiennym - wskazuje odwołania do poglądów Nietschego - omawia program filozoficzny poety zawarty w wierszu Przedśpiew - wie, kiedy miała miejsce wielka reforma teatru i jakie zmiany nastąpiły w teatrze pod jej wpływem - wskazuje dwie tendencje w teatrze: naturalistyczną i antynaturalistyczną - rozpoznaje cechy teatru naturalistycznego i antynaturalistycznego - wymienia przedstawicieli dwóch nurtów dramaturgii 58 - omawia przyczyny pojawienia się i rozprzestrzeniania nastrojów dekadenckich - charakteryzuje postawę dekadencką - wyjaśnia, dlaczego Tetmajer zyskał miano liryka pokolenia - analizuje i interpretuje wiesze poety, wskazując wpływy i oddziaływanie różnych kierunków artystycznych - interpretuje wiersze - sytuuje utwory Kasprowicza wśród prądów i poetyk Młodej Polski (naturalizm, impresjonizm, symbolizm, ekspresjonizm, franciszkanizm) - omawia cechy ekspresjonizmu w hymnie Diesirae - porównuje wyobrażenie Boga w Diesirae i Przeprosinach Boga - wypowiada się na temat: Bunt i uspokojenie w utworach Kasprowicza - wskazuje i omawia odwołania kulturowe i literackie - interpretuje wiersze - przedstawia różnorodność liryki Staffa (dekadencka nastrojowość, aktywizm, afirmacja życia, franciszkanizm, klasycyzm) - wymienia twórców reformy teatralnej i przedstawia ich poglądy na sztukę teatru - przedstawia teatralne koncepcje Wyspiańskiego - wypowiada się na temat roli kabaretów literackich („Zielony Balonik”) europejskiej: symbolizmu i naturalizmu zna Wesele S. Wyspiańskiego Wesele - analizuje i omawia kompozycję dramatu, wskazuje plan S. Wyspiańskiego realistyczny i fantastyczny - wyjaśnia, dlaczego Wesele czytano jako satyrę na polskie społeczeństwo („narodowa szopka") - wskazuje konteksty historyczne, obyczajowe, malarskie dramatu - rozpoznaje i wskazuje odwołania do narodowych mitów - omawia symbolikę Wesela (interpretuje symbol Chochoła, chocholego tańca) - zna genezę utworu - wyjaśnia określenie chłopomania - przedstawia różne formy artystycznej działalności Wyspiańskiego Ludzie bezdomni - zna Ludzi bezdomnych i opowiadania (np. Rozdziobią nas kruki, wron; Zmierzch) S. Żeromskiego i opowiadania przedstawia tematykę opowiadań (społeczna, niepodleS. Żeromskiego głościowa, powstańcza) - analizuje i interpretuje opowiadania - określa tematykę Ludzi bezdomnych - wskazuje cechy charakterystyczne kompozycji i stylu powieści - określa motywy postępowania Judyma i opisuje jego rozterki - wskazuje i omawia różne rodzaje bezdomności przedstawione w powieści Chłopi - zna Chłopów (Jesień, t. I) W. S Reymonta W. S. Reymonta - przedstawia obraz życia wsi, prawa i normy, którym poddane jest życie wiejskiej gromady - objaśnia hierarchię autorytetów w Lipcach - wyjaśnia zabieg dialektyzacji - omawia sposób prowadzenia narracji - wskazuje wpływ różnych kierunków artystycznych: naturalizmu, realizmu, impresjonizmu zna Jądro ciemności J.Conrada Jądro ciemności streszcza utwór, porządkuje chronologicznie wydarzenia J. Conrada 59 - interpretuje dramat (uruchamia konteksty kulturowe, historyczne, obyczajowe) - przedstawia rozrachunek z polskimi mitami - wypowiada się na temat: Realizm i symbolizm w Weselu - omawia artystyczne walory dramatu (synteza sztuk) - wypowiada się na temat aktualności Wesela - interpretuje opowiadanie Rozdziobią nas kruki, wrony, odwołując się do legendy i czarnej legendy powstania - omawia cechy powieści młodopolskiej - porównuje Judyma z innymi bohaterami romantycznymi i pozytywistycznymi, ocenia jego postępowanie - rozpoznaje motywy romantyczne - wskazuje i interpretuje symbole - wypowiada się na temat: Służba społeczna a szczęście osobiste, idea poświęcenia się dla dobra innych - wyjaśnia, dlaczego Chłopi są nazwani „wiejską epopeją” - porównuje chłopów z powieści Reymonta i Wesela Wyspiańskiego - wskazuje zabiegi służące mitologizacji świata przedstawionego - omawia oddziaływanie różnych kierunków estetycznych na kształt artystyczny powieści - interpretuje opowiadanie, wskazuje różne możliwości odczytań utworu (np. opowieść o wierności, honorze, - przedstawia sposób prowadzenia narracji (wskazuje wielość narratorów - interpretuje ten zabieg) - odtwarza koleje losu Marlowa oraz Kurtza - charakteryzuje i ocenia bohaterów - wskazuje motywy symboliczne - uzasadnia, że „Jądro ciemności” to utwór antykolonialny; - określa problematykę opowiadania; - zna kontekst biograficzny utworu; - ocenia wkład Młodej Polski w dziedzictwo narodowe adaptacja teatralna adaptacja filmowa kultura masowa sposoby wzbogacania języka dążeniu jednostki do zrealizowania własnego ideału samego siebie, o winie, karze i odkupieniu) - wskazuje utwory i bohaterów, dla których honor był wartością; - opisuje wpływ przyrody afrykańskiej na psychikę bohatera; - wypowiada się nt. duchowej przemiany Kurtza; - wskazuje w tekście przykłady impresjonistycznych opisów; - odczytuje wymowę utworu na dwóch poziomach. - porównuje przełom XIX i XX w. z przełomem XX i XXI w., odwołuje się do tekstów KSZTAŁCENIE KULTUROWE - interpretuje symbol i metaforę w teatrze - widział przynajmniej dwie teatralne realizacje dramatów - ocenia koncepcje reżyserskie przy wystawianiu dramatów romantycznych (np. wierność wobec tekstu, uwspółcześnianie) - rozumie, na czym polega polisemiczność sztuki teatru - wypowiada się na temat spektaklu: ocenia reżyserię, grę aktorską, scenografię, muzykę - pisze recenzje ze spektaklu - widział przynajmniej dwie adaptacje filmowe lektur z klasy - wypowiada się na temat adaptacji filmowych drugiej - wyjaśnia pojęcie adaptacja filmowa - wie, co to jest adaptacja filmowa - interpretuje dzieło filmowe - objaśnia odrębność języka filmu i języka literatury - wskazuje zabiegi adaptacyjne: redukcję wątków, przestawienie pierwotnego układu elementów, wymianę pewnych elementów na inne, dodawanie elementów - pisze recenzje filmowe - wskazuje w różnych tekstach kultury masowej odwołania do utworów prezentowanych na lekcji - rozumie pojęcia: społeczne środki przekazu, kicz, arcydzieło, kultura wysoka, kultura masowa KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE - wskazuje sposoby bogacenia słownictwa: neologizmy - opisuje proces rozwoju języka i omawia zmiany w zasobie słowotwórcze i znaczeniowe (neosemantyzmy), nowe leksykalnym polszczyzny frazeologizmy; zapożyczenia - wskazuje różne zmiany znaczeniowe wyrazów (np. - zna i wyjaśnia pojęcia: synonim, antonim, homonim, uabstrakcyjnienie, uogólnienie, zmiana nacechowania) neologizm, neosemantyzm, polisemia - wyjaśnia przyczyny powstawania neosemantyzmów - wyjaśnia sposoby tworzenia neologizmów - omawia przyczyny zapożyczeń - wie, z jakich języków polszczyzna dokonywała zapożyczeń - wskazuje konsekwencje zapożyczania do współczesnej 60 zróżnicowanie terytorialne polszczyzny zróżnicowanie stylistyczne polszczyzny stylizacja wartościowanie tekstów - rozpoznaje w tekście wyrazy zapożyczone - wyjaśnia zjawisko mody językowej - podaje przykłady modnych obecnie wyrazów - zna pojęcia: internacjonalizm, kalka językowa - omawia społeczne i terytorialne zróżnicowanie polszczyzny - zna i wyjaśnia pojęcia: dialekt (ludowy), gwary środowiskowe i zawodowe, socjolekt - podaje przykłady grup środowiskowych posługujących się socjolektem - wskazuje i rozpoznaje w tekście elementy gwar terytorialnych, zawodowych i środowiskowych - zna pojęcia: styl, styl językowy, styl artystyczny, style użytkowe - wyjaśnia różnicę między stylem indywidualnym a stylem typowym - określa cechy stylu potocznego - rozpoznaje różne rodzaje stylów funkcjonalnych (urzędowy, publicystyczny, naukowy, artystyczny) - określa podstawowe cechy tych stylów - zna środki stylistyczne (fonetyczne, morfologiczne, leksykalne, składniowe) oraz figury stylistyczne (tropy poetyckie) - rozpoznaje środki stylistyczne w tekstach i określa ich funkcje - wie, na czym polega stosowność stylistyczna - wie, co to jest stylizacja - wymienia i rozpoznaje podstawowe rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja) i omawia ich cechy - wskazuje teksty, w których dokonano stylizacji - określa funkcje stylizacji - rozpoznaje w tekstach mówionych i pisanych różne sposoby wartościowania, wskazuje fonetyczne, fleksyjne, słowotwórcze, leksykalne środki wartościowania - analizuje wypowiedzi pod kątem wartościowania - zna pojęcia wulgaryzm, eufemizm - określa funkcję i zakres ich występowania 61 polszczyzny elementów anglo−amerykańskich - omawia warunki powstania i istnienia socjolektów - zna typy socjolektów - definiuje pojęcia: styl styl językowy, styl artystyczny, style użytkowe - charakteryzuje style i omawia zasady ich użycia - ocenia styl wypowiedzi (np. konkretny, abstrakcyjny, jasny, zawiły) - porównuje różne teksty pod względem wartościowania - wypowiada się na temat używania eufemizmów i wulgaryzmów komunikacja językowa formy wypowiedzi ustnych formy wypowiedzi pisemnych czytanie ze zrozumieniem wykorzystanie różnych źródeł informacji - omawia zasady skutecznej komunikacji - charakteryzuje wypowiedź jako komunikat - wskazuje warunki udanej komunikacji - wyjaśnia zjawisko komunikacji językowej - określa intencje wypowiedzi - rozpoznaje i tworzy różnego typu akty mowy - tworzy wypowiedzi perswazyjne - ocenia sytuację komunikacyjną, określa cechy wypowiedzi, stosowność wypowiedzi - zna zasady i cechy dyskusji, negocjacji - parafrazuje, cytuje opinie innych - referuje poglądy innych - tworzy wypowiedzi polemiczne - argumentuje, odwołując się do doświadczenia, wiedzy - bierze udział w dyskusji i emocji - wygłasza referat - streszcza opinie innych - komentuje i ocenia - zna zasady przygotowania i wygłaszania wystąpień publicznych (przemówienie, wykład, sprawozdanie) - sporządza notatki z lektury - tworzy felietony, eseje - pisze komentarze - wykonuje różne operacje tekstotwórcze: skraca, rozwija, parafrazuje wypowiedź - wskazuje komunikacyjne uwarunkowania tekstów - zna cechy gatunkowe pamiętnika, dziennika, felietonu, eseju - tworzy rozprawki, recenzje - czyta ze zrozumieniem teksty literackie oraz publicystyczne i użytkowe - rozpoznaje zasadę kompozycyjną tekstu i jej funkcje - rozpoznaje i określa typ nadawcy i adresata tekstu - rozpoznaje charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu, nazywa środki językowe i ich funkcje w tekście - odtwarza informacje sformułowane wprost, przetwarza informacje (porządkuje i hierarchizuje, oddziela informacje od opinii). - zadaje pytania do tekstu SAMOKSZTAŁCENIE - korzysta z tekstów popularnonaukowych - korzysta z różnych źródeł informacji (np. zbiory biblioteczne, Internet) - korzysta z przypisów, spisu treści, indeksów - tworzy wypisy, wyciągi - zbiera i selekcjonuje materiały 62 - korzysta z materiałów źródłowych - sporządza bibliografię - tworzy konspekt referatu KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE ROZSZERZONYM Wymagania podstawowe źródła romantyzmu sztuka romantyczna tryteizm romantyczny inspiracje romantyczne Wymagania ponadpodstawowe ROMANTYZM Uczeń: Uczeń: - umiejscawia romantyzm w czasie i sytuuje go wśród innych - zna genealogię terminu romantyzm epok literackich - określa różnice światopoglądowe dzielące klasyków i - zna chronologię polskiego romantyzmu romantyków, omawia ich poglądy na sztukę - wyjaśnia wieloznaczność pojęcia romantyzm - określa miejsce i rolę tradycji romantycznej - wskazuje źródła przełomu romantycznego - określa najważniejsze cechy romantycznego światopoglądu - wymienia polskich i europejskich twórców romantycznych - wymienia tematy malarstwa romantycznego - określa cechy sztuki i estetyki romantycznej - zna malarzy romantycznych (np. E. Delacroix, W. Turner, C. - charakteryzuje malarstwo wybranych twórców romanD. Friedrich, W. Blake, P. Michałowski) i ich obrazy tycznych - wskazuje przykłady korespondencji (syntezy) sztuk - wyjaśnia ideę korespondencji sztuk wyjaśnia termin - wskazuje przyczyny popularności opery, wymienia - wymienia kompozytorów romantyzmu twórców opery - wskazuje specyficzne cechy polskiego romantyzmu, - określa specyfikę polskiego romantyzmu, omawia źródła odwołuje się do kontekstów historycznych mitu napoleońskiego, przywołuje utwory, w których się on - wyjaśnia pojęcie tyrteizm romantyczny pojawia - rozpoznaje i przywołuje utwory z różnych epok należące do - wyjaśnia pojęcia: historiozofia, prowidencjalizm nurtu tyrtejskiego - wypowiada się na temat kultu geniuszów w romantyzmie, roli jednostki w historii, przywołuje legendę Napoleona - wyjaśnia pojęcia: historyzm, mesjanizm - zna pojęcia: historiozofia, prowidencjalizm - wskazuje - odwołując się do