PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA
WYKŁAD I – 16.10.2004
SOCJOLOGIA SEMESTR I
2004/2005
Test na ostatnich zajęciach:
LEKTURY OBOWIĄZUJĄCE:
1. Arronson, Wilson, Akert (1998) „Psychologia społeczna – serce i umysł” Poznań Zysk
i Spółka
LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA
1. Arronson „Człowiek istota społeczna” wyd. 2001 W-wa PWN
2. Pod redakcją Arronsona „Człowiek istota społeczna – wybór tekstów” 1-e wydanie
2002 W-wa PWN
3. Robert Cialdini „ Wywieraniu wpływu na ludzi”1-e wydanie 1998 r. Gdańsk GWP
4. Stephen Cook, Stephen Walter „Wywieranie wpływu przez grupy”
5. Pratkins &Arronson „Wiek propagandy” 1-e wydanie 2003 r. W-wa PWN
TEMAT 1. CZYM JEST PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA
PS – naukowe wyjaśnienie jak inni ludzie wpływają na uczucia, myśli i zachowania ludzi.
PS – nauka zajmująca się wpływem społecznym
a. Bezpośredni – faktyczny
b. Wyobrażony, wyimaginowany
Cel PS – określenie uniwersalnych (jak to się dzieje, że wszyscy bez względu na różne
warunki, ulegamy wpływom społeczeństwa)
Zadania PS – rzetelne opisanie zjawiska, które zostało oparte na bezpośredniej obserwacji, a
nie ocenach; po opisaniu i wyjaśnieniu dlaczego ludzie wywierają na siebie taki wpływ.
1508 rok – początek PS, pierwsza opublikowana książka Ros, Mc Donald
PS jako nauka narodziła się w Niemczech
ZAKRES PS JAKO NAUKI:
1. wpływ społeczny - badanie postawy zachowania, w jaki sposób zmienić postury –
persfazja
2. zajmuje się procesami postrzegania społecznego
 teoria schematów, skryptów
 czym polega percepcja
 na czym polega konformizm (eksperyment Millgrama)
randomizacja – rasowy dobór do grup (film ‘Eksperyment”)
3. relacje międzygrupowe
4. procesy grupowe – na czym polega:
 struktura grupowa’
 przywództwo
5. bliskie relacje – jak to się dzieje, że..........................
 miłość
 przyjaźń
 związki
PS nie dysponuje ogólną teorią ,która wyjaśniłaby nam wpływ społeczny
Teorie średniego zasięgu wyjaśniają wiele wiele zjawisk.
Teorie małego zasięgu wyjaśniają jedną tezę.
PERSPEKTYWY PS:
 społeczno kulturowa
 ewolucyjna
 społecznego uczenia się
 fenomenologiczna
 społęczno poznawcza
 motywacyjna
1. Perspektywa społeczno – kulturowa:
70% naszego zachowania wyjaśniona jest genami; głównym źródłem naszego zachowania
jest grupa społeczna np.adoptowane dziecko
Kultura – przekonanie, wierzenia, zwyczaje, język wspólne dla grupy osobników, żyjących
w odpowiednim miejscu i czasie.
Pierwsza książka 1908 opublikował socjolog E.Ross „Psychologia Społeczna”.
2. Perspektywa ewolucyjna od 1983 r.
1908 Mc Dougall „Psychologia Społeczna”
 nasze zachowanie jest wynikiem naszej biologii
 nasze zachowanie społeczne jest dokładnie takie samo jak pierwszego człowieka
homosapiens
 zachowanie społeczne to nic innego jak adaptacja
 zachowanie ludzkie – wynik doboru naturalnego
3. Perspektywa społecznego uczenia się


