Zalacznik 9 do Programu profilaktyki i

ZASADY POSTĘPOWANIA WOBEC FUNKCJONARIUSZA
W SYTUACJI PODEJRZENIA O PROBLEM ALKOHOLOWY
I.
WPROWADZENIE
Opisane w dokumencie zasady mają na celu zapobieganie negatywnym skutkom picia
alkoholu przez funkcjonariusza/żołnierza poprzez spowodowanie zmian jego zachowań w
środowisku służbowym i pozasłużbowym.
Zasady
mogą
być
realizowane
równolegle
z
formalną
procedurą
postępowania
dyscyplinarnego podejmowaną wobec funkcjonariusza/żołnierza zgodnie z obowiązującymi
przepisami.
Użyte w zasadach definicje oznaczają:
1) zdarzenie incydentalne – jednorazowe zdarzenie związane z byciem po spożyciu
alkoholu lub w stanie nietrzeźwości w służbie.:
2) interwencja wobec osoby z problemem alkoholowym – to zorganizowane działanie
przełożonych
i współpracowników oraz osób bliskich funkcjonariusza/żołnierza
nadużywającego alkoholu, którzy rzeczowo, konkretnie i życzliwie konfrontują go z
faktami dotyczącymi jego picia, chcąc mu pomóc, przeciwstawić się jego autodestrukcji,
spowodować zmianę wzorca lub zaprzestanie picia i podjęcie ewentualnego leczenia. Jest
to pełne życzliwości wywieranie presji na osobę pijącą, aby przestała ona niszczyć swoje
zdrowie, stwarzać zagrożenie życia i psuć relacje zawodowe i społeczne:
3) rozmowa motywująca – oparta na współpracy i skoncentrowana na osobie forma prowadzenia
rozmowy, służąca wydobywaniu i wzmacnianiu motywacji do zmiany, która wynikać ma z
osobistych celów i wartości funkcjonariusza (Miller, Rollnick, 2009, s. 137):
4) kontrakt - pisemna umowa zawarta z funkcjonariuszem/żołnierzem mającym problemy
alkoholowe, określająca oczekiwania i warunki stron umowy, w ramach podejmowanych
działań zmierzających do zmian jego zachowań w środowisku służbowym i
pozasłużbowym związanych z piciem alkoholu.
4. Możliwe warianty wystąpienia problemu alkoholowego w służbie:
1) funkcjonariusz/żołnierz jest w służbie po użyciu alkoholu (0,2‰ - 0,5‰) lub w stanie
nietrzeźwości (powyżej 0,5‰);
1
2) funkcjonariusz/żołnierz jest trzeźwy (do 0,19 ‰), ale niesprawny z powodu
wcześniejszego nadużywania alkoholu (na tzw. kacu). Możliwe objawy zewnętrzne:
pragnienie, uskarżanie się na ból głowy, przyspieszony oddech, osłabienie,
dekoncentracja, nerwowość;
3) nastąpiło pogorszenie funkcjonowania zawodowego funkcjonariusza/żołnierza z
powodu picia alkoholu. Możliwe obserwowalne objawy: absencja, problemy z
koncentracją, pamięcią, obniżona wydajność, niewłaściwe relacje, zmiany nastroju i
zachowania.
5.