utworów - źródła inspiracji - wypowiada się na temat roli poezji i poety w romantytwórców romantycznych (ludowość, folklor, Orient, zmie i współcześnie średniowiecze, natura) - przywołuje współczesne utwory podejmujące temat - określa cechy romantycznego artysty, odwołuje się do twórcy i jego dzieła literackiego przykładów - omawia mit artysty wieszcza, pokazuje ambiwalentną 63 romantyczne zachowania miłość romantyczna Cierpienia młodego Wertera J. W. Goethego Faust J. W. Goethego Giaur G. Byrona ballady romantyczne - wymienia najważniejsze gatunki literackie romantyzmu, zna pojęcia: gotycyzm, powieść gotycka - wskazuje wzory zachowań romantycznych, odwołuje się do lektur - interpretuje określenia: galernicy wyobraźni, romantyczni odmieńcy - wyjaśnia określenia: choroba wieku, książki zbójeckie - wskazuje utwory, które podejmują temat miłości romantycznej (od Cierpień młodego Wertera po Śluby panieńskie) - określa - odwołując się do przykładów literackich - cechy miłości romantycznej - porównuje wzory miłości romantycznej i sentymentalnej - podaje przykłady przejęcia motywu nieszczęśliwej miłości przez kulturę masową XX i XXI w. - zna Cierpienia młodego Wertera J.W. Goethego - określa tematykę powieści - zna Fausta (fragmenty) J. W. Goethego - przedstawia losy bohatera jako drogę ku szczęściu i poznaniu świata, poszukiwanie sensu istnienia - rozumie terminy: faustyzm, pęd faustyczny - omawia motyw paktu z diabłem i słowa chwilo, trwaj - zna Giaura G. Byrona - charakteryzuje postać tytułową i określa cechy bohatera bajronicznego - zna cechy gatunkowe powieści poetyckiej - zna kilka ballad romantycznych, w tym: Króla elfów J.W. Goethego; Romantyczność, Świteź A. Mickiewicza - omawia tematykę utworów i źródła inspiracji twórców ballad - odczytuje ballady Król elfów, Romantyczność jako głos w sporach światopoglądowych - wyjaśnia, dlaczego Romantyczność jest utworem programowym 64 postawę wobec mitu w tekstach współczesnych - omawia przejawy buntu obyczajowego - wypowiada się na temat: Romantycy w kulturze - od antyku po współczesność; podaje przykłady z literatury i filmu - charakteryzuje miłość romantyczną jako: jeden z uprzywilejowanych tematów literackich, część romantycznej filozofii życia, dziedzinę eksperymentów obyczajowych - wskazuje i interpretuje odwołania do motywu miłości romantycznej w literaturze późniejszych epok (np. B. Leśmian Dwoje ludzieńków, M. Hłasko Pierwszy krok w chmurach) - charakteryzuje i ocenia wizerunek miłości dominujący w kulturze masowej - interpretuje powieść - rozpoznaje pierwiastki sentymentalne w utworze - formułuje definicję werteryzmu - wskazuje kręgi odczytań dramatu - wyjaśnia, na czym polega dramat Fausta - definiuje terminy: faustyzm, pęd faustyczny - przywołuje i interpretuje utwory współczesne, w których pojawia się motyw zatrzymania chwili (np. Cz. Miłosza Dar, W. Szymborskiej Chwila) - wyjaśnia pojęcie bajronizm - charakteryzuje Giaura jako bohatera fatalnego - porównuje Giaura z bohaterami utworów Goethego - interpretuje ballady - omawia rolę fantastyki, natury w balladach, wyjaśnia, dlaczego tom Ballady i romanse Mickiewicza uznano za początek romantyzmu - omawia - odwołując się do przykładów - cechy gatunkowe ballady - podaje przykłady nawiązania do ballad romantycznych A. Mickiewiczbiografia - rozumie pojęcie synkretyzm rodzajowy - zna cechy gatunkowe ballady - zna najważniejsze fakty z biografii Mickiewicza - wymienia dzieła poety - rozpoznaje zwroty i określenia funkcjonujące w języku, które pochodzą z dzieł Mickiewicza Oda do młodości - zna Odę do młodości A. Mickiewicza - formułuje hipotezy interpretacyjne - wypowiada się na temat sposobu ukazania młodości A. Mickiewicza w wierszu - zna cechy gatunkowe ody Sonety krymskie - zna Sonety krymskie A. Mickiewicza, w tym Bakczysaraj w nocy, Pielgrzym, Ajudah A. Mickiewicza - określa tematykę sonetów - analizuje sonety, charakteryzuje język - wskazuje środki artystycznego wyrazu i określa ich funkcje - omawia motyw wędrówki - wyjaśnia pojęcia: Orient, nostalgia Konrad Wallenrod A. Mickiewicza Dziady część IV i III - zna Konrada Wallenroda A. Mickiewicza - odtwarza przebieg wydarzeń i losy bohatera (wyjaśnia zabieg inwersji) - charakteryzuje Konrada Wallenroda jako średniowiecznego rycerza, Litwina patriotę, kochanka i męża - wyjaśnia, na czym polega tragizm bohatera - rozumie pojęcia: wallenrodyzm, historyzm maski - omawia rolę Halbana i funkcje pieśni, literatury - omawia cechy gatunkowe powieści poetyckiej - wskazuje postacie rzeczywiste, literackie, filmowe, które można by nazwać naśladowcami Wallenroda - zna Dziady - część IV i część III A. Mickiewicza - omawia cechy kompozycji - wskazuje wątki realistyczne i fantastyczne - na przykładzie Dziadów omawia cechy dramatu romantycznego - przedstawia tematykę Dziadów jako rozwinięcie przedmowy: 65 w literaturze późniejszych okresów (np. Ballady i romanse W. Broniewskiego) - zna biografię Mickiewicza - określa znaczenie twórczości Mickiewicza dla współczesnych i potomnych - podaje przykłady utworów, w których znalazł odniesienia do twórczości Mickiewicza - interpretuje Odę do młodości jako apel i wezwanie - wskazuje elementy oświeceniowe i romantyczne - interpretuje sonety (podróż na Krym i podróż filozoficzna) - analizuje sposób kreacji podmiotu lirycznego sonetów, opis gór (hiperbolizacja i wzniosłość) - wyjaśnia przyczyny zainteresowania Orientem w romantyzmie, wskazuje inne utwory podejmujące ten temat - charakteryzuje Wallenroda jako bohatera w masce, omawia zagadnienie wierności i zdrady - wypowiada się na temat moralnych kosztów spiskowania (etyka spiskowa) - ocenia postępowanie i wybory bohatera, porównuje go z innymi bohaterami romantycznymi - definiuje pojęcie wallenrodyzm, historyzm maski - wypowiada się na temat oddziaływania postaci Konrada Wallenroda na wyobraźnię wielu pokoleń Polaków - wyjaśnia, dlaczego Dziady można nazwać arcywzorem dramatu romantycznego - wyjaśnia, na czym polega synkretyczny charakter utworu - wskazuje konteksty interpretacyjne utworu - porównuje Konrada z innymi bohaterami romantycznymi - charakteryzuje zbiorowego i indywidualnego bohatera Dramat o losach narodu i jego posłannictwie dziejowym, o Dziadów dobru i złu - interpretuje Dziady jako dramat narodowy, dramat polityczny - analizuje i interpretuje monologi Konrada i Widzenie księdza i metafizyczny, narodowy i uniwersalny, dramat o zniewoleniu Piotra i wolności - wskazuje cechy postawy prometejskiej - wyjaśnia termin dzieło otwarte - omawia przemianę i charakteryzuje bohatera, odwołuje się do - określa rolę Dziadów w kulturze narodowej części IV Dziadów - zna pojęcia: improwizacja, mesjanizm, mistycyzm, metafizyka, martyrologia, teodycea - wymienia najważniejsze wystawienia dramatu - interpretuje Pana Tadeusza jako sen o Polsce i sąd nad Pan Tadeusz A. - zna Pana Tadeusza A. Mickiewicza - zna okoliczności powstania utworu Polską streszcza akcję i fabułę, wskazuje watki główne i poboczne wskazuje i interpretuje konteksty historyczne utworu Mickiewicza - odtwarza losy Jacka Soplicy - wyjaśnia rolę Epilogu - charakteryzuje bohatera zbiorowego - charakteryzuje przemiany bohatera romantycznego, - określa kręgi odczytań utworu: np. poematy szlacheckie, porównuje Jacka Soplicę z innymi bohaterami romantycznymi utwór o Polsce i Polakach, o kraju lat dziecinnych - wypowiada się na temat polskości i uniwersalności utworu - omawia motyw wiosny, rolę natury - przedstawia cechy gatunkowe utworu, zagadnienie - dostrzega walory artystyczne utworu, m. in. analizuje opisy synkretyzmu przyrody (animizacje, antropomorfizacje, realizm i idealizacja, fantastyka) - określa znaczenie Pana Tadeusza dla różnych pokoleń - wyjaśnia pojęcie epopeja narodowa Polaków - wskazuje powody, dla których Pana Tadeusza zwano biblią - porównuje wydźwięk epopei i filmu A. Wajdy polskości - wypowiada się na temat adaptacji filmowej Pana Tadeusza w reż. A. Wajdy A. Mickiewicza 66 Liryki lozańskie - zna liryki lozańskie A. Mickiewicza, w tym Gdy tu mój trup, Polały się łzy me czyste, rzęsiste... A. Mickiewicza - analizuje sposób zorganizowania wypowiedzi, (dostrzega rolę powtórzeń, rytmu, paralelizmów itd.) - formułuje hipotezy interpretacyjne - zna Kordiana J. Słowackiego Kordian - określa tematykę utworu J. Słowackiego - odnosi treść Kordiana do dziejów Polski - przedstawia kolejne etapy poszukiwania przez Kordiana idei - charakteryzuje romantycznego bohatera (moc i słabość, indywidualizm, wyobcowanie) - zna pojęcie winkleriedyzm - wskazuje cechy dramatu romantycznego - omawia przemiany, jakie dokonały się w teatrze w I połowie XIX wieku (widownia, repertuar, sposób wystawiania) Liryki J. Słowackiego Beniowski J. Słowackiego - zna liryki J. Słowackiego, w tym: Grób Agamemnona, Jeżeli kiedy w tej mojej krainie... - wskazuje inspiracje i motywy antyczne w Grobie Agamemnona - wyjaśnia sens zestawienia w utworze historii Grecji i Polski - wypowiada się na temat oceny Polski i Polaków w Grobie Agamemnona - odczytuje i ocenia zadania stawiane poezji i poecie - zna i stosuje pojęcia: sekstyna, liryka osobista, bezpośrednia, liryka wyznania - zna termin autotematyzm - zna Beniowskiego (fragmenty) J. Słowackiego - wydziela część fabularną i dygresyjną - określa problemy i tematy poruszane w dygresjach - rozpoznaje cechy poematu dygresyjnego, omawia sposób prowadzenia narracji - rozumie i wyjaśnia terminy: dygresja, poemat dygresyjny, oktawa, ironia, melancholia 67 - interpretuje wiersze, wskazuje różne możliwości odczytań (zaduma nad losem, motyw nostalgii i tęsknoty, miłosny i duchowy ideał) - gromadzi argumenty uzasadniające określenie tych liryków mianem arcydzieł - interpretuje dramat, wskazując wątki egzystencjalne i historiozoficzne - dokonuje charakterystyki porównawczej bohaterów dramatów romantycznych - wskazuje historyczne, obyczajowe, lekturowe konteksty dramatu - potrafi przeprowadzić analizę porównawczą dwóch monologów bohaterów romantycznych - wyjaśnia, na czym polegała polemika Słowackiego z Mickiewiczem - porównuje XIX- wieczną konwencję teatralną z tendencjami we współczesnym teatrze - wypowiada się na temat miejsca teatru we współczesnym świecie - analizuje i interpretuje wiersze - porównuje wiersz Słowackiego z liryką patriotyczną i tyrtejską epoki - zestawia i omawia wypowiedź Słowackiego na temat roli poety i poezji z poglądami zawartymi w Konradzie Wallenrodzie i III części Dziadów - określa - odwołując się do utworu - artystyczny i ideowy program Słowackiego - wskazuje cechy stylu ironicznego - omawia cechy poematu dygresyjnego - wyjaśnia i stosuje termin ironia romantyczna - przywołuje inne utwory, w których pojawia się ironia i autoironia Nie-Boska komedia - zna Nie-Boską komedię Z. Krasińskiego Z. Krasińskiego - omawia kompozycję dramatu - charakteryzuje hrabiego Henryka jako męża, poetę, polityka - wyjaśnia, na czym polega tragizm bohaterów: hrabiego Henryka i Pankracego - przedstawia dwa obozy: rewolucji i arystokracji - wskazuje cechy dramatu romantycznego - omawia dwa plany dramatu: metafizyczny i historyczny - interpretuje tytuł dramatu - zna pojęcie frenezja romantyczna Liryki C. K. Norwida w kręgu pozytywizmu - zna wiersze Norwida, w tym: Bema pamięci żałobny−rapsod, Fortepian Szopena, Ogólniki - określa tematykę utworów - wysuwa hipotezy interpretacyjne - odczytuje przesłanie wiersza: Bema pamięci żałobny−rapsod, wskazuje sposób kreowania mitu bohatera - wskazuje cechy świadczące o nowatorstwie poezji Norwida - wypowiada się na temat: Jednostka i historia w wierszach Norwida - zna i rozumie terminy: heksametr polski, wiersz wolny - wymienia inne przykłady poematu dygresyjnego - omawia konflikt hrabiego - poety ze światem - analizuje i interpretuje finał Nie-Boskiej komedii - na podstawie dramatu przedstawia poglądy Krasińskiego na historię i dzieje ludzkości - wypowiada się, czy jest to utwór o przeszłości czy dzieło uniwersalne - rozpoznaje cechy poetyki Norwida - interpretuje wiersze, odnosi się do określenia ironia dziejów - odczytuje Fortepian Szopena jako przypowieść o twórcy i jego dziele - wskazuje tematy liryki Norwida - wyjaśnia znaczenie odwołań kulturowych w wierszach Norwida - porównuje wiersze Norwida z poezją Mickiewicza i Słowackiego, określa różnice w tematyce i formie - określa miejsce Norwida wśród romantyków polskich - wypowiada się na temat odbioru poezji Norwida, (wykorzystuje wiersz Liberta jako poetycki komentarz) - ocenia żywotność tradycji romantycznej - wskazuje przykłady dialogu z