naturalna zdolność uczenia się (dziecko trzyletnie jest w stanie uczyć się naturalnie
10-ć słów dziennie)
nasze zachowanie jest wynikiem dwóch procesów
a. warunkowania klasycznego –podstawowe pojęcie w psychologii, pies Pawłowa,
uczenie się znaczenia obojętnego pierwotnie bodźca dzięki temu, że poprzedza
on bodziec, który ma już znaczenie np. Telefon komórkowy – metodyjka
ozytywna, negatywna.
b. warunkowania instrumentalnego (sprawczego) - podstawowe pojęcie w psychologii,
polega na tym, że uczymy się pierwotnie obojętnej reakcji, dzięki temu, że
pojawia się jakiś porządany stan rzeczy (nagroda) albo unikamy
nieporządanego stanu rzeczy (czyli kara).
4. Perspektywa fenomonologiczna

nasze zachowania są warunkiem subiektywnej interpretacji zdarzeń zachodzących w
środowisku

twórcą tego podejścia jest Kurt Levin interpretacja zdarzeń uzależniona jest od
jednostki.
5. Perspektywa społeczno – poznawcza


bada procesy umysłowe zachodzące podczas obserwownia zdarzeń społecznych oraz
ich interpretowanie, posądzanie i zapamiętywanie ( innymi słowy jak człowiek myśli,
czuje, zachowuje się) od procesów przetwarzania informacji zachodzących w naszym
mózgu
paradoks tej perspektywy – pomija kwestię biologiczną (szybkość przetwarzania
informacji)
6. Perspektywa motywacyjna



koncentruje się głównie na motywach działania człowieka
ludzie starają się maksymalizować swoje zyski a minimalizować swoje straty
libido, notosie – koncepcja Frouda, koncepcja Adlera (twórca psychoanalizy – Froud;
twórca psychologii – Froud lub Adler)
Motywy:
fizjologiczne
autowaloryzowanie – dążenie do utrzymania obrony i podwyższenia dobrego
mniemania o sobie o ile nie jesteśmy w chronicznej depresji
 potrzeba podtrzymania i budowania więzi międzyludzkich, potrzeba bezpieczeństwa,
swobody, (o ile nie jesteśmy psychopatami lub z uszkodzeniem mózgu)
 wyboru i kontroli nad biegiem zdarzeń
 motywy statusu i władzy


CECHY PS: (specyfikę PS podkreśla indywidualizm)



indywidualizm
pragmatyzm – PS społeczna nastawiona jest na praktyczne zastosowanie
wzorowanie się na naukach przyrodniczych, charakterystycznym jest
empiryzm................................................................................
METODY BADAWCZE PS:
1. obserwacje naturalnie występujących zajwisk
 systematyczna(badanie longistyczne) badanie dzień w przedszkolu na
początku i na koniec; badanie w różnym
wieku
 uczestnicząca – przyłączanie się do grup i badanie od wewnątrz
Norma tj. średnia w danej populacji
Analiza archiwalna – analiza ogłoszeń matrymonialnych
2. badanie korelacyjne – systematyczny pomiar dwóch lub więcej zmiennych
oraz badanie ich wsoółzmienności.
 Wyjaśnianie np.wzrostem zmienności serotoniny lub dopaminy
względem zadowalenia (czekolada)
a. Możemy rzetelnie i trafnie mierzyć wiele zjawisk równocześnie
 Ale nie wykrywamy kierunku zależności przyczynowo skutkowej

