Chemioprofilaktyka przeciwzimnicza

Podróże jako czynnik ryzyka
chorób zakaźnych
Dr hab. n. med. Ewa Majda-Stanisławska
OD CZEGO ZALEŻY STOPIEŃ RYZYKA
NABYCIA CHOROBY ZAKAŹNEJ ?
Warunki pobytu
Zagrożenie chorobą zakaźną związane z podróżą i pobytem w tropiku
Duże ryzyko
Małe ryzyko
Kraj
Kraje rozwijające się
Kraje bogate
Miejsce pobytu, region
Dżungla, lasy tropikalne,
tereny wiejskie, podmokłe
Kurorty nadmorskoturystyczne, miasto
Okres pobytu w tropiku
Długoterminowy
Krótkoterminowy
Rodzaj, warunki
zakwaterowania
Namiot, bungalow, motel
Hotel
Rodzaj, planowana
aktywności podczas
pobytu
Penetracja jaskiń, ekspedycje
badawcze, wycieczki po
interiorze, przypadkowe
kontakty seksualne
Leżak
Cel podróży
Turystyczny
Zawodowy
Wiek
Do 30 i od 60 roku życia
Średni wiek
Ogólny stan zdrowia
Schorzenia przewlekłe
Zdrowy
Poszukiwanie pomocy medycznej w
podróży??
Najważniejsze są zalecenia
profilaktyczne – przygotowanie do
podróży przed wyjazdem
Zakażenia pokarmowe w podróży
Choroby przenoszone drogą
pokarmową
• BIEGUNKA PODRÓŻNYCH
ZEMSTA MONTEZUMY; ZEMSTA FARAONA
• WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU A
ŻÓŁTACZKA POKARMOWA
• DUR BRZUSZNY
TYFUS
• POLIOMYELITIS
CHOROBA HEINEGO-MEDINA; NAGMINNE PORAŻENIE
DZIECIĘCE; ZAPALENIE ROGÓW PRZEDNICH RDZENIA
KRĘGOWEGO
• PEŁZAKOWICA CZYLI AMEBOZA
• CHOLERA
Co jeszcze się może zdarzyć?
Ukłucie owada
Choroby przenoszone przez
owady
•
•
•
•
•
•
ŻÓŁTA GORĄCZKA
MALARIA
DENGA
JAPOŃSKIE ZAPALENIE MÓZGU
FILARIOZY
LEISZMANIOZY
ŻÓŁTA GORĄCZKA
•
•
•
•
•
Choroba wirusowa
Występuje w Afryce i Ameryce Południowej
Wektorem zakażenia są komary z rodzaju Aedes
Gorączka krwotoczna o wysokiej śmiertelności
Według szacunków WHO roczna liczba
zachorowań oscyluje wokół 200 tysięcy, a liczba
zgonów wokół 30 tysięcy
• JEST SKUTECZNA SZCZEPIONKA
Szczepienie przeciwko
żółtej gorączce (yellow fever)
STAMARIL (Sanofi Pasteur)
Szczepionka zawiera atenuowany szczep
wirusa żółtej gorączki.
Jedna dawka uodparnia na 10 lat.
Ochrona przed zakażeniem pojawia się w
10 dni po zaszczepieniu.
Malaria
• Malaria (zimnica) jest ostrą lub przewlekłą
chorobą pasożytniczą wywołaną przez
wewnątrzkomórkowego pierwotniaka z
rodzaju Plasmodium
• Patogenne dla człowieka jest 5 gatunków
Plasmodium: P.vivax, P.ovale, P.malariae,
P.falciparum, P.knowlesi
• Wektorem zarażenia są samice komarów z
rodzaju Anopheles (widliszka)
• W jelicie komara zachodzi płciowa faza cyklu
rozwojowego pasożyta
Epidemiologia malarii
według szacunków
World Health Organization
• Z powodu malarii umiera rocznie od 1 do 3
milionów ludzi
• Liczba objawowych przypadków zawarta
jest w przedziale 300 - 500 milionów
• 40% ludności świata zamieszkuje na
terenach malarycznych
• Malaria występuje w ponad 110 krajach
Czynniki od których zależne jest
narażenie na malarię
•
•
•
•
•
•
Kraj
Region geograficzny na terenie kraju
Pora roku
Wysokość n.p.m.