romantyzmem w kulturze współczesnej - przytacza argumenty dla potwierdzenia lub zaprzeczenia tezy o dezaktualizacji idei romantycznych - ocenia rolę wielkiej literatury w kształtowaniu świadomości narodowej i kulturalnej społeczeństw - wskazuje dziedzictwo epoki w kulturze narodowej - omawia cechy stylu, języka charakterystyczne dla utworów romantyzmu - rozpoznaje stereotypy w odbiorze romantycznych dzieł - podaje przykłady przejęcia motywów romantycznych przez kulturę masową - określa swój stosunek do romantycznego dziedzictwa - zna pojęcie paradygmat POZYTYWIZM - umiejscawia pozytywizm w czasie i sytuuje go wśród innych - omawia wzajemne relacje nauki i kultury II połowy XIX w. epok literackich - określa stosunek pozytywistów do poprzednich epok - wyjaśnia genezę i funkcjonowanie nazwy pozytywizm - wskazuje źródła optymizmu poznawczego 68 - przedstawia założenia światopoglądu pozytywistycznego (optymizm poznawczy, scjentyzm itd.) - wyjaśnia pojęcia: utylitaryzm, organicyzm, ewolucjonizm, scjentyzm, agnostycyzm - wymienia naukowców i filozofów, którzy kształtowali światopogląd pozytywistyczny (Comte, Mill, Spencer, Taine, Darwin) program polskich przedstawia postulaty polskich pozytywistów - charakteryzuje cele, które pozytywiści stawiali przed pozytywistów literaturą i publicystyką - omawia rolę publicystyki - wymienia wartości aprobowane przez pozytywistów - zna i wyjaśnia hasła: praca organiczna i praca u podstaw, emancypacja, asymilacja Żydów, tolerancja religijna - wymienia publicystów i literatów zaliczanych do obozu młodych - zna fragmenty Kronik B. Prusa - komentuje wypowiedzi publicystów pozytywizmu - zna kierunki w sztuce II połowy XIX wieku: akademizm, sztuka realizm, naturalizm, impresjonizm pozytywizmu - rozpoznaje obrazy przynależące do poszczególnych kierunków, określa tematykę malarstwa tamtego czasu - omawia założenia sztuki realistycznej - wymienia znanych malarzy polskich II połowy XIX w. - charakteryzuje zasadę utylitaryzmu i tendencyjności w sztuce - wymienia twórców powieści realizmu w Europie powieść - zna: Ojca Goriot (fragment) H. Balzaka, Annę Kareninę realistyczna (fragment) L. Tołstoja (fragmenty) - analizuje i interpretuje fragmenty powieści - wskazuje cechy poetyki powieści realistycznej - określa sposób prowadzenia narracji i charakteryzowania postaci - zna i charakteryzuje typy powieści realistycznej: powieść społeczno-obyczajowa, społeczno-psychologiczna, odwołuje się do przykładów 69 - przedstawia poglądy Comte'a, Spencera, Taine'a - wskazuje źródła światopoglądu pozytywistycznego - charakteryzuje program polskich pozytywistów, ocenia jego przydatność w budowaniu nowoczesnego społeczeństwa - określa stosunek pozytywistów do powstania styczniowego i do romantycznych ideałów - omawia przemiany w rozumieniu patriotyzmu - ocenia aktualność haseł i programu pozytywistów - wie, do kogo odnosi się nazwa przedburzowcy - wymienia cechy odróżniające malarstwo akademizmu od malarstwa realistycznego - określa różnicę między sztuką realizmu i naturalizmu - wypowiada się na temat służebności i niezależności twórcy - omawia i komentuje poglądy Stanisława Witkiewicza na temat sztuki realizmu - ocenia zasadę utylitaryzmu i tendencyjności w sztuce - charakteryzuje utwór Balzaka jako powieść społecznoobyczajową - charakteryzuje Annę Kareninę jako powieść psychologiczną - omawia i ocenia portrety kobiet przedstawione we fragmentach wymienionych powieści - wypowiada się na temat: Powieść XIX- wieczna - traktat moralny - udowadnia, że Pani Bovary to powieść psychologiczna - interpretuje utwór np. jako powieść o życiu prowincji i moralności mieszczańskiej - ustosunkowuje się do twierdzenia, że Pani Bovary to ironiczna tragedia marzącej duszy romantycznej - przywołuje i interpretuje odwołania do powieści Flauberta w kulturze masowej (np. w piosence Sieniawskiego Pani Bovary) - zna Zbrodnię i karę F. Dostojewskiego - interpretuje powieść Zbrodnia i kara - omawia i ocenia teorię moralności Raskolnikowa F. Dostojewskiego - określa temat powieści - charakteryzuje postacie (Sonia i Raskolnikow), omawia - przedstawia konflikt między Rodionem i Sonią jako starcie motywacje ich działań dobra i zła - opisuje drogę Raskolnikowa od zbrodni do moralnego - porównuje Raskolnikowa z innymi bohaterami zbrodniarzami odrodzenia znanymi z literatury (dramat mordercy) - wskazuje elementy realizmu i naturalizmu - wskazuje motywy biblijne i omawia ich rolę - wyjaśnia termin powieść polifoniczna - określa cechy gatunkowe Zbrodni i kary - zna Germinal (fragmenty) E. Zoli i Co się dzieje - omawia tematy i poetykę powieści naturalistycznej powieść w gniazdach (fragmenty) A. Dygasińskiego - przedstawia i ocenia postulaty Zoli naturalistyczna określa tematykę utworów - wymienia twórców naturalizmu (fragmenty) - rozpoznaje teksty naturalistyczne - wskazuje różnice między naturalizmem a realizmem - analizuje fragmenty pod kątem wypełniania postulatów - interpretuje teksty (także współczesne), w których naturalizmu dostrzega odwołania do poetyki naturalizmu - porównuje teksty Zoli i Dygasińskiego (określa podobieństwa i - wypowiada się na temat: Estetyka brzydoty różnice) - zna nowele i opowiadania B. Prusa, H. Sienkiewicza, - analizuje i interpretuje nowele nowelistyka - wypowiada się na temat roli małych form prozatorskich pozytywistyczna E. Orzeszkowej, M. Konopnickiej, w tym: Kamizelkę i Omyłkę Prusa, Mendla Gdańskiego i Miłosierdzie gminy w pozytywizmie Konopnickiej, Glona victis Orzeszkowej - przedstawia argumenty na rzecz udowodnienia tezy, że - określa tematykę nowel Omyłka to arcydzieło nowelistyki - rozpoznaje różne gatunki wśród małych form prozatorskich - omawia i interpretuje nowele i opowiadania o tematyce (opowiadania, szkice, nowele, obrazki) i omawia ich powstańczej (legenda i czarna legenda powstania) cechy - wypowiada się na temat roli małych form prozatorskich w pozytywizmie - analizuje nowele i określa środki ich oddziaływania - zna Potop H. Sienkiewicza - omawia kreację Kmicica, jego sarmacki światopogląd, Potop przedstawia tematykę powieści porównuje go z bohaterami romantycznymi, wskazując H. Sienkiewicza Pani Bovary G. Flauberta - zna Panią Bovary G. Flauberta - przedstawia dzieje głównej bohaterki - charakteryzuje Emmę Bovary - omawia pojęcie bowaryzm - wyjaśnia, jaką rolę odegrały lektury w życiu Emmy - wskazuje obecność w powieści dwóch poetyk: naturalizmu i realizmu 70 - charakteryzuje i ocenia bohaterów, zwłaszcza Kmicica - określa stosunek Sienkiewicza do przeszłości - wskazuje cechy powieści historycznej - rozpoznaje różne wzory epickie, które zastosował Sienkiewicz - charakteryzuje styl narracji i język bohaterów (np. archaizacja) - wyjaśnia i ocenia ideę ku pokrzepieniu serc - zajmuje stanowisko w sporze o Sienkiewicza - ocenia wzorce patriotyzmu - zna Nad Niemnem (fragmenty) E. Orzeszkowej - przedstawia problematykę fragmentów - określa stosunek bohaterów do powstania i tradycji, do pracy - omawia problem relacji między pokoleniami - opisuje życie po klęsce - wyjaśnia termin styl ezopowy podobieństwa i różnice - referuje i ocenia poglądy zwolenników i przeciwników Sienkiewicza (odwołuje się do opinii Gombrowicza, Miłosza) - wypowiada się na temat roli powieści Sienkiewicza w formowaniu i utrwalaniu mitów narodowych - wskazuje i interpretuje odwołania do powieści Sienkiewicza - interpretuje fragmenty, odnosi się do nazwania powieści wielką księgą domu polskiego E. Orzeszkowej - wskazuje podobieństwa do Pana Tadeusza - rozpoznaje motyw arkadii i omawia jego interpretację - charakteryzuje etos powstańczy, przywołując inne utwory poświęcone tej tematyce - wyjaśnia, dlaczego utwór nazywany bywa epopeją nadniemeńską - zna Lalkę B. Prusa, określa tematykę utworu, wskazuje wiele - interpretuje Lalkę, przywołując konteksty historyczne, Lalka tropów interpretacyjnych (np. o miłości, o kulturowe, obyczajowe B. Prusa samotności, o idealistach na tle rozkładu społecznego, - gromadzi argumenty na poparcie lub zaprzeczenie tezy, że o Warszawie) Lalka to powieść uniwersalna - charakteryzuje i ocenia głównych bohaterów (Wokulski, - kreśli portret psychologiczny Wokulskiego Rzecki, Łęcka) - omawia zagadnienie realizmu i psychologizmu w tej - wyjaśnia, dlaczego Prus nazwał Lalkę powieścią powieści z wielkich pytań epoki - wyjaśnia, dlaczego jest to powieść - panorama społe- wypowiada się na temat uniwersalizmu utworu czeństwa - analizuje i omawia kompozycję Lalki (otwarte zakończenie, - określa związki powieści z romantyzmem wielość epizodów, niejednorodność stylistyczna, itd.) - na przykładzie Lalki charakteryzuje poetykę powieści - streszcza poszczególne wątki realistycznej - omawia sposób prowadzenia narracji, typy narracji - omawia motyw życia - teatru - zna i rozumie określenie powieść - panorama społeczeństwa - zna terminy: mimezis, zasada prawdopodobieństwa, iluzja rzeczywistości, narrator odautorski - zna liryki A. Asnyka, w tym np. Do mlodych, Limba, Między - wypowiada się na temat miejsca i roli poezji w pozytywipoezja zmie pozytywistyczna nami nic nie było, Nad głębiami (wybrane sonety) i M. Konopnickiej, w tym np. Wojna, Kubek, Rota - określa cechy liryki ludowej, patriotycznej, programowej, (A. Asnyk, - wskazuje tematy liryki pozytywistów wskazuje związki liryki z romantyzmem M. Konopnicka) Nad Niemnem 71 - analizuje i interpretuje wiersze - zna i stosuje terminy: liryka pośrednia, bezpośrednia, liryka inwokacyjna, wiersz sylabotoniczny - zna Dom otwarty M. Bałuckiego - interpretuje dramat dramat - omawia obraz środowiska mieszczańskiego w dramacie - określa cechy dramatu realistycznego realistyczny - wyjaśnia pojęcie bałucczyzna - wypowiada się na temat zadań i roli teatru w II połowie - zna terminy: dramat realistyczny, weryzm XIX wieku, wyjaśnia pojęcie weryzm - odpowiada na pytanie: Co przetrwało z epoki postyczniowej - wypowiada się na temat: Pozytywizm żywy czy anachrodo dziś? niczny MŁODA POLSKA Młoda Polska − - umiejscawia Młodą Polskę wśród innych epok literackich, zna - omawia przyczyny kryzysu filozofii pozytywistycznej i wyjaśnia terminy: Młoda Polska, neoromantyzm, symbolizm, - charakteryzuje warunki rozwoju kultury na ziemiach próg fin de siecle polskich nowoczesności -dekadentyzm, przedstawia główne ośrodki rozwoju kultury na ziemiach - wskazuje związki Młodej Polski z romantyzmem polskich i omawia ich znaczenie - wyjaśnia znaczenie i funkcjonowanie terminu modernizm - wymienia filozofów, którzy oddziaływali na literaturę - omawia związki filozofii Schopenhauera z dekadentyzmem patroni (Schopenhauer, Nietzsche, Bergson) - przedstawia Nietzscheańską ideę nadczłowieka, wyjaśnia filozoficzni przedstawia najważniejsze tezy ich filozofii hasło przewartościowanie wszystkich wartości Młodej Polski - zna pojęcia: erystyka, nirwana, przewartościowanie - porównuje poglądy Schopenhauera i Nietzschego na temat wszystkich wartości, postawa apollińska i dionizyjska, sztuki intuicjonizm - omawia intuicjonizm i witalizm Bergsona - określa reguły odbioru sztuki impresjonizmu, symbolizmu, prądy artystyczne - wymienia kierunki w sztuce na przełomie XIX i XX w. - potrafi wskazać przynależność danego dzieła do określonego ekspresjonizmu Młodej Polski kierunku artystycznego - wymienia wybitnych twórców różnych kierunków i ich - zna najważniejsze cechy impresjonizmu, symbolizmu, dzieła - zna Wagnerowską koncepcję dramatu muzycznego, ekspresjonizmu, secesji, postimpresjonizmu wyjaśnia, dlaczego cieszyła się ona dużym uznaniem - wie, co to jest styl zakopiański i kto był jego twórcą - wskazuje powody nadania muzyce nadrzędnej roli w sztuce końca XIX w. - rozumie ideę korespondencji sztuk - wyjaśnia termin synestezja - na podstawie wypowiedzi programowych A. Górskiego, Z. - określa stosunek Młodej Polski do pozytywistów i cele „nowej Przesmyckiego i S. Przybyszewskiego określa cele sztuki i dziedzictwa romantyzmu sztuki” rolę twórcy w Młodej Polsce - omawia poglądy na temat roli sztuki oraz relacji twórca- wskazuje cechy wypowiedzi programowej odbiorca - porównuje głosy polskich modernistów z wypowiedzia72 symboliści francuscy - zna wiersze symbolistów francuskich, np.Ch. Baudelaire'a (Albatros, Padlina), P. Verlaine'a (Sztuka poetycka, Światło księżyca), J. A. Rimbauda (Statek pijany) - formułuje hipotezy interpretacyjne do wierszy - rozpoznaje najważniejsze cechy poetyki symbolizmu (operowanie symbolem, zasada sugestii, pejzaż wewnętrzny, obrazowość, synestezja, muzyczność itd.) - wskazuje różnice między symbolem a alegorią Śmierć w