Wspieranie rozwoju dziecka w ujęciu koncepcji psychomotorycznej

Wspieranie rozwoju dziecka w ujęciu koncepcji
psychomotorycznej
„ Nie zabieraj
Kamieni spod nóg
Lecz obudź we mnie wolę
Pokonania ich o własnych
siłach” Renate Zimer
Psychomotoryka opiera się
na założeniu, że rozwój
osobowości
jest
zawsze
procesem całościowym: psychiczne i fizyczne sfery wzajemnie się przenikają, a
każde oddziaływanie na jeden obszar osobowości równocześnie wpływa na inny.
Doświadczenia ciała i ruchu są więc zawsze także doświadczeniami siebie.
Zachowania ruchowe oddziałują nie tylko na cielesno-motoryczne możliwości
dziecka, lecz równocześnie na postrzeganie siebie i poczucie własnej wartości. Celem
psychomotorycznego wychowania jest więc wspieranie własnej aktywności dziecka,
pobudzanie go do samodzielnego działania poprzez gromadzenie doświadczeń, w
interakcjach z innymi, aby rozwijać jego kompetencje społeczne. Psychomotoryczne
wspieranie ma za zadanie doprowadzić do stabilizowania osobowości przez
przeżywanie ruchu, a więc umacniać zaufanie do własnych możliwości. Z drugiej
strony ma umożliwić wyrównywanie motorycznych dysfunkcji i nieprawidłowości
(Zimmer, 2010). Psychomotoryka dysponuje specjalnymi metodami, które pozwalają
dostrzegać dzieci z trudnościami ruchowymi i otwierać im drogę do doświadczania
ciała oraz społecznego uczenia się poprzez ruch. Główną
zaletą wspierania
psychomotorycznego jest rozwijanie nie tylko indywidualnych możliwości dziecka,
ale także dawanie mu bazy do uczenia się rozwiązywania zadań społecznych.
Doświadczanie ciała i ruchu są dla dziecka istotnym środkiem poznawania
rzeczywistości, co pozwala na budowanie obrazu siebie (doświadczanie siebie).
Celem psychomotorycznego oddziaływania jest więc z jednej strony rozwijanie
możliwości działania dziecka poprzez poszerzenie jego motorycznych zdolności,
dalszym jednak i istotnym zadaniem jest umocnienie jego poczucia własnej wartości
(Zimmer, 2010).

Doświadczenia zmysłowe
Podstawą motorycznego uczenia się jest dobrze funkcjonujący system postrzegania.
Percepcja i procesy przepracowania informacji są istotnym warunkiem odnalezienia
się
dziecka
w
jego
materialnym
i
przestrzennym
otoczeniu.W
ramach
psychomotorycznego wspierania proponuje się więc w sytuacji zabawowej ćwiczenia
do rozwijania percepcji. Przepracowanie zróżnicowanych modalności zmysłowych
ma
prowadzić

do
coraz
sprawniejszej
integracji
sensorycznej.
Doświadczenia z przedmiotami
Podstawą rozwijania kompetencji doświadczania
dziecka jest umiejętność
obchodzenia się z napotykanymi w otoczeniu przedmiotami w taki sposób, aby się
do
nich dopasować,
bądź dopasować
je
do
swoich potrzeb. Wzajemne
oddziaływanie dziecka na przedmiot i przedmiotu na dziecko pozwala na coraz
lepsze radzenie sobie w otoczeniu. Eksplorujące i eksperymentujące obchodzenie się
z materiałami i przedmiotami umożliwia więc badanie i rozumienie właściwości
obiektów działania. Dziecko dąży do najbliższego otoczenia poprzez ruch
korzystając ze swojego ciała i ruchowych doświadczeń. Dzięki temu tworzą się
pojęcia, w działaniu uczy się ono także związku o przyczynach działania i ich
konsekwencjach.
Zdobywanie materialnych doświadczeń jest zależne od otoczenia zapewniającego
stymulację, w którym dziecko manipuluje obiektami i materiałami i w którym
porusza się. Jest także zależne od zachowania opiekunów, którzy stwarzają okazję
do wypróbowywania i badania.

Doświadczenia ciała i siebie samego
Ruchowe zachowania dziecka nie są związane włącznie z doświadczeniami
rzeczowymi i przestrzennymi. Równocześnie dziecko uczy się poznawać swoje ciało
i siebie samego. Ćwiczenia ruchowe prowadzą do rozwijania i różnicowania
schematu ciała, a także do lepszego postrzegania swojego ciała, dzięki czemu tworzą
się
zdolności
wyrażania
siebie.
Doświadczenia
cielesne
są
zawsze
także
doświadczaniem siebie ponieważ tożsamość u dziecka buduje się poprzez ciało.
Przede wszystkim u dzieci z niepełnosprawnością jest ważne, aby nie tylko ich
słabości motoryczne wyrównać, lecz przede wszystkim stabilizować ich poczucie
własnej wartości i pozytywne nastawienie do własnego ciała.
Nauczyciel prowadzący zajęcia z psychomotoryki stara się więc doprowadzić do
wzajemnych oddziaływań pomiędzy dzieckiem, a jego otoczeniem w taki sposób,
aby dziecko działając w otoczeniu mogło rozwijać swoje potrzeby. Nie chodzi tu o
programy terapeutyczne, które mają za zadanie zminimalizowanie deficytów, lecz o
okazję do ruchu i zabaw, które dają dziecku radość z działania i doświadczania.

