Przedmiotowe zasady oceniania z geografii w klasach I
advertisement
Przedmiotowe zasady oceniania z geografii w klasach I-III Gimnazjum w Ćmińsku( obowiązuje od 01.09.2011r.) I) Postanowienia wstępne: 1. Na początku roku szkolnego nauczyciel zapoznaje uczniów i rodziców z zasadami oceniania na lekcjach geografii, przedstawia wymagania edukacyjne. 2. Uczniowie są oceniani systematycznie, oceny wystawiane przez nauczyciela są jawne i obiektywne. Uczeń może prosić o uzasadnienie decyzji. 3. Przy ocenianiu uczniów z dysfunkcjami nauczyciel bierze pod uwagę wydane zalecenia stosownej poradni co do możliwości dziecka. 4. Uczeń ma prawo na początku lekcji zgłosić nieprzygotowanie bez podania przyczyn raz w semestrze ( nie dotyczy sprawdzianów i lekcji powtórzeniowych ) 5. Prace klasowe, sprawdziany nauczyciel zapowiada z tygodniowym wyprzedzeniem. 6. Krótkie formy sprawdzania wiadomości: kartkówki, odpowiedzi ustne (obejmujące materiał trzech ostatnich tematów ) nie wymagają zapowiedzi. 7. Sprawdzone prace klasowe nauczyciel oddaje uczniom najpóźniej w ciągu 2 tygodni, kartkówki w ciągu tygodnia. Sprawdzone prace pisemne będą oddane uczniom do wglądu, po omówieniu będą przechowywane przez nauczyciela do końca roku szkolnego. Udostępnienie prac dla rodziców lub opiekunów jest możliwe na wywiadówkach lub podczas indywidualnych spotkań. 8. Uczeń ma prawo do poprawienia oceny z każdego sprawdzianu i pracy klasowej. Poprawa jest dobrowolna w terminie ustalonym wspólnie z nauczycielem( najpóźniej w ciągu dwóch tygodni od dnia podania informacji o ocenie). Ocena z poprawionej pracy jest wpisywana do dziennika, obie oceny nauczyciel bierze pod uwagę wystawiając ocenę klasyfikacyjną. Analogiczna sytuacja dotyczy ucznia nieobecnego na sprawdzianie ( musi go napisać wciągu dwóch tygodni od momentu przyjścia do szkoły, gdyż w przeciwnym razie otrzymuje po upływie ustalonego wyżej terminu ocenę niedostateczną). 9. Finalista i laureat wojewódzkiego konkursu geograficznego otrzymuje ocenę roczną celującą. II) Nauczyciel może wystawić oceny uczniom w następujących kategoriach: 1. Prace klasowe (Sprawdziany) 2. Kartkówki 3. Odpowiedzi ustne 4. Prace domowe 5. Zeszyt Ćwiczeń 6. Aktywność 7. Praca na lekcji 8. Opinia III) Ocenianie bieżące: 1. W każdej kategorii wymienionej w punkcie II nauczyciel może wystawić ocenę w skali od 1 do 6, oceny bieżące mogą być wystawiane z „+” oraz „_” 2. Za aktywność ucznia na lekcji nauczyciel może wystawić mu „+” oraz „_”, za uzyskanie 3 „+” uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą a za 3 „_” ocenę niedostateczną. 3. Nauczyciel raz w semestrze wystawia uczniowi ocenę z kategorii „opinia”. Ma ona charakter motywujący, odzwierciedla starania ucznia, pilność aktywność, systematyczność w nauce geografii, a także udział w zajęciach dodatkowych. IV) Oceny śródroczne, roczne: 1. Ocena klasyfikacyjna śródroczna wystawiana jest w następujący sposób: a. oblicza się średnią z prac klasowych, b. oblicza się średnią z pozostałych ocen, c. oblicza się średnią w/w średnich, d. ustala się ocenę przy użyciu tabeli z WO rozdział IV punkt 8. 2. Ocenę klasyfikacyjną roczną uzyskuje się jako średnią arytmetyczną średnich ocen z obydwu półroczy. 3. Poprawianie ocen klasyfikacyjnych: śródrocznych i rocznych reguluje WZO. WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII Poziom wymagań konieczny – ocena dopuszczająca podstawowy – ocena dostateczna rozszerzający – ocena dobra dopełniający – ocena bardzo dobra wykraczający – ocena celująca Na ocenę wyższą obowiązują ucznia również wymagania na ocenę niższą. WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII KL.I Rozdział Lp. Poziom wymagań Temat konieczny I. O B R A Z 1. O czym będziesz Uczeń: się uczyć na • wymienia źródła lekcjach informacji geografii? geograficznej podstawowy Uczeń: rozszerzający Uczeń: • wyjaśnia, czym • wyjaśnia różnice zajmuje się geografia między elipsoidą a geoidą fizyczna, społecznoekonomiczna i • wyróżnia dyscypliny regionalna geografii • podaje wymiary Ziemi • wyjaśnia znaczenie oraz główne cechy jej terminu „geografia” kształtu dopełniający Uczeń: wykraczający Uczeń: • zna imiona bądź • omawia historię nazwiska uczonych i ich poznawania kształtu i dokonania w zakresie wymiarów Ziemi poznania kształtu i wymiarów Ziemi 2. Z I E Współrzędne geograficzne • wskazuje na mapie lub na globusie równik, południk 0° oraz półkulę południową, północną, wschodnią i zachodnią M • określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie i globusie • wymienia cechy południków i równoleżników • wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe I • określa położenie matematycznogeograficzne punktów i obszarów na globusie oraz na mapie • oblicza odległość (rozciągłość południkową) między dwoma punktami na mapie, korzystając z zależności 1° – 111,2 km • podaje wartość azymutu geograficznego • oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą między obiektami przedstawionymi na mapie • wyjaśnia, na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność • odszukuje obiekty na mapie na podstawie podanych współrzędnych • stosuje ze geograficznych zrozumieniem pojęcia: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna • podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS • wyjaśnia terminy: „długość geograficzna”, „szerokość geograficzna” 3. Obraz Ziemi na • wyjaśnia terminy: „skala”, „siatka mapie geograficzna” • wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady • podaje różnice między • wykazuje znaczenie planem a mapą skali mapy w przedstawianiu różnych • dokonuje podziału informacji map ze względu na ich geograficznych na mapie skalę oraz treść • przekształca postacie • podaje różnice między skali siatką kartograficzną a siatką kartograficzną” • posługuje się w terenie planem miasta • posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie O B R 4. Przedstawianie zjawisk na mapach A Z • wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach • odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod • wyjaśnia terminy: kartograficznych, w tym „wysokość względna” odczytuje wysokość , „wysokość bezwzględną bezwzględna”, „poziomica” • oblicza wysokość względną wybranych punktów oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku poziomicowego i mapy hipsometrycznej Z I E M I 5. Praca z mapą • analizuje i interpretuje treści map ogólnogeograficznych , tematycznych, turystycznych • dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych • posługuje się w terenie planem oraz mapą topograficzną, turystyczną i samochodową (m.in. • identyfikuje położenie orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty i charakteryzuje geograficzne na mapie i odpowiadające sobie w terenie) obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach • lokalizuje na mapach lotniczych i (również konturowych) satelitarnych oraz najważniejsze obiekty mapach geograficzne na świecie i topograficznych w Polsce • lokalizuje na mapach (również konturowych) • charakteryzuje wybrane metody przedstawiania zjawisk na mapach • charakteryzuje sposoby przedstawiania rzeźby terenu na mapach • stosuje ze zrozumieniem terminy: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna” • projektuje i opisuje trasy podróży na podstawie map turystycznych, topograficznych i samochodowych • przeprowadza prostą interpolację, np. wykreśla poziomice kontynenty II. 6. Tajemnice kosmosu • wymienia nazwy ciał niebieskich znajdujących się w Układzie Słonecznym • wymienia nazwy planet Układu Słonecznego, zaczynając od nazwy planety znajdującej się najbliżej Słońca 7. Ziemia obiega • wyjaśnia terminy: „ruch obiegowy, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenia” • podaje najważniejsze • podaje daty przesileń i geograficzne następstwa równonocy na podstawie ilustracji ruchu obiegowego przedstawiających Ziemi oświetlenie Ziemi w ciągu roku • korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu Słonecznego • podaje różnicę między teorią geocentryczną i • podaje cechy ruchu heliocentryczną obiegowego Ziemi • przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach Z I • rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie przedstawione na ilustracji • charakteryzuje wybrane ciała niebieskie: planety, planetoidy, gwiazdy, satelity, meteory i meteoryty • omawia rolę lotów kosmicznych w poznaniu wszechświata • posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca • oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem E M I A Słońce W E W R Z E C H Ś W I E C I E • wymienia daty dni rozpoczynających pory roku • charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi • wyjaśnia przyczyny występowania dnia i nocy polarnej roku Z I E M A 8. „Karuzela” Ziemia • wyjaśnia terminy: „ruch obrotowy Ziemi”, „południe”, „północ”, „doba”, • podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi „górowanie Słońca”, „południk miejscowy”, „gnomon” • podaje kierunek i czas obrotu Ziemi dookoła własnej osi • podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi • opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując się ilustracją lub planszą • charakteryzuje dwa • omawia ruch rodzaje prędkości Ziemi obrotowy Ziemi, posługując się • omawia zastosowanie tellurium lub gnomonu globusem • posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „ruch obrotowy” W E W R Z E C H Ś W I E C I E 9. Czas • wyjaśnia terminy: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, • wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia zmiany daty • posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi • oblicza kąt, o jaki • wymienia rodzaje obraca się Ziemia w kalendarzy i podaje ich określonym czasie cechy • oblicza czas słoneczny i strefowy danego miejsca na podstawie jego położenia matematycznogeograficznego • charakteryzuje czas słoneczny, strefowy, uniwersalny i urzędowy • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas uniwersalny” i „czas urzędowy” • ustala, jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu międzynarodowej linii zmiany daty III. 10 Skład i budowa atmosfery A • wyjaśnia terminy: „atmosfera”, „troposfera” • podaje skład chemiczny powietrza atmosferycznego T M • wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od nazwy tej warstwy, która znajduje się najbliżej powierzchni Ziemi • omawia na podstawie schematu zmiany temperatury powietrza O • charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery • charakteryzuje zjawisko inwersji temperatury powietrza • oblicza zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości • omawia wpływ człowieka na zmiany zachodzące w składzie powietrza atmosferycznego S F w poszczególnych E warstwach atmosfery R A 11. Temperatura powietrza • wyjaśnia termin „izoterma” • analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub • podaje czynniki wykresu przebiegu wpływające na temperaturę powietrza temperatury powietrza na Ziemi • oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz średnią roczną temperaturę powietrza • sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza • omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych • wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia na przykładach ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi • charakteryzuje skale (Celsjusza, Fahrenheita i Kelvina), wykorzystywane do określania wartości temperatury powietrza 12 Jak powstaje wiatr? • wyjaśnia pojęcia: „ciśnienie atmosferyczne”, „niż baryczny”, „wyż baryczny”, izobara” • wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz lokalnych występujących na kuli ziemskiej • wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru • sporządza schemat wyżu i niżu barycznego • wskazuje na mapie świata obszary występowania różnych rodzajów wiatrów • charakteryzuje rodzaje • wyjaśnia, w jaki wiatrów na podstawie sposób powstają ilustracji cyklony tropikalne, charakteryzuje je i • stosuje ze podaje ich przykłady zrozumieniem pojęcia: „niż baryczny”, „wyż” 13 Pada deszcz • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych. • analizuje występowanie opadów na kuli ziemskiej na podstawie mapy stref klimatycznych • omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów atmosferycznych na Ziemi • wyjaśnia terminy: „wilgotność powietrza”, „wilgotność względna”, „resublimacja” • podaje przykłady obszarów charakteryzujących się nadmiarem lub niedoborem opadów atmosferycznych • rozpoznaje przedstawione na ilustracji opady i osady atmosferyczne • wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych ze względu na sposób powstania • wyjaśnia na podstawie schematu procesy powstawania chmur, opadów i osadów atmosferycznych. • charakteryzuje rodzaje chmur, a także opadów i osadów atmosferycznych 14. Pogoda i klimat • wyjaśnia terminy: „pogoda”, klimat” • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Ziemi • wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza • wymienia nazwy • omawia na podstawie oceanów i wskazuje te schematu zasoby wodne oceany na mapie Ziemi świata • wskazuje na mapie • podaje przykłady świata wybrane prądy ruchów wody morskie oraz wymienia • omawia obieg wody • wymienia czynniki klimatotwórcze • podaje różnice między klimatem a pogodą • charakteryzuje wpływ czynników • wymienia strefy klimatotwórczych na klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich klimat zasięg na kuli ziemskiej • charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych, położonych w różnych strefach klimatycznych 15 Obieg wody w przyrodzie. Oceany i morza IV. w przyrodzie na podstawie schematu • dostrzega i wyjaśnia związki między • stosuje ze • charakteryzuje strefy zrozumieniem terminy: klimatyczne pod „pogoda”, „klimat” względem warunków sprzyjających • charakteryzuje klimat działalności człowieka górski • podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi • charakteryzuje • charakteryzuje przyczyny i skutki zjawisko EL Nino ruchów wody morskiej. W morskiej ich nazwy • wyjaśnia terminy: „kondensacja”, „parowanie” ,morze” zatoka”, cieśnina” • wymienia stany skupienia wody w przyrodzie i podaje przykłady ich występowania • wyjaśnia terminy: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” • wyjaśnia termin „przepływ” O D warunkami klimatycznymi a zasoleniem wody morskiej Y Z I E M I 16 Rzeki świata • wskazuje na mapie świata najdłuższe rzeki • wymienia rodzaje i podaje przykłady zasilania rzek • zaznacza na ilustracji dorzecze, dział wodny i • podaje przykłady zlewisko gospodarczego wykorzystania rzek • wymienia elementy dorzecza • analizuje wykresy długości rzek i ich przepływu • wyjaśnia związki • charakteryzuje między warunkami powodzie i podaje ich klimatycznymi, a przykłady rodzajem zasilania rzek • stosuje ze zrozumieniem pojęcia: „rzeka