Wenecji - zna Śmierć w Wenecji T. Manna - wskazuje symboliczny wymiar opowiadania T. Manna - określa kręgi odczytań utworu (np. tragiczna wizja artysty, problem godności artysty, roli sztuki) - zna i wyjaśnia pojęcie dekadentyzm dekadentyzm - omawia przejawy postaw dekadenckich - rozpoznaje utwory wpisujące się nurt dekadencki - wskazuje tematy i obrazy liryki dekadenckiej - zna liryki K. Przerwy-Tetmajera (np. Nie wierzę w nic, liryki Melodia mgieł nocnych, Koniec wieku XIX, Evviva 1'arte) K. Przerwy − określa tematy jego liryków Tetmajera - analizuje wiersze, określa dominantę kompozycyjną jego wierszy - wypowiada się na temat przejawiania się nastrojów dekadenckich w liryce Tetmajera - zna wiersze J. Kasprowicza, w tym sonety Z chałupy, liryki Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach, Dies irae, J. Kasprowicza Przeprosiny Boga - określa tematykę wierszy - analizuje wiersze, stawia hipotezy interpretacyjne - wyjaśnia, jakimi środkami osiągnął Kasprowicz intensywność wyrazu w hymnie Dies irae - wskazuje reminiscencje biblijne i literackie w hymnie, rozpoznaje i omawia pierwiastki prometejskie w hymnie symbolizm 73 mi Schopenhauera i Nietzschego na temat sztuki i statusu artysty - wypowiada się na temat przemian koncepcji artysty, odwołuje się też do tekstów współczesnych - interpretuje wiersze - omawia cechy poezji symbolizmu - definiuje termin symbol - wyjaśnia, dlaczego poezja Baudelaire'a jest określana poezją dostarczającą nowych dreszczy - analizuje wiersze Verlaine'a i wypowiada się na temat muzyczności jego liryków - wyjaśnia, dlaczego twórczość Rimbauda bywa traktowana jako zapowiedź surrealizmu - interpretuje opowiadanie - przywołuje utwory podejmujące temat artysty, które mogą tworzyć kontekst interpretacyjny opowiadania - omawia przyczyny pojawienia się i rozrastania nastrojów dekadenckich - charakteryzuje postawę dekadencką - przedstawia stosunek dekadentów do natury i kultury - wyjaśnia, dlaczego Tetmajer zyskał miano liryka pokolenia - analizuje i interpretuje wiesze poety, wskazując wpływy i oddziaływanie różnych kierunków artystycznych - porównuje poglądy Tetmajera na temat sztuki z poglądami Schopenhauera i Nietzschego - interpretuje wiersze - sytuuje utwory Kasprowicza wśród prądów i poetyk Młodej Polski (naturalizm, impresjonizm, symbolizm, ekspresjonizm, franciszkanizm) - omawia cechy ekspresjonizmu w hymnie Dies irae - porównuje wyobrażenie Boga w Dies irae i Przeprosinach Boga - wypowiada się na temat: Bunt i uspokojenie w utworach Kasprowicza - przestawia drogę poetycką Kasprowicza od naturalizmu do liryki L. Staffa liryki T. Micińskiego nowe zjawiska w dramacie i teatrze Trzy siostry A. Czechowa - zna liryki L. Staffa, w tym Kowal, Deszcz jesienny, Ja wyśniony, Przedśpiew - rozpoznaje cechy poetyki symbolistycznej - omawia sposoby budowania muzyczności w Deszczu jesiennym - wskazuje odwołania do poglądów Nietzschego - omawia program filozoficzny poety zawarty w wierszu Przedśpiew - zna liryki T. Micińskiego, np. Lucyfer, Templariusz - określa podmiot liryczny wierszy - stawia hipotezy interpretacyjne - analizuje wiersze i wskazuje cechy poetyki ekspresjonistycznej - wie, kiedy była wielka reforma teatru i jakie zmiany nastąpiły w teatrze pod jej wpływem - wskazuje dwie tendencje w teatrze: naturalistyczną i antynaturalistyczną - omawia cechy teatru naturalistycznego i antynaturalistycznego - wymienia przedstawicieli dwóch nurtów dramaturgii europejskiej: symbolizmu i naturalizmu - zna Trzy siostry (fragmenty) A. Czechowa - omawia sposób prowadzenia dialogów (dialog głuchych) i akcji - wskazuje problematykę utworu - zna Wesele S. Wyspiańskiego Wesele S. Wyspiańskiego - analizuje i omawia kompozycję dramatu, wskazuje plan realistyczny i fantastyczny - wyjaśnia, dlaczego Wesele czytano jako satyrę na polskie społeczeństwo (narodowa szopka) - wskazuje konteksty historyczne, obyczajowe, malarskie dramatu - rozpoznaje i wskazuje odwołania do narodowych mitów - omawia symbolikę Wesela (interpretuje symbol Chochoła, chocholego tańca) 74 franciszkanizmu - wskazuje i omawia odwołania kulturowe i literackie - interpretuje wiersze - przedstawia różnorodność liryki Staffa (dekadencka nastrojowość, aktywizm, afirmacja życia, franciszkanizm, klasycyzm) - wskazuje wątki, motywy, tematy, które pojawiły się w lirykach Staffa i utworach innych młodopolskich poetów, prowadzi analizę porównawczą - interpretuje wiersze - objaśnia rolę antytezy i oksymoronu w lirykach Micińskiego (widzenie świata w przeciwieństwach, dwoistość natury ludzkiej) - wymienia twórców reformy teatralnej i przedstawia ich poglądy na sztukę teatru - przedstawia teatralne koncepcje Wyspiańskiego - wypowiada się na temat roli kabaretów literackich („Zielony Balonik") - wyjaśnia, na czym polega antydramatyczność tekstu - udowadnia, że sposób prowadzenia dialogu określa problematykę dramatu - określa cechy dramatu Czechowa, przywołuje teksty, które podejmują ten sam problem - interpretuje dramat (uruchamia konteksty kulturowe, historyczne, obyczajowe) - przedstawia rozrachunek z polskimi mitami - wskazuje związki i polemikę z romantyzmem - wypowiada się na temat: Realizm i symbolizm w Weselu - omawia artystyczne walory dramatu (synteza sztuk) - wypowiada się na temat aktualności Wesela - przedstawia koncepcję teatru ogromnego Wyspiańskiego - ocenia filmową adaptację Wesela A. Wajdy - zna genezę utworu - wyjaśnia określenie chłopomania - przedstawia różne formy artystycznej działalności Wyspiańskiego zna Ludzi bezdomnych i opowiadania (np. Rozdziobią nas Ludzie bezdomni kruki, wrony, Zmierzch) i opowiadania S. Żeromskiego S. Żeromskiego - przedstawia tematykę opowiadań (społeczna, niepodległościowa, powstańcza) - analizuje i interpretuje opowiadania - określa tematykę Ludzi bezdomnych - wskazuje cechy charakterystyczne kompozycji i stylu powieści - określa motywy postępowania Judyma i opisuje jego rozterki - wskazuje i omawia różne rodzaje bezdomności przedstawione w powieści - wypowiada się na temat: Służba społeczna a szczęście osobiste, idea poświęcenia się dla dobra innych zna Chłopów (Jesień, t. 1) W. S. Reymonta Chłopi przedstawia obraz życia wsi, prawa i normy, którym W. S. Reymonta poddane jest życie wiejskiej gromady - objaśnia hierarchię autorytetów w Lipcach - porównuje chłopów z powieści Reymonta i Wesela Wyspiańskiego - wyjaśnia zabieg dialektyzacji - omawia sposób prowadzenia narracji - wskazuje wpływ różnych kierunków artystycznych: naturalizmu, realizmu, impresjonizmu Jadro ciemności - zna Jądro ciemności J. Conrada - streszcza utwór, porządkuje chronologicznie wydarzenia J. Conrada - przedstawia sposób prowadzenia narracji (wskazuje wielość narratorów - interpretuje ten zabieg) - odtwarza koleje losu Marlowa i Kurtza - charakteryzuje i ocenia bohaterów - wskazuje motywy symboliczne - wyjaśnia pojęcie sytuacja conradowska - określa problematykę powieści, odnosi się do problemu: odpowiedzialność i ocena postępowania 75 - interpretuje opowiadanie Rozdziobią nas kruki, wrony, odwołując się do legendy i czarnej legendy powstania - omawia cechy powieści młodopolskiej - porównuje Judyma z innymi bohaterami romantycznymi i pozytywistycznymi, ocenia jego postępowanie - rozpoznaje aluzje literackie i kulturowe - wskazuje i interpretuje symbole - wypowiada się na temat etosu inteligenta - wyjaśnia, dlaczego Chłopi są nazwani wiejską epopeją - wskazuje zabiegi służące mitologizacji świata przedstawionego - omawia oddziaływanie różnych kierunków estetycznych na kształt artystyczny powieści - podaje przykłady utworów przedstawiających życie wsi (także współczesnych), porównuje różne sposoby pisania o wsi - interpretuje opowiadanie, wskazuje różne możliwości odczytań utworu (np. opowiadanie o wierności, honorze, dążeniu jednostki do zrealizowania własnego ideału samego siebie, o winie, karze i odkupieniu) - wskazuje utwory i bohaterów, dla których honor był wartością. - ocenia wkład Młodej Polski w dziedzictwo narodowe - porównuje przełom XIX i XX w. z przełomem XX i XXI w., odwołuje się do tekstów KSZTAŁCENIE KULTUROWE - widział przynajmniej dwie teatralne realizacje dramatów - interpretuje symbol i metaforę w teatrze adaptacja romantycznych ocenia koncepcje reżyserskie przy wystawianiu dramatów teatralna - rozumie, na czym polega polisemiczność sztuki teatru (np. wierność wobec tekstu, uwspółcześnianie) - porównuje różne wystawienia tego samego dramatu - wypowiada się na temat spektaklu: ocenia reżyserię, grę aktorską, scenografię, muzykę - pisze recenzje teatralne - wypowiada się na temat adaptacji filmowych adaptacja filmowa - widział przynajmniej dwie adaptacje filmowe lektur z klasy drugiej - wie, co to jest adaptacja filmowa - objaśnia odrębność języka filmu i języka literatury - wskazuje zabiegi adaptacyjne: redukcję wątków, przestawienie pierwotnego układu elementów, wymianę pewnych elementów na inne, dodawanie elementów - pisze recenzje filmowe kultura masowa - wskazuje w różnych tekstach kultury masowej odwołania do - interpretuje zjawiska kultury masowej, wskazuje ich źródła utworów prezentowanych na lekcji - rozumie pojęcia społeczne środki przekazu, kicz, arcydzieło, kultura wysoka, kultura masowa - bierze udział w życiu kulturalnym swego regionu - orientuje się we współczesnym życiu literackim i kulturowym KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE - opisuje proces rozwoju języka i omawia zmiany w zasobie - wskazuje sposoby wzbogacenia słownictwa: neologizmy sposoby leksykalnym polszczyzny słowotwórcze i znaczeniowe (neosemantyzmy), nowe wzbogacania - wskazuje różne zmiany znaczeniowe wyrazów (np. frazeologizmy, zapożyczenia języka uabstrakcyjnienie, uogólnienie, zmiana nacechowania) - zna i wyjaśnia pojęcia: synonim, antonim, homonim, - wyjaśnia przyczyny powstawania neosemantyzmów neologizm, neosemantyzm, polisemia - wyjaśnia sposoby tworzenia neologizmów - wie, z jakich języków polszczyzna dokonywała zapożyczeń - omawia przyczyny zapożyczeń, wskazuje konsekwencje zapożyczenia - wie, które języki, w jakich dziedzinach i kiedy szczególnie zapożyczania do współczesnej polszczyzny elementów anglooddziałały na polszczyznę amerykańskich - opisuje wpływ języków obcych na rozwój języka polskiego - rozpoznaje w tekście wyrazy zapożyczone - wyjaśnia zjawisko mody językowej - podaje przykłady modnych obecnie wyrazów - zna pojęcia: internacjonalizm, kalka językowa 76 zróżnicowanie terytorialne polszczyzny zróżnicowanie stylistyczne polszczyzny stylizacja wartościowanie tekstów komunikacja - omawia społeczne i terytorialne zróżnicowanie polszczyzny - zna i wyjaśnia pojęcia: dialekt (ludowy), gwary środowiskowe i zawodowe, socjolekt - podaje przykłady grup środowiskowych posługujących się socjolektem - wskazuje i rozpoznaje w tekście elementy gwar terytorialnych, zawodowych i środowiskowych - wymienia główne dialekty ludowe na terenie Polski - zna najważniejsze cechy fonetyczne polskich dialektów - zna pojęcia: styl, styl językowy, styl artystyczny, style użytkowe - wyjaśnia różnicę między stylem indywidualnym a stylem typowym - określa cechy stylu potocznego - rozpoznaje różne rodzaje stylów funkcjonalnych (urzędowy, publicystyczny, naukowy, artystyczny) - określa podstawowe cechy tych stylów - zna środki stylistyczne (fonetyczne, morfologiczne, leksykalne, składniowe) oraz figury stylistyczne (tropy poetyckie) - rozpoznaje środki stylistyczne w tekstach i określa ich funkcje - wie, na czym polega stosowność stylistyczna - tworzy wypisy, wyciągi - zbiera i selekcjonuje materiały - korzysta z materiałów źródłowych - sporządza bibliografię - tworzy konspekt referatu - wie, co to jest stylizacja - wymienia i rozpoznaje podstawowe rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja) i omawia ich cechy - wskazuje teksty, w których dokonano stylizacji - określa funkcje stylizacji - rozpoznaje w tekstach mówionych i pisanych różne sposoby wartościowania, wskazuje fonetyczne, fleksyjne, słowotwórcze, leksykalne środki wartościowania - analizuje wypowiedzi pod kątem wartościowania - zna pojęcia wulgaryzm, eufemizm - określa funkcję i zakres ich występowania - charakteryzuje wypowiedź jako komunikat 77 - omawia warunki powstania i istnienia socjolektu - zna typy socjolektów, omawia cechy fonetyczne głównych dialektów w Polsce - definiuje pojęcia: styl, styl językowy, styl artystyczny, style użytkowe - charakteryzuje style i omawia ich zasady ich użycia - ocenia styl wypowiedzi (np. konkretny, abstrakcyjny, jasny, zawiły) - porównuje