Rodzaj pobytu (służbowy/turystyczny)
Sposób podróżowania i rodzaj noclegów
(klimatyzowany samochód/klimatyzowany
hotel czy pociąg/namiot)
Szacuje się, że rocznie
w Europie zapada na
importowaną malarię około
15 tysięcy osób
W latach 1990 – 2003 zmarło w Europie z
powodu malarii ponad 900 osób
Zapobieganie malarii unikanie ukąszeń przez komary
• Największe ryzyko zarażenia występuje pod
koniec pory deszczowej, wokół terenów
lęgowych czyli zbiorników wody stojącej
• Najwyższa aktywność komarów rodzaju
Anopheles przypada na okres od zmierzchu do
świtu
• Komary najchętniej siadają na obiektach o
czarnej barwie
• W miejscach zacienionych i blisko zbiorników
wodnych wysoka aktywność komarów może
utrzymywać się przez cały dzień
Unikanie ukąszeń przez komary
• Zakładać ubrania w jasnych kolorach
• W godzinach wieczornych zakładać długie
spodnie, skarpetki, koszulę z długimi rękawami
• Po zachodzie słońca przebywać w
pomieszczeniach zamkniętych, klimatyzowanych,
wychodząc stosować repelenty (nabywane na
miejscu)
• Stosować moskitiery !
• Sprawdzić szczelność siatek w oknach i
moskitier (hotelowe moskitiery są często
dziurawe)
• Spryskać siatki, moskitiery, namiot środkiem
owadobójczym, najlepiej zawierającym
permetrynę
Ochrona przed ukąszeniami
• Repelenty zawierające dwuetylotoluamid (DEET)
• Repelenty zawierające picaridine (Bayerpel)
• Repelenty zawierające IR35/35
• W środowisku naturalnym, komary unikają
następujących zapachów: goździków, lawendy,
mięty, eukaliptusa, cytroneli, cedru, czeremchy,
pelargonii, thiaminy (Vit. B1)
Zapobieganie malarii
• Po pływaniu, kąpieli, prysznicu – zastosować
ponownie repelent
• Wietrzna pogoda, wzmożona potliwość stosować często repelent (co 2 godziny)
• Przed zaśnięciem doprowadzić do eliminacji
zauważonych w pomieszczeniu owadów
• W pomieszczeniach klimatyzowanych
sprawdzić czy okna i drzwi są szczelnie
zamknięte
Wybór leku przeciwmalarycznego
powinien uwzględniać
• wiek
• płeć
• stan zdrowia, choroby towarzyszące,
przyjmowane leki
• warunki zakwaterowania
• planowaną aktywność
• stopień zagrożenia zimnicą na danym
terenie, ze szczególnym
uwzględnieniem lekooporności
Chemioprofilaktyka przeciwzimnicza
•
•
•
•
Chlorokina (Arechin; Aralen; Avloclor)
Dorośli – 300 mg zasady chlorokiny raz w
tygodniu lub dwa razy po 150 mg
Dzieci – 5 mg zasady/kgmc/tydzień - ale nie
należy przekraczać dawki dla dorosłych
Tydzień przed podróżą, podczas pobytu w
strefie malarycznej oraz 4 tygodnie po jej
opuszczeniu
Zalecana przy wyjazdach do strefy A
Chemioprofilaktyka przeciwzimnicza
•
•
•
•
Proguanil (Paludrine)
Dorośli – 200 mg na dobę, z reguły 2 tabletki a
100 mg
Przy wyjazdach do strefy B
Tydzień przed podróżą, podczas pobytu w strefie
malarycznej oraz 4 tygodnie po jej opuszczeniu
Podawany w połączeniu z chlorokiną
2004
2007
Narastająca lekooporność Plasmodium falciparum na meflokinę
CDC Health Information for International Travel 2008
Chemioprofilaktyka przeciwzimnicza
Doksycyklina (Unidox, Supracyclin,
Dotur)
• Tabletki lub kapsułki a 100 mg
• Dorosłym – 100 mg dziennie tydzień
przed wyjazdem, przez okres pobytu w
strefie malarycznej i przez 4 tygodnie
po jej opuszczeniu
• Zalecana w Indochinach
Profilaktyka i leczenie
malarii
• Dorośli – 1 tabletka dziennie, dzień przed
wyjazdem w strefę malaryczną, podczas pobytu
w strefie malarycznej i 7 dni po jej opuszczeniu
• Przyjmować o tej samej porze dnia, z jedzeniem
lub produktami mlecznymi
Wirus Chikungunya (CHIKV), RNA alphavirus (Togaviridae), Zakażenie
człowieka przez ukłucie samicy komarae Aedes aegypti / Aalbopictus.
Objawy to gorączka i bóle stawowe, poza tym ból głowymięśni, wysypka.