główna”, „dopływ”, „zlewisko”, „dorzecze”, „dział wodny” 17. Jeziora i bagna • wyjaśnia terminy: • wymienia różne typy „jezioro”, „bagno”, genetyczne jezior „wieloletnia zmarzlina • nazywa i wskazuje na mapie różne typy genetyczne jezior oraz obszary bagienne • omawia warunki powstawania bagien • charakteryzuje różne typy genetyczne jezior i podaje ich przykłady • omawia procesy prowadzące do aktywności gejzeru • charakteryzuje niebezpieczeństwa związane • charakteryzuje wybrane rodzaje wód podziemnych z zanieczyszczeniem wód podziemnych • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania stawów i sztucznych zbiorników wodnych 18. Wody podziemne • wyjaśnia terminy: „wody podziemne”, „źródło”, „wody artezyjskie”, „gejzer” • wymienia rodzaje wód podaje przykłady podziemnych gospodarczego wykorzystania wód • analizuje budowę podziemnych niecki artezyjskiej na podstawie ilustracji • wskazuje na mapie świata obszary występowania wód artezyjskich i gejzerów 19 Budowa wnętrza • wymienia warstwy wnętrza Ziemi w Ziemi kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej • wymienia metody badania wnętrza Ziemi • omawia na podstawie schematu budowę wnętrza Ziemi • podaje różnicę między litosferą a skorupą • wyjaśnia termin „prądy ziemską konwekcyjne • charakteryzuje metody • charakteryzuje badania wnętrza Ziemi i warstwy wnętrza podaje ich zastosowanie Ziemi • omawia zróżnicowanie temperatury wnętrza Ziemi V. W N Ę T R Z E • wymienia nazwy 20. Wśród minerałów i skał wybranych skał i minerałów Z • wskazuje różnice między minerałem a skałą • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał • wyjaśnia terminy: „skała”, „minerał” • podaje przykłady minerałów skałotwórczych • określa wiek Ziemi • wyjaśnia rolę skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów Ziemi I • rozpoznaje skały i określa ich rodzaj • charakteryzuje wybrane skały i warunki ich powstawania E M I 21 Dzieje Ziemi • omawia na podstawie tabeli stratygraficznej • wymienia nazwy er, najważniejsze zaczynając od wydarzenia z najstarszej przeszłości geologicznej Ziemi • podaje przykłady skamieniałości przewodnich • przedstawia hipotezy wyginięcia dinozaurów • dostrzega zmiany w • omawia świecie organicznym w najważniejsze dziejach Ziemi wydarzenia w poszczególnych erach • wymienia nazwy dziejów Ziemi okresów geologicznych W N Ę T • wymienia procesy wewnętrzne i trzęsienia ziemi kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi 22. Wulkanizm • wyjaśnia terminy: „wulkan”, „lawa”, „magma”, „hipocentrum”, „epicentrum”, „Ognisty Pierścień Pacyfiku” R Z E Z • podaje główne cechy płytowej budowy litosfery • wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie • wymienia przykłady wulkanów i wskazuje je na mapie • omawia skutki wulkanizmu i trzęsień ziemi • wykazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery • stosuje ze zrozumieniem terminy: „hipocentrum”, a występowaniem „epicentrum”, zjawisk wulkanicznych "orogeneza” i trzęsień ziemi • wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu • wymienia produkty erupcji wulkanicznej I E M I 23. Jak powstały góry? • wymienia nazwy • wskazuje na mapie orogenez i rodzaje gór świata przykłady gór fałdowych, • wyjaśnia terminy: wulkanicznych i „ruchy górotwórcze”, zrębowych „góry fałdowe”, „góry zrębowe” • wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Ziemi • omawia różnice między • charakteryzuje wielkie • charakteryzuje na górami fałdowymi a formy ukształtowania podstawie schematów zrębowymi powierzchni Ziemi mechanizm powstawania gór • określa na podstawie fałdowych i danych statystycznych zrębowych ukształtowanie powierzchni kontynentów VI. 24. Niszczenie skał R • wyjaśnia terminy: • wymienia procesy • charakteryzuje rodzaje „wietrzenie”, „erozja” zewnętrzne kształtujące wietrzenia i formy terenu rzeźbę powierzchni powstałe w jego wyniku • wymienia rodzaje Ziemi wietrzenia • rozpoznaje na ilustracjach formy terenu powstałe w wyniku wietrzenia • charakteryzuje wybrane rodzaje ruchów masowych • posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: „wietrzenie”, „erozja” E Ź B I A R 25. Procesy krasowe • wyjaśnia terminy: „krasowienie”, „erozja” Z • podaje rodzaje skał, które ulegają krasowieniu E P • podaje przykłady form krasowych występujących na powierzchni i w głębi Ziemi • charakteryzuje na podstawie ilustracji budowę jaskini oraz występujące w niej formy krasowe. • wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska krasowe • omawia procesy krasowe i wyjaśnia, w jaki sposób powstają formy krasowe • zapisuje reakcję chemiczną rozpuszczania skały wapiennej • posługuje się ze zrozumieniem terminami: „krasowienie”, „erozja” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe O W I w wyniku działania procesów krasowych E R Z 26 Praca rzeki • wymienia rodzaje • wskazuje na mapie świata przykłady rzek • wyjaśnia proces • przedstawia • stosuje ze ujść rzecznych C H posiadających ujście deltowe i lejkowe powstawania meandrów • podaje przykłady form • wyjaśnia terminy: • omawia warunki erozji i akumulacji „erozja wgłębna”, sprzyjające powstawaniu rzecznej „erozja boczna”, akudelt oraz ujść mulacja. lejkowatych N I Z I rzeźbotwórczą rolę zrozumieniem pojęcia rzeki w jej górnym, środkowym i dolnym odcinku spadek rzeki. • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności rzeki E M I 27 Lodowce i lądolody • wyjaśnia pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • wskazuje różnice między lodowcem górskim a lądolodem • rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe • wskazuje na mapie świata obszary występowania lądolodów • dostrzega związek między warunkami klimatycznymi a występowaniem lodowców górskich i lądolodów na Ziemi • wymienia przykłady form powstałych w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów • przedstawia rzeźbotwórczą rolę lodowców górskich i lądolodów • stosuje ze zrozumieniem pojęcie: „granica wiecznego śniegu” • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe • wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na zmiany powierzchni pokrywy lodowej 28. Działalność wiatru 29. Praca morza • wyjaśnia terminy: „korazja”, „grzyb skalny”, „niecka deflacyjna”, „wydma paraboliczna”, „barchan” • wskazuje na mapie wybrane pustynie • wyjaśnia termin „abrazja” • wymienia najważniejsze typy wybrzeży morskich • podaje przykłady form powstałych w wyniku rzeźbotwórczej działalności morza VII. 30. Gleba. Sfera życia • wyjaśnia terminy: „gleba”, „żyzność gleby” • wymienia rodzaje pustyń ze wzg. na budowę i położenie • wskazuje na mapie świata typy wybrzeży • wymienia najważniejsze rodzaje gleb strefowych i astrefowych na Ziemi • wskazuje i nazywa • podaje przykłady form • przedstawia powstałych na skutek rzeźbotwórczą rolę erozyjnej i akumulacyjnej wiatru działalności wiatru • określa genezę • wskazuje różnice wybranych pustyń między barchanem i • rozpoznaje i opisuje w wydmą paraboliczną terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru. • omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru • omawia na podstawie ilustracji proces powstawania klifu i mierzei • wyjaśnia pojęcia: „rewa”, „wał brzuszny”, „ripplemarki” • wyjaśnia genezę poszczególnych typów wybrzeży morskich • rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności morza • nazywa główne strefy • charakteryzuje roślinne na kuli ziemskiej poziomy glebowe i wskazuje je na mapie • charakteryzuje świata poszczególne strefy roślinne występujące na • wskazuje na mapie świata obszary zagrożone pustynnieniem • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami T N A A J T E U M R N Y • wymienia czynniki glebotwórcze poziomy glebowe na profilu glebowym Ziemi • wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb I C E WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII KL. II Rozdział Afryka Lp. 1. Temat Po obu stronach równika – środowisko przyrodnicze Afryki konieczny podstawowy Poziomy wymagań rozszerzający dopełniający wykraczający Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: • wskazuje Afrykę na mapie świata • wymienia nazwy stref klimatyczno-roślinno-glebowych Afryki • wyjaśnia znaczenie terminu „pustynnienie” • określa położenie matematyczno-geograficzne Afryki • porównuje linię brzegową • wyjaśnia przyczyny Afryki z linią brzegową symetrycznego układu innych kontynentów stref klimatyczno-roślinno-glebowych • wykazuje na przykładzie w Afryce strefy Sahelu związek • określa położenie geograficzne Afryki • określa cechy ukształtowania Uczeń: • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Afryki wybrane elementy linii brzegowej, krainy geograficzne, rzeki i jeziora oraz podaje ich nazwy 2. • podaje cechy linii brzegowej Afryki powierzchni Afryki • omawia wpływ wybranych czynników • wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimatotwórczych na klimat Afryki klimat Afryki • wyjaśnia występowanie • przyporządkowuje stref klimatycznostrefom klimatycznym -roślinno-glebowych Afryki odpowiednie formacje roślinne i typy • charakteryzuje klimat, gleb formacje roślinne oraz gleby w poszczególnych • opisuje występowanie strefach klimatycznowód powierzchniowych -roślinno-glebowych w Afryce Afryki • opisuje sposoby • oblicza rozciągłość gospodarowania południkową w strefie Sahelu i równoleżnikową Afryki • wyjaśnia znaczenie • identyfikuje przyczyny terminów: „eksplozja ubóstwa społeczeństwa demograficzna”, Afryki „przyrost naturalny”, „współczynnik przyrostu • omawia wartość HDI • podaje liczbę ludności naturalnego”, „produkt Afryki w wybranych krajach krajowy brutto (PKB), „wskaźnik rozwoju • wymienia nazwy odmian na podstawie mapy społecznego (HDI)” ludzkich tematycznej • omawia zróżnicowanie zamieszkujących Afrykę ludności Afryki • ocenia wpływ warunków • wymienia przyczyny naturalnych • opisuje zmiany liczby ubóstwa państw Afryki na rozmieszczenie ludności w Afryce ludności • wymienia nazwy • omawia przyczyny Problemy • wyjaśnia znaczenie mieszkańców Afryki terminu „gęstość zaludnienia” pomiędzy formami gospodarowania człowieka a zasobami wodnymi • wyjaśnia mechanizm powstawania systemu rowów tektonicznych w Afryce • uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania w środowisku charakteryzującym się poważnymi niedoborami słodkiej wody • proponuje działania mające na celu zahamowanie procesu pustynnienia w strefie Sahelu • wyjaśnia przyczyny i skutki wysokiego przyrostu naturalnego w Afryce • uzasadnia twierdzenie, że Afryka jest najbiedniejszym kontynentem świata • analizuje przyczyny i skutki głodu w Afryce • proponuje działania mające na celu ograniczenie problemów mieszkańców Afryki (głodu, konfliktów zbrojnych, niedostatku wody pitnej, AIDS) • analizuje przyczyny i skutki konfliktów zbrojnych trwających w Afryce • określa związki pomiędzy problemami wyżywienia, najgęściej i najsłabiej zaludnionych obszarów w Afryce • wymienia problemy mieszkańców Afryki eksplozji demograficznej w Afryce • opisuje, na podstawie mapy, rozmieszczenie ludności w Afryce • wymienia przyczyny i skutki konfliktów zbrojnych trwających w Afryce • oblicza współczynnik przyrostu naturalnego występowaniem chorób a poziomem życia w krajach Afryki położonych na południe od Sahary • opisuje problemy mieszkańców Afryki 3. Najlepiej rozwinięte gospodarczo państwa Afryki • wskazuje Egipt i RPA • charakteryzuje • opisuje, na podstawie na mapie świata, podaje położenie geograficzne mapy gospodarczej, nazwy ich stolic oraz oraz środowisko czynniki warunkujące nazwy państw przyrodnicze Egiptu rozmieszczenie sąsiadujących z tymi i RPA obszarów koncentracji krajami przemysłu i rolnictwa • analizuje gęstość w Egipcie i RPA • wymienia najważniejsze zaludnienia cechy środowiska i współczynnik • wykazuje znaczenie przyrodniczego Egiptu przyrostu naturalnego turystyki dla gospodarki i RPA w Egipcie Egiptu • wymienia nazwy obszarów gęsto zaludnionych w Egipcie • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Egipcie i w RPA • omawia czynniki decydujące o rozmieszczeniu ludności w RPA • opisuje warunki sprzyjające rozwojowi gospodarki w Egipcie • wymienia najważniejsze • opisuje wybrane cechy gospodarki RPA atrakcje turystyczne Egiptu • wyjaśnia znaczenie • analizuje zmiany w środowisku przyrodniczym Doliny Nilu po wybudowaniu zapory i zbiornika pod Asuanem • analizuje udział i miejsce RPA w światowym wydobyciu surowców mineralnych • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a rozwojem gospodarki Egiptu i RPA • wykazuje, że Egipt jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się państw Afryki • analizuje dane statystyczne dotyczące struktury eksportu RPA i formułuje wnioski • wykazuje korzyści wynikające ze strategicznego położenia Egiptu • wykazuje zależności między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności w Egipcie i RPA • wykazuje, że RPA jest najbogatszym krajem Afryki Kanału Sueskiego • przedstawia pozytywne • wykazuje rolę surowców i negatywne skutki mineralnych budowy tamy w Asuanie w kształtowaniu gospodarki RPA • przedstawia uwarunkowania rozwoju gospodarczego RPA • opisuje warunki życia na terenach uprzemysłowionych w RPA Ameryka 4. Od bieguna do bieguna – środowisko przyrodnicze Ameryki • wskazuje Amerykę na mapie świata • określa położenie geograficzne Ameryki • wyjaśnia znaczenie terminów: „Ameryka Łacińska”, „Ameryka Środkowa” • opisuje przebieg granicy między Ameryką Północną a Południową • wskazuje wybrane • analizuje znaczenie elementy linii brzegowej Kanału Panamskiego Ameryki na mapie oraz • opisuje linię brzegową podaje ich nazwy Ameryki • wymienia czynniki geograficzne kształtujące • przyporządkowuje strefom klimatycznym klimat Ameryki charakterystyczną dla • wskazuje na mapie nich roślinność najważniejsze krainy • wskazuje na mapie geograficzne, rzeki oraz nazywa obszary i jeziora Ameryki aktywne sejsmicznie • określa położenie matematyczno-geograficzne Ameryki • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Ameryki • wykazuje wpływ rzeźby terenu na cechy klimatu Ameryki • porównuje linię brzegową i ukształtowanie powierzchni Ameryki z linią brzegową oraz ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • opisuje cechy klimatu Ameryki Północnej i Południowej na podstawie klimatogramów oraz mapy klimatycznej • wyjaśnia przyczyny wulkanizmu i trzęsień ziemi w Ameryce • wykazuje wpływ wybranych czynników klimatotwórczych • omawia skutki południkowego układu form rzeźby terenu w Ameryce Północnej i Południowej • wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie • wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Ameryki • wyjaśnia mechanizm powstawania tornad Północnej i Południowej oraz podaje ich nazwy 5. Mozaika społeczna Ameryki i wulkanicznie w Ameryce na klimat Ameryki • wymienia nazwy • wyjaśnia znaczenie • analizuje