Jest niewrażliwa na pozorny charakter tego związku
3. eksperyment – celowe i dowolne wywołanie jakiegoś zjawiska za pomocą
manipulowania jego domniemanymi poczynianiami.
PODSTAWOWE POJĘCIA
ZMIENNA ZALEŻNA – TO ZJAWISKO BADAWCZE
ZMIENNA NIEZALEŻNA – TO PRZYCZYNY (CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE)
TRAFNOŚĆ ZEWNĘTRZNA – PLACEBO  ŚRODEK FARMAKOLOGICZNY ,
ADRENALINA
TRAFNOŚĆ WEWNĘTRZNA – STOPIEŃ W JAKIM EKSPERYMENT POZWALA
NA WYCIĄGANIE WNIOSKÓW, DOTYCZĄCYCH
WNIOSKÓW PRZYCZYNOWO-SKUTKOWYCH
EKSPERYMENTY DZIELIMY NA:
a. z uwagi na sposób aranżacji
- naturalne (katastroficzny, powódź, bomba)
- laboratoryjny
b. z uwagi na charakter porównań
- różne osoby porównywane w warunkach eksperymentalnych i kontrolnych
- interindywidualne porównanie – ta sama osoba w różnych warunkach
Eksperyment pozwala nam wykryć zależności przyczynowo skutkowe
Eksperyment jest rekonstrukcją; sztuczny
4. badanie modeli zwierzących
5. symulacje komputerowe – symulacje procesów kierujących ludzkim
zachowaniem; wady: nie stanowią rzeczywistego materiału empirycznego.Dobre
sformuowanie teorii (żeby dobrze wytłumaczyć informatykowi)
PS ma związek , - koncentruje się na jednostce,
Socjologia – koncentruje się na grupie,
PS i Socjologia – sztuczny podział
PS ma dobry związek z antropologią,biologią, politologią, ekonomia, historia,
matrmatyką dane zachowanie człowieka jest zakotwiczone w jakimś miejscu albo
czasie, społeczeństwo jest procesem, trzeba uwzględnić wiele przyczyn
Psychologia osobowości – zajmuje się składnikami odróżniającymi jednostki od
siebie (introwertyk a ekstraweryk)
Psychologia społeczna - jak jednostki funkcjonuję w danej sytuacji
Psychologia społeczna ma związek z:
 p.rozwojową – 30cm-130 cm wzrostu
 p.środowiskową – wzrost temperatury – większa agresja wzrost
dwutlenku węgla, drzewo za oknem, drzewa na ulicy, szybciej
zdrowieje
 p.kliniczną