Zwykle samoistna remisja, bóle stawowe utrzymują się miesiącami
Wysypka na lewej stopie
u pacjenta z gorączką Chikungunya
Szczepienia dla osób podróżujących
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Przeciwko żółtej gorączce
Przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A
Przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
Przeciwko durowi brzusznemu
Przeciwko poliomyelitis
Przeciwko tężcowi i błonicy
Przeciwko grypie
Przeciwko infekcjom meningokokowym
Przeciwko kleszczowemu zapaleniu opon
mózgowo-rdzeniowych i mózgu
• Przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu
• Przeciwko wściekliźnie
Szczepienie przeciw wirusowemu
zapaleniu wątroby typu A
• HAVRIX 720 Junior – 0.5 ml (GSK) od 2 r. ż.
• HAVRIX Adult 1440 – 1 ml (GSK) od 19 r. ż.
• AVAXIM – 0,5 ml (Sanofi Pasteur) od 16 r. ż.
Dwie dawki: druga, uzupełniająca po 6-12
miesiącach
Szczepionka zawiera zawiesinę inaktywowanych
formaldehydem wirusów hepatitis A i
adsorbowanych na wodorotlenku glinu
Szczepienie przeciw wirusowemu
zapaleniu wątroby typu B
• Engerix B (GSK) 10 μg/0,5 ml
• Engerix B (GSK) 20 μg/1 ml
Szczepionka zawiera rekombinowany
antygen powierzchniowy wirusa hepatitis
B (białko S).
Antygen jest uzyskiwany metodą inżynierii
genetycznej z hodowli komórek drożdży
Saccharomyces cerevisiae
Dur brzuszny – regiony endemiczne
(jasnozielone) i o wysokiej
endemiczności (ciemnozielone)
Występowanie cholery na świecie
Zakażenie wody pitnej ściekami
Szczepienie przeciwko
durowi brzuszny (typhoid fever)
• Szczepionka durowa (Ty) produkowana przez
BIOMED w Krakowie zawiera zawiesinę
inaktywowanych formaldehydem pałeczek
Salmonella typhi. W 1 ml szczepionki znajduje
się 1 mld pałeczek duru brzusznego.
• Szczepionka durowo-tężcowa (TyT)
produkowana przez BIOMED w Krakowie
Szczepienie przeciwko
durowi brzusznemu
• Typhim Vi (Sanofi Pasteur) zawiera
oczyszczony polisacharyd otoczkowy Vi
Salmonella typhi
Jedna dawka podana domięśniowo uodparnia na
3-5 lat, można stosować od 3 roku życia
• Vivotif Berna Vaccine (Oral Typhoid Vaccine
Ty21a) - żywa, atenuowana szczepionka doustna
(w kapsułkach)
Uodpornienie polega na podaniu przed jedzeniem
4 dawek wg schematu 0-2-4-6 dzień
Wszystko zależy od tego
dokąd podróżujesz
Dobór szczepionki przeciwko zakażeniom
meningokokowym
A,C,Y, W-135
A+C
Szczepionka MENVEO
konjugowana MenACYW-135
Meningokoki na świecie –
zagrożenie dla podróżujących
Regiony świata o zwiększonej
zapadalności na IChM
Kraje Afryki subsaharyjskiej
należące do „meningitis belt” oraz regiony
hiperendemiczne w tym regionie
• Projekt ograniczenia epidemii IChM
(serogrupa A) w Afryce
• Realizowany na terenach Burkina Faso,
Mali i Nigru od 2010 roku
• Masowe szczepienia osób w wieku 1-29 lat
szczepionką skonjugowaną Men A (MenAfriVac)
celem wywołania odporności gromadnej
• Kolejnym krokiem jest szczepienie wszystkich
niemowląt i dzieci w wieku 5-14 lat.
Daugla DM,
The Lancet 2013
Podróże mogą być niebezpieczne
Meningokoki w Europie i w Polsce
Szczepionki skoniugowane chroniące przed IChM
Niezarejestrowana w
Polsce
Niezarejestrowana w
Polsce
Rozpoczęcie
szczepień w
pierwszym roku
życia
Men C
Rozpoczęcie
szczepień
Powyżej
pierwszego
roku życia
Men ACYW135
ZALECENIA DLA OSÓB
WYJEŻDŻAJĄCYCH
• Szukać informacji na stronach
internetowych CDC, WHO, GIS, PZH
• Zgłosić się do lekarza chorób zakaźnych
co najmniej na 2 tygodnie przed wyjazdem
• Szczepienia ochronne
• Profilaktyka przeciwmalaryczna
• Metody zapobiegania biegunce
podróżnych
• Zasady zachowania się w tropiku