POJĘCIA OGÓLNE
advertisement
Wybrane zagadnienia prawa finansowego Wydawnictwo umcs.net.pl Lublin 2008 Opracowano na podstawie: - notatek z wykładów prof. Wandy Wójtowicz, - notatek z ćwiczeń mgr Katarzyny Wojewody-Buraczyńskiej, - podręcznika do prawa finasowego „Zarys finansów publicznych i prawa finansowego” pod redakcją W. Wójtowicz- wydania 2005 i 2008, - aktów prawnych, źródeł internetowych. Autor niniejszego skryptu nie bierze na siebie odpowiedzialności za jego wartość merytoryczną. POJĘCIA OGÓLNE 1. POJĘCIA: GOSPODARKA FINANSOWA, FINANSE PUBLICZNE, PUBLICZNA DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA, SYSTEM FINANSÓW PUBLICZNYCH. Gospodarka finansowa jest określana jako proces, który obejmuje nie tylko samo gromadzenia i wydatkowanie środków pieniężnych przez podmioty prawa publicznego, ale także całokształt różnych czynności prawnych i organizacyjnych, które służą temu procesowi. Można więc przyjąć, iż określenie „gospodarka finansowa” odnosi się do działalności finansowej prowadzonej przez podmioty prawa publicznego i w gruncie rzeczy pokrywa sięa przynajmniej jest zbliżone- z pojęciem publicznej działalności finansowej. Pojęcie finansów publicznych jest definiowane niejednolicie. Jedna grupa definicji eksponuje element ekonomiczny, uzupełniając go elementem prawnym. W tym ujęciu finansami publicznymi są zarówno zasoby publicznych środków pieniężnych(element ekonomiczny), jak i różne operacje dokonywane takimi środkami, a także wszelkie normy prawne regulujące takie operacje(element prawny). Druga grupa definicji jako pierwszy wysuwa element prawny- w tym ujęciu finanse publiczne to w istocie gałąź prawa regulująca funkcjonowanie finansów publicznych. System finansów publicznych jest trzonem systemu finansowego. Może przybierać postać systemu finansowego państwa lub systemu finansowego jednostek samorządu terytorialnego. Nie wchodzą w skład systemu finansowego systemy finansowe różnych podmiotów niebędących jednostkami sektora finansów publicznych. Można zaryzykować pogląd, że w dużym uproszczeniu gospodarka finansowa, publiczna działalność finansowa i finanse publiczne to to samo. 2. DEFINICJA PUBLICZNEJ DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ I JEJ ELEMENTY SKŁADOWE. Patrz pytanie nr 1. 3. FUNKCJE PUBLICZNEJ DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ. - fiskalna, - stymulacyjna(bodźcowa), - redystrybucyjna(rozdzielcza), - informacyjno-kontrolna. 1 4. FUNKCJA STYMULACYJNA PUBLICZNEJ DZIAŁALNOŚCI FINANSOWEJ I JEJ ELEMENTY. Polega ona na oddziaływaniu na poszczególne podmioty(np. ludność, przedsiębiorców) za pomocą obietnic korzyści finansowych(np. ulgi podatkowe) lub zagrożeń dolegliwościami finansowymi (np. restrykcyjne opodatkowanie dochodów osób fizycznych ze źródeł nieujawnionych), które są zawarte w różnych rozwiązaniach prawno-finansowych. Rozwiązania te(czyli instytucje prawno-finansowe) pełnią rolę bodźców prawno-finansowych, skierowanych do konkretnych grup adresatów. Funkcja ta ma duże znaczenie w gospodarce rynkowej, małe- w centralnie sterowanej. 5. POJĘCIE BODŹCÓW PRAWNO-FINANSOWYCH. Bodźce prawno-finansowe to wszelkie rozwiązania prawno-finansowe, które za pośrednictwem obietnicy korzyści finansowej lub poprzez zagrożenie sankcją finansową mają wywoływać skutek w postaci nasilenia zjawisk korzystnych i hamowania zjawisk niekorzystnych. 6. KLASYFIKACJA BODŹCÓW PRAWNO-FINANSOWYCH. 1) - pozytywne(pubudzające), - negatywne(hamujące), - pozytywno-negatywne; 2) - intensyfikujące, - sterujące(zachęcają do dokonania określonego wyboru); 3) ze względu na instytucje prawno-finansowe: - podatkowe, - cenowe, - ubezpieczeniowe; 4) ze względu na sposób powstania: - zamierzone, - niezamierzone. 7. WARUNKI SKUTECZNEGO FUNKCJONOWANIA BODŹCÓW PRAWNOFINASNOWYCH(WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE). Wewnętrzne(cechy tkwiące w samym bodźcu): - stabilność bodźca(bodziec powinien funkcjonować na tyle długo, aby adresat miał pewność, iż spotka go nagroda lub kara finansowa), - stabilność bazy bodźcowej(baza bodźcowa- moment, od którego zaczyna działać bodziec), - siła bodźca(korzyść lub dolegliwość powinna być odczuwalna dla adresata, czyli bodziec powinien osiągnąć prób bodźcowy- minimum korzyści/dolegliwości finansowej odczuwalnej dla adresata), - realność bodźca(powinien być możliwy do zrealizowania dla adresata), - progresywność bodźca(kara lub nagroda finansowa wzrasta w miarę wzmożonego wysiłku), - bezlimitowość(ściśle związana z progresywnością), - prostota bodźca(zrozumiałość dla adresata), - szybkość działania(odstęp bodźca od zachowania nie powinien być duży), - bezkonfliktowość(konfliktowość zachodzi wtedy, gdy na danym odcinku istnieją co najmniej 2 bodźce, z których jeden jest tak silny, że zagłusza działanie pozostałych, ale teoretycznie jest możliwe jednoczesne zrealizowanie wszystkich bodźców). Zewnętrzne(okoliczności, w jakich bodziec funkcjonuje): - stabilność prawa, - rygorystyczne i konsekwentne przestrzeganie przepisów(zarówno ze strony państwa, jak i obywateli), - stan gospodarki, - model zarządzania w państwie, - należyty stopień przygotowania adresatów. 8. NIEPRAWIDŁOWOŚCI W DZIAŁANIU SYSTEMU BODŹCOWEGO. - konfliktowość, - sprzeczność(na danym odcinku istnieją 2 bodźce, ale jeden wyklucza działanie drugiego- nie jest możliwa realizacja jednoczesna obu), - naturalizacja(inaczej neutralizacja: przyzwyczajanie się do bodźca), - obojętnienie na odcinkach niebodźcowanych, - pojawienie się bodźców szkodliwych, czyli antybodźców. 2 9. PODSTAWOWE POJĘCIA USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH. - sektor finansów publicznych, - środki publiczne, - wydatki publiczne, - rozchody publiczne, - deficyt sektora finansów publicznych, - nadwyżka sektora finansów publicznych, - państwowy dług publiczny 10. POJĘCIE SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH. 6 grup sektora finansów publicznych: 1) organy władzy publicznej, 2) publiczne placówki naukowe i kulturalne, 3) imiennie wskazane podmioty działające w zakresie ochrony zdrowia i ubezpieczeń, np. ZUS, KRUS, ZOZ-y, 4) państwowe i samorządowe osoby prawne wykonujące zadania publiczne, 5) fundusze celowe, 6) jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych. 3 podsektory: 1) rządowy, 2) samorządowy, 3) ubezpieczeń społecznych. 11. ŚRODKI PUBLICZNE I ICH LEGALNA KLASYFIKACJA. Środki publiczne wg ustawy: - dochody publiczne, - przychody publiczne, - środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi. 12. DOCHODY PUBLICZNE W UJĘCIU USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH I W UJĘCIU DOKTRYNY. Wg doktryny dochody publiczne to to samo, co środki publiczne. Wg ustawy- to ta część środków publicznych, która pochodzi z operacji o charakterze bezzwrotnym: - daniny publiczne, - inne dochody o bardzo zróżnicowanym charakterze, np. dochody z mienia. 13. POJĘCIE DOCHODÓW PUBLICZNYCH I PRZYCHODÓW PUBLICZNYCH. W kwestii dochodów publicznych patrz pytanie nr 12. Przychody publiczne- środki pochodzące z operacji o charakterze zwrotnym: - otrzymane kredyty i pożyczki, - środki ze sprzedaży papierów wartościowych, - środki ze spłaconych pożyczek, - środki pochodzące z prywatyzacji(zdaniem mgr Wojewody ta grupa jest tu zaliczona niewłaściwie). 14. TEORETYCZNA KLASYFIKACJA DOCHODÓW PUBLICZNYCH(RÓŻNE KRYTERIA PODZIAŁU). 1) ze względu na podmioty, od których są pobierane: - od osób fizycznych, - od osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej; 2) ze względu na rodzaj budżetu, do którego są odprowadzane: - dochody budżetu państwa, - dochody budżetów samorządowych; 3) wg funkcji dochodów: - zasadnicze, - uboczne; 4) wg kryterium ostatecznego pobrania dochodów: - bezzwrotne, - zwrotne; 5) wg kryterium wzajemności świadczenia ze strony podmiotu publicznego: - odpłatne, 3 6) 7) 8) 9) 10) 11) - nieodpłatne; ze względu na możliwość egzekwowania dochodów: przymusowe, dobrowolne; ze względu na to, czy obowiązujące przepisy nakazują pobieranie jakiegoś dochodu: obligatoryjne, fakultatywne; ze względu na okoliczność ich pobierania: zwyczajne, nadzwyczajne(np. podatek od nadzwyczajnego wzbogacenia wojennego); ze względu na „ciągłość” pobierania: pobierane w sposób powtarzający się, pobierane sporadycznie; wg kryterium dochodów własnych i zasilających(zewnętrznych): własne(są określone jako własne w przepisach), zasilające(dotacje i subwencje); wg kryterium pochodzenia: pochodzące z kraju, pochodzące z zagranicy. PRAWO BUDŻETOWE 15. PLANY FINANSOWE I ICH RODZAJE. Plan finansowy określa w pieniądzu źródła zadań rzeczowych. Rodzaje planów: - analityczne(przewidują zjawiska na podstawie dotychczasowego przebiegu), - dyrektywne(stanowią normę postępowania dla wykonawcy planu). 