Gromada i przykfady Cechy charakterystyczne o ph i u r oi dea (wę

o phi uroidea (wężowidla)
Gromadai przykfady Cechy charakterystyczne
Asteroidea (rozgwiazdy;
patrz ryc. 33.39 i 33.40a)
Ciało w formie gwiazdy z licznymi
ramionami; otwór gębowy
skierowany ku dotowi
ophiuroidea(wężowidła;
patrzryc.33.40b)
Wyraźniewyodrębnionatarcza
centralna; dtugie, giętkie ramiona;
uwsteczniony układ pokarmowy
Echinoidea (jeżowce;
patrz tyc.33.,10c)
Ciało w przybliżeniu sferyczne lub
dyskowate;brak ramion; pięć
rzędów nóżek ambulakralnych
umożliwiających powolne
przemieszczanie się; otwór gębowy
otoczony skomplikowanymi,
szczękoksztaltnymi strukturami
Crinoidea (liliowce;
patrz ryc.33.4Od)
Pierzaste ramiona otaczają otwór
gębowy us1tuowany na górze ciała;
filtratorzy
Holothuroidea
(strzykwy;patrz
ryc.33.4Oe)
Ciało przypominające ogórek; pięć
rzędów nóżek ambulakralnych;
nóżki wokót otworu gębowego
przekształconew wieniec czutków
wychwytuj ących pokarm;
zredukowany szkielet; brak kolców
Concentricycloidea
(kołonice;patrz
ryc.33.40f)
Brak ramion, ciało dyskowate
obwiedzione maĘmi kolcami;
uwsteczniony układ pokarmowy;
żyjąna zatopionym drewnie
Wężowidłamajądobrze wyodrębnionątarczęcentralnąz długimi'
giętkimiramionami.Poruszajqsię głównieprzezwyginanieramion
cznymwężowatymruchem.Nóżki ambulakralnewęcharakterysty
żowidełpozbawionesą sPłaszczonejprzyssawki,ale potrafiąwydzielaćsubstancjeklejące.Dlategopodobniejak rozgwiazdyi inne
szkarłupnie,wężowidłamogą używaćnóżek ambulakralnychdo
przyczepianiasię do podłoża.Pewne gatunki są filtratorami,inne
lub padlinożercami.
drapieżnikami
Echinoidea(ieżowce)
Jezowcenie mają ramion, ale s4 wyposażonew pięć rzędów nóżek ambulakralnych,które służądo powolnego przemieszczania
które obracająich długimikolcami wsposię,Mają takżemięśnie,
magajqcymi zarówno lokomocję, jak i obronę zwierzęcia. Otwór
gębo\^.yjeżowca jest otoczony przez bardzo złozone, szczękokształtnestruktury (latarnięArystotelesa),które są dobrze przystosowanedo zjadaniawodorostów.Niektóre jeżowcesa w przybliżeniu sferyczne, inne natomiast, np. dolarki piaskowe, mają
dysków.
kształtspłaszczonych
Crinoideafiliowce)
gromad
dzieli sięna sześć
szkarłupnie
występujqce
Współcześnie
Ophiu(Tabela 33.6; Rycina 33.40): Asteroidea(rozgwiazdy),
Crinoidea(liliowce),HoEchinoidea(jeżowce),
roidea(wężowidła),
lothuroidea(strzykwy)i Concentricycloidea(kotonice).
zyjąprzyczepionedo podLiliowce trzoneczkowe(Pentacrinoidea)
(Comatulida) pełzają
pierzaste
ł'ozaza pomocą trzonka, liliowce
grupy
uirywająramion
obie
giętkich
ramion.
za pomocą długich,
otwór gębowy,
otaczają
Ramiona
pokarmu
z
wody.
filtrowania
do
od podtoża.
który jest skierowanyku górze, w pewnej odległości
Liliowce sq pradawnqgromadą,która wykazujeskrajnykonserwatyzm ewolucyjny;skamieniałeliliowce sprzed około500 milionów
lat sąniezwyklepodobnedo współczesnychprzedstawicielitej gromady.
Asteroidea (rozgwiazdy)
Holothuroi dea(strzylcwy)
Rozgwiazdy mają liczne ramiona odchodzące promieniście od tarczy centralnej, na których spodzie znajdują się nóżki ambulakralne.
W wyniku potączenia oddziaływań mięśni i substancji chemicznych nóżki mogą naPrzemiennie przyczepiać się do podłoża i odczeplaĆ,Rozgwiazda przytwierdza się mocno do skał lub pełznie
powoli do przodu, gdy jej nóżki ambulakralne wyciągajq się, przyczepiają, pllszczają, wyciqgajq i przyczepiaj4 znowu. Chociaż końcówka nóżki ambulakralne) u rozgwiazdy przypomina przyssawkę,
mechanizm czepny opiera się na substancjach klej4cych, nie na
przysysaniu się (patrz ryc. 33.39). Rozgwiazdy używaj4 nóżek także
do chwytania ofiary, na przykład małży.Ramiona rozgwiazdy obejnóżmują zamkniętego w muszli maIza, przy|egajqcdo niego ściśle
kami ambulakralnymi' Następnie rozgwiazda wynicowuje przez
otwór gębowy częśćżołądka,którq wsuwa poprzez otwór gębowy
do wąskiej szczeliny pomiędzy połówkami muszli małża. Układ
pokarmowy rozgwiazdy wydziela soki trawienne, które zaczynĄ4
trawić miękkie ciało mięczaka wewnątrz jego muszli.
Rozgwiazdy i niektóre inne szkarłupnie mają dużą zdolnośćdo
regeneracji.U rozgwiazdy może odrosnąć utracone ramię, a przedstawiciele jednego z rodzajow potrafią nawet zregenerować całe
ciało z pojedynczego ramienia, jeżeli pozostanie przy nim część
Na pierwszy rzut oka strzykwy nie wygl4dajązbyt podobnie do
innych szkartupni.Pozbawionesą kolców a ich endoszkieletjest
mocno zredukowany.Ponadto są wydłużonew swej osi oralno_aboralnej,co nadajeim specyficznykształt,dzięki któremu bywają potocznie nazywaneogórkami morskimi. Maskuje on także
ich pokrewieństwoz rozgwiazdamii jeżowcami.Blizsze oględziny
ujawniająjednak, że strzykwy majq pięć rzędów nóżek ambula'
kralnych. Niektóre z nózek otaczających otwór gębowy rozwijĄą
do pobieranlapokarmu'
się w czułkisłuż4ce
tarczy centralnej.
694
czĘścP|ĄTA Historia ewolucyjna różnorodnościbiologicznej
ConcentricycIoidea (kołoni ce)
I(ołonice zostały odkryte w 1986 roku i znane są jedynie trzy ga.
tunki (,jeden z okolic Nowej Zelandii, drugi z Bahamów i trzeci
z północnego Pacyfiku). Wszystkie zyją na zatopionym drewnie.
Pozbawione ramion ciato kołonic ma najczęściej kształt dysku.
Zbudowane jest na planie pięciokąta i ma niespełna centymetr
średnicy.obrzeze ciała jest otoczone matymi kolcami. I(ołonice
wchłaniają substancje pokarmowe przez błonę otaczającą ich
cialto. Związki rodowe kołonic z innymi szkartupniami pozostają
niejasne; niektórzy systematycy uważają kołonice za grupę siostrzaną rozgwiazd;'inni za jedną z grup rozgwiazd.