Problem alkoholowy występuje, gdy zachowania dotyczące picia alkoholu można
opisać w jeden z poniższych sposobów:
a) picie ryzykowne – to picie nadmiernych ilości alkoholu (jednorazowo
i w określonym przedziale czasu) niepociągające za sobą aktualnie negatywnych
konsekwencji. Można oczekiwać, że konsekwencje te pojawią się o ile obecny
model picia nie zostanie zmieniony (Fudała, J., 2010 Jak pomagać osobom pijącym
alkohol ryzykownie i szkodliwie. Warszawa, Wydawnictwo PARPAMEDIA);
b) picie szkodliwe – picie powodujące szkody zdrowotne, fizyczne lub psychiczne
(także psychologiczne i społeczne) przy czym nie występuje uzależnienie od
alkoholu;
c) okazjonalne upijanie się – jednorazowe wypijanie dużych dawek alkoholu;
d) uzależnienie od alkoholu (wg definicji ICD 10): stwierdza się gdy w okresie
ostatniego roku stwierdzono obecność co najmniej trzech objawów z poniższej
listy:
 silną potrzebę (głód) lub poczucie przymusu picia alkoholu;
 subiektywne
przekonanie
o
mniejszej
możliwości
kontrolowania
zachowań
związanych z piciem alkoholu, tj. trudności w:
- powstrzymaniu się od picia;
- kontrolowaniu długości picia;
- kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu;
 obecność
fizjologicznych
objawów
zespołu
odstawienia
(abstynencyjnego)
występujących przy próbach przerwania lub ograniczenia picia alkoholu albo
przyjmowanie substancji o podobnym działaniu w celu złagodzenia lub uniknięcia
objawów abstynencyjnych;
2
 występowanie zjawiska tolerancji polegającego na konieczności przyjmowania
coraz większych dawek alkoholu w celu osiągnięcia efektu uzyskiwanego
poprzednio za pomocą dawek mniejszych;
 postępujące zaniedbywanie innych przyjemności lub zainteresowań na rzecz
zdobywania alkoholu, picia oraz odwracania następstw picia alkoholu;
 picie alkoholu pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych
i społecznych), o których wiadomo, że mają związek z piciem alkoholu.
SCHEMAT POSTĘPOWANIA
II.
Uzyskanie informacji o możliwości wystąpienia problemu alkoholowego.
Podmiotem inicjującym działanie wobec funkcjonariusza/żołnierza jest jego bezpośredni
przełożony. Informacje o problemach alkoholowych funkcjonariusza/żołnierza przełożony
może uzyskać:
1) dowiadując się na drodze formalnej o nietrzeźwości funkcjonariusza/żołnierza
w
służbie;
2) spostrzegając
w
trakcie
kontaktu
z
funkcjonariuszem/żołnierzem
symptomy
świadczące o tym, że jest on nietrzeźwy lub, że ma problemy z piciem alkoholu;
3) dowiadując się o tym od innych przełożonych podwładnego lub od jego
współpracowników;
4) dowiadując się o problemie alkoholowym funkcjonariusza/żołnierza od innych osób
spoza służby (np. bliskich funkcjonariusza);
5) od funkcjonariusza/żołnierza, który sam zgłasza swój problem, prosząc o pomoc.
Uzyskując informacje o problemach alkoholowych funkcjonariusza/żołnierza, przełożony jest
zobligowany do wyjaśnienia problemu i podjęcia adekwatnych działań.
Rozpoznanie skali problemu alkoholowego.
Po stwierdzeniu nietrzeźwości funkcjonariusza/żołnierza w służbie lub po uzyskaniu
informacji
o
możliwym
problemie
alkoholowym,
przełożony
omawia
z psychologiem jednostki organizacyjnej właściwej dla miejsca pełnienia służby
funkcjonariusza/żołnierza zaistniałą sytuację w celu wypracowania strategii postępowania z
funkcjonariuszem/żołnierzem.
Może
także
osobiście
przeprowadzić
rozmowę
z
3
funkcjonariuszem/żołnierzem
na
temat
zaistniałej
sytuacji
w
celu
przedstawienia
konsekwencji niewłaściwego spożywania alkoholu i możliwych sposobów postępowania.
O ile wymaga tego zaistniała sytuacja przełożony może skierować funkcjonariusza/żołnierza
do
psychologa
w
celu
konsultacji
w
zakresie
możliwości
wystąpienia
u
funkcjonariusza/żołnierza problemu z spożywaniem alkoholu.
Możliwe formy postępowania w sytuacji wstępnego rozpoznania skali problemu
alkoholowego.