przyczyny rdzennych mieszkańców terminu „saldo migracji” i kierunki migracji Ameryki oraz odmian ludności do Ameryki ludzkich zamieszkujących • wyjaśnia pochodzenie ludności Ameryki • wyjaśnia wpływ migracji Amerykę na zróżnicowanie • opisuje wielkie migracje kulturowe i etniczne • wyjaśnia znaczenie w dziejach Ameryki terminów: „imigracja”, ludności Ameryki „emigracja” • wykazuje zróżnicowanie • porównuje strukturę ludności Ameryki • wyjaśnia przyczyny etniczną w wybranych • analizuje saldo migracji zróżnicowania ludności krajach Ameryki Ameryki i formułuje wnioski • opisuje pochodzenie • wskazuje na mapie obszary gęsto i słabo zaludnione oraz podaje ich nazwy • wskazuje na mapie największe miasta Ameryki i wymienia ich nazwy ludności Ameryki • wyróżnia główne cechy i podaje przyczyny • wymienia przyczyny zróżnicowania dużego zróżnicowania kulturowego oraz etnicznego i kulturowego etnicznego Ameryki ludności Ameryki Północnej i Południowej • opisuje, korzystając • analizuje, na podstawie z mapy, mapy, rozmieszczenie rozmieszczenie ludności w Ameryce ludności Ameryki Północnej i Południowej Północnej i Południowej • porównuje liczbę ludności w wybranych krajach Ameryki roślinności w Ameryce • wykazuje zależności między warunkami naturalnymi a rozmieszczeniem ludności w Ameryce • wyjaśnia, dlaczego Ameryka określana jest mianem tygla kultur • oblicza saldo migracji i formułuje wnioski • analizuje przyczyny wzrostu liczby ludności Ameryki oraz prognozuje dalsze jej zmiany 6. Pierwsze • wskazuje na mapie • określa położenie mocarstwo świata – świata Stany geograficzne Stanów USA Zjednoczone, podaje Zjednoczonych nazwę ich stolicy i nazwy • omawia cechy państw sąsiadujących ukształtowania • wymienia najważniejsze powierzchni Stanów cechy środowiska Zjednoczonych przyrodniczego Stanów • wyjaśnia Zjednoczonych uwarunkowania • wymienia nazwy wysokiego poziomu najważniejszych rozwoju gospodarczego surowców mineralnych Stanów Zjednoczonych wydobywanych • opisuje cechy rolnictwa w Stanach Stanów Zjednoczonych Zjednoczonych • analizuje strukturę PKB Stanów Zjednoczonych i formułuje wnioski • analizuje uwarunkowania • udowadnia, że Stany rozwoju przemysłu Zjednoczone są potęga nowoczesnych gospodarczą świata technologii • ocenia przyrodnicze • analizuje problem i pozaprzyrodnicze • wykazuje wysoki poziom nielegalnej imigracji do warunki rozwoju rolnictwa rozwoju gospodarczego Stanów Zjednoczonych Stanów Zjednoczonych • charakteryzuje dominujący typ • wykazuje zależność gospodarki rolnej między wysokim w Stanach poziomem gospodarki Zjednoczonych a poziomem rozwoju transportu w Stanach • analizuje strukturę Zjednoczonych użytkowania ziemi w Stanach • wykazuje związki między Zjednoczonych gospodarką a warunkami • wskazuje na mapie • przedstawia środowiska Stanów Zjednoczonych • porównuje ruch najważniejsze cechy w najważniejszych obszary rolnicze oraz pasażerski w portach gospodarki Stanów regionach gospodarczych wymienia ich nazwy lotniczych Stanów Zjednoczonych Stanów Zjednoczonych Zjednoczonych i innych • wskazuje na mapie • wymienia nazwy państw oraz formułuje oraz charakteryzuje głównych roślin wnioski regiony gospodarcze uprawianych na terenie Stanów Zjednoczonych • określa rolę Stanów Stanów Zjednoczonych Zjednoczonych • opisuje zróżnicowanie • wymienia nazwy w gospodarce światowej ludności Stanów regionów gospodarczych Zjednoczonych • charakteryzuje oraz Stanów Zjednoczonych wskazuje na mapie • wskazuje na mapie • wyjaśnia znaczenie megalopolis największe aglomeracje wschodniego wybrzeża terminów: Stanów Zjednoczonych „megalopolis”, „technopolia” oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie regiony o największej gęstości zaludnienia w Stanach Zjednoczonych oraz podaje ich nazwy 7. Zielone płuca świata – Brazylia • wskazuje na mapie świata Brazylię i podaje nazwę jej stolicy • wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Brazylii oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie największe miasta Brazylii i wymienia ich nazwy • wymienia problemy wielkich miast Brazylii • wymienia skutki wylesiania Amazonii • uzasadnia, że Stany Zjednoczone są krajem imigrantów • określa położenie geograficzne Brazylii • analizuje skutki • analizuje zmiany poziomu • przedstawia problemy gwałtownego wzrostu urbanizacji w Brazylii Indian liczby ludności w wielkich i formułuje wnioski • opisuje portugalskie miastach Brazylii korzenie ludności Brazylii • analizuje naturalne • wyjaśnia przyczyny • opisuje uwarunkowania i antropogeniczne wysokiego poziomu rozmieszczenia ludności zagrożenia dla puszczy urbanizacji w Brazylii Brazylii amazońskiej • określa cechy rozwoju i problemy wielkich miast Brazylii • analizuje przyczyny i skutki migracji ludności ze wsi do miast • charakteryzuje rozmieszczenie ludności Brazylii • wykazuje problemy wielkich miast Brazylii • wyjaśnia znaczenie terminu „fawele” • analizuje przyczyny i skutki wylesiania Amazonii • omawia działania podejmowane przez mieszkańców Brazylii w celu zagospodarowania • wykazuje wpływ warunków naturalnych na rozmieszczenie ludności Brazylii interioru • opisuje konflikt interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami wylesiania Amazonii a jej gospodarczym wykorzystaniem Australia 8. Australia – kontynent • wskazuje na mapie na antypodach świata Australię i Oceanię • wymienia nazwy osobliwości przyrodniczych Australii • wyjaśnia znaczenie terminu „endemit” • wskazuje na mapie najważniejsze obiekty geograficzne Australii: rzeki, jeziora i krainy geograficzne oraz podaje ich nazwy • wskazuje na mapie Australii obszary o największej gęstości zaludnienia oraz obszary niezamieszkane • wskazuje na mapie • określa położenie geograficzne Australii i Oceanii • wykazuje przyczyny i skutki ubóstwa wód powierzchniowych w Australii • oblicza rozciągłość • porównuje, korzystając południkową z map, środowisko i równoleżnikową Australii przyrodnicze Australii ze środowiskiem • opisuje, korzystając • analizuje zależności przyrodniczym innych z mapy, linię brzegową • ocenia znaczenie wód między warunkami kontynentów i ukształtowanie artezyjskich klimatycznymi pionowe Australii a występowaniem wód • wykazuje zależność • analizuje uwarunkowania powierzchniowych między symetrycznym • charakteryzuje cechy rozmieszczenia ludności położeniem Australii po klimatu oraz specyfikę w Australii i Oceanii • ocenia warunki obu stronach zwrotnika świata roślin i zwierząt środowiska Koziorożca Australii na podstawie • omawia wybrane przyrodniczego Australii a uwarunkowaniami zagadnienia gospodarcze z punktu widzenia map klimatycznych klimatycznymi ze szczególnym i klimatogramów warunków życia uwzględnieniem roli i gospodarki ludzi • wyjaśnia znaczenie górnictwa i rolnictwa terminów: „basen • wyjaśnia zależności • przedstawia, na artezyjski”, „studnia między warunkami podstawie map artezyjska” środowiska tematycznych, główne przyrodniczego Australii • opisuje rdzennych cechy gospodarki a sposobami mieszkańców Australii Związku Australijskiego gospodarowania na tle warunków w rolnictwie • wyjaśnia uwarunkowania naturalnych rozwoju hodowli owiec w Związku Australijskim największe miasta Australii oraz wymienia ich nazwy • wymienia główne cechy gospodarki Związku Australijskiego • dokonuje podziału geograficznego Oceanii na podstawie mapy ogólnogeograficznej • omawia rozmieszczenie basenów artezyjskich w Australii Arktyka i Antarktyka. 9. Lodowe pustynie • przedstawia cechy • charakteryzuje badania • opisuje czynniki położenia Arktyki prowadzone przez warunkujące klimat i Antarktyki na podstawie obszarów naukowców mapy świata w Antarktyce i Arktyce okołobiegunowych • wyjaśnia uwarunkowania • porównuje środowisko • wskazuje na mapie cech środowiska przyrodnicze Arktyki i świata Arktykę • wyjaśnia występowanie przyrodniczego Antarktyki i Antarktykę pokrywy lodowej Antarktyki i Arktyki na obszarach • opisuje działalność • wymienia główne cechy okołobiegunowych człowieka w Arktyce środowiska i Antarktyce przyrodniczego Arktyki • omawia sytuację prawną i Antarktyki ze • wymienia główne cechy Antarktyki szczególnym i przyczyny zmian • wykazuje konieczność w środowisku uwzględnieniem cech ochrony przyrody przyrodniczym obszarów klimatu okołobiegunowych obszarów • wymienia nazwy dwóch • wyjaśnia znaczenie okołobiegunowych polskich polarnych terminów: „góra • omawia wkład Polaków stacji badawczych lodowa”, „pak lodowy” w badania obszarów • wymienia najważniejsze polarnych zmiany obserwowane w środowisku • wyjaśnia znaczenie terminów: „Arktyka”, „Antarktyka” • proponuje działania mające na celu zahamowanie niekorzystnych zmian w środowisku przyrodniczym obszarów okołobiegunowych przyrodniczym obszarów polarnych Azja 10. Azja – kontynent wielkich kontrastów • wyjaśnia znaczenie terminu „Eurazja” • wskazuje na mapie świata Eurazję i Azję • wymienia przykłady kontrastów geograficznych Azji • wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Azji i podaje ich nazwy • wymienia czynniki geograficzne kształtujące klimat Azji • wskazuje na mapie najważniejsze krainy geograficzne, rzeki i jeziora Azji oraz wymienia ich nazwy • określa położenie geograficzne Eurazji i Azji • omawia geograficzne czynniki warunkujące klimat Azji • charakteryzuje ukształtowanie powierzchni Azji • wykazuje wpływ klimatu na rozmieszczenie roślinności • opisuje cechy klimatu Azji na podstawie klimatogramów i mapy klimatycznej • wyjaśnia, na czym polega kontrastowość klimatyczna Azji • charakteryzuje wybrane strefy roślinne Azji • wyjaśnia przyczyny i skutki wysychania Jeziora Aralskiego • opisuje rozmieszczenie • wyjaśnia, na czym polega wód powierzchniowych promienisty układ wielkich w Azji na podstawie systemów rzecznych Azji mapy • przedstawia, na • przedstawia kontrasty podstawie map geograficzne Azji tematycznych, warunki przyrodnicze obszarów, • opisuje, na podstawie na których kształtowały mapy, granicę między się najstarsze azjatyckie Azją a Europą cywilizacje • oblicza rozciągłość południkową i równoleżnikową Azji • porównuje linię brzegową i ukształtowanie powierzchni Azji z linią brzegową i ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • wykazuje, na podstawie map tematycznych, że Azja jest kontynentem wielkich geograficznych kontrastów • porównuje, korzystając z map, środowisko przyrodnicze Azji ze środowiskiem przyrodniczym innych kontynentów • opisuje osiągnięcia najstarszych cywilizacji azjatyckich 11. W rytmie monsunu • wyjaśnia znaczenie terminu „monsun” • odróżnia monsun letni od monsunu zimowego • wskazuje na mapie obszary występowania monsunu • wyjaśnia znaczenie terminu „tarasy” • omawia, na podstawie schematu, cyrkulację monsunową w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej • porównuje, na podstawie diagramu, wielkość produkcji ryżu w wybranych krajach • wskazuje na mapie obszary odznaczające się intensywną uprawą ryżu i podaje ich nazwy • wykazuje znaczenie tarasowania stoków • analizuje wpływ cyrkulacji • wykazuje znaczenie monsunowej w Azji ryżu dla kultury Południowej i społeczeństwa • wykazuje związek Południowo-Wschodniej azjatyckiego pomiędzy rytmem upraw na życie codzienne i „kulturą ryżu” a cechami i gospodarowanie klimatu monsunowego mieszkańców tych w Azji Południowej regionów i Południowo-Wschodniej • opisuje przyrodnicze i społeczno-gospodarcze skutki zaburzenia rytmu cyrkulacji monsunowej • opisuje wymagania klimatyczno-glebowe ryżu 12. Chiny – najludniejszy kraj świata • wskazuje na mapie • określa położenie Chiny, podaje nazwę ich geograficzne oraz stolicy oraz nazwy cechy środowiska państw sąsiadujących przyrodniczego Chin • analizuje wykresy i dane • wykazuje zależności dotyczące liczby ludności między warunkami i współczynnika przyrostu przyrodniczymi naturalnego w Chinach a rozwojem gospodarczym Chin • wskazuje na mapie • wyjaśnia zjawisko • wyjaśnia, na czym krainy geograficzne zachwiania równowagi polega chiński program • analizuje przyczyny oraz najważniejsze rzeki płci kontroli urodzeń szybkiego rozwoju w Chinach oraz gospodarczego Chin • opisuje uwarunkowania • określa cele i skutki wymienia ich nazwy w ostatnich latach programu kontroli rozwoju rolnictwa urodzeń • podaje liczbę ludności w Chinach • porównuje wartość PKB Chin Chin z wartością PKB • wyjaśnia zależność • omawia kontrasty przyrodnicze Chin • wykazuje wpływ Chin na światową gospodarkę • opisuje bariery osadnicze między warunkami innych krajów w Chinach Zachodnich przyrodniczymi • wyjaśnia kierunki rozwoju a rozmieszczeniem • wymienia nazwy gospodarczego Chin ludności Chin bogactw mineralnych Chin • opisuje uwarunkowania • wskazuje zmiany rozwoju gospodarczego znaczenia Chin • wskazuje w gospodarce światowej Chin najdynamiczniej • wykazuje przyczyny rozwijające się działy • określa miejsce Chin migracji ludności Chin gospodarki w Chinach w światowej wymianie ze wsi do miast towarowej • wymienia nazwy głównych roślin • wskazuje na mapie uprawnych oraz nazywa obszary o dużej koncentracji • wymienia najważniejsze przemysłu w Chinach cechy gospodarki Chin 13. Japonia – kraj kwitnącej gospodarki • wskazuje na mapie świata Japonię i podaje nazwę jej stolicy • opisuje położenie • charakteryzuje geograficzne Japonii na geograficzne czynniki podstawie mapy kształtujące klimat ogólnogeograficznej Japonii • wymienia najważniejsze •omawia cechy cechy środowiska środowiska przyrodniczego Japonii przyrodniczego Japonii • charakteryzuje klimat • opisuje skutki trzęsień Japonii ziemi, tajfunów i tsunami • wymienia działania umożliwiające życie i gospodarowanie w trudnych warunkach • wyjaśnia przyczyny dynamicznego rozwoju Japonii po II wojnie światowej • wyjaśnia znaczenie • opisuje skutki położenia Japonii w strefie aktywności wulkanicznej i sejsmicznej • wyjaśnia wpływ cyrkulacji • wykazuje przyczyny i monsunowej na klimat znaczenie działań Japonii umożliwiających życie w trudnych warunkach • wykazuje znaczenie przyrodniczych czynników społeczno-kulturowych dla tworzenia • wykazuje, że Japonia nowoczesnej gospodarki jest potęgą gospodarczą Japonii na tle • opisuje znaczenie niekorzystnych cech marikultury dla środowiska • wykazuje przyczyny i skutki spowolnienia gospodarczego Japonii przyrodniczych • wymienia japońskie produkty znane na całym świecie • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • przedstawia znaczenie rybołówstwa dla gospodarki Japonii • podaje liczbę mieszkańców Japonii dużych nakładów przyrodniczego finansowych na oświatę • analizuje strukturę i badania naukowe eksportu Japonii i • opisuje udział usług w formułuje wnioski strukturze PKB • wyjaśnia, dlaczego • wyjaśnia znaczenie główne ośrodki transportu dla gospodarcze Japonii gospodarki Japonii skoncentrowane są na • opisuje czynniki wybrzeżach tego kraju pozaprzyrodnicze