16. POJĘCIE BUDŻETU PAŃSTWA JAKO PLANU FINANSOWEGO. Budżet to podstawowy plan finansowy państwa mający charakter dyrektywny, uchwalony na z góry określony okres w specjalnym trybie. Zawiera on z jednej strony wielkości i tytuły bezzwrotnych z zasady dochodów, a z drugiej- wielkości i tytuły także bezzwrotnych wydatków na cele publiczne. Budżet jest planem jednostronnie dyrektywnym(po stronie wydatków). 17. BUDŻETY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO JAKO PLANY FINANSOWE, TRYB UCHWALANIA. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 118-121. 18. USTAWA BUDŻETOWA A BUDŻET PAŃSTWA. Pojęcia budżetu i ustawy budżetowej nie są tożsame. Zgodnie z Konstytucją RP i Ustawą o finansach publicznych budżet państwa na konkretny rok budżetowy jest uchwalany przez Sejm w formie ustawy budżetowej. 19. DEFINICJA BUDŻETU: NA SZCZEBLU PAŃSTWA I NA SZCZEBLU SAMORZĄDU. Patrz pytanie nr 16. 20. POJĘCIE ZASAD BUDŻETOWYCH. Zasady budżetowe można rozumieć dwojako: 1) jako postulaty doktryny kierowane pod adresem budżetu, 2) jako cechy charakterystyczne budżetu. 21. ZASADA ZUPEŁNOŚCI(POWSZECHNOŚCI) BUDŻETU I JEJ PRZESTRZEGANIE. Zasada ta jest doktrynalnym postulatem, aby do budżetu z jednej strony trafiały wszystkie dochody publiczne, a z drugiej- z tych budżetów były pokrywane wszelkie wydatki na cele publiczne. W myśl zasady powszechności nie powinny funkcjonować żadne formy tzw. publicznej gospodarki pozabudżetowej. Tworzenie różnego rodzaju funduszy celowych, z których mogą być pokrywane określone wydatki o charakterze publicznym, stanowi przełamanie zasady zupełności budżetu. Zasada zupełności budżetu jest przestrzegana w formie tzw. budżetowania brutto właściwego dla jednostek budżetowych. Jednostki te wszelkie uzyskiwane dochody odprowadzają do budżetu a wszystkie ich wydatki są pokrywane z budżetu. 4 22. BUDŻETOWANIE- POJĘCIE I FORMY(NETTO I BRUTTO). ? 23. ZASADA JEDNOŚCI BUDŻETU. Zasada jedności budżetu może być rozpatrywana zarówno od strony formalnej, jak i materialnej(merytorycznej). Respektowanie tej zasady od strony formalnej oznacza, że wszystkie dochody i wydatki budżetowe są ujęte w jednym akcie prawnym- np. w jednej ustawie budżetowej. Zachowanie tej zasady oznacza jednoczesne uchwalanie budżetów jednostkowych i zbiorczych. Sytuacja taka miała miejsce w PRL. Na system budżetowy składały się zarówno jednostkowe budżety poszczególnych rad narodowych(np. gminnych, wojewódzkich) oraz jednostkowy budżet centralny, jak i zbiorcze budżety województw oraz zbiorczy budżet państwa. Zbiorczy budżet państwa składał się z jednostkowego budżetu centralnego(obejmował on dochody i wydatki naczelnych organów władzy i administracji, sądownictwa oraz innych centralnych urzędów i podmiotów imiennie wskazanych) i zbiorczych budżetów województw. Te budżety z kolei składały się z jednostkowego budżetu wojewódzkiej rady narodowej i jednostkowych budżetów gminnych i miejskich w ramach danego województwa. Po przywróceniu w Polsce organizacji samorządu terytorialnego zasada jedności formalnej budżetu nie ma już zastosowania. Obok budżetu państwa istnieją odrębne budżety samorządowe na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego. Są one uchwalane odrębnie dla każdej jednostki samorządu. Każdy z nich jest niezależny od pozostałych, nie tworzą też struktury hierarchicznej. Zasada jedności merytorycznej(materialnej) zwana popularnie zasadą wspólnego kotła to rozwiązanie prawne polegające na tym, że środki publiczne wpływające do budżetu stanowią w nim jeden wspólny fundusz przeznaczony na różne wydatki publiczne. Rozwiązanie takie sprzyja bardziej racjonalnej gospodarce, zwłaszcza gdy szczupłość zgromadzonych środków nie pozwala na realizację wszystkich zaplanowanych wydatków. Można wówczas- oczywiście z zachowaniem procedur budżetowych- ograniczyć wydatki budżetowe poprzez rezygnację z tych o najmniej istotnym znaczeniu. Odstępstwem od zasady merytorycznej jedności może być tzw. wewnętrzne funduszowanie budżetowe, czyli przeznaczanie środków pochodzących ze ściśle określonych źródeł na ściśle wskazane wydatki, np. wpływów z ceł na finansowanie nauki. Osiągnięcie niższych od zaplanowanych wpływów z określonego źródła powodowałoby automatycznie niemożność realizacji nawet najistotniejszych dla funkcjonowania państwa wydatków finansowanych z tego źródła. 24. ZASADA RÓWNOWAGI BUDŻETOWEJ I JEJ ZNACZENIE DLA GOSPODARKI. Zasadę równowagi budżetowej można ogólnie określić jako postulat zachowania wielkości wydatków budżetowych państwa do poziomu jego dochodów. Teoretycznie więc zasadę tę narusza uchwalenie zarówno budżetu z nadwyżką, jak i z deficytem budżetowym. Zasada równowagi budżetowej, traktowana w XVIII i XIX wieku jako warunek pomyślnego rozwoju państwa, jest współcześnie postrzegana znacznie bardziej liberalnie. Większość ekonomistów nie traktuje już naruszenia równowagi budżetowej jako czynnika zwiastującego kryzys finansów publicznych. Dopuszcza się obecnie uchwalanie budżetów z tzw. bezpiecznym- ściśle kontrolowanymdeficytem. 25. ZASADA SZCZEGÓŁOWOŚCI BUDŻETU I JEJ KSZTAŁT NA SZCZEBLU BUDŻETU PAŃSTWA I BUDŻETU SAMORZĄDU. Zasada szczegółowości budżetu ma istotne znaczenie zarówno ze względu na zapewnienie racjonalnej gospodarki budżetowej, respektowanie ogólnych nadrzędnych zasad jawności i przejrzystości finansów publicznych, jak i ustrojowe wymagania demokratycznego państwa. Szczegółowość budżetu ma swój wyraz w klasyfikacji budżetowej, która pozwala na uchwalanie budżetu nie tylko w ogólnych, globalnych kwotach dochodów i wydatków budżetowych, ale z podaniem kwot szczegółowych- zarówno poszczególnych rodzajów dochodów, jak i wydatków. Szczegółowa klasyfikacja budżetowa jest traktowana jako czynnik sprzyjający demokracji, gdyż umożliwia parlamentowi(analogicznie- samorządowym organom stanowiącym) kontrolę procesu rozdysponowania środków publicznych. Pozwala także na bardziej racjonalne- z zachowaniem kryteriów ekonomicznych- gospodarowanie tymi środkami. 26. KLASYFIKACJA BUDŻETOWA NA OBU SZCZEBLACH. Klasyfikację budżetową można określić jako prawnie ustalone zasady grupowania(a także podziału) dochodów i wydatków budżetowych. Może się opierać na różnych kryteriach: podmiotowym(wykonawcy budżetu), przedmiotowym(rodzaje dochodów i przeznaczenie wydatków), związanym z realizacją różnych funkcji w ramach gospodarki budżetowej, a także stanowiącym kombinację wskazanych kryteriów. Budżet państwa składa się z: - części, - działów, - rozdziałów, - paragrafów. 5 Podział budżetu na części ma przede wszystkim charakter podmiotowy. Poszczególne części odpowiadają konkretnym wykonawcom budżetu. Są to organy władzy państwowej, administracji rządowej, sądy i trybunały, organy kontroli i ochrony państwa. Poza tym w oddzielnych częściach(o charakterze przedmiotowym) ujmuje się subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego, rezerwy(ogólną i celowe), obsługę długu Skarbu Państwa oraz przychody i rozchody związane z finansowaniem deficytu i rozdysponowaniem nadwyżki budżetowej. Charakter części budżetowych przesądza o tym, iż występują one tylko w budżecie państwa a nie ma ich w budżetach jednostek samorządu terytorialnego. Dalsze podziały klasyfikacyjne budżetu mają zastosowanie zarówno w budżecie państwa, jak i w budżetach samorządowych. Podział na działy i rozdziały jest podyktowany rodzajem działalności. Ma więc z reguły charakter przedmiotowy. Paragrafy- także ujęte przedmiotowookreślają poszczególne rodzaje dochodów, przychodów lub wydatków. Ustawa o finansach publicznych pozwala Ministrowi Finansów na wprowadzenie- w drodze rozporządzenia- bardziej szczegółowych podziałów klasyfikacyjnych w odniesieniu do wydatków związanych z bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym. 27. ZASADA RÓWNEGO DOSTĘPU DO ŚRODKÓW PUBLICZNYCH I JEJ PRZEJAWY. Zasada ta oznacza, iż różne podmioty- w tym także nienależące do sektora finansów publicznych- mają w równym stopniu zagwarantowane prawo realizacji zadań finansowych ze środków publicznych. Przestrzeganie równego dostępu do środków publicznych zapewnia też system zamówień publicznych, które obowiązują przy dokonywaniu zakupów i dostaw oraz zamawianiu usług- w tym m.in. robót budowlanych. 