Jeśli w trakcie przeprowadzonych czynności:
1) nie
potwierdzono
możliwości
wystąpienia
problemu
alkoholowego
u funkcjonariusza/żołnierza - procedura nie ma dalszego zastosowania;
2) uznano zaistniałą sytuację za incydentalną:
a) przeprowadza się z funkcjonariuszem/żołnierzem rozmowę motywującą,
b) wprowadza się obserwację zachowań funkcjonariusza/żołnierza;
3) stwierdzono możliwość wystąpienia problemów alkoholowych - przeprowadza się
interwencję w wyniku której:
a) podpisuje się z funkcjonariuszem/żołnierzem kontrakt
b) w przypadku odmowy podpisania przez funkcjonariusza/żołnierza kontraktu
sprawę kieruje się do Komisji Lekarskiej.
Przebieg interwencji
Interwencja
jest
działaniem
zaplanowanym,
szczegółowo
omówionym
i przygotowanym bez wiedzy funkcjonariusza/żołnierza. Przed spotkaniem interwencyjnym
przeprowadza się jedną lub dwie sesje próbne.
Interwencję prowadzi osoba przeszkolona przez psychologa w tym zakresie.
Interwencja prowadzona jest w atmosferze życzliwości, akceptacji i otwartości, skierowana
na
i
poszukiwanie
pomocy
rozwiązań
mających
funkcjonariuszowi/żołnierzowi.
Nie
na
ma
celu
ona
udzielenie
charakteru
wparcia
negocjacji.
Funkcjonariusz/żołnierz wobec którego podjęto interwencję na końcu spotkania może odnieść
się do przedstawionych mu oczekiwań i warunków, jednak nie podlegają one wspólnemu
ustalaniu.
1. Celem interwencji jest:
4
1) skonfrontowanie funkcjonariusza/żołnierza z jego sposobem picia i skutkami spożywania
alkoholu;
2) zmotywowanie funkcjonariusza/żołnierza do podjęcia działań zmierzających do zmiany
wzorca picia oraz zmiany zachowań związanych ze spożywaniem alkoholu;
3) zachowanie abstynencji alkoholowej w służbie;
4) zmobilizowanie do kontaktu ze specjalistą terapii uzależnień w celu przeprowadzenia
pogłębionej diagnostyki i podjęcia ewentualnego leczenia;
2. Do
udziału
w
interwencji
powinny
być
zaproszone
osoby
znaczące
dla
funkcjonariusza/żołnierza i mające wiedzę o jego problemach związanych z piciem
alkoholu (zaobserwowane zdarzenia i ich skutki w służbie, w życiu osobistym,
pogorszenie stanu zdrowia itp.). Mogą to być między innymi współpracownicy, inni
funkcjonariusze/żołnierze lub pracownicy, członkowie jego rodziny. Grono tych
uczestników powinno liczyć 3 - 4 osoby.
3. W celu przeprowadzenia sesji próbnych, psycholog przed rozpoczęciem interwencji wobec
funkcjonariusza/żołnierza, spotyka się z powyższymi osobami. Przedstawia on cel
interwencji, jej strategię i filozofię, na którą składa się udzielanie pomocy w sposób
wymagający i konsekwentny, określając granice stawianych wymagań, tak by były
realistyczne i adekwatne do możliwości funkcjonariusza/żołnierza w aktualnej sytuacji.
Sesja ta ma charakter grupowy.
4. Prowadzącym interwencję jest przełożony właściwy w sprawach osobowych lub osoba
przez niego uprawniona.
5. Interwencję
przeprowadza
się
w
miejscu
zapewniającym
zachowanie
spokoju
i poczucia bezpieczeństwa uczestników.
6. Prowadzący interwencję przedstawia powód, cel i zasady przebiegu spotkania.
7. Uczestnicy interwencji kolejno przedstawiają fakty związane z destrukcyjnymi
zachowaniami związanymi ze spożywaniem alkoholu przez funkcjonariusza/żołnierza.
Każdy z uczestników formułuje swoje oczekiwania odnośnie zmiany zachowania przez
funkcjonariusza/żołnierza.
8. Na
podstawie
wyżej
sformułowanych
oczekiwań
prowadzący
odbiera
od
funkcjonariusza/żołnierza zgodę na spełnienie oczekiwań oraz przedstawia mu
konsekwencje ich niewypełnienia.