sprzyjające rozwojowi • przedstawia przyczyny rolnictwa w Japonii dużej gęstości • wyjaśnia znaczenie terminu „marikultura” gospodarki Japonii zaludnienia na wyspie Honsiu • wskazuje na mapie wielkie miasta Japonii i wymienia ich nazwy • wymienia najważniejsze cechy japońskiej gospodarki 14. Indie – państwo bogaczy i nędzarzy • wskazuje na mapie Indie, podaje nazwę ich stolicy oraz nazwy państw sąsiadujących • określa położenie geograficzne Indii • omawia cechy środowiska przyrodniczego Indii • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne i rzeki Indii • omawia prognozy wzrostu liczby ludności oraz wymienia ich Indii nazwy • analizuje diagram • analizuje poziom rozwoju • przewiduje społecznoilustrujący zmiany liczby gospodarczego Indii -gospodarcze skutki ludności w XX i XXI wieku eksplozji • analizuje cechy demograficznej • wykazuje problemy indyjskiego rolnictwa w Indiach związane ze stale i formułuje wnioski zwiększającą się liczbą • wykazuje wpływ • wyjaśnia przyczyny ludności Indii hinduizmu na życie dynamicznego rozwoju i działalność ludzi • wyjaśnia przyczyny nowoczesnych usług w gwałtownego rozwoju • uzasadnia lokalizację • podaje liczbę ludności Indii • przedstawia uwarunkowania wysokiego przyrostu naturalnego w Indiach • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych • wymienia nazwy bogactw mineralnych Indii • wyjaśnia znaczenie terminu „zielona rewolucja” • opisuje poziom rozwoju rolnictwa Indii nowoczesnych technologii w Indiach Indiach okręgów przemysłowych w Indiach • opisuje system kastowy społeczeństwa Indii • charakteryzuje uwarunkowania rolnictwa Indii • wyjaśnia, dlaczego w Indiach występuje duże pogłowie bydła • wymienia najważniejsze • przedstawia czynniki cechy gospodarki Indii rozwoju przemysłu w Indiach • opisuje kontrasty społeczne i gospodarcze • wskazuje na mapie w Indiach gospodarczej Indii wybrane ośrodki przemysłu high-tech 15. Czarne złoto Bliskiego Wschodu • wyjaśnia znaczenie terminu „Bliski Wschód” • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa należące do regionu Bliskiego Wschodu • wymienia cechy środowiska przyrodniczego • opisuje położenie geograficzne Bliskiego Wschodu • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej państwa Bliskiego Wschodu i ich stolice oraz podaje ich nazwy • opisuje warunki naturalne Bliskiego • wskazuje warunki przyrodnicze Bliskiego Wschodu niekorzystne dla działalności gospodarczej człowieka • wykazuje korzyści • uzasadnia tezę, że gospodarcze i społeczne konflikty na Bliskim wynikające z eksportu Wschodzie mają wpływ ropy naftowej oraz na globalną gospodarkę produktów powstałych w wyniku jej • analizuje rozmieszczenie, przetworzenia zasoby i wydobycie ropy naftowej na Bliskim • porównuje wydobycie Wschodzie na podstawie ropy naftowej z wartością map tematycznych PKB na jednego i gospodarki Bliskiego Wschodu • wymienia nazwy państw, na których obszarze znajdują się najbogatsze złoża ropy naftowej • wyjaśnia znaczenie terminu „OPEC” • opisuje cechy kultury islamskiej Wschodu • charakteryzuje zasoby ropy naftowej na Bliskim Wschodzie i danych statystycznych • analizuje udział państw Bliskiego Wschodu w światowym wydobyciu ropy naftowej i formułuje wnioski mieszkańca w poszczególnych krajach Bliskiego Wschodu • opisuje wpływ religii na • charakteryzuje region gospodarkę krajów Bliskiego Wschodu pod Bliskiego Wschodu i życie kątem kierunków • analizuje wartość PKB muzułmanów i poziomu rozwoju w przeliczeniu na • analizuje skutki konfliktów gospodarczego jednego mieszkańca na Bliskim Wschodzie w wybranych krajach • porównuje poziom życia • przedstawia działania Bliskiego Wschodu mieszkańców państw Bliskiego i formułuje wnioski poszczególnych krajów Wschodu mające na Bliskiego Wschodu celu uniezależnienie się • charakteryzuje Bliski od wydobycia ropy Wschód pod kątem cech naftowej kulturowych, zasobów ropy naftowej i poziomu • charakteryzuje rozwoju gospodarczego gospodarkę krajów Bliskiego Wschodu, w których nie wydobywa się ropy naftowej • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów na Bliskim Wschodzie objętych konfliktami zbrojnymi Europa 16. Środowisko przyrodnicze • wskazuje na mapie świata Europę • określa położenie geograficzne Europy na podstawie mapy • opisuje położenie geograficzne i granice Europy z innymi • oblicza rozciągłość południkową • wykazuje następstwa południkowej i równoleżnikowej Starego Kontynentu • wskazuje na mapie wybrane elementy linii brzegowej Europy i wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie wybrane niziny, wyżyny i góry Europy oraz wymienia ich nazwy • wymienia cechy ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy • wskazuje na mapie wybrane europejskie rzeki i jeziora oraz wymienia ich nazwy ogólnogeograficznej • charakteryzuje linię brzegową Europy na podstawie mapy • porównuje średnią wysokość Europy ze średnią wysokością innych kontynentów • wykazuje typowo nizinny charakter ukształtowania powierzchni Europy na podstawie mapy • przedstawia czynniki geograficzne wpływające na klimat Europy • opisuje klimat Europy na podstawie mapy kontynentami na mapie ogólnogeograficznej świata • porównuje linię brzegową Europy z linią brzegową innych kontynentów • porównuje ukształtowanie powierzchni Europy z ukształtowaniem powierzchni innych kontynentów • wyjaśnia wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni Europy • wyjaśnia zależności między typem klimatu a występowaniem formacji roślinnych • wyjaśnia wpływ działalności rzek na • wyjaśnia znaczenie terminu „kontynentalizm rzeźbę powierzchni Europy klimatu” • charakteryzuje wybrane • wyjaśnia genezę wybranych europejskich strefy roślinne Europy jezior • opisuje rozmieszczenie wód powierzchniowych w Europie na podstawie i równoleżnikową Europy • przedstawia genezę powstawania gór w Europie • wykazuje wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Europy • wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem pionowym Europy rozciągłości Europy mapy 17. Europa – kontynent nowych państw • omawia przemiany polityczne w Europie po 1989 roku • wymienia nazwy wybranych krajów Europy • wyjaśnia znaczenie terminu „terytorium zależne” • wskazuje najmniejsze i największe państwa Europy pod względem powierzchni i liczby ludności na mapie politycznej Europy 18. Europa się starzeje • podaje liczbę ludności Europy • wymienia przyczyny niskiego przyrostu naturalnego • wyjaśnia przyczyny • przedstawia terytoria zmian na mapie zależne wybranych politycznej Europy po krajów 1989 roku • wyjaśnia skutki rozpadu • wyjaśnia znaczenie ZSRR terminu „suwerenność” • wykazuje znaczenie • analizuje przyczyny procesów integracyjnych rozpadu ZSRR zachodzących w Europie i Jugosławii • opisuje cele i zadania Unii Europejskiej • wymienia nazwy wybranych krajów Europy i ich stolic • wyróżnia regiony geopolityczne Europy i uzasadnia ich powstanie • wskazuje na mapie kraje położone zarówno w Europie, jak i w Azji oraz wymienia ich nazwy • opisuje liczbę ludności Europy na tle liczby ludności świata • przedstawia zmiany liczby ludności w Europie w latach 2000–2007 • wymienia nazwy krajów o najniższym i najwyższym • analizuje przyczyny współczynniku przyrostu i skutki niskiego naturalnego w Europie przyrostu naturalnego • wymienia nazwy krajów, • porównuje które zamieszkuje współczynnik przyrostu • wykazuje, że tempo wzrostu liczby ludności w Europie jest najniższe na świecie • analizuje piramidę płci i wieku i formułuje wnioski • porównuje wartość współczynnika przyrostu naturalnego z odsetkiem ludności powyżej 65 roku życia i formułuje wnioski • analizuje prognozy zmian • analizuje problemy demograficznych demograficzne Europy w Europie i formułuje wnioski • uzasadnia twierdzenie, że społeczeństwo europejskie się starzeje • wyjaśnia przyczyny i skutki wydłużania się średniej długości życia ludność o największej średniej długości życia • wymienia czynniki wpływające na długość życia w Europie naturalnego w wybranych krajach Europy • porównuje udział ludności powyżej 65 roku życia w strukturze wiekowej wybranych państw Europy • wyjaśnia przyczyny starzenia się europejskich społeczeństw • wykazuje konsekwencje starzenia się społeczeństw europejskich • porównuje strukturę wiekową ludności Europy i Afryki 19. Ludność i urbanizacja w Europie • opisuje różnice w • wyjaśnia znaczenie • porównuje strukturę wyglądzie osób terminu wyznaniową ludności pochodzących z różnych „wielokulturowość” w wybranych państwach części Europy Europy • przedstawia • wymienia odmiany zróżnicowanie • opisuje, na podstawie człowieka zamieszkujące językowe mieszkańców mapy, rozmieszczenie Europę Europy ludów Europy • wymienia nazwy rodzin językowych, do których należą języki europejskie • wymienia nazwy państw, w których obowiązuje więcej niż • opisuje strukturę wyznaniową mieszkańców Europy • opisuje, na podstawie map tematycznych, zróżnicowanie regionalne, kulturowe, narodowościowe • opisuje przyczyny i konsekwencje zróżnicowania ludności Europy • omawia położenie oraz układ przestrzenny Londynu • przedstawia znaczenie • wykazuje wielokulturowość Europy • wykazuje skutki wielokulturowości mieszkańców Europy • wyjaśnia przyczyny warunkujące rozmieszczenie ludności w Europie • uzasadnia, że Europa charakteryzuje się warunkami przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi korzystnymi dla osadnictwa • analizuje zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji w wybranych krajach Europy jeden język urzędowy • wymienia przykłady zróżnicowania kulturowego mieszkańców Europy • wskazuje na mapie obszary o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia w Europie oraz wymienia ich nazwy • wskazuje na mapie największe miasta Europy oraz wymienia ich nazwy i etniczne współczesnej Europy Londynu jako światowej metropolii • opisuje rozmieszczenie ludności w Europie na podstawie mapy • omawia przyczyny wysokiego wskaźnika urbanizacji w Europie • wyjaśnia znaczenie terminu „metropolia” i wymienia przykłady europejskich metropolii • wyjaśnia, dlaczego Londyn jest nazywany „miastem świata” • opisuje, na podstawie mapy, położenie Londynu 20. Surowe środowisko Europy Północnej • opisuje położenie państw Europy Północnej • opisuje warunki przyrodnicze Europy Północnej • charakteryzuje • wykazuje niekorzystny środowisko przyrodnicze wpływ warunków krajów Europy Północnej środowiska przyrodniczego Europy • wyjaśnia, dlaczego porty Północnej na działalność • wskazuje kraje Europy morskie położone za Północnej na mapie gospodarczą człowieka kołem podbiegunowym i wymienia ich nazwy • wyjaśnia łagodzący nie zamarzają • porównuje środowisko wpływ prądu morskiego • wymienia warunki przyrodnicze krajów na cechy klimatu • wykazuje zależności przyrodnicze Europy Europy Północnej między warunkami Północnej niesprzyjające Europy Północnej klimatycznymi a typową działalności człowieka • wyjaśnia znaczenie • wyjaśnia znaczenie terminu „kraje skandynawskie” • charakteryzuje zjawisko odpływu ludności z obszarów północnej Skandynawii • przedstawia walory turystyczne krajów Europy Północnej • wymienia cechy środowiska przyrodniczego Europy Północnej sprzyjające działalności człowieka • wymienia nazwy głównych bogactw naturalnych krajów skandynawskich terminu „okres wegetacyjny” • charakteryzuje rolnictwo Europy Północnej • omawia znaczenie upraw roślin w specjalnie ogrzewanych i doświetlanych szklarniach roślinnością krajów Europy Północnej • analizuje i ocenia strukturę użytkowania ziemi w Europie Północnej • ocenia poziom życia mieszkańców Europy Północnej • wykazuje wpływ • przedstawia główne warunków naturalnych działy przemysłu na rozmieszczenie dynamicznie rozwijające ludności w Europie • wykazuje znaczenie się w krajach Europy Północnej położenia Skandynawii Północnej i omawia sposoby • wykazuje, na podstawie • opisuje, na podstawie wykorzystania mórz map tematycznych, mapy, rozmieszczenie związki między głównymi • analizuje wielkość głównych ośrodków cechami środowiska połowów ryb miejskich w Europie w wybranych krajach przyrodniczego Europy Północnej świata i krajach Europy Północnej a głównymi Północnej kierunkami rozwoju • przedstawia gospodarczego wykorzystanie surowców odnawialnych w produkcji energii 21. Gospodarka w cieniu Alp • wyjaśnia znaczenie • omawia położenie terminu „kraje alpejskie” krajów alpejskich na podstawie mapy • wskazuje kraje alpejskie ogólnogeograficznej na mapie ogólnogeograficznej, • opisuje warunki • charakteryzuje • charakteryzuje czynniki środowisko przyrodnicze decydujące o krajów alpejskich wykształceniu pięter klimatyczno-roślinnych • wykazuje wpływ gór na w Alpach środowisko przyrodnicze • charakteryzuje genezę rzeźby alpejskiej • analizuje czynniki decydujące o rozwoju sektora finansowego wymienia nazwy tych państw oraz nazwy ich stolic • wyjaśnia znaczenie terminu „granica wiecznego śniegu” • wymienia czynniki decydujące o występowaniu lodowców górskich w Alpach • wymienia wiodące działy gospodarki krajów alpejskich klimatyczne w Alpach i gospodarkę krajów alpejskich • wyjaśnia występowanie źródeł wielu rzek • analizuje strukturę europejskich w Alpach użytkowania ziemi w krajach alpejskich • charakteryzuje piętra i formułuje wnioski klimatyczno-roślinne w Alpach • wykazuje, że kraje alpejskie należą do • opisuje rzeźbę Alp państw wysoko rozwiniętych • opisuje główne kierunki rozwoju gospodarczego krajów alpejskich • wykazuje znaczenie sektora usług turystycznych i finansowych dla gospodarki krajów alpejskich w Szwajcarii • wykazuje odrębność kulturową mieszkańców gór • charakteryzuje strukturę przemysłu krajów alpejskich • opisuje specyfikę rozmieszczenia ludności • ocenia warunki rozwoju w Alpach hydroenergetyki w krajach alpejskich • wskazuje największe miasta alpejskie na mapie i wymienia ich nazwy 22. Turystyczne bogactwo Europy Południowej • wyjaśnia znaczenie terminu „kraje śródziemnomorskie” • wskazuje na mapie kraje Europy Południowej i wymienia • opisuje rozmieszczenie miast i gęstość zaludnienia w krajach alpejskich • wykazuje turystyczną • wykazuje atrakcyjność • omawia położenie atrakcyjność regionu przyrodniczą Europy geograficzne krajów Południowej śródziemnomorskich na śródziemnomorskiego podstawie mapy • opisuje wybrane atrakcje • wykazuje związki ogólnogeograficznej turystyczne regionu między rozwojem turystyki a warunkami • opisuje warunki • wykazuje zależności miedzy wielkością ruchu turystycznego a przychodami wybranych krajów • analizuje infrastrukturę przyrodniczymi i turystyczną i jej dziedzictwem znaczenie dla rozwoju • przedstawia turystyczną kulturowym turystyki Europy atrakcyjność regionu Południowej śródziemnomorskiego • charakteryzuje warunki • ocenia rolę turystyki w • wykazuje niekorzystny klimatyczne i roślinność rozwoju