p.eksperymentalną
TEMAT: BUDOWA WIEDZY SPOŁECZNEJ CZŁOWIEKA
Schemat – struktura umysłowa reprezentująca wiedzę i doświadczenie dotyczące jakiegoś
obiektu lub klasy obiektów
Pamięć semantyczna(egzamin)
Pamięć epizodyczna – wiedza ogólna na temat na czym polega wykład.
Schemat – pamięć semantyczna(wiedza ogólna na czym polega egzamin)
Egzemplarz danego schematu – pamięć epizodyczna ( wspomnienie np.jak przebiegał
ostatni egzamin z psychologii społecznej)
Rodzaje schematów:
1. schematy osób i typy osób (reprezentowanie konkretnych osób, cioci, wójka, matki, ojca;
Lech Wałęsa – polityka) grup społecznych
2. skrypty
3. schematy cech ludzkich
AD 1/
Stereotyp:
 uogólnione reprezentacje grupy osób wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo
zauważalną cechę, która określa członka społeczności
 zauważamy jakąś cechę, która określa tożsamość społeczną członków danej
grupy (cecha- płeć, wiek, narodowość, przynależność do danej grupy społecznej)
 jest nadmiernie uproszczony, silnie wyciszony sterowaniem, nacechowany
emocjonalnie są niepodatne na zmiany pod wpływem nowej informacji, wszystkie
osoby grupy są takie same
Cechy charakterystyczne stereotypu – niepodatne na zmiany pod wpływem nowych
informacji, jest nadogólny (wszystkie egzemplarze danego schematu są dokładnie te same).
Schematy osób i typy osób:
 reprezentacje konkretnych osób
 reprezentacje grup społecznych
AD2/ - Skrypt
(po 45 min. – szmer w klasie- uwaga fluktuuje, ludzie rysuj, notowanie w organizatorze)
Skrypt – zawiera informacje o typowych dla swoich wkonań:
 scenkach (zdarzeniach i działaniach i ich kolejnościach) – siadanie do ławek
 aktorach czylli uczynnienie scenek (student – nauczyciel)
 rekwizytach, czyli typowych obiektach występujących w tych scenkach (zegarek,
długopisów)
 warunkach uruchamiających całą sekwencję (wigilia)
 ostatecznych rezultatach danej sekwencji (Sehank, Abelson, 1977)
Skrypt – ogólna reprezentacja zdarzeń lub jej ciągów.
Skrypt - reprezentuje typowe elementy i okoliczności charakterystyczne dla danego
zdarzenia i powtarzające się w większości jego wykonań.
Skrypt – wpływa na zachowanie i przetwarzanie informacji
Skrypt – jest struktura poznawczą jak i wykonawczą
Aby skrypt wpłynął na zachowanie przetwarzanie informacji musi być:
1. skrypt musi byś wykształcony jako trwała struktura wiedzy
2. każdy z nas ma indywidualne specyficzne własne skrypty a on musi byś zaktwizowanyaby skrypt został zaktywizowany musi nastąpić zmiana mentalności, potrzeba na to czasu
(źródło to kasa, biznes)
3. człowiek musi dysponować regułą wejścia w skrypt
AD3/ Schematy cech ludzkich (pojęcie znajdujące się w naszej głowie)
 struktura powierzchniowa (danego każdego słowa) np. ‘pies’, „dog”, coś na ............
 struktura głęboka (jest w naszych doświadczeniach) np. zielony pies, białypies,
bokser; odbieramy rzeczywistość jaka jest w naszej głowie Noam Chomsky
Uniwersalne reguły budowy schematów:
1/ reguła prototypowości znaczenie pojęć reprezentowane jest w postaci protorypu
(pierwowzoru) egzemplarza najbardziej typowego lub idealnego (lekarz)
2/ reguła hierarchiczności wiedza kodowana jest piętrami
Zgodnie z regułą prototypowości na schemat składają się aspekty z uwagi na które
egzemplarze są opisywane(wygląd, zachowanie się) (szczek psa, nogi) –pomiędzy tymi
cechami muszą wystąpić typowe relacje, (cztery nogi, sierść, szczeka- pies) Reguła
prototypowości mówi nam, że istnieje coś takiego jak prototyp. Prototyp zbiór
najbardziej typowych wartości przybieranych przez schematy.
Od ogólności do szczegółu twarz –> oko
Tęczówka ->kwarki
Człowiek -> genom -> 23 chromosomy
Reguła hierarchiczna – polega na tym, że nasze wiedza kodowana jest piętrami od ogółu
do szczegółu (człowiek to genom)
Zasada prototypowości – ............................
Wpływ schematów na przetwarzanie informacji:
1/ schematy decydują o ukierunkowaniu uwagi
2/ schematy wpływają na pamięć
Schematy powodują również kontrast.
Asymilacja
 jest tym większa im krótszy czas upłynął od aktywizacji schematu (eksperyment –
szoki elektryczne, puszczanie boksu lub muzyki)
 jest tym większa im częściej dany schemat był aktywizowany w przeszłości, im
bardziej dwuznacze są dane im mniej optymalne są warunki występuje do
przetwarzania informacji
Nocne marki – rano myślą schematycznie, mniej korzystne warunki do
zaktywizowania informacji
Poranna ptaszki – to samo wieczorem
Myślenie schematyczne – mało optymalne warunki – stres
Schematy obok asymilacji powodują kontrast – jeżeli mamy zaktywizowany schemat to
dane widziane są jako bardziej różne, niż gdyby były widziane bez aktywizacji (jeżeli nie
jesteś Miss Polonia to nie pytaj o wartość interpersonalną osoby, która oglądała Miss
World)
Kontrast występuje gdy aktywizacja miała charakter jawny i nachalny (Miss World) i
spostrzegany bodziec jest silnie sprzeczny.
Schematy i teorie, które mamy w głowach powodują postrzeganie nieistniejących
zależności i to nazywamy zjawiskiem pozornej korelacji.
Schematy i teorie powodują dostrzeganie nieistniejących:
a. zależności zjawiska pozornej korelacji = jeżeli mamy teorię wyjaśniającą
jakąś zależność, to zależność tę postrzegamy także wtedy, kiedy jej nie ma w danych
(związek między inteligencją a kolorem włosów)
b. rola wyrazistości percepcyjnej przecenianie rzadko spotkanych zachowań u
rzadko spotkanych rodzajów ludzi (negatywnych zachowań
przedstawicieli mniejszości, myślenie stereotypowe 
kategoria my (dobrzy) – oni (źli)  winni głodowi w Etiopii
(przypisywanie winy innym)
Warunki konieczne wpływu schematów na przetwarzanie danych:
Schemat musi być:
a. wykształcony
b. stosowany
c. zaktywizowany
a. schemat psychologa
b. mniej typowy dla psychologa
c. uczynnienie schematu z pamięci krótkotrwałej na długofalową
a. schemat musi być wykształcony
 jako stała struktura wiedzy
 zróżnicowanie kulturowe
 zróżnicowanie indywidualne
b. schemat musi być stosowany –( policjant widzi wszędzie przestępców a
psychiatra chorych) do przetwarzania informacji czyli musi być w pewnym
stopniu podobny do spostrzeganej osoby czy zdarzenia (cechy spostrzeganego
obiektu muszą się w pewnym stopniu pokrywać z cechami prototypu)
c. schemat musi być zaktywizowany (przejść z pamięci latentnej do
operacyjnej, szczególnie w momencie początkowego kodowania danych,
aktywizacja może być dwojakiego rodzaju)
Pamięci:
 superkrótkotrwałe (nierejestrowane świadomie)- podprogowe