różne teksty pod względem wartościowania - wypowiada się na temat używania eufemizmów i wulgaryzmów - omawia zasady skutecznej komunikacji językowa formy wypowiedzi ustnych formy wypowiedzi pisemnych czytanie ze zrozumieniem wykorzystanie różnych źródeł informacji - wskazuje warunki udanej komunikacji - wyjaśnia zjawisko komunikacji językowej - określa intencje wypowiedzi - rozpoznaje i tworzy różnego typu akty mowy - tworzy wypowiedzi perswazyjne - ocenia sytuację komunikacyjną, określa cechy wypowiedzi, stosowność wypowiedzi - zna zasady i cechy dyskusji, negocjacji - parafrazuje, cytuje opinie innych - referuje poglądy innych - tworzy wypowiedzi polemiczne - argumentuje, odwołując się do doświadczenia, wiedzy - bierze udział w dyskusji i emocji - wygłasza referat - streszcza opinie innych, komentuje i ocenia - zna zasady przygotowania i wygłaszania wystąpień publicznych (przemówienie, wykład, sprawozdanie) - sporządza notatki z lektury - tworzy felietony, eseje - pisze komentarze - wykonuje różne operacje tekstotwórcze: skraca, rozwija, parafrazuje wypowiedź - wskazuje komunikacyjne uwarunkowania tekstów - zna cechy gatunkowe pamiętnika, dziennika, felietonu, eseju - tworzy rozprawki, recenzje - czyta ze zrozumieniem teksty literackie oraz publicystyczne i użytkowe - rozpoznaje zasadę kompozycyjną tekstu i jej funkcje - rozpoznaje i określa typ nadawcy i adresata tekstu - rozpoznaje charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu, nazywa środki językowe i ich funkcje w tekście - odtwarza informacje sformułowane wprost, przetwarza informacje (porządkuje i hierarchizuje, oddziela informacje od opinii). - zadaje pytania do tekstu SAMOKSZTAŁCENIE - korzysta z różnych źródeł informacji (np. zbiory biblioteczne, - korzysta z tekstów popularnonaukowych Internet) - korzysta z przypisów, spisu treści, indeksów - tworzy wypisy, wyciągi - zbiera i selekcjonuje materiały - korzysta z materiałów źródłowych - sporządza bibliografię 78 - tworzy konspekt referatu Wymagania edukacyjne z języka polskiego dla klasy III liceum do programu nauczania „Potęga słowa”, numer dopuszczenia w szkolnym zestawie programów nauczania. KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWYM Wymagania podstawowe dwudziestolecie międzywojenne Wymagania ponadpodstawowe XX LECIE MIĘDZYWOJENNE - zna ramy czasowe epoki oraz sytuację społeczno - zna programy grup literackich epoki polityczną ziem polskich - dokonuje interpretacji i analizy wybranych utworów - definiuje pojęcia futuryzm, awangarda literacka, poetyckich katastrofizm, grupa literacka - odnajduje w utworach specyficzne cechy poetyki - wymienia kierunki sztuki awangardowej ( kubizm, dwudziestolecia futuryzm, dadaizm, nadrealizm, abstrakcjonizm) - potrafi odnieść kontekst historyczny epoki do konkretnych - rozpoznaje przynależność dzieła do danego kierunku utworów literackich - podaje na przykładach wyróżniki kierunków - wyjaśnia pojęcie awangarda - wskazuje przykłady grup literackich dwudziestolecia - wymienia poetów epoki oraz tytuły wybranych utworów (J. Czechowicz, B. Leśmian, J. Tuwim, K. Wierzyński, Cz. Miłosz, A. Słonimski, L. Staff, K. I. Gałczyński, J. Lechoń, J. Przyboś) - zna manifesty programowe epoki 79 Przedwiośnie S. Żeromskiego - zna treść utworu - opowiada wybrane wątki - charakteryzuje postaci, streszcza dzieje Cezarego Baryki - interpretuje tytuł powieści - podaje argumenty uzasadniające tezę, że jest to powieść o Polsce poezja XX−lecia - przywołuje utwory, w których pojawił się motyw wiosny (np. Wiosna J. Tuwima, Wiosna L. Staffa) - wskazuje różnice w funkcjonowaniu motywu Skamander - zna wybrane wiersze Skamandrytów (J. Tuwim, J. Lechoń) i poetów II awangardy (J. Czechowicz, Cz. Miłosz), K. I. Gałczyńskiego - zna różne ugrupowania poetyckie dwudziestolecia -- formułuje hipotezy interpretacyjne futuryści zna wybrane wiersze poetów awangardowych polskich: i awangarda Awangarda Krakowska np. T. Czyżewski, St. Młodożeniec i obcych np. Apollinaire - wyjaśnia, na czym polegają eksperymenty w poezji - wypowiada się na temat stosunku futurystów do przeszłości - wskazuje cechy poezji futurystycznej - analizuje graficzną i foniczną formę tekstu - kreśli portret psychologiczny bohatera - dostrzega związki utworu z sytuacją społeczno - polityczną w Polsce - dokonuje oceny postaci - charakteryzuje stosunek Żeromskiego do komunizmu - wypowiada się na temat mitów i rzeczywistości w powieści, etosu inteligenta - interpretuje Przedwiośnie jako powieść realistyczną, polityczną, interwencyjną, psychologiczną - interpretuje wiersze J. Tuwima i L. Staffa, przywołuje dzieła plastyczne podejmujące motyw wiosny. - przedstawia zróżnicowania poezji epoki - określa rolę Skamandrytów - wskazuje cechy i tematy poezji J. Tuwima - omawia zjawisko kolokwializacji w poezji -- interpretuje wiersze omawia charakterystyczne cechy poetyki futurystycznej - określa cechy i tematy poezji – kontestacja i poezja ludyczna - zna pojęcia symultanizm i asocjacjonizm - charakteryzuje stosunek futurystów do języka - zna wybrane wiersze J. Przybosia, np. Z Tatr, Gmachy - przedstawia najważniejsze założenia programowe Awangardy - dokonuje analizy leksykalnej, składniowej Krakowskiej i frazeologicznej tekstów - wskazuje charakterystyczne cechy jego poezji, rozpoznaje wiersz wolny 80 podstawy filozofii Maria PawlikowskaJasnorzewska Bolesław Leśmian Granica Z. Nałkowska - wie, co to jest psychoanaliza - zna pojęcie archetypu - zna pojęcia: katastrofizm, behawioryzm, egzystencjalizm - wyjaśnia pojęcie psychologia głębi - wymienia wybrane archetypy - zna wybrane utwory poetki, wypowiada się na temat poezji kobiecej - interpretuje wiersze - zna wybrane wiersze poety, np. W malinowym chruśniaku, Pan Błyszczyński - rozpoznaje charakterystyczne cechy stylu Leśmiana, określa tematykę -podaje przykłady neologizmów i neosemantyzmów - zna treść utworu - odtwarza przebieg kariery Ziembiewicza - wskazuje zagadnienia i problemy poruszone w powieści - określa cechy narracji i kompozycji - opowiada wybrane wątki - charakteryzuje postaci - interpretuje tytuł utworu - określa cechy poezji poetki - charakteryzuje język poezji miłosnej - posługuje się pojęciem strofa saficka - interpretuje wiersze - charakteryzuje język i styl poety - przedstawia związki poezji Leśmiana z symbolizmem - zauważa oryginalność wierszy poety Ferdydurke - zna treść fragmentów utworu W. Gombrowicz - opowiada wybrane wątki - charakteryzuje bohaterów - charakteryzuje świat przedstawiony w powieści - omawia problematykę Formy - wyjaśnia, na czym polega odmienność Ferdydurke od powieści realistycznej - odnajduje parodię - ocenia postawy bohaterów z moralnego punktu widzenia - omawia problematykę psychologiczną, filozoficzną i społeczną - wskazuje schematy fabularne i sposoby ich wykorzystania - interpretuje powieść odwołując się do jej tytułu, zna i stosuje pojęcie imponderabilia - odczytuje konstrukcję powieści - charakteryzuje środowisko małomiasteczkowe - dostrzega elementy groteski, parodii i karykatury w utworze - określa odmienność powieści w sposobie kreacji świata przedstawionego (gra narracyjna, igranie konwencjami, sposób obecności narratora) - dostrzega deformację relacji międzyludzkich w utworze (problem Formy) - interpretuje powieść jako drogę do odnalezienia siebie - analizuje konstrukcję postaci narratora−bohatera LITERATURA WOJENNA I WSPÓŁCZESNA wojna i okupacja - podczas omawiania dokonań artystycznych epoki - określa nowy typ obrazowania poetyckiego w świetle polskiej odwołuje się do wiadomości z historii - odczytuje nurt katastroficzny, profetyczny, tyrtejski, topos poezji lat - zna sytuację kultury i ludzi kultury w czasie wojny apokalipsy w wybranych utworach 81 1939 − 1945 Opowiadania T. Borowski Inny świat G. Herling − Grudziński - zna losy wybranych pisarzy - wymienia poetów oraz tytuły utworów (K. K. Baczyński, T. Gajcy, Cz. Miłosz, T. Różewicz) - formułuje hipotezy interpretacyjne - wskazuje słowa−klucze w poezji Baczyńskiego -odnajduje obrazy i motywy charakterystyczne dla poezji Baczyńskiego - odtwarza legendę największego poety straconego pokolenia - zna pojęcia: apokalipsa spełniona, kultura walcząca, pokolenie Kolumbów, pokolenie literackie - określa rolę poety w nowej rzeczywistości (poeta kronikarz, sędzia, nosiciel prawdy, żołnierz, emigrant) - zna treść opowiadań (np. Proszę państwa do gazu, Pożegnanie z Marią, Dzień na Harmenzach) - określa problematykę opowiadań - określa typ narratora - bohatera - charakteryzuje człowieka zlagrowanego - zna treść utworu - opowiada wybrane wątki - charakteryzuje postawy bohaterów - charakteryzuje świat przedstawiony w powieści - zna pojęcia literatura lagrowa i łagrowa 82 - wyjaśnia pojęcie katastrofizmu generacyjnego - odczytuje nawiązania do tradycji romantycznej - odczytuje słowa−klucze poezji wojennej - interpretuje wybrane utwory - uzasadnia twierdzenie o tragizmie pokolenia - odnajduje związki Baczyńskiego z romantyzmem - interpretuje wiersze poety - wyjaśnia problem antypsychologizmu, behawioryzmu, dehumanizacji, redukcji osobowości - odtwarza mechanizmy życia w obozie – zacieranie granicy między katem a ofiarą - omawia konstrukcję narracji i bohatera - ocenia i analizuje reguły życia łagrowego - dostrzega trzy perspektywy: biograficzną, polityczną i filozoficzno−moralistyczną w powieści - ocenia heroiczne portrety bohaterów - interpretuje tytuł i wymowę zakończenia - analizuje budowę utworu - porównuje świat łagrów ze światem lagrów Zdążyć przed Panem Bogiem H.Krall T. Różewicz - zna treść wiersza Campo di Fiori Cz. Miłosza i umie odnaleźć odniesienia do genezy Zdążyć... - odczytuje ten wiersz jako utwór o samotności ginących - zna treść utworu H. Krall - charakteryzuje bohaterów - dostrzega dwie płaszczyzny czasowe - interpretuje tytuł utworu - omawia literackie świadectwa holocaustu, podaje przykłady utworów z literatury faktu - wyjaśnia pojęcia: reportaż, wywiad, pamiętnik, autotematyka -autobiografia, zna wybrane wiersze poety ( w tym Ocalony, Lament, Drzewo, Cierń, bajka, W świetle lamp filujących - wskazuje cechy poezji Różewicza, - wyjaśnia, na czym polega określenie antypoezja Dżuma A. Camus - zna treść utworu i fragmenty Mitu Syzyfa - streszcza powieść - charakteryzuje postawy bohaterów wobec zagrożenia - opowiada o przebiegu epidemii w Oranie - określa paraboliczny sens Dżumy - wie, co to jest egzystencjalizm - wymienia przedstawicieli egzystencjalizmu w literaturze i filozofii Jan Twardowski - zna wybrane wiersze autora (np. Wigilia; Mrówko, ważko, biedronko; Oda do rozpaczy) - wypowiada się na temat franciszkanizmu w poezji ks. Twardowskiego - rozpoznaje wiersze religijne - wskazuje wiersze poetów współczesnych podejmujące tematykę religijną i metafizyczną klasycyzm - rozpoznaje różne odmiany klasycyzmu XX wieku XX wieku - wyjaśnia pojęcia klasycyzm, klasyk, klasyczny 83 - interpretuje utwory Cz. Miłosza i H. Krall jako literackie świadectwa holocaustu - określa problematykę utworu - dostrzega kontrast i paralelizm teraźniejszości i przeszłości głównego bohatera - określa kontekst historyczny - odwołuje się do filmów i innych dowodów martyrologii Żydów - charakteryzuje język poezji T. Różewicza - wypowiada się na tematy: Poezja po Oświęcimiu, Poetycka diagnoza współczesności - interpretuje wiersze -- określa systemy wersyfikacyjne wyjaśnia, dlaczego Syzyf stał się bohaterem egzystencjalistów - wyjaśnia sens motta - odnosi problematykę Dżumy do filozofii egzystencjalnej - określa, na czym polega absurdalność świata w powieści - określa cechy liryki poezji ks. Twardowskiego - dokonuje analizy i interpretacji wierszy - omawia funkcjonowanie terminu klasycyzm w odniesieniu do literatury współczesnej - wymienia przedstawicieli Zbigniew Herbert - zna biografię pisarza - wymienia tytuły utworów - zna treść wybranych tekstów, np. Przesłanie Pana Cogito, Tren Fortynbrasa lub innych - określa problematykę twórczości - potrafi zinterpretować wybrany utwór poety - charakteryzuje Pana Cogito Wisława - wymienia tytuły utworów Szymborska - określa problematykę twórczości - zna wybrane wiersze poetki, np. Dwie małpy Breugla, Nic darowane, Recenzja z nienapisanego… - wskazuje i wyjaśnia konteksty kulturowe Leopold Staff - zna wybrane utwory poety - potrafi przyporządkować etapy twórczości artysty do różnych epok literackich - rozumie i interpretuje wybrane teksty, np. Kowal, Wysokie drzewa, Pierwsza przechadzka, Curriculum vitae Stanisław - wymienia tytuły utworów Grochowiak - określa problematykę