gospodarczym wpływ turystyki na • wskazuje na mapie krajów krajów Europy środowisko przyrodnicze wyspy położone na śródziemnomorskich Południowej Morzu Śródziemnym i na podstawie map • ukazuje dziedzictwo wymienia ich nazwy tematycznych kulturowe krajów nazwy ich stolic • wskazuje na mapie góry znajdujące się na obszarze południowej Europy i wymienia ich nazwy • charakteryzuje walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze krajów Europy Południowej • wyjaśnia znaczenie terminu „makia” • opisuje, na podstawie mapy tematycznej, rozmieszczenie najważniejszych ośrodków turystycznych Europy Południowej • wymienia przykłady atrakcji turystycznych południowej Europy 23. Francja – rolnictwo XXI wieku środowiska przyrodniczego krajów śródziemnomorskich • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Francję i podaje nazwę jej stolicy • wymienia czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze warunkujące rozwój • opisuje położenie geograficzne Francji śródziemnomorskich • analizuje strukturę użytkowania ziemi we Francji • wykazuje wpływ czynników pozaprzyrodniczych na wielkość produkcji roślinnej i zwierzęcej • charakteryzuje warunki klimatyczno-glebowe • wykazuje wpływ klimatu warunkujące rozwój na rozmieszczenie upraw rolnictwa we Francji we Francji • dowodzi, że francuskie rolnictwo jest wysoko • opisuje ukształtowanie • wykazuje, na przykładzie rozwinięte powierzchni terenu we rolnictwa Francji, związek •ocenia, na podstawie danych statystycznych, miejsce Francji w produkcji rolnej w Europie rolnictwa we Francji • wymienia nazwy roślin uprawianych we Francji • opisuje produkty charakterystyczne dla Francji Francji na podstawie mapy • wskazuje na mapie gospodarczej i charakteryzuje najważniejsze regiony rolnicze Francji • porównuje wielkość plonów pszenicy i buraków cukrowych między warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej • wykazuje, że przemysł środków transportu ma duże znaczenie dla gospodarki Francji w wybranych krajach • charakteryzuje Wspólną Politykę Rolną krajów Unii Europejskiej • identyfikuje cechy rolnictwa towarowego Sąsiedzi Polski 24. Niemcy – potęga gospodarcza • wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Niemcy, podaje nazwę stolicy tego państwa oraz nazwy krajów z nim sąsiadujących • wskazuje na mapie • opisuje długości granic Polski z poszczególnymi państwami • określa położenie geograficzne Niemiec na mapie ogólnogeograficznej • wykazuje wysoki poziom • wykazuje wysoki poziom • dowodzi, że Niemcy rozwoju gospodarczego znajdują się w ścisłej rozwoju przemysłu, Niemiec na podstawie czołówce najlepiej rolnictwa i usług w wartości PKB i struktury rozwiniętych państw Niemczech zatrudnienia świata • analizuje uwarunkowania • wykazuje znaczenie • analizuje przyczyny rozwoju przemysłu usług dla gospodarki przetwórczego i formułuje migracji ludności do Niemiec Niemiec wnioski • przedstawia czynniki dynamicznego rozwoju gospodarczego • analizuje działania Niemiec na rzecz ochrony środowiska główne krainy geograficzne i najważniejsze rzeki Niemiec oraz wymienia ich nazwy • przedstawia udział przemysłu w strukturze PKB Niemiec • wymienia nazwy wybranych roślin uprawianych w Niemczech 25. Słowacja i Czechy – wspólna przeszłość, odrębna przyszłość • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Czechy i Słowację, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami • wskazuje na mapie i wymienia nazwy głównych krain geograficznych oraz najważniejszych rzek Czech i Słowacji Niemiec • wyjaśnia znaczenie transportu dla gospodarki Niemiec • wymienia przyczyny dobrego rozwoju gospodarczego Niemiec • przedstawia, na podstawie wskazanych źródeł informacji geograficznej, główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu Zagłębia Ruhry • opisuje położenie geograficzne Słowacji i Czech na mapie ogólnogeograficznej • przedstawia wspólne cechy środowiska przyrodniczego Czech i Słowacji • opisuje zasoby bogactw naturalnych Czech i Słowacji • wymienia nazwy państw • opisuje atrakcje Czech i Słowacji będących głównymi • przedstawia przyczyny spadku tempa rozwoju gospodarczego Niemiec na początku XXI wieku • wyjaśnia przyczyny i skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Niemczech • opisuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa Niemiec • charakteryzuje • podaje przyczyny i porównuje, na podstawie rozpadu Czechosłowacji różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko • porównuje tempo rozwoju gospodarczego przyrodnicze Czech Czech i Słowacji oraz i Słowacji formułuje wnioski • wykazuje podobieństwa i różnice w gospodarce tych państw • porównuje strukturę PKB oraz strukturę zatrudnienia Czech i Słowacji • analizuje demograficzne • porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski • projektuje tygodniowy pobyt na Słowacji, uwzględniając walory środowiska przyrodniczego i kulturowego partnerami handlowymi Czech i Słowacji przyciągające turystów • wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Czechy i Słowację 26. Problemy gospodarcze oraz demograficzne Litwy, Białorusi i Ukrainy • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Litwę, Białoruś i Ukrainę, wymienia nazwy ich stolic oraz nazwy państw sąsiadujących z tymi krajami podobieństwa i różnice Czech i Słowacji • przedstawia problemy społeczności romskiej zamieszkującej Słowację • opisuje położenie geograficzne Litwy, Białorusi i Ukrainy • porównuje poziom rozwoju gospodarczego Litwy, Białorusi i Ukrainy • charakteryzuje i porównuje, na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej, środowisko przyrodnicze Litwy, Białorusi i Ukrainy • przedstawia cechy gospodarki Litwy, Białorusi i Ukrainy • analizuje historię powstania Litwy, Białorusi i Ukrainy • opisuje uwarunkowania • wykazuje zróżnicowanie rozwoju gospodarki Litwy gospodarcze tych państw • wyjaśnia przyczyny słabego rozwoju • ocenia zasoby bogactw gospodarczego Białorusi mineralnych Litwy, • wskazuje na mapie Białorusi i Ukrainy główne krainy • opisuje uwarunkowania geograficzne rozwoju rolnictwa na • omawia efekty przemian i najważniejsze rzeki Ukrainie gospodarczych, które Litwy, Białorusi i Ukrainy nastąpiły na Białorusi, • przedstawia oraz podaje ich nazwy • wyjaśnia przyczyny Litwie i na Ukrainie współczesne przemiany kryzysu gospodarczego • wymienia najważniejsze gospodarcze Ukrainy na Ukrainie po rozpadzie • wykazuje przyczyny cechy środowiska ZSRR i skutki depopulacji na • przedstawia przyczyny przyrodniczego Białorusi, Litwie i Ukrainie ujemnego przyrostu i społeczno• analizuje współczynnik naturalnego na Białorusi, -gospodarczego tych przyrostu naturalnego Litwie i Ukrainie państw na Białorusi, Litwie i Ukrainie oraz formułuje • wymienia problemy wnioski demograficzne Białorusi, Litwy i Ukrainy • przedstawia działania rządów Litwy, Białorusi • porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych i wschodnich sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski • wyjaśnia znaczenie terminu „depopulacja” i Ukrainy mające na celu zahamowanie depopulacji • opisuje atrakcje turystyczne Krymu 27. Rosja – największe państwo świata • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Rosję, wymienia nazwę jej stolicy • określa położenie geograficzne Rosji na mapie ogólnogeograficznej • wskazuje na mapie główne krainy geograficzne, rzeki i jeziora Rosji oraz wymienia ich nazwy • omawia cechy ukształtowania powierzchni Rosji • charakteryzuje strefy klimatyczno-roślinne • wymienia najważniejsze Rosji cechy środowiska • opisuje rozmieszczenie przyrodniczego Rosji ludności w Rosji na • wyjaśnia znaczenie podstawie mapy terminu „wieloletnia gęstości zaludnienia zmarzlina” • wyjaśnia przyczyny • wymienia nazwy depopulacji w Rosji najgęściej zaludnionych • przedstawia przyczyny obszarów Rosji spadku współczynnika • wymienia najważniejsze urodzeń w Rosji problemy ludnościowe • wskazuje na mapie Rosji i wymienia nazwy • wymienia główne cechy obszarów w Rosji rosyjskiej gospodarki o dużej koncentracji • wykazuje konsekwencje przyrodnicze dużej rozciągłości równoleżnikowej i południkowej Rosji • wskazuje na mapie obszary występowania wieloletniej zmarzliny • wykazuje zróżnicowanie • uzasadnia tezę, że Rosja warunków przyrodniczych jest krajem o wielkich możliwościach oraz ich wpływ na gospodarczych rozmieszczenie ludności • przedstawia przyczyny i działalność gospodarczą dysproporcji społecznych w Rosji • analizuje zmiany przyrostu naturalnego w Rosji i formułuje wnioski • wykazuje wpływ występowania wieloletniej • wyjaśnia przyczyny zmarzliny na działalność i skutki spadku średniej człowieka długości życia wśród mężczyzn w Rosji • wykazuje zróżnicowanie • wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze Rosji narodowościowe i kulturowe • przewiduje skutki społeczeństwa depopulacji w Rosji rosyjskiego • opisuje uwarunkowania • wyjaśnia rolę Rosji rozwoju przemysłu w Rosji w światowej gospodarce i polityce • wykazuje, że gospodarka • wykazuje zróżnicowanie Rosji ma charakter gospodarcze Rosji surowcowy • analizuje strukturę eksportu Rosji • wymienia przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego w Rosji • wymienia nazwy bogactw naturalnych Rosji przemysłu i formułuje wnioski • opisuje zróżnicowanie etniczne, językowe i religijne mieszkańców Rosji • omawia najważniejsze problemy rosyjskiego rolnictwa • przedstawia uwarunkowania niewielkiego zaludnienia w części Rosji położonej na wschód od Uralu WYMAGANIA EDUKACYJNE Z GEOGRAFII KL.III Dział Lp. Położe- 1. nie oraz środowi sko przyrod nicze Polski Temat lekcji Położenie i granice Polski konieczny Uczeń poprawnie: • wskazuje Polskę na ogólnogeograficznej mapie Europy • wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje te państwa na mapie ogólnogeograficznej • wymienia cechy położenia Polski • wymienia zalety położenia Polski • wymienia korzyści wynikające z nadmorskiego położenia Polski podstawowy Uczeń poprawnie: • charakteryzuje na podstawie map położenie Polski na świecie i w Europie • wymienia nazwy skrajnych punktów Polski i wskazuje je na mapie • opisuje przebieg granicy lądowej Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej • opisuje granicę morską na mapie ogólnogeograficznej Poziom wymagań rozszerzający Uczeń poprawnie: • opisuje położenie fizycznogeograficzne, polityczne i matematyczne Polski korzystając z mapy Polski, mapy Europy i mapy świata • opisuje położenie własnego regionu na podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski • opisuje wody wewnętrzne, morze terytorialne oraz wyłączna strefę ekonomiczną na podstawie schematu i mapy ogólnogeograficznej Polski • opisuje granice Polski na podstawie ogólnogeograficznej mapy Polski i danych statystycznych dopełniający wykraczający Uczeń poprawnie: Uczeń poprawnie: • wyjaśnia zależności między • ocenia położenie Polski miejscowym czasem słonecznym w Europie i na świecie a czasem strefowym i urzędowym • wykazuje korzyści wynikające w Polsce na podstawie mapy stref z położenia Polski czasowych • określa położenie matematyczne Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej • oblicza rozciągłość równoleżnikową i południkową Polski na podstawie mapy ogólnogeograficznej • oblicza różnice czasu słonecznego między skrajnymi punktami Polski 2. 3. 4. 5. Budowa • wymienia nazwy głównych geologiczna Polski jednostek tektonicznych Polski i wskazuje je na mapie geologicznej • wymienia nazwy er, w których wystąpiły ruchy górotwórcze • wymienia nazwy górotworów kaledońskich, hercyńskich i alpejskich oraz wskazuje je na mapie Polski Zlodowacenia na • wymienia nazwy zlodowaceń obszarze Polski i wskazuje ich zasięg na mapie Polski • rozpoznaje górskie formy polodowcowe na schematach Ukształtowanie • wymienia czynniki wewnętrzne powierzchni i zewnętrzne wpływające na ukształtowanie powierzchni Polski • wymienia cechy rzeźby powierzchni Polski • wymienia nazwy punktów najwyżej i najniżej położonych w Polsce i wskazuje te punkty na mapie • rozróżnia przedstawione na ilustracjach formy rzeźby terenu Skały i surowce mineralne • wymienia nazwy skał występujących w Polsce • klasyfikuje surowce mineralne ze względu na ich gospodarcze wykorzystanie • wymienia przykłady wykorzystania surowców mineralnych i skał w różnych dziedzinach życia człowieka • wymienia nazwy skał i surowców mineralnych występujących • opisuje na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia geologiczne na terenie Polski • opisuje proces powstania węgla kamiennego • przyporządkowuje nazwy pasm górskich do nazw orogenez, w których te góry powstawały • rozpoznaje rodzaje węgla i charakteryzuje warunki, w których powstawał węgiel kamienny • charakteryzuje główne jednostki tektoniczne Polski • wykazuje związki między budową geologiczną a dziejami geologicznymi • analizuje uwarunkowania powstawania gór w Polsce • rozpoznaje formy polodowcowe na schematach i wskazuje obszary ich występowania na mapie Polski • omawia uwarunkowania zlodowaceń w Polsce • opisuje warunki powstania form polodowcowych • wyjaśnia genezę form polodowcowych • analizuje i porównuje cechy krajobrazu peryglacjalnego i młodoglacjalnego • omawia cechy rzeźby powierzchni Polski na podstawie mapy hipsometrycznej Polski • wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni i wskazuje je na mapie Polski • charakteryzuje poszczególne pasy ukształtowania powierzchni w Polsce • odczytuje na mapie hipsometrycznej wysokości względne i bezwzględne • wymienia nazwy regionów geograficznych w poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni i wskazuje te regiony na mapie Polski • rozpoznaje na podstawie fotografii lub okazów główne rodzaje skał występujących w regionie i w Polsce • wskazuje na mapie Polski obszary występowania surowców mineralnych • opisuje na podstawie krzywej hipsograficznej udział nizin, wyżyn i gór w powierzchni Polski • charakteryzuje na podstawie mapy hipsometrycznej cechy rzeźby powierzchni Polski • oblicza różnice wysokości bezwzględnej, korzystając z mapy hipsometrycznej • wykazuje pasowość • porównuje cechy oraz genezę ukształtowania powierzchni Polski rzeźby terenu poszczególnych • wyjaśnia wpływ przeszłości pasów ukształtowania geologicznej na ukształtowanie powierzchni Polski powierzchni Polski • wyjaśnia wpływ współczesnych procesów geologicznych na ukształtowanie powierzchni Polski • wykazuje zależności pomiędzy współczesną rzeźbą Polski a wybranymi wydarzeniami geologicznymi • opisuje na podstawie mapy rozmieszczenie skał powierzchniowych • opisuje na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie surowców mineralnych • klasyfikuje skały występujące w Polsce ze względu na ich pochodzenie • wykazuje znaczenie gospodarcze surowców mineralnych • opisuje i ocenia na podstawie danych statystycznych zasoby surowców