28. ZASADA JAWNOŚCI I PRZEJRZYSTOŚCI BUDŻETU JAKO PRZEJAW JAWNOŚCI I PRZEJRZYSTOŚCI FINANSÓW PUBLICZNYCH. Ogólna zasada jawności finansów publicznych ma swój odpowiednik w zasadzie jawności budżetu. Jej przejawem jest jawność obrad parlamentarnych, także tych, które dotyczą kwestii budżetowych, odpowiednia informacja o przebiegu dyskusji nad projektami budżetu, publikacja ustawy budżetowej wraz z załącznikami. Podobnie- lokalne społeczności są informowane o przebiegu prac nad uchwalaniem budżetów jednostek samorządu terytorialnego i o ich ostatecznym kształcie. 29. TREŚĆ BUDŻETU PAŃSTWA. Budżet państwa ma stronę dochodową i wydatkową. Dochody budżetu pochodzą z różnych tytułów i mają różnorodny charakter. Można je podzielić- w pewnym uproszczeniu- na 6 grup: - daniny publiczne(to ponad 90% dochodu państwa), - dochody z przysługujących państwu praw majątkowych, - dochody z operacji finansowych, - przymusowe dochody uboczne(np. grzywny), - środki z funduszy zagranicznych przekazane na rachunek dochodów budżetu państwa, - inne dochody(np. darowizny na rzecz Skarbu Państwa). Po stronie wydatkowej można wymienić: - dotacje i subwencje(np. subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego), - wypłaty na rzecz osób fizycznych(np. emerytury, dopłaty do lekarstw; wynagrodzenia- nie!), - wydatki bieżące(np. wynagrodzenia sfery budżetowej), - wydatki majątkowe. 30. TREŚĆ BUDŻETU JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM GMINY. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 98 i nast., 110 i nast. oraz 115 i nast. 31. FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE FUNKCJONOWANIA SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 41-56. 32. JEDNOSTKI BUDŻETOWE- POJĘCIE, TWORZENIE, ZASADY FUNKCJONOWANIA. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 42-44. 33. ZAKŁADY BUDŻETOWE- POJĘCIE, TWORZENIE, ZASADY FUNKCJONOWANIA. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 44-48. 34. GOSPODARSTWA POMOCNICZE- POJĘCIE, TWORZENIE, ZASADY FUNKCJONOWANIA. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 54-56. 6 35. POJĘCIE RACHUNKU DOCHODÓW WŁASNYCH W JEDNOSTCE BUDŻETOWEJ. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 50. 36. FUNDUSZE MOTYWACYJNE W JEDNOSTKACH BUDŻETOWYCH. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 52-53. 37. FUNDUSZE CELOWE JAKO FORMA FUNKCJONOWANIA FINANSÓW PUBLICZNYCH. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 56-63. 38. POJĘCIE NADWYŻKI I DEFICYTU FINANSÓW PUBLICZNYCH. Nadwyżka/deficyt sektora finansów publicznych- dodatnia/ujemna różnica pomiędzy dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi po wyeliminowaniu wzajemnych przepływów pomiędzy jednostkami sektora finansów publicznych. 39. POJĘCIE PAŃSTWOWEGO DŁUGU PUBLICZNEGO I DŁUGU SKARBU PAŃSTWA. Państwowy dług publiczny- wartość nominalna zadłużenia jednostek sektora finansów publicznych ustalona po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między tymi jednostkami. Dług Skarbu Państwa- wartość nominalna zadłużenia Skarbu Państwa. 40. PROCEDURA UCHWALANIA BUDŻETÓW. ? 41. PROCEDURA UCHWALANIA BUDŻETU NA SZCZEBLU SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO. Patrz pytanie nr 17. OBIEG PIENIĘŻNY I JEGO FORMY 42. POJĘCIE OBIEGU PIENIĘŻNEGO I JEGO FORMY. ? 43. POJĘCIE PIENIĄDZA GOTÓWKOWEGO I BEZGOTÓWKOWEGO. Pieniądz gotówkowy to banknoty i monety będące w obiegu(waluta). Funkcję pieniądza gotówkowego spełnia też czek gotówkowy. Czek gotówkowy- dokument uprawniający posiadacza do otrzymania gotówki. Pieniądz bezgotówkowy- stan zapisów łącznie na wszystkich kontach posiadaczy rachunków bankowych. Szczególna postać: pieniądz elektroniczny- kwalifikowany pieniądz bezgotówkowy. 44. FORMY ROZLICZEŃ BEZGOTÓWKOWYCH, ICH CECHY CHARAKTERYSTYCZNE, TYPY. Formy rozliczeń bezgotówkowych: - typu inkasowego(inicjowane przez wierzyciela), - typu przelewowego(przez dłużnika), - rozliczenia szczególne. 45. INKASOWE FORMY ROZLICZEŃ BEZGOTÓWKOWYCH I ICH RODZAJE. Rozliczenia typu inkasowego: - inkaso właściwe, - polecenie pobrania, - polecenie zapłaty. Inkaso właściwe: wierzyciel zwraca się do swojego banku, aby ten zwrócił się do banku dłużnika o dokonanie przeksięgowania a bank dłużnika pyta dłużnika o zgodę. Ponieważ jest potrzebna zgoda, jest to inkaso właściwe. Zgoda: wyraźna, dorozumiana(bank czeka określony czas na sprzeciw). Inkaso pośrednie: bo za pośrednictwem swojego banku. Polecenie pobrania: nie ma tu wymagania zgody dłużnika. Polecenie pobrania już nie istnieje. Uznano je za niezgodne z Konstytucją. Polecenie zapłaty: 2 podmioty pozostające w stałych stosunkach gospodarczych mogą zawrzeć umowę, w której wyrażają zgodę na dokonywanie między nimi rozliczeń z imiennie wskazanych w tej umowie tytułów. Polecenie zapłaty stanowi dyspozycję wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Dłużnik może jednak cofnąć polecenie zapłaty. Prawo bankowe przewiduje 7 ograniczenia(dla osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej- 1 000 euro, w pozostałych wypadkach- 50 000 euro). 46. PRZELEWOWE FORMY ROZLICZEŃ BEZGOTÓWKOWYCH I ICH RODZAJE. Rozliczenia typu przelewowego: - polecenie przelewu, - czek rozrachunkowy(zwykły), - czek potwierdzony, - czek gwarantowany. Polecenie przelewu: dłużnik zwraca się do swojego banku o obciążenie jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Czek rozrachunkowy zwykły: uprawnia posiadacza do dokonania przeksięgowania kwoty, na jaką czek opiewa. Czek potwierdzony: bank dłużnika potwierdza, iż na jego rachunku znajduje się suma, na jaką czek opiewa i zamraża ją na pewien okres czasu i w tym czasie dłużnik(wystawca czeku) nie może z niej korzystać. Czek gwarantowany: bank wystawcy czeku gwarantuje, iż czek będzie zrealizowany, nawet gdyby nie było środków na rachunku wystawcy czeku. Przykład zastosowania: NBP gwarantuje za Skarb Państwa. 47. SZCZEGÓLNE FORMY ROZLICZEŃ BEZOTÓWKOWYCH I ICH RODZAJE. Rozliczenia szczególne: - akredytywa, - rozliczenie saldami, - rozliczenie planowe, - karta płatnicza. Akredytywa: przyszły dłużnik daje do dyspozycji przyszłego wierzyciela oznaczoną sumę pieniędzy a przyszły wierzyciel może z niej skorzystać po spełnieniu warunków określonych w akredytywie. Akredytywa jest zawsze umową dodatkową do umowy głównej i dzieli los umowy głównej. Nieważność umowy głównej pociąga za sobą nieważność akredytywy. Rozliczenie saldami: możliwe między będącymi względem siebie jednocześnie wierzycielem i dłużnikiem. Rezygnują oni z wypłaty całości należności a rozliczają się jedynie różnicą wysokości świadczeń. Czyli w praktyce płaci ten, który jest więcej winien. Rozliczenie planowe: 2 podmioty pozostają w stałych stosunkach gospodarczych, jeden jest zawsze dłużnikiem a drugi wierzycielem. Mogą zawrzeć umowę, w której ustalą stałe terminy płatności określonej sumy a po pewnym czasie dokonują faktycznego rozliczenia. Przykład: rachunek za prąd- płacimy co miesiąc jakiś ryczałt, raz na pół roku jest odczyt licznika i korekta. Karta płatnicza: Identyfikuje wydawcę i uprawnionego posiadacza. Uprawnia albo do wypłaty gotówki, albo do dokonania przeksięgowania. Szczególne rodzaje: karta kredytowa, z opóźnionym terminem płatności(odsetki za debet płacimy tylko, jeśli nie spłacimy go w określonym terminie). 48. AKREDYTYWA W UJĘCIU FINANSOWYM I CYWILNO-PRAWNYM. ? PRAWO DEWIZOWE 49. POJĘCIE I CHARAKTER PRAWA DEWIZOWEGO. Prawo dewizowe- zespół przepisów regulujących zasady posiadania i posługiwania się w obrocie obcą walutą i innymi wartościami uważanymi za dewizowe. Prawo dewizowe jest powiązane zwłaszcza z prawem administracyjnym, karnym skarbowym i cywilnym. Ma swoją rację bytu zarówno w gospodarce centralnie sterowanej, jak i rynkowej. 50. POJĘCIA: REGLAMENTACJA, REGULACJA, GOSPODARKA DEWIZOWA. Reglamentacja dewizowa- zespół przepisów o charakterze administracyjnym(a często nawet i karnym) regulujących zasady posiadania wartości uważanych za dewizowe i dokonywania różnego rodzaju czynności przy użyciu takich wartości przez różne- formalnie od państwa niezależne- podmioty. W związku z tym państwo nakłada na te podmioty wiele ograniczeń- nakazów i zakazów dewizowych. Gospodarka dewizowa jest pojęciem znacznie szerszym, obejmującym zarówno całokształt rozwiązań prawnych o różnym charakterze, jak i zjawisk gospodarczych wynikających z tych rozwiązań a dotyczących gospodarowania posiadanymi w państwie(zarówno przez samo państwo, jak i inne podmioty) zasobami obcych walut i innych wartości dewizowych. 