twórczości - wyjaśnia pojęcie turpizmu w odniesieniu do twórczości S. Grochowiaka - zna pojęcie antyestetyzm - potrafi zinterpretować wybrany utwór poety Miron - wymienia tytuły wybranych utworów i zna ich treść Białoszewski (np. Podłogo, błogosław, Szare eminencje zachwytu,itd.) - zna pojęcie lingwizm i potrafi się nim posługiwać w odniesieniu do poezji. - określa problematykę utworów Tango - określa cechy dramatu S. Mrożek - streszcza Tango i określa jego tematykę - przedstawia i charakteryzuje bohaterów - rozumie pojęcia groteska, teatr absurdu 84 - odnajduje w poezji Herberta obecność antyku i Biblii oraz innych tradycji kulturowych (jedność historii i współczesności) - wyjaśnia, na czym polega moralizatorstwo Herberta - interpretuje wybrane wiersze - wyjaśnia pojęcie poeta kultury - znajduje twórczość W. Szymborskiej w kontekście problemów egzystencjalnych - interpretuje wybrane wiersze - określa cechy poetyki W. Szymborskiej - określa L. Staffa jako poetę trzech pokoleń - odnajduje różne filozofie w utworach (od nitzscheanizmu do franciszkanizmu) - interpretuje wiersze - określa cechy poetyki S. Grochowiaka - dostrzega kontrasty, nawiązania do baroku i ekspresjonizmu, konceptyzm - znajduje aluzje kulturowe w twórczości poety - interpretuje wybrane wiersze - wymienia motywy występujące w twórczości poety - interpretuje wybrane utwory - określa cechy poetyki poety (poezja lingwistyczna, świadome kreacje językowe) - odczytuje Tango jako dramat rodzinny - uzasadnia, że jest to dramat polityczny, ocenia totalitaryzm - posługuje się pojęciem cham doskonały i potrafi go scharakteryzować - odczytuje dramat S. Mrożka jako współczesny moralitet KSZTAŁCENIE KULTUROWE - zna przynajmniej jedną teatralną realizację dramatu - omawia symbol, metaforę i groteskę w teatrze współczesnego - ocenia koncepcje reżyserskie - wyjaśnia, na czym polega polisemiczność sztuki teatru - wypowiada się na temat spektaklu, ocenia reżyserię, scenografię, muzykę - pisze recenzję ze spektaklu - wskazuje nowe zjawiska w teatrze XX wieku - rozumie pojęcia performance, happening - widział przynajmniej jedną filmową adaptację lektur - wypowiada się na temat adaptacji filmowych kl. III - interpretuje dzieło filmowe - wie, co to jest adaptacja - zna pojęcia kinomoralnego niepokoju, Nowa Fala, szkoła - wyjaśnia odrębność języka literatury i filmu polska - wskazuje zabiegi adaptacyjne m.in. redukcję wątków, przestawienie elementów, wymianę lub odrzucenie elementów fabuły - określa najważniejsze cechy kultury masowej - wskazuje i nazywa zjawiska popkultury - rozpoznaje w różnych tekstach kultury masowej odwołania do mitów i tradycji kultury, - wyjaśnia pojęcia kicz, popkultura, kultura masowa - bierze udział w życiu kulturalnym regionu KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE - wyjaśnia, co to jest znak, znak językowy - charakteryzuje język jako system znaków - podaje przykłady znaków naturalnych i konwencjonalnych - określa funkcje wypowiedzi - omawia cechy znaku - definiuje pojęcia: semiotyka, znak konwencjonalny, znak - wie, co to jest akt komunikacji i jakie są jego składniki naturalny - wymienia funkcje tekstów językowych i rozpoznaje je w określonych wypowiedziach - tworzy teksty o różnych funkcjach - zna pojęcie semiotyka 85 - wyjaśnia, co to jest perswazja językowa, manipulacja językowa - podaje przykłady manipulacji językowej - wskazuje cechy języka polityki i propagandy - dokonuje analizy językowej reklamy, wyjaśnia na ich przykładzie funkcję perswazyjną - wskazuje funkcje reklamy - wie, co to jest slogan reklamowy i wyjaśnia jego funkcje - wyjaśnia pojęcia homonimia i polisemia, podaje przykłady - wskazuje przyczyny powstawania homonimów - przedstawia – odwołując się do tekstów – znaczenie kontekstów - omawia zjawisko zamierzonej niejednoznaczności wypowiedzi - wskazuje najczęstsze błędy powodujące niejednoznaczność wypowiedzi, w tym błędy składniowe - rozpoznaje zabiegi parodystyczne i określa ich funkcje - opisuje parodię jako rodzaj stylizacji - zna pojęcia: pastisz, persyflaż, parafraza i trawestacja - podaje przykłady kalamburów, paronomazji, anagramów - wyjaśnia pojęcie gry językowej - rozpoznaje i poprawia błędy frazeologiczne - wskazuje gry związkami frazeologicznymi w poezji - wymienia główne tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny ( dążenie do ujednolicenia języka, ekonomizacji środków językowych, ścisłości i precyzji, uzupełniania systemu językowego) - omawia sposoby komunikowania się przez Internet - wskazuje cechy języka w Internecie - zna pojęcia hipertekst, cyberprzestrzeń - sporządza notatki z lektury - pisze komentarze 86 - określa cechy perswazji - określa mechanizmy manipulacji językowej - omawia cechy tekstów politycznych - omawia zagadnienie niejednoznaczności wypowiedzi, wskazuje jego przyczyny i konsekwencje - definiuje pojęcie parodii - analizuje i interpretuje zabawy słowem − rozbijanie słów, kontaminacje, neologizmy i neosemantyzmy - omawia czynniki wpływające na rozwój języka - opisuje poszczególne tendencje rozwojowe - omawia na przykładach język Internetu - definiuje pojęcia - tworzy eseje - omawia najważniejsze cechy eseju - wykonuje różna operacje tekstotwórcze: skraca, rozwija, parafrazuje - wyjaśnia funkcje motta i cytatów - poprawnie wprowadza cytaty do wypowiedzi - zna cechy gatunkowe eseju - nadaje tytuły tekstom - tworzy rozprawki, recenzje, reportaże i felietony - zna zasady dyskusji i negocjacji - parafrazuje, cytuje opinie innych - referuje poglądy innych - tworzy wypowiedzi polemiczne - argumentuje odwołując się do doświadczenia, wiedzy - bierze udział w dyskusji i emocji - wygłasza referat - komentuje i ocenia - zna zasady przygotowywania i wygłaszania wystąpień publicznych (przemówienie, wykład, sprawozdanie) - czyta ze zrozumieniem teksty literackie, publicystyczne i użytkowe - rozpoznaje zasadę kompozycyjną tekstu i jej funkcje - rozpoznaje charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu, nazywa środki językowe i ich funkcje - odtwarza informacje sformułowane wprost, przetwarza informacje (porządkuje, hierarchizuje, oddziela informacje od opinii, streszcza) - zadaje pytania do tekstu SAMOKSZTAŁCENIE - korzysta z tekstów popularnonaukowych i naukowych - korzysta z tekstów popularnonaukowych i naukowych -korzysta z różnych źródeł informacji (np. zbiory biblioteczne, Internet) - korzysta z przypisów, spisu treści, indeksów - tworzy wypisy, wyciągi - zbiera i selekcjonuje materiały - korzysta z materiałów źródłowych - sporządza bibliografię 87 - tworzy konspekt referatu KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE ROZSZERZONYM Wymagania podstawowe dwudziestolecie międzywojenne Przedwiośnie S. Żeromskiego Wymagania ponadpodstawowe XX LECIE MIĘDZYWOJENNE - umiejscawia dwudziestolecie międzywojenne wśród - charakteryzuje stosunek młodych pisarzy do dziedzictwa innych epok literackich romantyzmu - odwołuje się do wiedzy z historii na temat odzyskania - interpretuje przywołane wiersze niepodległości - omawia wzory postaw patriotycznych kreowanych przez - przedstawia opinie młodych twórców (zwłaszcza literaturę różnych epok Skamandrytów) na temat roli i problematyki literatury w niepodległej Polsce - zna wiersze Lechonia (np. Mochnacki¸Pani Słowacka) - wyjaśnia funkcje aluzji literackich i kulturowych - zna treść utworu - kreśli portret psychologiczny i intelektualny bohatera - odtwarza losy głównego bohatera i dokonuje jego - rekonstruuje i komentuje poglądy polityczne bohaterów charakterystyki - wypowiada się na temat mitów i rzeczywistości w powieści, - wskazuje i omawia tematy oraz problemy podjęte etosu inteligenta w powieści - interpretuje Przedwiośnie jako powieść interwencyjną, - podaje argumenty uzasadniające stwierdzenie, że jest to psychologiczną, edukacyjną powieść o Polsce, interpretuje tytuł - zna dzieje recepcji utworu i spory wokół jego interpretacji - analizuje styl narracji - określa typ powieści poezja XX−lecia - przywołuje utwory, w których pojawił się motyw wiosny (np. Wiosna J. Tuwima, Wiosna L. Staffa) - wskazuje różne znaczenia tego motywu - wyjaśnia, jak w literaturze polskiej funkcjonował motyw wiosny, np. w Panu Tadeuszu poezja - wymienia kierunki sztuki awangardowej (fowizm, 88 - interpretuje wiersze J. Tuwima i L. Staffa - przywołuje dzieła plastyczne podejmujące motyw wiosny - charakteryzuje ruch awangardowy i wskazuje jego źródła dwudziestolecia futuryści i awangarda Awangarda Krakowska podstawy filozofii futuryzm, dadaizm, nadrealizm, kubizm, abstrakcjonizm) - rozpoznaje przynależność danego dzieła do określonego kierunku artystycznego - podaje – na przykładach – główne cechy poszczególnych kierunków - wyjaśnia pojęcie: awangarda - zna wybrane wiersze poetów awangardowych polskich (np. T. Czyżewski, St. Młodożeniec) i obcych np. Apollinaire - omawia nowatorski charakter twórczości Apollinaire`a - wyjaśnia, na czym polegają eksperymenty w poezji - wypowiada się na temat stosunku futurystów do przeszłości - wskazuje najważniejsze cechy i tematy poezji futurystycznej - analizuje graficzną i foniczną formę tekstów - wie, co to są ideogramy - kaligramy - zna wybrane wiersze J. Przybosia, np. Z Tatr, Gmachy - dokonuje analizy leksykalnej, składniowej i frazeologicznej jego wierszy - wskazuje charakterystyczne cechy jego poezji - rozpoznaje wiersz wolny wśród innych systemów wersyfikacyjnych - zna pojęcia: elipsa, konstruktywizm - wie, co to jest psychoanaliza - zna pojęcie archetypu - zna pojęcia: psychologia głębi Noce i dnie - zna fragment powieści Dąbrowskiej i fragmenty powieści M. Dąbrowska Prousta W poszukiwaniu - rozpoznaje tradycje prozy realistycznej w straconego czasu powieściopisarstwie początków XX wieku Proust - określa tematykę dzieła Prousta 89 - referuje założenia programowe poszczególnych kierunków - określa rolę nurtu awangardowego w sztuce wieku XX - określa tematy i charakterystyczne cechy poezji Apollinaire`a - omawia cechy i tematy poezji futurystycznej, interpretuje wiersze - zna i wyjaśnia pojęcia: symultanizm i asocjacjonizm - charakteryzuje stosunek futurystów do języka - wie, co to jest poezja konkretna - przedstawia najważniejsze założenia programowe Awangardy Krakowskiej - interpretuje wiersze - omawia koncepcję poety i poezji w liryce J. Przybosia - przedstawia założenia psychoanalizy - porównuje koncepcje Junga i Cassirera - wskazuje inspiracje teorią psychoanalizy w literaturze - wypowiada się na temat realizmu jako konwencji literackiej - omawia zagadnienie czasu w powieści Prousta - wyjaśnia, na czym polegało nowatorstwo powieści Prousta - zna pojęcie: bergsonizm - wymienia najwybitniejszych pisarzy francuskich 1.poł. XX - analizuje sposób prowadzenia narracji - zna i stosuje pojęcia: saga rodzinna, studium psychologiczno - obyczajowe Cudzoziemka - zna powieść Kuncewiczowej M. Kuncewiczowa - charakteryzuje główną bohaterkę - analizuje konstrukcję powieści, konstrukcję czasu, sposób narracji M Pawlikowska- - zna wybrane utwory poetki - wypowiada się na temat portretu kobiety w poezji Jasnorzewska Jasnorzewskiej wieku - podaje przykłady utworów, w których można zaobserwować zmiany w sposobie narracji - interpretuje powieść, odwołując się do zagadnień psychoanalizy - omawia rolę muzyki w utworze Bolesław Leśmian - zna wybrane wiersze poety, np. W malinowym chruśniaku, Pan Błyszczyński - określa tematykę wierszy - rozpoznaje charakterystyczne cechy stylu Leśmiana - podaje przykłady neologizmów i neosemantyzmów - formułuje hipotezy interpretacyjne - charakteryzuje język i styl Leśmiana - interpretuje wiersze - omawia motyw ogrodu w wierszach Leśmiana - przedstawia związki poezji Leśmiana z symbolizmem - zauważa oryginalność wierszy poety na tle poezji dwudziestolecia - wskazuje filozoficzne konteksty poezji Leśmiana - omawia problematykę psychologiczną, filozoficzną i społeczną poruszaną w powieści, uzasadnia swoje stanowisko - wskazuje schematy fabularne i sposoby ich wykorzystania - interpretuje powieść odwołując się do jej tytułów: pierwotnego i ostatecznego - zna i stosuje pojęcie imponderabilia - interpretuje Ferdydurke jako powieść o Formie i o wędrówce w poszukiwaniu własnej tożsamości - analizuje konstrukcję postaci narratora − bohatera - wyjaśnia, dlaczego Ferdydurke to powieść groteskowa - interpretuje Trans-Atlantyk jako powieść o zniewoleniu polskości - omawia poetykę powieści i jej język - zna treść utworu - odtwarza przebieg kariery Ziembiewicza - charakteryzuje głównych bohaterów - wskazuje