mineralnych w Polsce • analizuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko • wykazuje związek między budową geologiczną a występowaniem surowców mineralnych w regionie swojego zamieszkania • wymienia geograficzne czynniki wpływające na klimat Polski • wymienia nazwy mas powietrza napływających nad Polskę • odczytuje informacje przedstawione na klimatogramach • wymienia nazwy termicznych pór roku w Polsce • wymienia nazwy wiatrów lokalnych i miejsce ich występowania • odczytuje na mapach klimatycznych Polski przestrzenny rozkład temperatury powietrza i opadów atmosferycznych • opisuje cechy klimatu Polski oraz swojego regionu • opisuje cechy klimatu przejściowego • odczytuje z mapy długość okresu wegetacyjnego • kreśli klimatogramy na podstawie danych liczbowych • wyjaśnia wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Polski • analizuje przebieg izoterm lipca i stycznia na mapach klimatycznych Polski • opisuje pogodę kształtowaną przez poszczególne masy powietrza napływające nad Polskę • wyjaśnia występowanie w Polsce termicznych pór roku • wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego w górach i bryzy morskiej nad Bałtykiem • opisuje zagrożenia wynikające ze zmian klimatu w Polsce • opisuje cechy sieci rzecznej w Polsce • opisuje genezę mis jeziornych występujących w Polsce • opisuje funkcje sztucznych jezior zaporowych • wyjaśnia znaczenie gospodarcze wód powierzchniowych • wykazuje znaczenie wód leczniczych • przedstawia sposoby wykorzystania wód podziemnych • opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji i wykorzystanie wód mineralnych 6. Klimat Polski 7. Wody • klasyfikuje wody występujące w Polsce powierzchniowe i podziemne Polski • wymienia nazwy głównych rzek oraz ich dopływów i opisuje ich rozmieszczenie na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy wód występujących we własnym regionie • porównuje powierzchnie i głębokości wybranych jezior • klasyfikuje wody podziemne • opisuje gospodarcze wykorzystanie wód podziemnych • opisuje rozmieszczenie kanałów na podstawie mapy ogólnogeograficznej • wymienia nazwy głównych kanałów i wskazuje te kanały na mapie Polski • wymienia nazwy wybranych jezior i wskazuje te jeziora na mapie Polski • wyróżnia typy genetyczne jezior Polski • opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji i wykorzystanie gospodarcze wód podziemnych • opisuje wody powierzchniowe swojego regionu 8. Morze Bałtyckie • opisuje na podstawie mapy • omawia genezę Morza ogólnogeograficznej Europy Bałtyckiego położenie Morza Bałtyckiego • omawia cechy fizyczne wód • omawia główne cechy położenia Morza Bałtyckiego Morza Bałtyckiego • wyjaśnia przyczyny degradacji • opisuje rozmieszczenie wód Morza Bałtyckiego największych jego zatok, wysp, cieśnin oraz głębi na podstawie mapy ogólnogeograficznej • przedstawia główne cechy • wymienia nazwy największych zatok, wysp, cieśnin oraz głębi Morza Bałtyckiego i wskazuje je na mapie • wymienia na podstawie mapy ogólnogeograficznej cechy geograficzne Morza Bałtyckiego • przedstawia właściwości fizyczne wód Bałtyku • omawia znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego • wykazuje związek między geograficznymi czynnikami kształtującymi klimat a cechami klimatu Polski • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych w Polsce • wykazuje wpływ mas powietrza napływających nad obszar Polski na kształtowanie się pogody • wykazuje przejściowość klimatyczną Polski • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania przestrzennego długości okresu wegetacyjnego • porównuje klimat Polski z klimatem innych krajów Europy • wykazuje asymetrię dorzecza Wisły i Odry i wyjaśnia przyczyny jej powstania • wykazuje znaczenie gospodarcze kanałów • ocenia stopień i sposoby wykorzystania wód powierzchniowych i podziemnych w Polsce • wykazuje związki między budową geologiczną, rzeźbą powierzchni, klimatem i stosunkami wodnymi w Polsce • wyjaśnia zróżnicowanie zasolenia i temperatury wody Bałtyku • wykazuje znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego • proponuje sposoby ochrony wód Bałtyku Obszar, ludność i urbani zacja w Polsc e 9. Gleby w Polsce 10. Roślinność i świat zwierzęcy 11. Od gminy po województwo 12. Ilu nas jest? 13. Rozmieszczenie środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego • wymienia przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku • wymienia czynniki glebotwórcze • opisuje za pomocą mapy gleb • klasyfikuje gleby w Polsce rozmieszczenie głównych typów • wymienia nazwy gleb genetycznych gleb w Polsce występujących we własnym • rozróżnia typy gleb ze względu regionie na ich żyzność • wyjaśnia znaczenie gospodarcze • opisuje gleby w regionie gleb zamieszkania • wymienia nazwy formacji • określa na podstawie diagramu roślinnych występujących skład gatunkowy lasów w Polsce w Polsce • opisuje na podstawie mapy • rozpoznaje typy zbiorowisk rozmieszczenie kompleksów roślinnych w Polsce leśnych w Polsce • rozpoznaje wybrane gatunki roślin • opisuje funkcje lasów w Polsce i zwierząt przedstawione na • opisuje świat roślin i zwierząt w fotografiach Polsce i swoim regionie • wyjaśnia znaczenie terminów: „powiat grodzki”, „powiat ziemski”, „gmina”, „wojewoda”, „prezydent”, „burmistrz”, „starosta”, „wójt” • wymienia nazwy województw oraz ich stolice i wskazuje je na mapie administracyjnej Polski • wyjaśnia znaczenie terminów: „powiat grodzki”, „powiat ziemski”, „gmina”, „wojewoda”, „prezydent”, „burmistrz”, „starosta”, „wójt” • wymienia nazwy województw oraz ich stolice i wskazuje je na mapie administracyjnej Polski • wyjaśnia znaczenie terminu • opisuje podział administracyjny Polski • wymienia zadania poszczególnych szczebli administracji samorządowej • opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany liczby ludności Polski po 1946 roku • opisuje czynniki wpływające na zmiany liczby ludności w Polsce • porównuje na podstawie danych liczbowych długość życia w Polsce z długością życia w innych krajach • opisuje strukturę płci i wieku na podstawie danych statystycznych oraz piramidy płci i wieku ludności Polski • odczytuje z różnych źródeł informacji (m.in. rocznika statystycznego) dane dotyczące: liczby ludności Polski, urodzeń, zgonów, przyrostu naturalnego • omawia czynniki wpływające na • charakteryzuje typy genetyczne gleb występujących w Polsce • opisuje cechy gleb występujących w Polsce • wyjaśnia przyczyny degradacji gleb i wymienia sposoby jej zapobiegania • ocenia wartość użytkową gleb w Polsce • wyjaśnia zależności między • ocenia lesistość Polski na klimatem a szatą roślinną podstawie mapy tematycznej • opisuje zasięg lasów na terenie i danych statystycznych Polski na podstawie mapy tematycznej • porównuje zbiorowiska leśne na obszarach nizinnych i w górach • charakteryzuje na podstawie schematu typy zbiorowisk leśnych w zależności od podłoża • wyjaśnia trójstopniowy podział • opisuje kompetencje władz administracyjnych poszczególnych szczebli administracji samorządowej • analizuje profile glebowe • wykazuje zależności między składem gatunkowym lasów a warunkami klimatycznymi i glebowymi • analizuje znaczenie podziału administracyjnego • wykazuje zmiany przyrostu naturalnego w Polsce od zakończenia II wojny światowej do dziś na podstawie danych statystycznych • wykazuje przyczyny i skutki spadku przyrostu naturalnego w ostatnich latach • porównuje na podstawie danych statystycznych współczynnik przyrostu naturalnego w miastach i wsiach Polski • analizuje piramidę płci i wieku ludności Polski • analizuje skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Polsce • analizuje okresy wyżu i niżu demograficznego w Polsce oraz formułuje wnioski • oblicza współczynniki przyrostu naturalnego i rzeczywistego w Polsce • prognozuje zmiany liczby ludności w Polsce • porównuje gęstość zaludnienia • charakteryzuje na podstawie • analizuje przyczyny i skutki dużej ludności w Polsce „gęstość zaludnienia” • wymienia nazwy obszarów o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia i wskazuje te obszary na mapie Polski • omawia średnią gęstość zaludnienia w swoim regionie • wymienia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce rozmieszczenie ludności w Polsce • charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie w swoim regionie z gęstością zaludnienia innych regionów Polski • porównuje czynniki decydujące o rozwoju osadnictwa dawniej i współcześnie 14. Wewnętrzne i zagraniczne migracje Polaków • wyjaśnia znaczenie terminu „migracja” • wyjaśnia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce • opisuje przyczyny migracji poszczególnych grup ludności w Polsce • wymienia przyczyny rozwoju terenów podmiejskich • wymienia przyczyny migracji zagranicznych Polaków • wymienia nazwy krajów, do których migrują Polacy i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej • omawia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce • opisuje główne kierunki migracji Polaków po II wojnie światowej • odczytuje z danych statystycznych wielkość migracji z Polski i do Polski • opisuje dawne i współczesne kierunki migracji wewnętrznych w Polsce • wyjaśnia przyczyny wzrostu przyrostu rzeczywistego w Polsce w ostatnich latach • opisuje skutki migracji z Polski i do Polski • opisuje wpływ ruchów migracyjnych na zmiany liczby ludności Polski • omawia przyczyny ujemnego salda migracji ze wsi do miast w Polsce • omawia przyczyny ujemnego salda migracji zewnętrznych w Polsce • wyjaśnia przyczyny głównych kierunków współczesnych migracji zewnętrznych Polaków 15. Struktura narodowościowa i wyznaniowa w Polsce • wyjaśnia znaczenie terminów: „naród”, „państwo wielonarodowościowe”, „państwo jednolite narodowościowo”, „mniejszość narodowa”, „mniejszość etniczna”, „społeczność etniczna” • wymienia nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących Polskę • wymienia nazwy mniejszości etnicznych i opisuje ich rozmieszczenie na mapie Polski • wyjaśnia, dlaczego Polska jest • wyszukuje informacje o dorobku krajem niemal jednolitym kulturowym wybranych narodowościowo mniejszości etnicznych • wymienia nazwy regionów zamieszkiwanych przez mniejszości narodowe i wskazuje je na mapie Polski • opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę wyznaniową ludności Polski • przedstawia konteksty wielokulturowości w Polsce 16. Struktura zatrudnienia • wymienia nazwy województw o najwyższym zatrudnieniu w usługach oraz wskazuje je na mapie Polski • wymienia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce • wyjaśnia przyczyny emigracji • opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce • omawia strukturę zatrudnienia w wybranych województwach • opisuje główne, aktualne • oblicza stopę bezrobocia w Polsce • prognozuje zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce map gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice, uwzględniając czynniki przyrodnicze, historyczne i społeczno-ekonomiczne • ocenia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce • oblicza saldo migracji w Polsce • opisuje skutki migracji zewnętrznych z punktu widzenia interesów Polski • ocenia wpływ ruchów migracyjnych na zmiany liczby i rozmieszczenie ludności Polski • wykazuje zróżnicowanie struktury narodowościowej Polski przed II wojną światową i obecnie • analizuje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce • opisuje zróżnicowanie narodowościowe i etniczne wybranych regionów Polski • charakteryzuje dorobek kulturowy, gospodarczy i naukowy wybranych grup etnicznych • wyjaśnia przyczyny zmian • wyjaśnia zmiany w strukturze struktury zatrudnienia ludności zatrudnienia w latach 1930–2008 • wykazuje różnice w strukturze w Polsce zatrudnienia ludności w Polsce • porównuje strukturę zatrudnienia i we własnym regionie w swoim województwie oraz • wyjaśnia przyczyny i skutki innych województwach bezrobocia w Polsce oraz migracji i formułuje wnioski lub małej gęstości zaludnienia w wybranym regionie Polski • oblicza przyrost rzeczywisty ludności Polski zarobkowej Polaków • wymienia główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i w zamieszkiwanym regionie 17. Rolnic- 18. two w Polsce 19. problemy rynku pracy w Polsce i w zamieszkiwanym regionie • opisuje zróżnicowanie stopy bezrobocia w wybranych województwach i porównuje je ze swoim województwem Urbanizacja • wymienia cechy miast polskich • opisuje procesy urbanizacyjne • wymienia czynniki, które miały w Polsce w Polsce na podstawie danych wpływ na intensywność urbanizacji statystycznych w Polsce • omawia na podstawie danych • odczytuje z danych statystycznych wskaźnik statystycznych wskaźniki urbanizacji w Polsce w latach urbanizacji dla wybranych 1950–2008 województw • wymienia nazwy obszarów • wyjaśnia przyczyny rozwoju najbardziej zurbanizowanych wielkich miast w Polsce w Polsce i wskazuje te obszary na • opisuje funkcje miast Polski na mapie Polski wybranych przykładach • opisuje miasta Polski według grup • porównuje rozmieszczenie wielkościowych i wielkość miast w Polsce oraz • rozróżnia typy aglomeracji zamieszkiwanym regionie w Polsce • wymienia nazwy aglomeracji • wyjaśnia różnicę między miejskich i wskazuje je na mapie miastem a wsią Polski Czynniki rozwoju • wymienia cechy miast polskich • opisuje na podstawie map • wymienia czynniki, które miały rolnictwa tematycznych warunki wpływ na intensywność urbanizacji przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce w Polsce • odczytuje z danych • przedstawia warunki statystycznych wskaźniki pozaprzyrodnicze rozwoju urbanizacji dla wybranych rolnictwa województw • wymienia nazwy obszarów • wyróżnia na podstawie danych najbardziej zurbanizowanych statystycznych główne cechy w Polsce i wskazuje te obszary na struktury użytkowania ziemi oraz mapie Polski wielkości i własności • opisuje miasta Polski według grup gospodarstw rolnych w Polsce wielkościowych • opisuje na podstawie danych • rozróżnia typy aglomeracji statystycznych poziom w Polsce • wymienia nazwy aglomeracji mechanizacji i chemizacji miejskich i wskazuje je na mapie rolnictwa w Polsce Polski • wyjaśnia wpływ polityki rolnej państwa na poziom rolnictwa w Polsce Produkcja roślinna • wyjaśnia znaczenie terminów: • omawia strukturę powierzchni „struktura upraw”, „plony”, „zbiory”, zarobkowej wybranych grup zawodowych • analizuje stopę bezrobocia w wybranych województwach oraz swoim regionie i formułuje wnioski • porównuje wskaźnik urbanizacji zamieszkiwanego województwa ze wskaźnikiem urbanizacji w wybranym województwie i formułuje wnioski • opisuje przyczyny zróżnicowania urbanizacji w wybranych regionach Polski • wykazuje różnice między aglomeracją monocentryczną a aglomeracją policentryczną • omawia problemy mieszkańców dużych miast • omawia przyczyny zróżnicowania struktury zatrudnienia