krótkotrwałe
długotrwałe – pamięć latentna, pamiętamy zawsze tylko musimy to wydobyć
opracyjne – to, które w danej chwili wykorzystujemy
Aktywizacja percepcyjna czyli odbodźcowa
 wiedza aktywizuje się wskutek odbierania informacji z nią skojarzonej
 napotykany typowy egzemplarz schematu
 egzemplarz ten jest percepcyjnie wyrazisty
 napotykany sygnał wywoławczy schematu
Aktywizacja przedpercepcyjna podwyższona dostępność pamięciowa wiedzy już w
momencie wejścia w daną sytuację, dzieje się tak, jeżeli:
 schemat był niedawno używany (przeminął – uprzedzenie) Rabusie – film
 schemat był często używany w przeszłości (indywidualne zróżnicowanie chronicznej
dostępności; policjant – przestępca)
 silne oczekiwanie pojawienia się egzemplarzy schematu (ktoś mówi, że ma
specyficzne poczucie humoru, oczekuje gdzie ono jest)
 egzemplarz schematu są silnie związane z naszymi celami i motywami (głodnemu
chleb na myśli)
Pozytywne skutki schematów Film ‘Memento”
 nałożenie schematu na dane podnosi poziom ich zapamiętania , szczególnie jeżeli stają
się one zrozumiałe dzięki schematowi i jeżeli dane mogą zostać zorganizowane wg
schematu (wiązkowanie)
 osoby z lepiej rozwiniętym schematem w jakiejś dziedzinie zapamiętują więcej
informacji
 dane związane ze schematem są lepiej pamiętane, niż dane nieistotne dla schematu,
szczególnie, gdy:
a. zapamiętana jest duża ilośc informacji
b. przypominanie następuje długo po zapamiętaniu
c. nic nie motywuje do dokładności (leniwy student)
Schematy ułatwiają przetwarzanie danych:
 dane są szybciej i łatwiej zauważalne
 mniej informacji potrzeba do ich wykrycia (Maruce, Stanger, Milne 1994)
 użycie schematu zwalnia zasoby umysłowe, które mogą być przeznaczone na inne
zadanie (Macrae, Milne i Bodenhausen 1994) („Szalikowiec”)
W jaki sposób funkcjonuje nasza wiedza społeczna.  Możemy informacje generować czyli
tworzyć, dołączamy.