8 Regulacja dewizowa to obowiązki o charakterze informacyjno-sprawozdawczym lub kontrolnym(a nie reglamentacyjnym). 51. PODSTAWOWE POJĘCIA PRAWA DEWIZOWEGO(REZYDENCI, NIEREZYDENCI, WARTOŚĆ DEWIZOWA, OBRÓT DEWIZOWY, NIEREZYDENCI Z KRAJÓW TRZECICH). Rezydentami są: - osoby fizyczne mające w kraju miejsce zamieszkania, - osoby prawne i inne podmioty, które posiadają zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu , mające w kraju swoją siedzibę, - zlokalizowane w kraju oddziały, przedstawicielstwa itp. nierezydentów, - polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne podmioty korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych. Nierezydentami są: - osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą, - osoby prawne i inne podmioty, które posiadają zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, jeżeli mają siedzibę za granicą - oddziały, przedstawicielstwa itp. rezydentów za granicą, - obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne placówki korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych i konsularnych. Nierezydentami z krajów trzecich są zarówno osoby fizyczne, prawne i inne podmioty niemające osobowości prawnej, jak i oddziały i przedstawicielstwa rezydentów i innych nierezydentów, gdy miejsce zamieszkania, siedziba lub faktyczna lokalizacja oddziału(przedstawicielstwa) znajduje się w kraju trzecim(czyli niebędącym członkiem UE). Państwa należące do EOG i OECD są traktowane na równi z państwami UE, choć formalnie są one krajami trzecimi. Pojęcie wartości dewizowych w ustawie z 2002 r. obejmuje: - zagraniczne środki płatnicze, - złoto dewizowe i platynę dewizową. Ustawa z 2002 r. nie podaje legalnej definicji obrotu dewizowego. Wskazuje jedynie, że w ramach obrotu dewizowego odróżnia się obrót dewizowy z zagranicą, obrót wartościami dewizowymi w kraju. 52. POJĘCIA CZĄSTKOWE I UZUPEŁNIAJĄCE W PRAWIE DEWIZOWYM. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 384-385. 53. OGRANICZENIA DEWIZOWE I ICH RODZAJE. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 385- 392. 54. ZAKAZY DEWIZOWE I ICH RODZJAJE(KATALOG). Patrz pytanie nr 53. 55. NAKAZY DEWIZOWE I ICH RODZAJE(KATALOG). Patrz pytanie nr 53. 56. OBOWIĄZKI DEWIZOWE I ICH CHARAKTER. Patrz pytanie nr 53. 57. NAKAZY DEWIZOWE A OBOWIĄZKI DEWIZOWE. Nakazy dewizowe mają charakter reglamentacyjny a obowiązki dewizowe- regulacyjny. Oba typy konstrukcji dewizowych różnią się w sposób istotny od strony formalnej. Na odstąpienie od nakazu o charakterze reglamentacyjnym, czyli ograniczającym swobodę dokonywania czynności dewizowych, można uzyskać zezwolenie dewizowe(ogóle lub indywidualne). Mają one więc- podobnie jak zakazy dewizowe- charakter względny. Natomiast dewizowe obowiązki informacyjno-sprawozdawcze, kontrolne- czyli regulacyjne- mają charakter bezwzględny(nie ma możliwości zwolnienia w drodze zezwolenia dewizowego). 58. ZEZWOLENIA DEWIZOWE- RODZAJE, TRYB WYDAWANIA. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 392- 394. 59. SZCZEGÓLNE OGRANICZENIA DEWIZOWE I ICH CHARAKTER. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 395- 400. 9 60. POJĘCIE AUTONOMII DEWIZOWEJ- ZAKRES I RODZAJE. Autonomia dewizowa- niepodleganie ograniczeniom dewizowym. 2 rodzaje: - pełna(niepodleganie ograniczeniom zwyczajnym i szczególnym), - niepełna(niepodleganie ograniczeniom zwyczajnym). 60a. DZIAŁALNOŚĆ KANTOROWA- POJĘCIE, ZAKRES I WARUNKI PROWADZENIA. Patrz nowy podręcznik(wydanie 2008)- str. 394- 395. CZĘŚĆ OGÓLNA PRAWA PODATKOWEGO 61. POJĘCIE PODATKU(DEFINICJA DOKTRYNALNA I LEGALNA). Doktrynalna definicja podatku: podatkiem jest świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu publiczno-prawnego o cechach: - nieodpłatne, - bezzwrotne, - jednostronnie ustanawiane(*), - zasadnicze, czyli główny cel to cel fiskalny(*), - ogólne(*), - przymusowe. Definicja ustawowa jest uboższa o cechy oznaczone powyżej gwiazdką. 62. STAŁE ELEMENTY PODATKU. Stałe elementy podatku to elementy definicji podatku podane w pytaniu nr 61. 63. ZMIENNE ELEMENTY PODATKU(STRUKTURALNE, TECHNICZNE). Są to elementy, które ulegają zmianom i pozwalają odróżnić jeden podatek od drugiego. Są to: 1) podmiot podatku, 2) przedmiot, 3) podstawa opodatkowania, 4) stawki i skale podatkowe. Do elementów struktury podatku można zaliczyć też tryb i warunki płatności, zwolnienia, ulgi oraz ewentualne zwyżki podatkowe. 64. PODMIOTY PODATKOWE I ICH RODZAJE. Podmiotem podatku jest zarówno ten, kto podatek ustanawia i pobiera na swoją rzecz, jak i ten, kto jest zobowiązany do jego zapłacenia. Ten pierwszy to podmiot czynny(państwo i samorząd), drugi- podmiot bierny(podatnik). Podatnik formalny to ten, który jest formalnie zobowiązany do zapłacenia podatku. Podatnik rzeczywisty to ten, który ponosi ekonomiczny ciężar podatku. 65. PRZEZRZUCALNOŚĆ PODATKU- POJĘCIE, SPOSÓB, BARIERY OGRANICZAJĄCE. Zjawisko przerzucalności podatku polega na żywiołowym, często wbrew woli podmiotu czynnego(państwa lub samorządu), rozszczepieniu osoby podatnika formalnego i rzeczywistego i przerzuceniu ciężaru ekonomicznego podatku przez podatnika formalnego na inny podmiot, który staje się przez to podatnikiem rzeczywistym. Może się to dokonać w dwojaki sposób: 1) przez przerzucalność „w przód”, 2) przez przerzucalność „w tył”. Przerzucalność „w przód” polega na obciążeniu ekonomicznym ciężarem konsumenta- nabywcy towaru lub usługi- przez podwyższenie ceny sprzedaży. Przerzucalność „w tył” polega na przeniesieniu ekonomicznego ciężaru podatku na dostawcę surowca(przez obniżenie ceny na dostarczany producentowi surowiec) lub na zatrudnionego u producenta pracownika(przez obniżenie wysokości płacy temu pracownikowi). Przerzucalność(zarówno „w przód”, jak i „w tył”) może nastąpić jedynie, gdy nie stoją temu na przeszkodzie bariery prawne lub ekonomiczne. Bariery prawne przybierają postać reglamentowania, a tym samym ustalania poziomu cen i płac. W sytuacji ustalania cen i płac w sposób sztywny(tzw. sztywna reglamentacja) przerzucalność podatku jest bardzo utrudniona. Wiąże się bowiem z ryzykiem naruszenia prawa w przypadku pobrania ceny wyższej od ustalonej na towar sprzedawany czy niższej na surowiec zakupiony lub wypłacenia pracownikowi niższego niż zagwarantowane przez odpowiednie przepisy wynagrodzenia. Gdy reglamentacja cen i płac przybiera postać elastyczną, co ma miejsce przy ustalaniu minimum płac, minimum cen skupu i maksimum cen na towary gotowe, przerzucalność jest możliwa, ale utrudniona. Bariery ekonomiczne nie są 10 związane z żadnymi formalnymi ograniczeniami prawnymi, lecz wynikają z warunków rynkowych podaży i popytu na towary gotowe, surowce, pracę. 66. PODATEK POŚREDNI A PRZERZUCALNOŚC PODATKU. Za podatek pośredni uważa się taki, w którym z woli podmiotu czynnego, tj. państwa lub samorządu, następuje rozszczepienie osoby podatnika formalnego i rzeczywistego. Pośredni charakter ma obecnie podatek od towarów i usług oraz akcyza. Oba podatki są elementem kształtującym wysokość ceny i są niejako z urzędu w niej uwzględniane. Podatnikiem formalnym w takiej sytuacji są producenci, sprzedawcy towarów, a także podmioty świadczące odpłatne usługi, a podatnikiem rzeczywistym- anonimowy nabywca towaru, który płaci cenę zawierającą w swej wysokości kwotę wliczonego podatku. 67. PRZEDMIOT PODATKU. Przedmiot podatku, czyli przedmiot opodatkowania, jest to rzecz lub zjawisko, które podlega opodatkowaniu. Określenie przedmiotu podatku pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie, od czego płaci się podatek. Zakres przedmiotu opodatkowania może być bardzo szeroki. Najczęściej jest nim jakieś zjawisko czy zdarzenie, które powoduje skutki prawne określone przez ustawę, lub dokonywanie czynności cywilnoprawnych, które rodzą takie skutki. Może to dotyczyć np. przejścia prawa własności z jednego podmiotu na drugi w drodze umowy sprzedaży lub darowizny albo w drodze stwierdzenia praw do spadku będących konsekwencją jego otwarcia. Przedmiotem opodatkowania może być też dochód z prowadzenia działalności gospodarczej. Czasami opodatkowaniu podlega sama rzecz bez wskazania zdarzeń lub zjawisk, które jej dotyczą: np. podatek od posiadania nieruchomości, a nie faktu jej nabycia; podatek od posiadania środków transportowych, nie zaś od prowadzenia za ich pomocą działalności gospodarczej lub od kupna czy sprzedaży takiego środka transportowego. 