w wybranych województwach Polski • ocenia stopę bezrobocia w swoim województwie • ocenia wpływ migracji ludności • oblicza wskaźnik urbanizacji ze wsi do miast na proces wybranych obszarów Polski urbanizacji i interpretuje go • porównuje wskaźnik urbanizacji w Polsce oraz innych krajach i wymienia przyczyny jego zróżnicowania • analizuje i ocenia na podstawie mapy ogólnogeograficznej rozmieszczenie dużych miast w Polsce i zamieszkiwanym regionie • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania wielkości gospodarstw rolnych • przedstawia skutki rozdrobnienia gospodarstw rolnych w Polsce • ukazuje zmiany w polskim rolnictwie po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej • ocenia warunki przyrodnicze • porównuje warunki rozwoju rozwoju rolnictwa w Polsce rolnictwa w Polsce z warunkami • ocenia warunki pozaprzyrodnicze w województwie, w którym rozwoju rolnictwa w Polsce mieszka, i formułuje wnioski • ocenia strukturę użytkowania ziemi w Polsce i porównuje ją ze strukturą w innych krajach Europy • wyróżnia główne cechy struktury • wyjaśnia związek między żyznością gleb a rodzajem upraw • porównuje plony i zbiory wybranych roślin w Polsce „areał” • wymienia nazwy głównych roślin uprawnych w Polsce • wymienia czynniki warunkujące rozmieszczenie upraw w Polsce Przemysł w Polsce 20. Hodowla zwierząt w Polsce • wyjaśnia znaczenie terminów: „hodowla zwierząt”, „pogłowie”, „obsada” • wymienia cele hodowli zwierząt w Polsce • opisuje główne kierunki produkcji zwierzęcej w Polsce • omawia cele hodowli zwierząt w Polsce • wskazuje przyczyny spadku pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce 21. Zmiany w polskim przemyśle • przedstawia funkcje przemysłu • dokonuje podziału przemysu na sekcje i działy • wymienia czynniki lokalizacji zakładów przemysłowych w Polsce • opisuje na wybranych przykładach czynniki lokalizacji przemysłu • opisuje znaczenie inwestycji zagranicznych w Polsce zasiewów w Polsce na podstawie danych statystycznych • wyróżnia główne cechy struktury zasiewów w Polsce na podstawie analizy map, wykresów, danych liczbowych • omawia na podstawie map tematycznych rozmieszczenie wybranych roślin uprawnych w Polsce • wymienia nazwy obszarów upraw wybranych roślin i wskazuje je na mapie tematycznej Polski • wyróżnia główne cechy struktury hodowli w Polsce na podstawie analizy map, wykresów i danych liczbowych • opisuje pogłowie bydła i trzody chlewnej w Polsce w wybranych latach • omawia znaczenie hodowli drobiu, koni i owiec w Polsce • wymienia nazwy obszarów hodowli wybranych zwierząt w Polsce i wskazuje te obszary na mapie Polski • przedstawia gospodarcze korzyści i społeczne skutki restrukturyzacji przemysłu • przedstawia przemiany w strukturze produkcji w Polsce • wymienia najlepiej rozwijające się obecnie działy produkcji przemysłowej w Polsce i zamieszkiwanym regionie • wymienia nazwy okręgów przemysłowych i wskazuje te okręgi na mapie Polski • wyjaśnia przyczyny największej koncentracji przemysłu na południu Polski • uzasadnia zróżnicowanie użytkowania ziemi w Polsce na natężenia upraw roślin podstawie analizy map, w wybranych rejonach wykresów, danych liczbowych • wyjaśnia znaczenie produkcji roślinnej w wyżywieniu ludności kraju • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) w Polsce i innych krajach na podstawie danych statystycznych oraz formułuje wnioski • wyjaśnia znaczenie produkcji zwierzęcej w wyżywieniu ludności kraju • wymienia przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu hodowli bydła i trzody chlewnej w Polsce • wyjaśnia przyczyny spadku pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce • ocenia strukturę hodowli zwierząt • uzasadnia potrzebę rozwoju gospodarskich w Polsce gospodarstw ekologicznych • ocenia towarowość polskiego w Polsce rolnictwa • omawia cele tworzenia specjalnych stref ekonomicznych • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania lokalizacji okręgów przemysłowych w Polsce • omawia korzyści i negatywne skutki koncentracji przemysłu • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce i w zamieszkiwanym regionie • analizuje przyczyny i skutki prywatyzacji oraz restrukturyzacji przemysłu w Polsce • wyjaśnia związki między lokalizacją przemysłu a warunkami naturalnymi, rynkiem zbytu, szlakami komunikacyjnymi i potencjałem ludzkim • ocenia społeczne i gospodarcze korzyści utworzenia specjalnych stref ekonomicznych • uzasadnia potrzebę rozwijania nowoczesnych działów produkcji przemysłu • uzasadnia potrzebę restrukturyzacji przemysłu w wybranych okręgach przemysłowych • ocenia gospodarcze korzyści i społeczne skutki restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu Usługi 22. Górnictwo 23. Energetyka 24. Usługi i transport lądowy • wyjaśnia znaczenie terminów: „górnictwo”, „okręg przemysłowy”, „infrastruktura przemysłowa” • klasyfikuje surowce mineralne • kreśli diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców mineralnych • wymienia przyczyny spadku wydobycia węgla kamiennego • wymienia nazwy obszarów wydobywania wybranych surowców mineralnych i wskazuje te obszary na mapie Polski • odczytuje z danych statystycznych wielkość wydobycia wybranych surowców w Polsce • wyjaśnia znaczenie gospodarcze wybranych surowców mineralnych • klasyfikuje elektrownie • przedstawia na podstawie • wymienia nazwy źródeł energii różnych źródeł informacji wykorzystywanych w Polsce strukturę wykorzystania źródeł • opisuje czynniki lokalizacji energii w Polsce wybranych elektrowni w Polsce • odczytuje z danych • wymienia wady i zalety statystycznych i diagramów poszczególnych rodzajów wielkość produkcji energii elektrowni elektrycznej • wymienia nazwy alternatywnych • opisuje strukturę produkcji źródeł energii wykorzystywanych energii elektrycznej według w Polsce rodzajów elektrowni • wymienia nazwy wybranych elektrowni cieplnych i wodnych oraz wskazuje te elektrownie na gospodarczej mapie Polski • wyjaśnia znaczenie terminów: • opisuje znaczenie usług we „usługi”, „komunikacja”, „transport”, współczesnej gospodarce Polski „obwodnica” i swojego regionu • klasyfikuje usługi • opisuje znaczenie • wymienia nazwy usług poszczególnych działów rozwijających się transportu lądowego w zamieszkiwanym regionie w gospodarce kraju i swojego • wymienia przykłady działów usług regionu rozwijających się i zanikających • uzasadnia konieczność • rozróżnia rodzaje transportu modernizacji transportu • wskazuje na mapie Polski główne lądowego w Polsce szlaki transportu lądowego • opisuje przestrzenne zróżnicowanie gęstości sieci kolejowej i dróg kołowych w Polsce • wymienia przyczyny wzrostu znaczenia transportu samochodowego i przesyłowego w Polsce • wyjaśnia znaczenie gospodarcze surowców mineralnych • analizuje strukturę wydobycia wybranych surowców mineralnych • analizuje diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców w Polsce • ocenia zasoby surowców mineralnych w Polsce na podstawie danych statystycznych • porównuje wielkość wydobycia poszczególnych surowców mineralnych w Polsce z wielkością wydobycia w innych krajach • wykazuje potrzebę racjonalnego wykorzystania surowców mineralnych w Polsce • wykazuje zależności między lokalizacją kopalni a rozmieszczeniem zakładów przetwarzających wydobywane surowce mineralne • wyjaśnia przyczyny i skutki dominacji energetyki cieplnej w Polsce • opisuje wykorzystanie wód płynących do produkcji energii elektrycznej w Polsce • wykazuje korzyści z wykorzystywania niekonwencjonalnych źródeł energii w Polsce • przedstawia i ocenia wpływ przemysłu energetycznego na stan środowiska przyrodniczego Polski • ocenia strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni w Polsce i formułuje wnioski • wykazuje korzyści z wykorzystywania alternatywnych źródeł energii • opisuje zmiany na rynku usług w Polsce • wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług w Polsce i zamieszkiwanym regionie • wyjaśnia zróżnicowanie gęstości oraz jakości sieci transportu samochodowego i kolejowego w Polsce na podstawie map tematycznych i danych statystycznych • wyjaśnia potrzebę budowy nowoczesnych autostrad • wykazuje znaczenie usług w tworzeniu PKB • analizuje przewóz ładunków i pasażerów w Polsce według rodzajów transportu • opisuje bariery rozwoju transportu samochodowego i kolejowego w Polsce • wykazuje wpływ gęstości oraz jakości sieci dróg kołowych i kolejowych na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej w Polsce • wykazuje związki między rozwojem gospodarczym a usługami 25. Transport wodny i lotniczy 26. Łączność 27. Turystyka • wyjaśnia znaczenie terminów: „nośność”, „ładunki masowe” • wymienia nazwy morskich handlowych i pasażerskich portów w Polsce i wskazuje te porty na mapie Polski • wymienia nazwy głównych szlaków transportu śródlądowego i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy polskich miast mających swoje lotniska i wskazuje te miasta na mapie Polski • wymienia rodzaje usług, które obejmuje łączność • wymienia czynniki wpływające na rozwój telefonii komórkowej i internetu w Polsce • wyjaśnia znaczenie transportu morskiego, śródlądowego i lotniczego w gospodarce kraju • wymienia cechy transportu wodnego i lotniczego • przedstawia wielkość polskiej floty transportowej na podstawie danych statystycznych • wyjaśnia przyczyny szybkiego rozwoju transportu lotniczego w Polsce • wyjaśnia znaczenie łączności w gospodarce Polski i swojego regionu • określa przyczyny dynamicznego rozwoju internetu i telefonii komórkowej w Polsce • porównuje liczbę abonentów telefonicznych w Polsce z liczbą abonentów w innych krajach Europy • porównuje liczbę użytkowników internetu w Polsce z liczbą użytkowników internetu w innych krajach Europy • wyjaśnia znaczenie terminów: • wyjaśnia znaczenie turystyki „turystyka”, „walory turystyczne”, w gospodarce Polski i swojego „infrastruktura turystyczna” regionu • klasyfikuje turystykę ze względu • wyjaśnia przyczyny rozwoju na cel wyjazdów turystyki w Polsce • wyjaśnia przyczyny wzrostu ruchu • wymienia cele przyjazdów turystycznego po 1989 roku turystów zagranicznych do • wymienia przykłady walorów Polski turystycznych Polski • wymienia nazwy regionów oraz • wymienia atrakcje turystyczne ośrodków turystycznych wybranego regionu turystycznego o wysokich walorach w Polsce turystycznych i wskazuje je na mapie Polski • opisuje polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO i wskazuje je na mapie Polski • wykazuje wady i zalety transportu morskiego, śródlądowego i lotniczego • omawia znaczenie kanałów śródlądowych w Polsce • charakteryzuje handlowe porty morskie w Polsce ze względu na wielkości przeładunków • wykazuje wpływ transportu wodnego i lotniczego na rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej • omawia na przykładach znaczenie transportu morskiego, śródlądowego i lotniczego w Polsce • omawia międzynarodowy ruch pasażerski w polskich portach morskich • porównuje na podstawie danych statystycznych i mapy poziom rozwoju internetu i telefonii komórkowej w Polsce na tle wybranych krajów Europy • wykazuje związki między • wykazuje wpływ internetu rozwojem gospodarczym i telefonii komórkowej na rozwój i łącznością innych dziedzin działalności gospodarczej • ocenia dostęp do internetu w swoim województwie i wybranych województwach • ocenia przyczyny i skutki rozwoju technologii informacyjnej • analizuje ruch turystyczny w Polsce na podstawie danych statystycznych • porównuje przyjazdy turystów i wpływy z turystyki w Polsce i wybranych krajach Europy • wykazuje na przykładach walory przyrodnicze i kulturowe Polski na podstawie różnych źródeł informacji geograficznej • przedstawia przyczyny turystyki zagranicznej Polaków • wykazuje znaczenie rozbudowy infrastruktury turystycznej dla rozwoju turystyki w Polsce • ocenia walory turystyczne wybranych regionów Polski • wyjaśnia znaczenie turystyki krajowej jako źródła dochodu regionu i państwa • porównuje odległości oraz koszty przewozu towarów i pasażerów różnymi środkami transportu w Polsce • wykazuje potrzebę ochrony walorów turystycznych Degrada cja oraz ochrona środowi ska w Polsce Charakt erystyka regionów 28. Handel zagraniczny 29. Zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego w Polsce 30. Ochrona środowiska przyrodniczego 31. Pobrzeża • wymienia nazwy regionów najczęściej odwiedzanych przez Polaków i wskazuje te regiony na mapie świata • wyjaśnia znaczenie terminów: • wyjaśnia znaczenie handlu „turystyka”, „walory turystyczne”, zagranicznego dla gospodarki „infrastruktura turystyczna” Polski • klasyfikuje turystykę ze względu • wykazuje korzyści handlu na cel wyjazdów zagranicznego • wyjaśnia przyczyny wzrostu ruchu • wymienia nazwy państw turystycznego po 1989 roku będących głównymi partnerami • wymienia przykłady walorów handlowymi Polski i wskazuje je turystycznych Polski na mapie politycznej świata • wymienia atrakcje turystyczne • wymienia nazwy towarów wybranego regionu turystycznego eksportowanych z Polski w Polsce • wymienia nazwy towarów importowanych do Polski • wyjaśnia przyczyny ujemnego salda bilansu handlu zagranicznego • wyjaśnia znaczenie terminów • wyjaśnia przyczyny „utylizacja”, „rekultywacja” powstawania kwaśnych opadów • wymienia nazwy źródeł • wyjaśnia znaczenie segregacji zanieczyszczenia powietrza śmieci w Polsce • opisuje zagrożenia wynikające • wymienia sposoby ograniczenia ze składowania śmieci emisji gazów i pyłów do atmosfery • opisuje klasy czystości wód w Polsce w Polsce • wymienia źródła wytwarzania • wyjaśnia uwarunkowania odpadów zmniejszenia zanieczyszczenia • wymienia źródła zanieczyszczania wód w Polsce wód • rozróżnia formy ochrony przyrody • wymienia nazwy parków w Polsce narodowych w Polsce i wskazuje rozpoznaje i wymienia nazwy je na mapie Polski gatunków roślin i zwierząt prawnie • podejmuje działania na rzecz chronionych w Polsce ochrony przyrody we własnym regionie • wymienia nazwy i wskazuje główne regiony geograficzne na mapie ogólnogeograficznej Polski • wymienia nazwy regionów geograficznych pobrzeży • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie pobrzeży • opisuje elementy krajobrazu pobrzeży • omawia na podstawie danych statystycznych bilans handlu zagranicznego Polski • opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę towarową handlu zagranicznego • ocenia znaczenie handlu zagranicznego w życiu codziennym • analizuje dane liczbowe dotyczące bilansu handlu zagranicznego Polski w ostatnich latach i formułuje wnioski • opisuje skutki kwaśnych opadów • wykazuje konieczność ochrony • wyjaśnia przyczyny poprawy środowiska przyrodniczego stanu czystości wód w Polsce i kulturowego w Polsce w ostatnich latach • proponuje sposoby zmniejszenia • opisuje zróżnicowanie regionalne zanieczyszczania środowiska zanieczyszczenia środowiska