Doświadczenia społeczne
Zabawy ruchowe mają najczęściej charakter społeczny. Dają one okazję do
nawiązania relacji z innymi, komunikowania się, wspólnego rozwiązywania zadań.
Podczas zajęć psychomotorycznych podejmuje się próbę powiązania sytuacji
ruchowych z procesami społecznymi, aby doprowadzić do umocnienia świadomości
i przepracowania społecznych doświadczeń. Prowadzą do tego przede wszystkim
zabawy i ćwiczenia, które stanowią pewną całość, w której dziecko może się
kierować odpowiednimi regułami, jednocześnie doświadczać wieloma zmysłami.
Takie zabawy powinny umożliwiać integrację, współdziałanie w grupie, rozwijać
zdolności komunikowania się dzieci słabiej rozwijających się. Dobra zabawa jest
dziecku potrzebna jak jedzenie, ubranie, czy sen. Sprawia dziecku radość, a
jednocześnie uczy i rozwija. Podstawowym jej warunkiem są: odpowiednie miejsce,
czas i dobrze dobrane zabawki dobrane do wieku, możliwości i zainteresowań
dziecka, które są ładne, kolorowe wzmagające pomysłowość i wysiłek dziecka.
Przykłady gier i zabaw wspierających psychomotoryczny rozwój dziecka
W szkole obchodziliśmy Światowy Dzień Pluszowego Misia ( 25.11-28. 11. 2014 r.).
Razem z Misiem bawiliśmy się wesoło. Oglądaliśmy bajki z misiem Uszatkiem,
Kubusiem Puchatkiem, Coralgolem i innymi znanymi misiami. Dzieci przyniosły do
szkoły swoje misie przytulanki. Przygotowaliśmy misiowe ciasteczka, które
ozdabialiśmy lukrem, aby były jeszcze bardziej słodkie. Urządziliśmy konkurs
przyrodniczy „ Co wiesz o niedźwiedziach” Tańczyliśmy przy piosenkach Gummi
Miś. Śpiewaliśmy piosenki: „ Stary niedźwiedź mocna śpi”, „ Jadą, jadą misie” i
inne. Na zakończenie naszych zabaw wzięliśmy udział w teatrzyku „ Chory miś”.
Kilka misiowych zabaw.
1. „ Ciepło- zimno”
Jedno dziecko wychodzi z sali, a reszta chowa maskotkę misia. Dziecko ma za
zadanie odszukać misia.
2. „ Pieczemy ciastka dla misia- masażyki”
W zabawie bierze udział dziecko i opiekun. Dziecko kładzie się na brzuchu, a
opiekun siada obok niego. Masując plecy dziecka naśladuje czynności jak przy
pieczeniu: rozbijanie jajek, ubijanie piany, mieszanie. Pieczemy ciastkapocieramy plecy aż będą ciepłe.
3. „ Zgadnij co robiłem lub widziałem”
Jestem sobie sprytny miś na spacerze byłem dziś. Nie byłem tam sam, co
robiłem/ widziałem pokażę wam. Nauczyciel pokazuje proste czynności np.
zbieranie, rzucanie, obserwowanie. Miś również obserwował przez lornetkę.
Co zobaczył?
4. „ Sprawny miś”
Dzieci zakładają na głowę opaski z głową misia i rzucają szyszkami do celu.
W drugim zadaniu trzymają w każdej ręce jeden kubek i przerzucają
szyszkę z jednego do drugiego.
5. „ Śpiący miś”
Dzieci kładą się na plecach na materacu. Na piersi kładą gazetę i leżą tak
spokojnie, aby gazeta się nie poruszała. Nauczyciel opowiada o zmęczonym misiu.
Relaksacja powinna być prowadzona w pomieszczeniu odizolowanym od hałasu
zewnętrznego. Do przeprowadzenia relaksacji niezbędna jest odpowiednia muzyka
relaksacyjna (dobrana tematycznie do opowieści), którą powinno być słychać w tle.
6. „ Misiowe figle”
Zabawa z balonami: łapanie, podrzucanie, podawanie nad głową, łapanie do
worka, miski.
Zabawa z liną: przeciąganie, chodzenie, przeskakiwanie, przechodzenie pod,
przebieganie pod kręcącą się liną.
7. „ Wyjadanie miodku”
Zadanie polega na zjedzeniu jak najszybciej miodu z talerzyka tylko za
pomocą języka.
8. „ Chory miś”
Do doktora przyszedł miś.
-Taki chory jestem dziś!
- Co cię bili?
- Boli brzuszek,
tu i tu i tam, cały czas trzymać się muszę.
Kater już od piątku trwa
i tu ból mam, a tu dwa.
- Grypa misiu. Dam ci proszek.
- Nie, nie, takie gorzkie, nie pomaga!
- Aspirynę misiu zażyj.
Nie, nie, nie.
- Może ziółka ci zaparzyć?
- Aspiryna nie pomoże, a po ziółkach jeszcze gorzej.
- Nie podskoczę nie pobiegam, tylko w gawrze będę zlegał.
Pani doktor przyznam się, że lekarstwo lepsze znam!
- Tak jakie??
Łyżka dwie wystarczą chyba, będę po nim zdrów jak ryba.
Będę mruczeć mógł jak z nut
- Cóż to misiu za lekarstwo?
Miód, miód, słodki miód.
Po zakończonym przedstawieniu dzieci bawiły się z misiem i panią doktor w
różne misiowe zgadywanki np. „Zgadnij co jesz”.
Przed dzieckiem leżą na osobnych spodkach pokrojone owoce np. jabłko,
banan, gruszka ( ulubione przysmaki misia). Dziecko z zawiązanymi oczami
ma spróbować kawałek owocu i zgadnąć co zjadło.
Na zakończenie zdrowy, miś i pani doktor, zaprosiły dzieci do zabawy
tanecznej przy muzyce z: maskotkami, balonami, szyfonowymi chustkami i
bańkami mydlanymi.
Bożena Bartosik