9. Głównym warunkiem stawianym funkcjonariuszowi/żołnierzowi jest utrzymywanie przez
niego abstynencji alkoholowej w czasie służby, co może wiązać się z koniecznością
podjęcia przez niego terapii i/lub leczenia.
5
Na zakończenie interwencji prowadzący sporządza pisemne podsumowanie - kontrakt.
10.
Wzór kontraktu zawiera załącznik Nr 1 do zasad postępowania.
Kontrakt powinien zawierać zobowiązanie funkcjonariusza/żołnierza m.in. do:
11.
a) podjęcia ustalonych działań (np. poddaniu się diagnozie i odpowiedniemu leczeniu);
b) zaprzestania zachowań związanych z piciem alkoholu, a mających związek ze służbą;
c) stałego dostarczania przełożonemu potwierdzeń swojego uczestniczenia w terapii
odwykowej od instytucji leczącej;
d) wyrażania zgody na badanie stanu trzeźwości.
Przełożony funkcjonariusza/żołnierza wraz z psychologiem okresowo dokonują oceny
12.
jego funkcjonowania w służbie oraz uczestnictwa w terapii odwykowej. Ocena jest
dokumentowana w formie pisemnej przez psychologa.
13.
Prócz
stawianych
warunków,
kontrakt
zawiera
dokładne
i
szczegółowe
konsekwencje ich niespełnienia przez funkcjonariusza/żołnierza. Tekst kontraktu
podpisują funkcjonariusz/żołnierz i jego przełożony. Kontrakt jest przechowywany przez
prowadzącego interwencję.
III.
Postanowienia końcowe
1. Niezależnie od działań interwencyjnych funkcjonariusz/żołnierz, który znajdował się w
czasie służby pod wpływem alkoholu, ponosi konsekwencje dyscyplinarne z tym
związane.
2. W przypadku, gdy interwencja nie doprowadziła do podpisania kontraktu lub
funkcjonariusz/żołnierz nie wypełnia postanowień kontraktu, przełożony właściwy
w
sprawach
osobowych
lub
osoba
przez
niego
upoważniona
kieruje
funkcjonariusza/żołnierza do Rejonowej Komisji Lekarskiej właściwej dla miejsca
pełnienia służby funkcjonariusza/żołnierza, w celu wydania orzeczenia o zdolności
psychicznej i fizycznej do służby (z adnotacją o nieudanej interwencji).
6
Graficzny schemat postępowania z funkcjonariuszem/żołnierzem z
możliwym problemem alkoholowym
Informacje o problemach alkoholowych
funkcjonariusza/żołnierza
(Uzyskując informacje o problemach alkoholowych funkcjonariusza/żołnierza, przełożony jest zobligowany do podjęcia
prac zmierzających do wyjaśnienia problemu i podjęcia adekwatnych działań)
)
na drodze formalnej
spostrzegając w trakcie kontaktu z
funkcjonariuszem /żołnierzem
symptomy świadczące o tym, że
funkcjonariusz /żołnierz jest nietrzeźwy
lub, że ma problemy z alkoholem
od innych przełożonych, lub
od osób ze służby
(kolegów,
współpracowników
funkcjonariusza/żołnierza)
od innych osób
spoza służby,
(znajomych,
bliskich)
od funkcjonariusza/żołnierza
który sam zgłasza swój
problem, prosząc o pomoc
Rozpoznanie skali problemu
(Po stwierdzeniu nietrzeźwości funkcjonariusza/żołnierza w służbie lub po uzyskaniu informacji o możliwym problemie
alkoholowym przełożony omawia z psychologiem zaistniałą sytuację w celu wypracowania strategii postępowania
z funkcjonariuszem/żołnierzem. Może także osobiście przeprowadzić rozmowę z funkcjonariuszem/żołnierzem na temat
zaistniałej sytuacji w celu przedstawienia konsekwencji i możliwych sposobów jej rozwiązania)
Nie potwierdzono
wystąpienia problemu
alkoholowego u
funkcjonariusza/żołnierza
Uznano zaistniałą sytuację
jako incydentalną
Procedura nie ma dalszego
zastosowania
Przeprowadza się z
funkcjonariuszem /żołnierzem
rozmowę motywującą
Wprowadza się obserwację
zachowań
funkcjonariusza/żołnierza
Stwierdzono możliwość
wystąpienia problemów
alkoholowych
Przeprowadza się interwencję w
wyniku której:
Podpisuje się z
funkcjonariuszem/żołnierzem
kontrakt dotyczący zmiany jego
zachowań
W przypadku odmowy
podpisania przez
funkcjonariusza /żołnierza
kontraktu sprawę kieruje się do
Komisji Lekarskiej
7
…………………………………………………………………………
(miejscowość, data)
NOTATKA Z INTERWENCJI
W dniu ……………….. w ………………………..…………………………………….