odpadami wytwarzanymi przez przyrodniczego w Polsce człowieka • proponuje sposoby uzyskania przez Polskę dodatniego bilansu handlowego • proponuje konkretne działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego we własnym regionie • opisuje zadania form prawnej ochrony przyrody • opisuje osobliwości wybranych parków narodowych • opisuje cele programu „Człowiek i Biosfera” • uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej roślin i zwierząt • uzasadnia konieczność ochrony przyrody i krajobrazu w Polsce • wymienia polskie organizacje działające na rzecz ochrony przyrody i opisuje ich zadania • proponuje konkretne działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego w Polsce i we własnym regionie • wyjaśnia znaczenie współpracy międzynarodowej na rzecz ochrony przyrody • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze głównych regionów geograficznych pobrzeży • wyjaśnia genezę Mierzei Wiślanej i Żuław Wiślanych • opisuje wpływ zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni pobrzeży • wykazuje związki między cechami gospodarki pobrzeży a warunkami przyrodniczymi • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego pobrzeży geograficznych w Polsce i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy najważniejszych miast pobrzeży i wskazuje je na mapie Polski • wymienia atrakcje turystyczne pobrzeży • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki pobrzeży oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • charakteryzuje wybrane miasta pobrzeży • opisuje genezę wybrzeża klifowego • opisuje krajobraz Żuław Wiślanych oraz gospodarcze wykorzystanie tego regionu • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie pasa pobrzeży 32. Pojezierza • wymienia nazwy regionów geograficznych pojezierzy i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu pojezierzy • wymienia nazwy największych kompleksów leśnych pojezierzy i wskazuje te kompleksy na mapie • określa walory obszarów leśnych pojezierzy • określa atrakcje turystyczne pasa pojezierzy • wymienia nazwy najważniejszych miast pojezierzy i wskazuje je na mapie Polski • opisuje na podstawie mapy • charakteryzuje na podstawie ogólnogeograficznej Polski map tematycznych środowisko położenie pojezierzy przyrodnicze pojezierzy • omawia cechy krajobrazu • wyjaśnia mechanizm młodoglacjalnego powstawania cienia opadowego • opisuje cechy klimatu pojezierzy i jego wpływ na klimat pojezierzy na podstawie klimatogramów • przedstawia wpływ warunków • opisuje gleby pojezierzy naturalnych na rozwój turystyki • wymienia nazwy surowców w pasie pojezierzy mineralnych występujących na pojezierzach • charakteryzuje główne miasta pojezierzy • opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki pojezierzy oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • charakteryzuje czynniki rzeźbotwórcze pojezierzy • wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazu w pasie pojezierzy • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki pojezierzy a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie pojezierzy • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego pojezierzy 33. Niziny Środkowopolskie • wymienia nazwy regionów geograficznych Nizin Środkowopolskich i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu nizin • wymienia nazwy największych kompleksów leśnych nizin i wskazuje je na mapie • wymienia walory przyrodnicze parków narodowych położonych na nizinach • wymienia nazwy miast Nizin Środkowopolskich i wskazuje te miasta na mapie Polski • określa atrakcje turystyczne Nizin Środkowopolskich • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie Nizin Środkowopolskich • omawia cechy krajobrazu staroglacjalnego • opisuje cechy klimatu nizin na podstawie klimatogramów • charakteryzuje główne miasta Nizin Środkowopolskich • uzasadnia, że Warszawa jest ważnym ośrodkiem gospodarczym • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących na nizinach i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej rejony ich • charakteryzuje czynniki rzeźbotwórcze Nizin Środkowopolskich • wykazuje związki między cechami gospodarki Nizin Środkowopolskich a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie nizin • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Nizin Środkowopolskich • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze Nizin Środkowopolskich • charakteryzuje warunki glebowe na nizinach • wyjaśnia przyczyny letnich wezbrań na Odrze • wyjaśnia uwarunkowania sadownictwa na nizinach • przedstawia rolę Warszawy w rozwoju gospodarczym Polski 34. Wyżyny • wymienia nazwy regionów geograficznych wyżyn i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu wyżyn • wymienia nazwy form krasowych występujących na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej • wymienia nazwy najważniejszych miast Wyżyn Polskich i wskazuje te miasta na mapie Polski • określa atrakcje turystyczne Wyżyn Polskich 35. Kotliny Podkarpackie • wymienia nazwy regionów geograficznych kotlin i wskazuje je na ogólnogeograficznej mapie Polski • wymienia nazwy elementów krajobrazu Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy głównych form terenu KotlinyPodkarpackich • wymienia nazwy kompleksów leśnych Kotlin Podkarpackich i wskazuje te kompleksy na mapie Polski • omawia atrakcje turystyczne Kotlin Podkarpackich występowania • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Nizin Środkowopolskich oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie wyżyn • opisuje uwarunkowania rozwoju przemysłu na Wyżynie Śląskiej • opisuje atrakcje przyrodnicze i kulturowe Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej • charakteryzuje warunki klimatyczno-glebowe Wyżyny Sandomierskiej • opisuje atrakcje turystyczne Wyżyny Kieleckiej • przedstawia cechy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej i Roztocza • charakteryzuje wybrane miasta wyżyn • opisuje, na podstawie map tematycznych, najważniejsze cechy gospodarki pasa wyżyn oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje klimat Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Kotlinach Podkarpackich i wskazuje rejony ich wydobycia na mapie ogólnogeograficznej Polski • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze wyżyn • opisuje wpływ działalności gospodarczej człowieka na krajobraz Wyżyny Śląskiej • omawia związki między wydobyciem surowców mineralnych a lokalizacją przemysłu w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym • przedstawia genezę rzeźby powierzchni Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej • opisuje genezę rzeźby powierzchni Wyżyny Małopolskiej • wyjaśnia genezę wąwozów • opisuje wpływ wewnętrznych i zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni wyżyn • wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazu Wyżyn Polskich na podstawie map tematycznych • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Wyżyn Polskich a warunkami przyrodniczymi • wykazuje negatywny wpływ koncentracji ludności i przemysłu na środowisko przyrodnicze Wyżyny Śląskiej • wykazuje zróżnicowanie rzeźby powierzchni Wyżyny Małopolskiej • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie wyżyn • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Wyżyn Polskich • proponuje sposoby zagospodarowania terenów zdegradowanych na skutek działalności gospodarczej człowieka • wyjaśnia genezę Kotlin Podkarpackich • wyjaśnia rolę rzek w kształtowaniu krajobrazu Kotlin Podkarpackich • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze kotlin • charakteryzuje gleby Kotlin Podkarpackich • wyjaśnia znaczenie szlaków handlowych w Kotlinach Podkarpackich • opisuje wpływ wewnętrznych i zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni kotlin • opisuje uwarunkowania powstania złóż surowców mineralnych Kotlin Podkarpackich • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Kotlin Podkarpackich a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy najważniejszych miast Kotlin Podkarpackich i wskazuje te miasta na mapie Polski 36. Karpaty 37. Sudety cechy gospodarki kotlin oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • przedstawia funkcje Krakowa jako centrum kulturowego Polski • wymienia nazwy regionów • opisuje na podstawie mapy geograficznych Karpat i wskazuje ogólnogeograficznej Polski je na ogólnogeograficznej mapie położenie Karpat Polski • wyróżnia Karpaty Zewnętrzne • wymienia nazwy elementów i Karpaty Wewnętrzne krajobrazu Karpat i wskazuje je na mapie Polski • opisuje położenie Tatr na • wymienia atrakcje turystyczne podstawie ogólnogeograficznej Karpat mapy Polski • wymienia nazwy najważniejszych • omawia na podstawie map miast Karpat oraz wskazuje te klimatycznych i klimatogramów miasta na mapie cechy klimatu górskiego ogólnogeograficznej • przedstawia walory turystyczne • uzasadnia atrakcyjność Tatr turystyczną Tatr • opisuje na podstawie map • wymienia nazwy ośrodków turystycznych Karpat i wskazuje te tematycznych najważniejsze ośrodki na mapie Polski cechy gospodarki Karpat oraz ich • związek z warunkami przyrodniczymi • przedstawia funkcje i znaczenie Zakopanego w rozwoju regionu • wymienia nazwy regionów • opisuje położenie Sudetów na geograficznych Sudetów podstawie mapy i wskazuje je na ogólnogeograficznej Polski ogólnogeograficznej mapie Polski • opisuje formy krajobrazu • wymienia nazwy elementów Sudetów krajobrazu Sudetów • opisuje na podstawie map • wymienia nazwy miast Sudetów tematycznych cechy krajobrazu i wskazuje je na mapie Polski Sudetów • opisuje atrakcje turystyczne • omawia funkcje i znaczenie Sudetów Karpacza w regionie • wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Sudetach i wskazuje rejony ich występowania na mapie ogólnogeograficznej • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Sudetów oraz tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie Kotlin Podkarpackich • opisuje wpływ wewnętrznych i zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na rzeźbę powierzchni Karpat • ukazuje zależności między budową geologiczną i cechami rzeźby Tatr • wykazuje związki miedzy cechami gospodarki Karpat a warunkami przyrodniczymi • projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych i tematycznych trasę podróży po wybranym fragmencie Karpat • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Karpat • omawia proces powstawania • opisuje wpływ wewnętrznych Sudetów i zewnętrznych czynników • wyjaśnia genezę rzeźby Sudetów rzeźbotwórczych na rzeźbę • charakteryzuje na podstawie powierzchni Sudetów • wykazuje związki miedzy map tematycznych środowisko cechami gospodarki Sudetów przyrodnicze Sudetów a warunkami przyrodniczymi • charakteryzuje Karkonosze • projektuje i opisuje na podstawie • opisuje zagrożenia środowiska map turystycznych i przyrodniczego powstające tematycznych trasę podróży po w wyniku działalności wybranym fragmencie Sudetów gospodarczej człowieka • ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Sudetów • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze Karpat • opisuje klimat i wody Karpat Wewnętrznych • ukazuje zróżnicowanie krajobrazu Karpat Zewnętrznych i Wewnętrznych • opisuje na podstawie ilustracji cechy rzeźby wysokogórskiej Tatr • charakteryzuje poszczególne piętra klimatyczno-roślinne Tatr • wykazuje konieczność tworzenia parków narodowych na terenie Karpat Polska w świecie 38. Mój region, moja mała ojczyzna • wymienia nazwę regionu geograficznego, w którym mieszka i wskazuje go na ogólnogeograficznej mapie Polski • przedstawia źródła informacji o swoim regionie • omawia tradycje regionu zamieszkania • odczytuje dane statystyczne dotyczące zagadnień m.in. społecznych i gospodarczych swojego regionu • opisuje atrakcje turystyczne regionu zamieszkania 39. Miejsce Polski w świecie • wymienia nazwy światowych organizacji politycznych i gospodarczych, których członkiem jest Polska • wymienia przykłady ich związek z warunkami przyrodniczymi • opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej Polski położenie swojego regionu • wymienia przykłady wykorzystania skał w różnych dziedzinach życia człowieka • wymienia główne rodzaje zasobów własnego regionu geograficznego: lasów, wód, gleb, surowców mineralnych oraz, korzystając z mapy, opisuje ich rozmieszczenie • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki własnego regionu geograficznego oraz ich związek z warunkami przyrodniczymi • określa znaczenie gospodarcze zasobów naturalnych własnego regionu • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle we własnym regionie oraz wskazuje najlepiej rozwijające się obecnie działy produkcji przemysłowej • wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług we własnym regionie • przedstawia w formie prezentacji multimedialnej walory turystyczne własnego regionu geograficznego ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych • wymienia korzyści wynikające z przynależności Polski do międzynarodowych organizacji • przedstawia na podstawie danych statystycznych miejsce • charakteryzuje na podstawie map tematycznych środowisko geograficzne własnego regionu (również na podstawie obserwacji terenowych) • rozpoznaje główne rodzaje skał występujących we własnym regionie i wskazuje na mapie najważniejsze obszary ich występowania • charakteryzuje na podstawie map tematycznych zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice czynnikami przyrodniczymi • wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego własnego regionu geograficznego • ocenia warunki i możliwości • wykazuje indywidualne cechy produkcji rolnej i przemysłowej w swojego regionu regionie zamieszkania • analizuje, porównuje, ocenia rozmieszczenie i wielkość miast w zamieszkiwanym regionie • wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności we własnym regionie • opisuje formy ochrony środowiska przyrodniczego oraz proponuje konkretne działania na rzecz jego ochrony we własnym regionie • projektuje i opisuje na podstawie różnych źródeł (także własnych obserwacji terenowych) trasę wycieczki po zamieszkiwanym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe tego regionu • przedstawia zadania, które realizuje Polska w ramach międzynarodowych organizacji • przedstawia korzyści wynikające ze współpracy międzynarodowej • wykazuje potrzebę współpracy Polski z innymi krajami i udziału w różnych organizacjach międzynarodowych • ocenia skutki integracji Polski ze • charakteryzuje wybrany euroregion międzynarodowej współpracy Polski Polski w gospodarce światowej • wymienia nazwy euroregionów i wskazuje je na mapie politycznej Europy Ćmińsk 01.09.2011r. strukturami Unii Europejskiej i NATO Podpis nauczyciela geografii Stwierdzam zgodność PZO z geografii z WZO, wymagań edukacyjnych z podstawą programową. Ćmińsk 01.09.2011r. ……………………………………