zagadnienia i tematy poruszone w powieści - rozpoznaje mowę pozornie zależna i niezależną - określa cechy narracji i kompozycji Ferdydurke - zna treść utworów Trans-Atlantyk - omawia problematykę Formy W. Gombrowicz - wyjaśnia, na czym polega odmienność Ferdydurke od powieści realistycznej - rozpoznaje i interpretuje zabiegi parodystyczne - przedstawia tematykę Trans-Atlantyku (polska Forma) - interpretuje metaforę ojczyzny - synczyzny - bada język narracji, rozpoznaje i interpretuje zabiegi Granica Z. Nałkowska 90 - określa cechy tej poezji - interpretuje wiersze - charakteryzuje język poezji miłosnej stylizacyjne Skamander Opowiadania B. Schulz Proces F. Kafka Katastrofizm - zna wybrane wiersze Skamandrytów (J. Lechonia, J. Tuwima), poetów II awangardy (J. Czechowicza, Cz. Miłosza, K. I. Gałczyńskiego) - wymienia ugrupowania artystyczne dwudziestolecia międzywojennego - formułuje hipotezy interpretacyjne - wskazuje funkcje manifestów artystycznych - zna wybrane opowiadania B. Schulza (np.: Sklepy cynamonowe, Ulica Krokodyli, Nawiedzenie, Traktat o manekinach) - określa ich tematykę - analizuje język i styl opowiadań - wskazuje charakterystyczne cechy narracji - zna pojęcia: oniryzm, mityzacja rzeczywistości - zna treść powieści - wyjaśnia pojęcie: sytuacja kafkowska - analizuje sposób kreowania świata i prowadzenia narracji - uzasadnia, że Proces to powieść - parabola - zna wybrane wiersze i poematy podejmujące problematykę katastroficzną (np. Jałową ziemię T. S. Eliota, wiersze Czechowicza, Miłosza) - wskazuje źródła nastrojów katastroficznych, referuje tezy Spenglera - rozpoznaje motywy katastroficzne w wierszach - podaje przykłady utworów katastroficznych wykorzystujących różne poetyki - zna i stosuje pojęcie: katastrofizm 91 - przedstawia zróżnicowanie poezji dwudziestolecia międzywojennego - określa rolę Skamandrytów - wskazuje cechy i tematy utworów Tuwima - omawia zjawisko kolokwializacji języka poezji - interpretuje wiersze - wyjaśnia, na czym polega mityzacja rzeczywistości w prozie Schulza - interpretuje opowiadania - określa cechy stylu i pisarstwa Schulza - przedstawia kreacyjny, mitotwórczy charakter prozy Schulza - omawia funkcjonowanie motywów (np. labiryntu, Księgi) w opowiadaniach - zna konteksty biograficzne - omawia różne możliwości interpretacji powieści - wskazuje konteksty interpretacyjne - wyjaśnia przyczyny narastania nastrojów katastroficznych - interpretuje utwory - omawia zróżnicowanie poetyk wierszy katastroficznych - przeprowadza interpretację porównawczą wierszy - wyjaśnia pojęcie: kultura faustyczna - zna dramat Witkiewicza - zna poglądy estetyczne i filozoficzne Witkacego - określa problematykę dramatu - wyjaśniaterminy: Tajemnica Istnienie, czysta Forma - wyjaśnia, na czym polega groteska w dramacie - uzasadnia stwierdzenie, że Szewcy przynoszą katastroficzną - dokonuje opisu języka bohaterów wizję historii i kultury - podaje przykłady neologizmów i neosemantyzmów – - interpretuje Szewców jako dramat groteskowy omawia ich funkcje - na przykładzie Szewców omawia cechy dramaturgii - zna konteksty biograficzne S. I. Witkiewicza - zna terminy: Tajemnica Istnienie, czysta Forma Mistrz - zna treść powieści - charakteryzuje rzeczywistość państwa totalitarnego i Małgorzata - wskazuje i omawia główne wątki powieści - omawia zagadnienie dzieła i twórcy oraz motyw faustowski M. Bułhakow - analizuje budowę dzieła: dwa plany, kompozycja otwarta, - interpretuje działania Wolanda i jego świty w Moskwie powieść w powieści, groteska i fantastyka - interpretuje wątek biblijny i określa jego rolę w powieści - wyznacza główne zagadnienia i problemy do interpretacji - wskazuje odwołania i konteksty kulturowe - wskazuje najważniejsze tendencje w literaturze - ocenia dorobek artystyczny i ideowy kultury dwudziestolecia dwudziestolecia międzywojennego LITERATURA WOJENNA I WSPÓŁCZESNA wojna i okupacja - podczas omawiania dokonań artystycznych epoki - wypowiada się na temat: kultura jako pamięć zbiorowa w świetle polskiej odwołuje się do wiadomości z historii na temat drugiej - prowadzi analizę porównawczą wierszy: Baczyńskiego poezji lat wojny światowej Pokolenie i Różewicza Zostawcie nas 1939 − 1945; - zna wybrane wiersze K. K. Baczyńskiego (Historia, - uzasadnia twierdzenie o tragizmie pokolenia Kolumbów poezja Pokolenie, Ten czas, Wyroki) - interpretuje wybrane wiersze Baczyńskiego K. K. Baczyńskiego - formułuje hipotezy interpretacyjne - wypowiada się na temat związków twórczości Baczyńskiego - wskazuje tematy, słowa−klucze, obrazy i motywy z romantyzmem charakterystyczne dla poezji Baczyńskiego - odtwarza legendę największego poety straconego pokolenia - wypowiada się na temat wspólnoty pokoleniowej - wymienia twórców pokolenia Kolumbów - zna pojęcia: apokalipsa spełniona, kultura walcząca, pokolenie Kolumbów, pokolenie literackie i posługuje się nimi Holocaust - zna treść Zdążyć przed Panem Bogiem H. Krall, treść - interpretuje utwory H. Krall i K. Moczarskiego jako literackie Szewcy S. I. Witkiewicz 92 Opowiadania T. Borowski; Inny świat G. Herling − Grudziński Totalitaryzm Folwark zwierzęcy G. Orwell fragmentów Rozmów z katem Moczarskiego, Campo di Fiori Miłosza - odczytuje wiersz Miłosza jako utwór o samotności ginących oraz o roli poezji i poety - omawia literackie świadectwa Holocaustu - ustala najważniejsze tematy i problemy książki H. Krall - podaje przykłady utworów należących do literatury faktu - wyjaśnia pojęcia: literatura faktu, dokument, reportaż - zna treść wybranych opowiadań (np. Proszę państwa do gazu, Pożegnanie z Marią, Dzień na Harmenzach, U nas w Auschwitzu, Ludzie, którzy szli, Bitwa pod Grunwaldem) oraz treść powieści Grudzińskiego - odtwarza portret człowieka zlagrowanego i złagrowanego - analizuje sposoby opisu życia w obozie, podaje przykłady opisu behawioralnego - rozumie pojęcia: totalitaryzm, literatura łagrowa, lagrowa, stalinizm, opis behawioralny - czyta ze zrozumieniem fragmenty tekstów: Korzenie totalitaryzmu H. Arendt, Ucieczka od wolności E. Fromma - przedstawia najważniejsze twierdzenia - zna fragmenty Folwarku zwierzęcego Orwella - wskazuje i analizuje przykłady nowomowy - przedstawia skutki posługiwania się nowomową - wyjaśnia pojęcia: totalitaryzm, antyutopia, nowomowa 93 świadectwa i analizy Holocaustu - odwołuje się do innych dzieł literackich i filmowych podejmujących temat zagłady Żydów - przedstawia funkcjonowanie obozów i procesy przystosowania się do życia w obozie (zacieranie się granicy między katem a ofiarą) - określa konstrukcję narratora, analizuje sposób prowadzenia narracji - omawia budowę utworu Grudzińskiego - dokonuje interpretacji porównawczej utworów Grudzińskiego i Borowskiego - wypowiada się na temat: Borowski – nihilista czy moralista? - wyjaśnia, dlaczego opowiadania Borowskiego wzbudzały kontrowersje wśród czytelników - wyjaśnia, na czym polega mechanizm ucieczki od wolności - omawia i interpretuje określenia: wolność pozytywna i negatywna, banalność zła - określa przyczyny rodzenia się totalitaryzmu - przedstawia – odwołując się do przykładów – cechy i cele nowomowy, określa zasady jej funkcjonowania - definiuje totalitaryzm Rok 1984 G. Orwell - zna treść powieści - wskazuje szczegółowe zagadnienia interpretacyjne - zna i wyjaśnia pojęcia: manipulacja, indoktrynacja, uniformizacja - wie, w jakich okolicznościach rozwijała się literatura polska po wojnie - przedstawia sytuację literatury i twórców w kraju i na emigracji - umiejscawia poszczególne ugrupowania literackie - podaje przykłady utworów zaangażowanych - wypowiada się na temat funkcjonowania cenzury - wyjaśnia pojęcia: socrealizm, emigracja zewnętrzna i wewnętrzna T. Różewicz - zna wybrane wiersze poety (w tym Ocalony, Lament, Drzewo, Cierń, bajka, W świetle lamp filujących) - określa tematy jego wierszy - wyjaśnia, dlaczego poezję Różewicza określano mianem antypoezji (na czym polegało uproszczenie wiersza) - wskazuje cechy poezji Różewicza Dżuma - zna treść utworu i fragmenty Mitu Syzyfa A. Camus - streszcza powieść - charakteryzuje bohaterów i omawia ich stosunek do zarazy - wie, co to jest egzystencjalizm - wymienia przedstawicieli egzystencjalizmu w literaturze i filozofii - wypowiada się na temat: Dżuma – powieść parabola Jan Twardowski - zna wybrane wiersze autora (np. Wigilia; Mrówko, ważko, biedronko; Oda do rozpaczy) - wypowiada się na temat franciszkanizmu w poezji ks. Twardowskiego Polska literatura powojenna 94 - interpretuje utwór Orwella jako powieść polityczną i antyutopię - omawia zagadnienie utopii i antyutopii w literaturze - przedstawia funkcjonowanie nowomowy w utworze Orwella - wypowiada się na temat niezależności sztuki i jej politycznego zaangażowania, podaje przykłady - przedstawia cechy i tematy sztuki socrealizmu - omawia okoliczności, w jakich rozwijała się literatura polska w latach 40. i 50. - charakteryzuje język poetycki Różewicza - wypowiada się na tematy: Poezja po Oświęcimiu – propozycja Różewicza, Poetycka diagnoza współczesności - interpretuje wiersze - omawia założenia egzystencjalizmu jako kierunku filozoficznego - wyjaśnia, dlaczego Syzyf stał się bohaterem egzystencjalistów - interpretuje powieść, odwołując się do filozofii egzystencjalizmu - zna i stosuje pojęcia: byt w sobie, byt dla siebie, egzystencja i esencja - określa cechy liryki poezji ks. Twardowskiego - analizuje i interpretuje wiersze klasycyzm XX wieku Antyestetyzm turpizm Teatr współczesny Miron Białoszewski - rozpoznaje wiersze należące do poezji religijnej - wskazuje utwory współczesnych poetów i pisarzy podejmujące wątki religijne i metafizyczne - rozpoznaje różne odmiany klasycyzmu XX wieku – omawia zjawisko, odwołując się do wierszy np. L. Staffa Wysokie drzewa, Z. Herberta Dlaczego klasycy - definiuje pojęcia klasycyzm, klasyk, klasyczny - wyjaśnia określenie poeta kultury - wyjaśnia pojęcia: antyestetyzm, turpizm - rozpoznaje te zjawiska w literaturze i sztuce współczesnej - charakteryzuje zjawisko antyestetyzmu w literaturze i sztuce, odwołując się do przykładów - zna Kartotekę T. Różewicza i Tango S. Mrożka - zna Wizytę starszej pani F. Durrenmatta - określa rolę sensacyjnej fabuły w dramacie - analizuje sposób przedstawienia głównej bohaterki i jej świty (klownada i jej funkcje) - wskazuje i wyjaśnia nawiązania do konwencji teatralnych i konkretnych utworów dramatycznych - określa czas, przestrzeń, konstrukcję akcji i bohatera w dramacie Różewicza - uzasadnia twierdzenie, że Kartoteka to kolaż tekstów - streszcza Tango i wskazuje kierunki jego interpretacji - charakteryzuje bohaterów dramatu Mrożka - wymienia twórców teatru absurdu i ich utwory - wyjaśnia pojęcia: dramat, teatr absurdu - zna wybrane wiersze Białoszewskiego (np. Podłogo, błogosław, Szare eminencje zachwytu, Tłumaczenie się z twórczości, Pociągola, wywód jestem`uitd.) - rozpoznaje i analizuje eksperymenty językowe w poezji Białoszewskiego (neologizmy, kontaminacje, rozbijanie słów, słowa niekompletne) 95 - charakteryzuje różne odmiany dwudziestowiecznego klasycyzmu - omawia funkcjonowanie terminu klasycyzm w odniesieniu do literatury współczesnej - wyjaśnia istotę i przyczyny sporu o turpizm - omawia zjawisko antyestetyzmu w szyuce XX wieku - wypowiada się na temat: turpizm a ekspresjonizm – estetyka krzyku - interpretuje dramat Durrenmatta - interpretuje dramat Różewicza jako współczesny moralitet i wewnętrzny teatr jaźni - odczytuje Tango jako dramat rodzinny i polityczny - przedstawia cechy teatru absurdu, odwołując się do przykładów - omawia zjawisko groteski w utworze - analizuje i interpretuje wiersze Białoszewskiego - określa przyczyny nieufności poety wobec języka - omawia charakterystyczne cechy poezji Białoszewskiego - wypowiada się na temat: Białoszewski o sobie, o tworzeniu i o świecie - wyjaśnia znaczenie i funkcjonowanie pojęcia: poezja Stanisław Barańczak - wypowiada się na temat: rola przedmiotu w wierszach Białoszewskiegoi, uzasadnia swe stwierdzenia, odwołując się do przykładów - zna pojęcie: poezja lingwistyczna8i - zna wybrane wiersze Barańczaka (np. Co jest grane, daję ci słowo, że nie ma mowy, Widokówka z tego świata); rozpoznaje i wyjaśnia zjawisko deleskykalizacji związków frazeologicznych w poezji Barańczaka - określa tematykę wierszy; zna i stosuje termin: Nowa Fala (pokolenie `68, pokolenie `70) Mała apokalipsa T. Konwicki - wyjaśnia funkcjonowanie dwóch obiegów wydawniczych - podaje przykłady utworów opisujących rzeczywistość PRL-u - zna fragmenty Małej apokalipsy Konwickiego - dokonuje