68. PODSTAWA OPODATKOWANIA. Podstawa opodatkowania, zwana też podstawą wymiaru podatku jest konkretyzacją przedmiotu opodatkowania. Konkretyzacja może przybierać postać ilościową(np. powierzchnia nieruchomości wyrażona w metrach kwadratowych, powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie rolnym wyrażona w tzw. hektarach przeliczeniowych, wielkość stada hodowlanego wyrażona w sztukach itp.) lub wartościową(np. wyrażona w złotych wysokość dochodu uzyskanego w ciągu roku podatkowego, wartość rynkowa kupowanego samochodu czy placu budowlanego). 69. PODSTAWA OPODATKOWANIA A PRZEDMIOT PODATKU. Patrz pytanie nr 68. 70. STAWKI PODATKOWE I ICH RODZAJE. Stawka podatku jest to relacja między wymierzonym podatkiem a podstawą opodatkowania. Bardzo często wyraża się ją w postaci stosunku wymierzonego podatku do podstawy opodatkowania. Można to określić w następujący sposób: Stawka podatku może być wyrażona w ustalonej kwocie- określamy ją jako kwotową. Jest stosowana wtedy, gdy podstawa podatku przybiera postać ilościową, np. w podatku od nieruchomości stawka jest ustalana w określonej kwocie od każdego metra kwadratowego powierzchni. Stosunek wymierzonego podatku do podstawy opodatkowania może być też wyrażony w procentach, w postaci ułamka dziesiętnego. Taka stawka nosi nazwę stawki procentowej. Znacznie rzadziej stosuje się dwie pozostałe stawki: ułamkową i wielokrotnościową. Ze stawką ułamkową mamy do czynienia wtedy, gdy stosunek podatku do podstawy opodatkowania jest wyrażony w ułamku zwykłym. W okresie powojennym była ona stosowana np. w podatku dochodowym od spółdzielczości, gdy podatek ustalano na 1/3 zysku bilansowego spółdzielni. Natomiast stawka wielokrotnościowa występuje tylko wyjątkowo i polega na tym, iż wymierzony podatek jest wielokrotnością podstawy opodatkowania, czyli jest większy(nawet wielokrotnie) od tejże podstawy. Do końca marca 1994 r. stawka tego podatku byłą stosowana w podatku od przyrostu wynagrodzeń, czyli tzw. popiwku. Podatek ten był pobierany wówczas, gdy podmiot państwowy wypłacał pracownikom wynagrodzenie w kwocie wyższej niż dopuszczalne- w przepisach o tym podatku- maksimum. Stawka mogła wówczas wynosić nawet 500%, czyli od każdej złotówki wynagrodzenia wypłaconego ponad dopuszczalną wysokość, a także nagrody czy premii, przedsiębiorstwo musiało odprowadzić 5 zł podatku. 11 71. STAWKA A SKALA PODATKOWA. Skala podatku jest to zbiór stawek obowiązujących w danym podatku. 72. POJĘCIE SKALI PODATKOWEJ, RODZAJE SKAL PODATKOWYCH. Pojęcie- patrz pytanie nr 71. Skale podatkowe można podzielić na proporcjonalne i nieproporcjonalne. Skala proporcjonalna charakteryzuje się stałą stawką podatkową. Oznacza to, iż mimo zmian podstawy opodatkowania stawka jest zawsze niezmienna(stała), a wysokość podatku zmienia się proporcjonalnie do zmiany wielkości podstawy opodatkowania. Wśród skal nieproporcjonalnych można wyróżnić skale progresywną, regresywną i degresywną. Skala progresywna polega na tym, że im wyższa podstawa opodatkowania, tym wyższa stawka podatkowa. Skala regresywna polega na tym, że wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania maleje stawka. Skala degresywna polega na tym, iż w miarę zmniejszania się podstawy opodatkowania maleje stawka podatkowa. Istota tej skali jest więc w gruncie rzeczy taka sama jak progresji, tylko rozpatrywanej z innego punktu widzenia. 73. POJĘCIE I RODZAJE PROGRESJI PODATKOWEJ. Pojęcie- patrz pytanie nr 72. Rodzaje: - globalna= skokowa(stosowanie jednej stawki, wynikającej ze skali, do całej podstawy opodatkowania), - szczeblowana= ciągła(całą podstawę opodatkowania dzielimy na poszczególne odcinki- szczeble- i do każdego z nich stosujemy inną, wynikającą ze skali stawkę). 74. WADY PROGRESJI GLOBALNEJ. 1) możliwość wzrostu stawki do 100%, co w konsekwencji powodowałoby przejęcie całej podstawy opodatkowania tytułem podatku. Aby temu zapobiec, konieczne jest zatrzymanie progresji na pewnym poziomie(np. 50%) przy określonej podstawie opodatkowania. Powyżej tej kwoty, bez względu na jej wysokość, stawka podatku jest stała, a więc progresja przekształca się w opodatkowanie proporcjonalne; 2) w ramach danego przedziału stawka jest stała zarówno dla najniższej, jak i najwyższej kwoty w tym szczeblu. Tym samym opodatkowanie upodabnia się do opodatkowania proporcjonalnego. Hm, moim zdaniem naciągany argument; 3) najważniejsza wada: bardzo duży, niejako skokowy, wzrost opodatkowania przy przejściu podstawy opodatkowania z jednego szczebla do drugiego. Wzrost podatku jest tak znaczny, iż po jego uiszczeniu podatnikowi, którego podstawa opodatkowania znajduje się już w szczeblu wyższym, pozostaje kwota mniejsza od najwyższej kwoty ze szczebla poprzedniego; 75. PROGRESJA- KONKRETNY PRZYKŁAD(OBLICZYĆ). Pytanie nie na skrypt, więc pomijam. 76. TRYB I WARUNKI PŁATNOŚCI PODATKU(POBÓR PODATKU). Na strukturę podatku składają się także termin i warunki jego płatności. W tym zakresie istotną rolę odgrywają terminy wpłacania podatków oraz zasady i sposób zapłaty. Termin płatności podatku może być określony: - jako z góry określony dzień, np. 10. dzień każdego miesiąca, lub okres, np. w ciągu 20 dni po zakończeniu roku podatkowego; - w nawiązaniu do jakiegoś faktu czy zdarzenia, którego terminu nie można z góry przewidzieć, np. w ciągu 14 dni od doręczenia prawomocnej decyzji w sprawie wymiaru podatku. Podatek może być płacony sporadycznie, gdy przedmiotem opodatkowania są jednorazowe zdarzenia lub czynności, np. otwarcie spadku, zawarcie umowy darowizny czy sprzedaży. Podatek jest płatny każdorazowo przy zaistnieniu takiego zdarzenia lub dokonaniu czynności prawnej. Natomiast wówczas gdy przedmiotem podatku są zdarzenia powtarzające się, np. prowadzenie działalności gospodarczej, zapłata podatku dokonywana jest okresowo. Zarówno przy sporadycznym, jak i okresowym płaceniu podatku zapłata może być dokonywana jednorazowo w całej wysokości lub stopniowo, w odpowiednich częściach. Częściowe płacenie podatku może się odbywać w systemie ratalnym lub zaliczkowym. Płatność podatku w ratach polega na podziale na części podatku już wymierzonego i poborze tych części w ustalonych terminach(np. rozłożenie na części podatku od spadku). Pobór zaliczek podatkowych wiąże się z płatnością określonych kwot na poczet zobowiązania podatkowego, którego ostateczna wielkość nie jest jeszcze znana(np. w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu wynagrodzeń za pracą pobierane są w odpowiedniej wysokości zaliczki miesięczne). 77. POJĘCIE SYSTEMU PODATKOWEGO. System podatkowy jest to ogół podatków pobieranych w danym państwie. Z systemem podatkowym mamy do czynienia wówczas, gdy zespół podatków ma charakter uporządkowany i stanowi pewną liczbę podatków, które można w określony sposób sklasyfikować uwzględniając różne kryteria. 12 78. DOKTRYNALNA KLASYFIKACJA PODATKU(RÓŻNE KRYTERIA). 1) wg rodzaju podmiotu publicznego, na rzecz którego wpływy z podatków są odprowadzane: a) podatki państwowe, b) podatki samorządowe; 2) wg osoby podatnika: a) pobierane od osób fizycznych, b) pobierane od osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej; 3) wg tożsamości osoby podatnika formalnego i rzeczywistego: a) podatki pośrednie, b) podatki bezpośrednie; 4) wg okoliczności wprowadzenia podatków: a) podatki zwyczajne, b) podatki nadzwyczajne(np. powojenny podatek od nadzwyczajnego wzbogacenia wojennego); 5) wg sposobu wprowadzenia: a) podatki obligatoryjne, b) podatki fakultatywne; 6) wg charakteru pobieranych podatków: a) podatki rzeczowe(najistotniejszy jest przedmiot podatku, sytuacja osobista podatnika nie jest brana pod uwagę), b) podatki osobiste(najistotniejszy jest podmiot podatku); 7) wg źródła poboru podatków. patrz pytanie nr 79. 