przeprowadzono interwencję w stosunku do
………………………………..……………………………………….
(stopień imię i nazwisko funkcjonariusza/żołnierza)
W interwencji brali udział:
1) ………………………………………………………………………………………………..
(stanowisko, stopień, imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa, relacja*)
2) ………………………………………………………………………………………………..
(stanowisko, stopień, imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa, relacja *)
3) ………………………………………………………………………………………………..
(stanowisko, stopień, imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa, relacja *)
4) ………………………………………………………………………………………………..
(stanowisko, stopień, imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa, relacja *)
5) ………………………………………………………………………………………………..
(stanowisko, stopień, imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa, relacja *)
6) ………………………………………………………………………………………………..
(stanowisko, stopień, imię i nazwisko, stopień pokrewieństwa, relacja *)
Przebieg interwencji:
………………………………………………………………………………………………...…
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
8
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………...........................................................
………………………………………………………………………………………………...…
…………………………………………………….......................................................................
Przedstawione fakty opisujące zachowania ( przykłady tych zachowań) związane z piciem
alkoholu przez osobę, wobec której podjęto interwencję:
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………...............................
………………………………………………………………………………………………...…
…………………………………………………….......................................................................
…………………………………………………….......................................................................
………………………………………………………………………………………………...…
…………………………………………………….......................................................................
W wyniku interwencji podjęto decyzję o podpisaniu/nie podpisaniu* kontraktu.
…………………………………….
(przełożony właściwy w sprawach
osobowych lub osoba przez niego wyznaczona)
……………………………………
(stopień, imię i nazwisko
funkcjonariusza/żołnierza)
* - niepotrzebne skreślić
9
Załącznik nr 1
KONTRAKT
zawarty pomiędzy:
1) ………………………………………………………………………………………………..
(stopień imię i nazwisko funkcjonariusza/żołnierza)
a
2)……………………………………………………………………………………………....
(przełożony właściwy w sprawach osobowych lub osoba przez niego upoważniona)
zawarty w dniu ………………………………………………………………………………….
Postanowienia kontraktu które ma zrealizować funkcjonariusz/żołnierz oraz przełożony.
1) Cel lub cele główne (zobowiązania):
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
2) Cele szczegółowe i przewidywane efekty działania
a. ustalone działania (np. poddaniu się diagnozie i odpowiedniemu leczeniu),
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
b. zaprzestania zachowań związanych z piciem alkoholu, a mających związek ze służbą,
......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10
c. dostarczanie przełożonemu, a za jego pośrednictwem psychologowi potwierdzeń
swojego uczestniczenia w terapii odwykowej od instytucji leczącej,
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
d. wyrażanie zgody na badanie stanu trzeźwości w miejscu pracy/służby.
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
3. Termin realizacji zapisanych celów
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
4. Konsekwencje
………………………………………………………………………………………………...…
……………………………………………………………………………………………….......
………………………………………………………………………………………………...…
……………………………………………………………………………………………….......
………………………………………………………………………………………………...…
……………………………………………………………………………………………….......
………………………………………………………………………………………………...…
……………………………………………………………………………………………….......
Kontrakt został sporządzony w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej
ze stron.
…………………………………….
……………………………………
(przełożony właściwy w sprawach
osobowych lub osoba przez niego upoważniona)
(stopień imię i nazwisko
funkcjonariusza/żołnierza)
11