analizy stylu powieści - interpretuje tytuł - wskazuje i omawia groteskowe przetwarzanie rzeczywistości PRL-u w utworze Konwickiego Zbigniew Herbert - zna wybrane wiersze Herberta (np. Przesłanie Pana Cogito, Tren Fortynbrasa, Potęga smaku, Dlaczego klasycy, Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz) - wskazuje cechy i tematy poezji Herberta - rozpoznaje kulturowe i literackie odwołania w utworach Herberta - charakteryzuje postać pana Cogito - wyjaśnia pojęcie: liryka roli Wisława - zna wybrane wiersze poetki, np. Dwie małpy Breugla, Nic Szymborska darowane, Recenzja z nienapisanego wiersza) - wskazuje cechy i tematy liryki Szymborskiej - analizuje i opisuje cechy jej języka poetyckiego 96 lingwistycznai - wypowiada się na temat: nobilitacja przedmiotu w sztuce współczesnej - przedstawia argumenty uzasadniające twierdzenie, że poezja Nowej Fali obnażała nadużycia językowe - wskazuje przykłady wykorzystywania języka publicystyki, polszczyzny urzędowej i potocznej jako źródeł inspiracji poetyckiej - analizuje i interpretuje wiersze Barańczaka z różnych okresów jego twórczości - omawia działalność przekładową Barańczaka - charakteryzuje życie literackie w Polsce lat 70. i 80. - wypowiada się na temat wolności słowa - interpretuje powieść Konwickiego - wyjaśnia, dlaczego w odniesieniu do Herberta używa się określenia poeta kultury - interpretuje wiersze - omawia cechy języka Herberta - interpretuje wiersze Szymborskiej - omawia zagadnienia i tematy liryki Szymborskiej, odwołując się do przykładów - wskazuje i wyjaśnia konteksty filozoficzne i kulturowe Czesław Miłosz - zna wybrane wiersze Miłosza (np. Roki, Campo di Fiori, - wyjaśnia, na czym polegają antynomie poezji Miłosza Poeta, Co było wielkie, Po) - interpretuje wiersze - wypowiada się na temat roli poety i poezji w ujęciu - określa miejsce poety w polskiej literaturze XX wieku Miłosza - porównuje stanowisko Miłosza i Różewicza dotyczące poezji - wskazuje tematy i zagadnienia szczególnie ważne w i poety poezji Miłosza Literatura sience - zna Kongres futurologiczny S. Lema - interpretuje opowiadanie jako utopię i antyutopię - fiction - omawia wizję rozwoju cywilizacji wpisaną w utwór Lema - wskazuje wątki filozoficzne w utworze Lema - analizuje konstrukcję świata przedstawionego - określa cechy prozy fantastycznonaukowej - wyjaśnia pojęcie: literatura sience-fiction Literatura - rozpoznaje cechy literatury i sztuki postmodernistycznej - omawia najważniejsze tendencje w literaturze i sztuce postmodernizmu - wskazuje tendencje w literaturze i sztuce postmodernizmu postmodernizmu - wyjaśnia pojęcia: postmodernizm, ponowoczesność - wypowiada się na temat: postmodernizm a modernizm KSZTAŁCENIE KULTUROWE - zna przynajmniej jedną teatralną realizację dramatu - omawia symbol, metaforę i groteskę w teatrze współczesnego - ocenia koncepcje reżyserskie - wyjaśnia, na czym polega polisemiczność sztuki teatru - wypowiada się na temat współczesnego życia teatralnego - wypowiada się na temat spektaklu, ocenia reżyserię, scenografię, muzykę - pisze recenzję ze spektaklu - wskazuje nowe zjawiska w teatrze XX wieku - wyjaśnia, co to jest performance, happening - widział przynajmniej jedną filmową adaptację lektur - wypowiada się na temat adaptacji filmowych kl. III - interpretuje dzieło filmowe - wie, co to jest adaptacja - zna pojęcia kinomoralnego niepokoju, Nowa Fala, szkoła - wyjaśnia odrębność języka literatury i filmu polska - wskazuje zabiegi adaptacyjne m.in. redukcję wątków, - przedstawia najważniejsze etapy rozwoju sztuki filmowej przestawienie elementów, wymianę lub odrzucenie elementów fabuły - wymienia najważniejsze gatunki filmowe i najwybitniejszych twórców kina 97 - pisze recenzje filmowe - określa najważniejsze cechy kultury masowej - wskazuje i nazywa zjawiska popkultury - rozpoznaje w różnych tekstach kultury masowej odwołania do mitów i tradycji kultury - wyjaśnia pojęcia kicz, popkultura, kultura masowa - charakteryzuje kulturę masową, omawia jej genezę i określa cechy - wyjaśnia pojęcia: pop-art., asamblaż - bierze udział w życiu kulturalnym regionu KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE - wyjaśnia, co to jest znak, znak językowy - charakteryzuje język jako system znaków - podaje przykłady znaków naturalnych i konwencjonalnych - określa funkcje wypowiedzi - omawia cechy znaku - definiuje pojęcia: semiotyka, znak konwencjonalny, znak - wie, co to jest akt komunikacji i jakie są jego składniki naturalny - wymienia funkcje tekstów językowych i rozpoznaje je w określonych wypowiedziach - tworzy teksty o różnych funkcjach - zna pojęcie semiotyka - wyjaśnia, co to jest perswazja językowa, manipulacja - określa cechy perswazji językowa - określa mechanizmy manipulacji językowej - podaje przykłady manipulacji językowej - omawia cechy tekstów politycznych - wskazuje cechy języka polityki i propagandy - dokonuje analizy językowej reklamy, wyjaśnia na ich przykładzie funkcję perswazyjną - wskazuje funkcje reklamy - wie, co to jest slogan reklamowy i wyjaśnia jego funkcje - wyjaśnia pojęcia homonimia i polisemia, podaje przykłady - omawia zagadnienie niejednoznaczności wypowiedzi, - wskazuje przyczyny powstawania homonimów wskazuje jego przyczyny i konsekwencje - przedstawia – odwołując się do tekstów – znaczenie kontekstów - omawia zjawisko zamierzonej niejednoznaczności wypowiedzi - wskazuje najczęstsze błędy powodujące niejednoznaczność wypowiedzi, w tym błędy składniowe 98 - rozpoznaje zabiegi parodystyczne i określa ich funkcje - opisuje parodię jako rodzaj stylizacji - zna pojęcia: pastisz, persyflaż, parafraza i trawestacja - podaje przykłady kalamburów, paronomazji, anagramów - wyjaśnia pojęcie gry językowej - rozpoznaje i poprawia błędy frazeologiczne - wskazuje gry związkami frazeologicznymi w poezji - wymienia główne tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny ( dążenie do ujednolicenia języka, ekonomizacji środków językowych, ścisłości i precyzji, uzupełniania systemu językowego) - omawia sposoby komunikowania się przez Internet - wskazuje cechy języka w Internecie - zna pojęcia hipertekst, cyberprzestrzeń - sporządza notatki z lektury - pisze komentarze - wykonuje różna operacje tekstotwórcze: skraca, rozwija, parafrazuje - wyjaśnia funkcje motta i cytatów - poprawnie wprowadza cytaty do wypowiedzi - zna cechy gatunkowe eseju - nadaje tytuły tekstom - tworzy rozprawki, recenzje, reportaże i felietony - zna zasady dyskusji i negocjacji - referuje poglądy innych - argumentuje odwołując się do doświadczenia, wiedzy i emocji - komentuje i ocenia - zna zasady przygotowywania i wygłaszania wystąpień publicznych (przemówienie, wykład, sprawozdanie) - czyta ze zrozumieniem teksty literackie, publicystyczne i użytkowe 99 - definiuje pojęcie parodii - analizuje i interpretuje zabawy słowem − rozbijanie słów, kontaminacje, neologizmy i neosemantyzmy - omawia czynniki wpływające na rozwój języka - opisuje poszczególne tendencje rozwojowe - omawia na przykładach język Internetu - definiuje pojęcia - tworzy eseje - omawia najważniejsze cechy eseju - parafrazuje, cytuje opinie innych - tworzy wypowiedzi polemiczne - bierze udział w dyskusji - wygłasza referat - rozpoznaje zasadę kompozycyjną tekstu i jej funkcje - rozpoznaje charakterystyczne cechy stylu i języka tekstu, nazywa środki językowe i ich funkcje - odtwarza informacje sformułowane wprost, przetwarza informacje (porządkuje, hierarchizuje, oddziela informacje od opinii, streszcza) - zadaje pytania do tekstu SAMOKSZTAŁCENIE - korzysta z tekstów popularnonaukowych i naukowych - korzysta z tekstów popularnonaukowych i naukowych -korzysta z różnych źródeł informacji (np. zbiory biblioteczne, Internet) - korzysta z przypisów, spisu treści, indeksów - tworzy wypisy, wyciągi - zbiera i selekcjonuje materiały - korzysta z materiałów źródłowych - sporządza bibliografię - tworzy konspekt referatu II Formy aktywności ucznia podlegające ocenianiu: waga 5: sprawdziany, testy, prace klasowe i inne prace zapowiedziane przynajmniej z tygodniowym wyprzedzeniem, konkursy – awans do następnego etapu (minimum 2 oceny) waga 3: kartkówki, odpowiedzi ustne, prace stylistyczne pisane w domu, projekty, prezentacje (minimum 3 oceny) waga 1: prace domowe, aktywność, nieprzygotowania, prace dodatkowe (minimum 1 ocena) III Zasady ustalania oceny ze znakami „ +” i „ – „: Uwzględnia się „+” i „-„ przy ocenie, waga oceny np.: 3+ równa się 3,5, a oceny 3 – równa się 2,75. IV Ustalenia dodatkowe: Praca klasowa jest zapowiedziana z tygodniowym wyprzedzeniem, a nauczyciel informuje uczniów o zakresie obowiązującego materiału. 100 Kartkówki obejmują materiał najwyżej z trzech ostatnich lekcji. Uczeń ma prawo zgłosić w ciągu semestru dwa nieprzygotowania, które obejmują: brak zadania domowego, odpowiedź, kartkówkę (tylko wtedy, gdy jest niezapowiedziana) oraz brak zeszytu przedmiotowego, ćwiczeń lub podręcznika. Nieprzygotowanie należy zgłosić do nauczyciela na początku lekcji osobiście lub przez dyżurnego. Uczeń ma obowiązek systematycznego prowadzenia zeszytu przedmiotowego i (jeśli jest wymagany) zeszytu ćwiczeń. W przypadku dłuższej nieobecności, uczeń ma prawo skorzystać z możliwości uzyskania dodatkowego terminu na uzupełnienie zeszytu przedmiotowego i zeszytu ćwiczeń oraz braków w wiadomościach (długość terminu ustala z nauczycielem). Jeśli uczeń nie mógł napisać sprawdzianu z klasą, ustala termin z nauczycielem przedmiotu (maksymalnie do dwóch tygodni), jeśli tego nie uczyni, stosuje się warunki zapisane w WSO. V Formy prac klasowych i kryteria ich oceny Kryteria oceny wypracowania maturalnego z języka polskiego TREŚĆ - ocena rozwinięcia tematu w wypracowaniu maturalnym Za tę część możesz uzyskać 25 punktów. Sprawdza się tu umiejętność analizy i interpretacji tekstu literackiego, czytania ze zrozumieniem oraz pisania wypracowania (rozprawka, esej). KOMPOZYCJA wypracowania maturalnego (maksymalnie 5 punktów) Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu. − podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym, 5 − uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części, 3 − wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna. 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. STYL wypracowania maturalnego (maksymalnie 5 punktów) 101 − jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka, 5 − zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka, 3 − na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe. 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. JĘZYK wypracowania maturalnego (maksymalnie 12 punktów) − język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeologia i fleksja, 12 − język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja, 9 − język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne składnia, słownictwo i frazeologia, 6 − język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, słownikowych, frazeologicznych i fleksyjnych, 3 − język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów składniowych, słownikowych i frazeologicznych. 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. ZAPIS wypracowania maturalnego (maksymalnie 3 punkty) − bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy); 3 − poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja; 2 − poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo różnych błędów). 1 Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów. SZCZEGÓLNE WALORY wypracowania maturalnego od 0 do 4 punktów VI Warunki poprawy oceny uczeń ma możliwość poprawy oceny niedostatecznej otrzymanej ze sprawdzianu w ciągu 2 tygodni od oddania prac przez nauczyciela, oceny z kartkówek nie podlegają poprawie, w dzienniku odnotowuje się obie oceny, stosując kreskę ukośną pomiędzy ocenami, a do arkusza kalkulacyjnego wpisuje się średnią arytmetyczną uzyskanych ocen, np. 2 poprawiono na 4, czyli 2+4=6 6:2=3, uczeń, który w wyniku klasyfikacji semestralnej otrzymał ocenę niedostateczną nie ma obowiązku zaliczenia zaległego materiału. 102 VII Sposoby gromadzenia i przechowywania informacji o uczniu: informacje o osiągnięciach ucznia są odnotowywane w dzienniku lekcyjnym i dziennikuinternetowym, na wniosek ucznia lub rodziców ( opiekunów prawnych) nauczyciel uzasadnia ustalona ocenę, prace pisemne uczniów są przechowywane do końca roku szkolnego, tj. do 31.08. VIII Ustalanie ocen semestralnych: Oceny semestralne ustala się na podstawie średniej ważonej zgodnie z przyjętymi kryteriami, które znajdują się w WSO. 103