79. TEORETYCZNA KLASYFIKACJA PODATKU. Teoretyczna klasyfikacja podatku to nie to samo, co klasyfikacja doktrynalna! Teoretyczna klasyfikacja jest częścią klasyfikacji doktrynalnej. Jest przeprowadzona wg kryterium źródła poboru podatków. Można więc podzielić podatki na sięgające do dochodów podatnika i do jego majątku. Do dochodów podatnika można sięgać albo w toku ich powstawania, albo wówczas gdy podatnik dokonuje wydatkowania, czyli konsumpcji dochodów. Podatki pobierane w toku wydatkowania dochodu noszą nazwę podatków typu konsumpcyjnego. Przybierają one czasami postać podatków od towarów luksusowych, a ich wysokość jest wówczas uwzględniana w cenie takich towarów. Opodatkowanie dochodów w toku ich powstawania może przybierać postać opodatkowania wstępnego, gdy ostateczna wielkość tego dochodu nie jest jeszcze znana. Takie podatki noszą nazwą podatków typu przychodowego. Opodatkowanie może także nastąpić wówczas, gdy znana jest już ostateczna wielkość uzyskanego dochodu. Mamy do czynienia wówczas z podatkami typu dochodowego. Podatki sięgające do majątku podatnika, czyli tzw. majątkowe, mogą dotyczyć albo samego posiadania majątku, albo jego przyrostu. Pobranie podatku od posiadania majątku oznacza opodatkowanie majątku w stanie statycznym. Natomiast pobieranie podatku wówczas, gdy następuje przyrost majątku, sprowadza się do opodatkowania majątku w stanie dynamicznym. Przyrost majątku może polegać albo na przyroście substancji, albo na samym przyroście jego wartości bez przyrostu substancji. 80. FUNKCJE SYSTEMU PODATKOWEGO. Nie wiem, czy to o to chodzi. Funkcje podatków: - fiskalna, - redystrybucyjna, - stymulacyjna, - informacyjno-kontrolna. 81. ZASADY PODATKOWE- POJĘCIE, ZNACZENIE. Przez pojęcie zasad systemu podatkowego rozumie się albo pewne cechy charakterystyczne istniejącego systemu podatkowego, albo postulaty pod jego adresem. 82. ZASADY PODATKOWE ADAMA SMITHA. Adam Smith- angielski ekonomista, usystematyzował jako pierwszy zasady podatkowe w połowie XVIII wieku: - równości(równość obiektywna- podatek liniowy), - taniości(minimalizacja kosztów utrzymania adm. podatkowej, obniżenie kosztów uiszczania podatków podatnikom), - pewności(jawne i konkretne przepisy zapobiegające nadużyciom podatkowym), - dogodności(pobieranie podatku w najbardziej dogodnym dla podatnika okresie). 83. ZASADY PODATKOWE ADOLFA WAGNERA. 13 Wagner podzielił zasady podatkowe na 3 grupy: - fiskalne(ich przestrzeganie miało zapewnić odpowiednie wpływy do skarbu państwa), - społeczne(równość podatkowa subiektywna, czyli progresja podatkowa) - techniczne(taniość, dogodność, pewność). 84. SOCJALISTYCZNE ZASADY PODATKOWE. W państwach socjalistycznych system podatkowy miał spełniać funkcje klasowe i popierać budowę społeczeństwa i gospodarki socjalistycznej. Systemy podatkowe tych państw(w tym PRL) były oparte na zasadzie nierówności, określanej też często jako zasada klasowości. Oznaczało to, iż różni podatnicy w identycznych sytuacjach byli różnie traktowani przez prawo podatkowe. Przejawy tej zasady można było obserwować w kilku płaszczyznach: - w zróżnicowaniu sektorowym- z wyraźną preferencją dla sektora uspołecznionego w porównaniu z sektorem prywatnym; - w zróżnicowaniu wewnątrz sektorów, np. w ramach sektora uspołecznionego- preferencje dla podmiotów państwowych w porównaniu ze spółdzielczymi, a także w sektorze nieuspołecznionympreferencje dla „świata pracy” w porównaniu z „prywatną inicjatywą”; - w zróżnicowaniu terytorialnym- np. w Polsce przez wiele lat utrzymywano preferencje podatkowe na tzw. ziemiach odzyskanych. 85. ZASADA NIERÓWNOŚCI PODATKOWEJ I JEJ PRZEJAWY. Patrz pytanie nr 84. 86. ZASADY WSPÓŁCZESNEGO SYSTEMU PODATKOWEGO. Zasada równości, powszechności opodatkowania. Hm, trochę chyba mało... 87. POJĘCIE OBOWIĄZKU PODATKOWEGO I ZOBOWIĄZANIA PODATKOWEGO. Obowiązek podatkowy jest to wynikająca z ustaw podatkowych ogólna powinność zapłaty podatku w związku z zaistnieniem zdarzenia opisanego w ustawie. Obowiązek podatkowy powstaje z mocy samego prawa. Zobowiązanie podatkowe jest wynikającym z obowiązku podatkowego zobowiązaniem podatnika do zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, gminy, powiatu lub województwa podatku w oznaczonej wysokości, w terminie i miejscu określonym przepisami prawa podatkowego. 88. SPOSOBY POWSTAWANIA ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH. 1) bezpośrednio z mocy prawa z chwilą zaistnienia zdarzenia opisanego w ustawie podatkowej, 2) powstające z chwilą doręczenia decyzji ustalającej. 89. SPOSOBY WYGASANIA ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH. 1) efektywne wygasanie zobowiązań podatkowych: ustaje więź prawna łącząca strony stosunku zobowiązaniowego a wierzyciel podatkowy jest zaspokojony; 2) nieefektywne wygasanie zobowiązań podatkowych: zobowiązanie wygasa, ale wierzyciel podatkowy nie jest zaspokojony. 90. EFEKTYWNE SPOSOBY WYGASANIA ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH. a) zapłata podatku, b) pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta, c) zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku na poczet przeterminowanych lub wymagalnych zobowiązań podatkowych, d) potrącenie podatku w wzajemną wierzytelnością podatnika, e) przeniesienie własności rzeczy i praw majątkowych z podatnika na wierzyciela podatkowego na podstawie umowy, f) przejęcie własności nieruchomości lub innego prawa majątkowego w postępowaniu egzekucyjnym. 91. NIEEFEKTYWNE SPOSOBY WYGASANIA ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH. a) umorzenie zaległości podatkowej(gdy termin zapłaty podatku został przekroczony), b) zaniechanie poboru podatku(gdy termin zapłaty jeszcze nie minął), c) przedawnienie wykonania zobowiązania podatkowego( nie mylić z przedawnieniem ustalenia zobowiązania- nie jest to wygasanie zobowiązania, bo go jeszcze nie ma). PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH 14 134. OGRANICZONY I NIEOGRANICZONY OBOWIĄZEK PODATKOWY W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH. Ograniczony obowiązek podatkowy oznacza konieczność płacenia w Polsce podatku od dochodów uzyskanych wyłącznie w Polsce. Podlegają mu osoby nie mające w Polsce stałego miejsca zamieszkania i nie mieszkające w Polsce dłużej niż 183 dni. Nieograniczony obowiązek podatkowy oznacza konieczność płacenia podatku dochodowego w Polsce od wszystkich dochodów niezależnie od miejsca położenia źródła dochodów. Podlegają mu os. fizyczne mające w Polsce stałe miejsce zamieszkania(kryterium- ośrodek interesów życiowych oraz czas przebywania powyżej 183 dni. 3 grupy środków eliminacji podwójnego opodatkowania: 1) jednostronne, 2) dwustronne(umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania) najbardziej powszechne, 3) wielostronne Metody unikania podwójnego opodatkowania: - metoda wyłączenia(dochód uzyskany za granicą jest w całości w kraju zwolniony od podatku), - metoda wyłączenia z progresją(dochód uzyskany za granicą jest zwolniony od podatku w kraju, ale dochód krajowy podlega opodatkowaniu o wyższą stawkę), - metoda odliczenia(opodatkowaniu w kraju podlega suma dochodów krajowych i zagranicznych a od tak obliczonego podatku odejmuje się w całości podatek zapłacony za granicą), - metoda odliczenia proporcjonalnego= metoda kredytu podatkowego(podatek w kraju liczy się od sumy dochodów krajowych i zagranicznych, ale odejmuje się część podatku zapłaconego za granicą). 135. WYŁĄCZENIA W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH. Wyłączenia przedmiotowe: - przychody z działalności rolnej lub leśnej(z wyjątkiem działów wyspecjalizowanych), - przychody opodatkowane podatkiem tonażowym, - przychody, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, - przychody z tytułu podziału majątku wspólnego małżonków, - świadczenia na zaspokojenie potrzeb rodziny. 139. PRZEDMIOT OPODATKOWANIA W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH 1) dochód ze źródeł dochodu podlegających opodatkowaniu tym podatkiem, 2) suma dochodów uzyskanych przez podatnika w roku kalendarzowym(pod warunkiem, że dochody podlegają sumowaniu), 3) przychód(np. z tytułu wygranej w konkursie, nagrody od Policji). 140. KLASYFIKACJA ZWOLNIEŃ PRZEDMIOTOWYCH. 1) o charakterze społecznym, np. świadczenia dla kombatantów, zasiłki pogrzebowe, alimenty na dzieci, 2) o charakterze stymulacyjnym, np. stypendia naukowe, wygrane w olimpiadach szkolnych, 3) zwolnienia z tego tytułu, że przychód nie stanowi dochodu, np. odszkodowania, ekwiwalenty w pracy. 141. METODY USTALANIA KOSZTÓW W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH. 1) metoda kosztów rzeczywistych(podatnik prowadzi księgowość- księgę przychodów i rozchodów), 2) metoda szacunkowa(jeżeli podmiot uzyskał dochód ze źródeł nieujawnionych albo w przypadku wyspecjalizowanych działów produkcji rolnej), 3) metoda ryczałtowa: kwotowa(przy umowie o pracę) lub procentowa(przy umowie zlecenia i o dzieło). 142. PODSTAWA OPODATKOWANIA W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH. 1) wysokość dochodu uzyskana w roku podatkowym, 2) wysokość sumy dochodów uzyskanych w roku podatkowym, 3) wielkość przychodu. 143. PODSTAWA OPODATKOWANIA W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH A PODSTAWA OBLICZENIA PODATKU. Podstawa obliczenia podatku różni się często wielkością od podstawy opodatkowania. Obliczając podatek, pomniejsza się podstawę(dochód) podatku o składki na ubezpieczenia społeczne, ulgi, darowizny na cele kultu religijnego lub organizacje pożytku publicznego do łącznej wysokości 6 % rocznego dochodu, wydatki na nabycie nowych technologii w wysokości nie przekraczającej połowy wydatków. Na zasadzie praw nabytych 15 podatnik może korzystać z ulgi odsetkowej(jeśli do końca 2006 r. wziął kredyt na zakup lub budowę mieszkania, to do 2020 r. może od podstawy odliczać odsetki), tzw. ulgi na gosposię(jeśli do końca 2006 r. zatrudnił legalnie gosposię i płaci za nią ZUS). Jeśli chodzi o ulgę odsetkową, to podręcznik podaje 2027 r. a nie 2020(ten rok sobie zanotowałem na ćwiczeniach), więc trzeba by to jeszcze sprawdzić. 144. SKALA I STAWKI PODATKOWE W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH. Skala progresywna, stawki procentowe(19%, 30%, 40%). Skala proporcjonalna najczęściej wtedy, gdy opodatkowany jest przychód, np. 20% od nagród od Policji. Druga sytuacja: możliwość wyboru stawki 19% przez podatników prowadzących działalność gospodarczą lub wyspecjalizowane działy produkcji rolnej(stawka wynosi wtedy 19% dochodu, nie ma ulg i kwoty wolnej od podatku). 145. UPROSZCZONE FORMY OPODATKOWANIA DOCHODÓW OD OSÓB FIZYCZNYCH. 1) karta podatkowa- to typowy ryczałt, jego wysokość zależy od rodzaju rzemiosła, miejscowości, stopnia samodzielności wykonywania działalności; mogą go wybrać podatnicy prowadzący działalność w zakresie wskazanym w ustawie; przykład zastosowania- korepetycje; 2) ryczałt osób duchownych- dotyczy wszystkich wyznań, w grę wchodzi tylko działalność duszpasterska a nie np. praca na KUL czy jako katecheta w szkole; wysokość zależy od funkcji(wikariusz/proboszcz), wielkości parafii, wielkości samej miejscowości; 3) ryczałtowe opodatkowanie przychodów ewidencjonowanych- myląca nazwa, bo jest podstawa opodatkowania; mogą je wybrać podatnicy prowadzący działalność gospodarczą albo uzyskujący dochody z umowy najmu, pod warunkiem że przychody są poniżej 150 000 euro rocznie. Od 1.01.07 istnieje nowy podatek- tonażowy. Może go wybrać zarówno osoba fizyczna jak i prawna zamiast podatku dochodowego. Podatek ten związany jest z działalnością „pełnomorską”. Podatnik- armator- ma tu szacunkowo określone przychody i dochody. Musi się zobowiązać, że będzie z takiego podatku korzystać przynajmniej 5 lat. Skala proporcjonalna, stawki procentowe(od dochodu 19%, od przychodu 15%). 146. POJĘCIE DOKTRYNALNE RYCZAŁTU. Cechy ryczałtu to dobrowolność i brak podstawy opodatkowania(a wysokość podatku jest znana podatnikowi z góry na dany rok). 147. ROZLICZENIE PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB FIZYCZNYCH PRZEZ PŁATNIKA. 2 możliwe sytuacje: a) dochód/przychód otrzymywany jest sporadycznie(np. wygrana w STS-ie, podatek Belkipłatnikiem jest tu bank); b) podatnik ma tylko 1 źródło przychodu- podatnik musi złożyć wniosek o rozliczenie przez płatnika, nie może rozliczać się wspólnie z małżonkiem ani dzieckiem, nie może korzystać z żadnych ulg z wyjątkiem ulgi na dzieci. 148. ULGI ODLICZANE OD PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB FIZYCZNYCH. - składki na ubezpieczenia zdrowotne w wysokości 7,5 punktu procentowego(z 9 % stawki); - ulga na dzieci(podatnik może sobie odliczyć na każde dziecko 2-krotność kwoty pomniejszającej podatek- dziecko musi spełnić te same warunki, które są wymagane do rozliczania się wspólnie z dzieckiem; z ulgi tej może skorzystać tylko 1 z rodziców); - możliwość przekazania 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego(hm, ale czy można to nazwać odliczeniem?). PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH 150. PODATNICY PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB PRAWNYCH. Art. 1 i 1a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wymieniają następujące podmioty: - osoby prawne, - spółki kapitałowe w organizacji, - jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek nie mających osobowości prawnej, - grupy co najmniej 2 spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które pozostają w związkach kapitałowych- podatkowe grupy kapitałowe. 154. PRZEDMIOT OPODATKOWANIA W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB PRAWNYCH. 16 1) dochody, 2) przychody(podlegające ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu). 155. PODSTAWA OPODATKOWANIA W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB PRAWNYCH I SPOSOBY JEJ USTALANIA. Podstawą jest wielkość dochodu uzyskana przez podatników w roku podatkowym(nie musi to być rok kalendarzowy), wyjątkowo przychód. 156. METODY USTALANIA KOSZTÓW W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB PRAWNYCHROLA, ZNACZENIE. - metoda kosztów rzeczywistych(to metoda podstawowa), - metoda kosztów szacunkowych(gdy podatnik nierzetelnie prowadzi księgi podatkowe). 157. ULGI W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB PRAWNYCH ODLICZANE OD PODSTAWY OPODATKOWANIA. - darowizny na cele kultu religijnego lub organizacje pożytku publicznego(do 10% dochodu), - wydatki na nabycie nowych technologii(do 50% poniesionych wydatków). 158. SKALA I STAWKI W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB PRAWNYCH. Skala zawsze proporcjonalna, stawki procentowe, zasadniczo 19%, wyjątkowo 10% albo 20%. Nie ma ulg od podatku. 159. ROZLICZANIE PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB PRAWNYCH. Miesięczne zaliczki, roczne zeznanie do końca marca albo do końca 3. miesiąca następującego po roku podatkowym. Płatnik występuje wyjątkowo: przy odsetkach albo płaceniu dywidend. 160. POJĘCIE ROKU PODATKOWEGO W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB PRAWNYCH. Rokiem podatkowym jest rok kalendarzowy, chyba że podatnik postanowi inaczej w statucie albo umowie spółki albo w innym dokumencie odpowiednio regulującym zasady ustrojowe innych podatników i zawiadomi o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego; wówczas rokiem podatkowym jest okres kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych. PODATEK TONAŻOWY 161. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PODATKU TONAŻOWEGO. Podatek tonażowy jest alternatywą(dobrowolną) dla podatków dochodowych. Patrz też pytanie 145. 162. ELEMENTY STRUKTURY PODATKU TONAŻOWEGO. Podatnik: armator. Przedmiot: wykonywanie żeglugi międzynarodowej. Podstawa: dochód określany w sposób szacunkowy, wyjątkowo przychód(w przypadku sprzedaży statku). Skala: proporcjonalna. Stawki: procentowe(od dochodu 19%, od przychodu 15%). 163. PODATEK TONAŻOWY JAKO SWOISTA FORMA UPROSZCZONEGO OPODATKOWANIA DOCHODÓD OSÓB FIZYCZNYCH I PRAWNYCH. Patrz pytanie 145 i 161. PODATEK OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH 175. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PODATKU OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH. Podatek od czynności cywilnoprawnych dotyczy przede wszystkim ściśle wskazanych w ustawie(a więc nie wszystkich) czynności cywilnoprawnych przenoszących własność rzeczy oraz prawa majątkowe i dokonywanych w sposób niezawodowy. Jest to podatek typu przychodowego, o charakterze rzeczowym, bezpośrednim, zwyczajnym i obligatoryjnym. Danina ta w całości zasila budżety samorządowe. Może być pobierana przez płatnika, w roli którego występuje notariusz. 17 176. PRZEDMIOT OPODATKOWANIA W PODATKU OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH. 1) czynności cywilnoprawne: a) umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, b) umowy pożyczki, c) umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy, d) umowy dożywocia, e) umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat, f) ustanowienie hipoteki, g) ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności, h) umowy depozytu nieprawidłowego, i) umowy spółki (akty założycielskie); 2) zmiany tych umów; 3) orzeczenia sądów i ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak podlegające opodatkowaniu czynności cywilnoprawne. 177. USTALANIE PODSTAWY OPODATKOWANIA W PODATKU OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH. Podstawa opodatkowania określona jest odrębnie dla każdej czynności(art. 6 ustawy). W pcc podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa brutto. 178. SKALA I STAWKI PODATKOWE W PODATKU OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH. Skala proporcjonalna, stawki procentowe i kwotowe. Maksymalna procentowa stawka podatku wynosi 2%, a kwotowa - 19 zł. Stawka sankcyjna wynosi 20%. 179. POBÓR PODATKU OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH. Z reguły zapłata i pobór podatku odbywają się na zasadzie samoobliczenia należnego świadczenia przez podatnika. Podatnik zobowiązany jest złożyć- bez wezwania organu podatkowego- odpowiednią deklarację podatkową, obliczyć, a następnie wpłacić kwotę podatku w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego. Do obliczania podatku, pobierania i wpłacania na rachunek właściwego urzędu skarbowego są także zobowiązani płatnicy. W tej roli mogą wystąpić notariusze w przypadku dokonywanych przed nimi czynności cywilnoprawnych w formie aktu notarialnego. 181. PODATNICY PODATKU OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH, ZWOLNIENIA PODMIOTOWE. Podatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące stronami czynności cywilnoprawnych, z tym iż podatnikiem jest przy: - umowie sprzedaży - kupujący, - umowie darowizny – obdarowany, - umowie dożywocia - nabywca własności nieruchomości, - umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności - podmiot nabywający rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności, - ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności użytkownik lub nabywający prawo służebności, - umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - biorący pożyczkę lub przechowawca, - ustanowieniu hipoteki - składający oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki, - umowie spółki cywilnej - wspólnicy, a przy pozostałych umowach spółki - spółka. Jeżeli obowiązek podatkowy ciąży na kilku podmiotach albo na stronach umowy zamiany, albo wspólnikach spółki cywilnej, zobowiązanymi solidarnie do zapłaty podatku są odpowiednio te podmioty, strony umowy zamiany albo wspólnicy spółki cywilnej. Zwolnienia podmiotowe: - państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne, międzynarodowe organizacje i instytucje oraz ich oddziały i przedstawicielstwa, korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członków ich personelu i inne osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są one obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - pod warunkiem wzajemności; 18 - - organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie; jednostki samorządu terytorialnego; Skarb Państwa; osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu. PODATEK ROLNY 183. PODATNICY PODATKU ROLNEGO. - podmioty prowadzące gospodarstwo rolne, - podmioty mające użytki rolne nie będące gospodarstwami rolnymi. 188. ULGI I ZWOLNIENIA W PODATKU ROLNYM. Ulgi o charakterze: 1) stymulacyjnym: ulga inwestycyjna- przysługuje tylko podatnikom mającym gospodarstwo rolne, dotyczy imiennie wskazanych działań, rolnik może od podatku odliczyć 25%(dopiero po ukończeniu inwestycji); 2) społeczno-rodzinnym: ulga żołnierska, z tytułu klęsk żywiołowych; 3) ulgi korekcyjne- zależą od jakości gruntów. PODATEK LEŚNY 190. PODATNICY PODATKU LEŚNEGO. Osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne, które są właścicielami, dzierżawcami lasów. 191. PRZEDMIOT OPODATKOWANIA W PODATKU LEŚNYM. Las. 192. ZWOLNIENIA W PODATKU LEŚNYM. Las musi mieć co najmniej 40 lat; nie opodatkowuje się lasów nie przeznaczonych na cele gospodarki leśnej. Rada gminy może rozszerzyć katalog podmiotów zwolnionych z płacenia podatku. W podatku leśnym są zwolnienia, nie ma żadnych ulg. 193. PODSTAWA OPODATKOWANIA W PODATKU LEŚNYM(PORÓWNAĆ Z USTAWĄ O LASACH). Powierzchnia lasu wyrażona w hektarach rzeczywistych. 194. SKALA I STAWKA PODATKOWA W PODATKU LEŚNYM. Skala proporcjonalna, stawki kwotowe nawiązujące do średniej ceny drewna w poprzednim roku. 195. SPOSÓB ROZLICZENIA PODATKU LEŚNEGO. 2 formy poboru jak przy podatku rolnym: - osoby fizyczne czekają na decyzję, - pozostałe podmioty same obliczają podatek. Płaci się kwartalnie. PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI 197. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI. Podatek od nieruchomości jest samorządowy(ale wynika z ustawy), obligatoryjny, zwyczajny. Doktryna uznaje go za przychodowy, majątkowy albo przychodowo-majątkowy. 19 199. PRZEDMIOT I PODSTAWA W PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI. Przedmiotem opodatkowania są nieruchomości(3 grupy: grunty, budynki, budowle). Podstawa zróżnicowana(bo 3 różne przedmioty): 1) przy gruntach: powierzchnia w metrach kwadratowych, 2) przy budynkach: powierzchnia użytkowa w metrach kwadratowych(mierzy się po wewnętrznych ścianach, nie wlicza się klatek schodowych, wind), 3) przy budowlach: wartość amortyzacyjna/rynkowa. 200. ZWOLNIENIA W PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI(USTAWOWE I UZNANIOWE RADY GMINY). Zwolnienia podmiotowe dotyczą szkół wyższych, placówek dyplomatyczno-konsularnych. 201. SKALA I STAWKI W PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI. Skala zawsze proporcjonalna. Stawki kwotowe lub procentowe. 202. SPOSÓB ROZLICZENIA W PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI(TEŻ ZOBOWIĄZANIE ŁĄCZNE). Osoba fizyczna czeka na doręczenie decyzji z urzędu gminy/miasta, płatność kwartalna, możliwy nakaz łączny(z 3 tytułów: rolny, leśny, od nieruchomości). Osoby prawne i jednostki organizacyjne same muszą złożyć deklarację i miesięcznie opłacić zaliczki. PODATEK OD ŚRODKÓW TRANSPORTU 205. PODMIOTOWY I PRZEDMIOTOWY ZAKRES PODATKU OD ŚRODKÓW TRANSPORTU. Tylko imiennie wskazane pojazdy. W 1998 r. wyłączono jachty i samochody osobowe. W praktyce płaci się od pojazdów do celów gospodarczych. Jest zróżnicowany od pojemności silnika czy np. masy przyczepy. Podatnikami są osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne, które są posiadaczami, użytkownikami pojazdów. Podatnikiem jest ten, na kogo pojazd jest zarejestrowany. Przedmiot i podstawa opodatkowania w tym podatku to w sumie to samo. Podatek płacony ratalnie, w zasadzie w 2 ratach półrocznych, oparty jest o samoobliczenie. OPŁATY 207. POJĘCIE OPŁATY, STAŁE ELEMENTY DEFINICJI. Opłata to świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego: - ogólne, - zasadnicze, - bezzwrotne, - przymusowe, - jednostronnie ustanawiane, - uregulowane ustawą(może to być ustawa regulująca nie tylko opłaty), - odpłatne. To odpłatne świadczenie może mieć charakter ekwiwalentny(porównywalna wartość świadczenia wzajemnego) i nieekwiwalentny(mniejsza wartość świadczenia wzajemnego). 208. TEORETYCZNA KLASYFIKACJA OPŁAT. Za dużo rysowania... 209. OPŁATA SKARBOWA- JEJ ZAKRES PODMIOTOWY I PRZEDMIOTOWY. Przedmiot opłaty skarbowej: - dokonanie czynności urzędowej na podstawie zgłoszenia lub na wniosek, - wydanie zaświadczenia na wniosek, - wydanie zezwolenia (pozwolenia, koncesji), - złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa, prokury lub jego odpisu, wypisu lub kopii w sprawie z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym, - dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia oraz zezwolenia (pozwolenia, koncesji) przez podmiot inny niż organ administracji rządowej i samorządowej, w związku z wykonywaniem zadań z 20 zakresu administracji publicznej, a także złożenie w takim podmiocie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii. Podmiotami obowiązanymi do zapłaty opłaty skarbowej są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, jeżeli wskutek dokonanego przez nie zgłoszenia lub na ich wniosek dokonuje się czynności urzędowej, albo jeżeli na ich wniosek wydaje się zaświadczenie lub zezwolenie (pozwolenie, koncesję), a w przypadku złożenia dokumentu stwierdzającego ustanowienie pełnomocnictwa, prokury lub ich odpisu, wypisu lub kopii - na mocodawcy i pełnomocniku albo przedsiębiorcy i prokurencie. 21
