Aby zostać dawcą szpiku należy

Olsztyński Tydzień dawcy szpiku
„Najpiękniejszy dar to życie”
1. Miejsce i termin akcji: W poniedziałek, 14 listopada 2011 r. w Sali Konferencyjnej
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie odbędzie się (w godz. 9.00- 17.00)
Akcja „Najpiękniejszy dar to życie”.
2. Organizatorami Akcji „Najpiękniejszy dar to życie” są: Wojewódzki Szpital
Specjalistyczny w Olsztynie, Poltransplant – jednostka podległa Ministerstwu Zdrowia, a
także Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku.
3. Honorowy patronat nad Akcją objął Pan Jacek Protas, Marszałek Województwa
Warmińsko- Mazurskiego.
Celem objęcia Honorowego Patronatu Marszałka Województwa nad akcją „Najpiękniejszy
dar to życie”” jest uzyskanie społecznego poparcia dla idei dawstwa narządów, a w tym
wypadku zwiększenia liczby osób wpisanych do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych
Dawców Szpiku. 9 września 2010 r. Pan Jacek Protas, Marszałek Województwa WarmińskoMazurskiego podpisał list intencyjny „Partnerstwo dla Transplantacji w Województwie
Warmińsko- Mazurskim”.
4. Cel akcji: Pozyskanie jak największej liczby osób do Centralnego Rejestru
Niespokrewnionych Dawców Szpiku (potencjalnych dawców szpiku kostnego)
Przeszczep szpiku od honorowego dawcy może uratować życie chorym na białaczkę oraz
inne choroby krwi, jak również i niektóre choroby nowotworowe. Co roku w naszym kraju
zachorowalność na białaczkę wynosi od 6 do 9 osób na 100 000 mieszkańców. Na świecie
swój szpik oddało już około 9 tysięcy dawców niespokrewnionych i kilkadziesiąt tysięcy
dawców rodzinnych. Niektórzy spośród tych dawców oddawali swój szpik wielokrotnie, co
nie ma żadnego negatywnego wpływu na ich zdrowie, życie i przyszłość, a podarowanie
drugiemu człowiekowi tak bezcennego daru, jakim jest życie, to niezwykłe doświadczenie.
Im więcej chętnych dawców, chcących zostać potencjalnym dawcą szpiku, przebadanych i
zarejestrowanych w Centralnym Rejestrze Niespokrewnionych Dawców Szpiku, tym większa
szansa na ocalenie komuś życia!
5. Do kogo skierowana jest akcja? Akcja skierowana jest do wszystkich chętnych w wieku
18-50 lat, cieszących się dobrym zdrowiem. Żeby zostać potencjalnym dawcą szpiku
wystarczy przyjść 14 listopada 2011 r. w godz. 9.00- 17.00 do WSS w Olsztynie z dowodem
tożsamości (potrzebny będzie PESEL), wypełnić na miejscu krótki kwestionariusz i oddać
niewielką ilość, tj. ok. 4 ml własnej krwi. Nie trzeba być na czczo. Osobom pracującym i
uczącym się zostaną wystawione usprawiedliwienia.
6. Goście honorowi akcji (OLSZTYŃSCY SPORTOWCY):
- Piłkarze ręczni Olsztyńskiego Klubu Piłki Ręcznej Warmia Anders Group Społem Olsztyn,
- Członkowie Klubu MMA Arrachion z Olsztyna,
- Koszykarze Inter Parts AZS UWM Olsztyn,
- Siatkarze AZS Olsztyn
Udział w Akcji Zawodników Klubów Sportowych z Olsztyna podniesie rangę tego jakże
szczytnego przedsięwzięcia, będzie również przykładem poparcia dla idei transplantologii w
Polsce i w Olsztynie. Zawodnicy mają bowiem wpływ na wielu młodych ludzi i ich zdanie w
dużej mierze może kształtować opinie społeczeństwa.
Ofiarowanie swojego czasu, a także autografów ludziom, którzy oddadzą swoją krew w tym
szczytnym celu, będzie swoistym poparciem Akcji, motywacją, a także wielką nagrodą.
7. Źródła finansowania przedsięwzięcia: Akcja finansowana jest przez Ministerstwo
Zdrowia.
8. Patroni medialni akcji: „Gazeta Wyborcza” (akceptacja) „Telewizja Polska Oddział w
Olsztynie” (akceptacja), „Radio Olsztyn”.
INFORMACJE OGÓLNE
Strona www.szpik.info
Aby zostać dawcą szpiku należy:



Wypełnić kartę ewidencyjną
Zgłosić się na badanie lekarskie w wyznaczonej przez POLTRANSPLANT placówce służby
zdrowia
Oddać próbkę krwi na typowanie antygenów układu HLA
Każdy zgłaszający swoją gotowość zostania honorowym dawcą szpiku zostaje poinformowany o
warunkach kwalifikujących go do wciągnięcia na listę:


wiek 18 – 50 lat
ogólny dobry stan zdrowia
podstawowe kryteria dyskwalifikujące dawcę:












zakażenie wirusem HIV (lub przynależność do grupy zwiększonego ryzyka zakażenia tym
wirusem)
obecność antygenu HBs, przeciwciał anty HCV przy obecności HCV RNA (obecność
przeciwciał HBc oraz przebyte zakażenie wirusem typu A są akceptowalne)
aktywna gruźlica w okresie minionych 5 lat
cukrzyca – jeśli wymaga podawania leków p/cukrzycowych
aktywna astma wymagająca podawania leków (jeśli kandydat nie miał napadu astmy przez
ostatnie 5 lat i nie pobiera leków to może być zakwalifikowany)
przebyty zawał serca, zabiegi naczyniowe na sercu (pomostowanie) i inne schorzenia
wymagające ciągłego podawania leków (wypadanie płatka zastawki dwudzielnej, zaburzenia
rytmu nie wymagające leczenia są akceptowalne)
epilepsja (jeżeli pacjent pobiera leki p/padaczkowe i w ciągu minionego roku nie wystąpił
więcej niż jeden napad to dawca może być zakwalifikowany)
nadciśnienie – jeżeli jest utrzymywane na prawidłowym poziomie przez leki to kandydat
może być zaakceptowany)
stosowanie leków hormonalnych ( konsultacja z lekarzem Poradni Przeszczepowej)
ciąża – ciąża i laktacja bezwzględnie dyskwalifikuje dawcę (czasowo)
łuszczyca
tatuaż (jeżeli upłynął co najmniej rok od jego wykonania, tatuaż nie jest przeciwskazaniem)
Wynik badania i dane osobowe zostają zapisane w bazie kandydatów na dawcę szpiku kostnego
POLTRANSPLANTU
Co miesiąc rejestr POLTRANSPLANTU wysyła wyniki HLA dawców do bazy światowej BMDW (Bone
Marrow Donor Worldwide)
Jeżeli dawca jest wstępnie zgodny z pacjentem, rozpoczyna się kolejny etap , t.j. procedura doboru
Procedura doborowa polega na potwierdzeniu lub wykluczeniu zgodności antygenowej dawcy z
chorym, co wiąże się z:




ponownym kontaktem z dawcą,
ustaleniem jego stanu zdrowia,
potwierdzeniem chęci oddania szpiku kostnego
przeprowadzeniem szczegółowych badań.
Jeżeli potwierdzi się zgodność między dawcą a chorym, rozpoczyna się procedura Workup, czyli
ostateczna kwalifikacja medyczna odbywająca się w jednym z ośrodków transplantacyjnych najbliżej
miejsca zamieszkania dawcy, po której następuje pobranie szpiku lub komórek macierzystych z krwi
obwodowej
W jaki sposób pobiera się komórki krwiotwórcze do transplantacji?
a)Pobranie komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej: Obecnie większość ośrodków
przeszczepiających szpik, prosi Dawcę o oddanie komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej. W
takim przypadku dawca otrzymuje przez 4 lub 5 dni lek (Filgrastim, Neupogen) zwiększający liczbę
komórek krwiotwórczych krążących we krwi obwodowej. Lek podaje się raz lub dwa razy dziennie (w
odstępie 12 godzin) podskórnie. Następnie komórki krwiotwórcze są pobierane z krwi obwodowej w
trakcie procedury nazywanej aferezą. Zabieg ten jest wykonywany w specjalistycznym ośrodku przy
użyciu separatora komórkowego i nie wymaga znieczulenia ogólnego. Krew pobierana jest w sposób
ciągły z jednej żyły i mieszana jest poza ustrojem z płynem przeciwkrzepliwym.
Następnie w separatorze komórkowym oddzielane są komórki krwiotwórcze, a krew pozbawiona tych
komórek wraca do dawcy przez igłę umieszczoną w drugiej żyle.
Zwykle do aferezy zakładane są dwie igły (wenflony) do żył w lewym i prawym dole łokciowym. Z
technicznego punktu widzenia jest to dokładnie taki sam zabieg jak standardowe pobieranie płytek
krwi wykonywane rutynowo w stacjach krwiodawstwa. Różnica polega właściwie na tym jaki rodzaj
komórek ulega oddzieleniu. Zwykle jest konieczne wykonanie dwóch aferez w ciągu dwóch kolejnych
dni.
b)Przez wiele lat szpik kostny pozyskiwano metodą wielokrotnych nakłuć górnej, tylnej części kości
biodrowej, na sali operacyjnej, w znieczuleniu ogólnym. Obecnie zabieg ten stosuje się bardzo rzadko,
ale być może interesuje Cię również jak on przebiega.
Pobieranie szpiku kostnego: Szpik kostny pobierany jest na sali operacyjnej, w znieczuleniu ogólnym
lub miejscowym, metodą wielokrotnych nakłuć okolicy tylnej górnej krawędzi kości biodrowej. Po
wkłuciu igły do jamy szpikowej aspirowany jest szpik kostny w objętości do 5 ml. Często zmieniane
jest położenie igły. Zwykle po zabiegu pozostają 3-4 ślady na skórze po każdej stronie. Całkowita
objętość pobranego szpiku zależy każdorazowo od sytuacji klinicznej i określa ją przede wszystkim
waga biorcy (pod uwagę brana jest również waga dawcy, liczba komórek w pobranym szpiku).
średnio pobiera się około 1000 ml szpiku, rzadko więcej niż 1500 ml. Zabieg trwa zazwyczaj 45 - 90
minut. Szpik pobierany jest do specjalnego pojemnika z płynem przeciwkrzepliwym. Po pobraniu jest
filtrowany i następnie poddany dalszej obróbce, jeśli jest to potrzebne. Zwykle kilkanaście dni przed
planowanym pobraniem szpiku dawca zgłasza się do stacji krwiodawstwa, gdzie pobierana jest od
niego krew do autotransfuzji (około 400 ml). Zostanie ona podana dawcy po zakończeniu pobrania
szpiku. Wszystkie parametry hematologiczne normalizują się w ciągu kilku tygodni po zabiegu.
Czy pobranie komórek hematopoetycznych jest bezpieczne dla dawcy i jakie mogą wystąpić
powikłania?
a)Pobranie komórek hematopoetycznych z krwi obwodowej: - Pobranie komórek hematopoetycznych
z krwi obwodowej wymaga wcześniejszego podawania leku zwiększającego ich liczbę we krwi
obwodowej. Lek ten (Filgrastim, Neupogen) podawany jest podskórnie 1 lub dwa razy dziennie przez
4-6 kolejnych dni. Następstwem działania tego leku jest oprócz zwiększenia liczby krążących we krwi
komórek hematopoetycznych zwiększenie liczby leukocytów. Podstawowe objawy uboczne
występujące w trakcie podawania tego leku to ból kości, mięśni, osłabienie, odczyn w miejscu
wstrzyknięcia leku. Większość objawów daje się łatwo kontrolować zwykłymi lekami przeciwbólowymi.
Filgrastim jest stosowany powszechnie od ponad 10 lat, przede wszystkim u pacjentów poddawanych
chemioterapii w celu zwiększenia liczby granulocytów. - Sam zabieg pobierania komórek (afereza) jest
bezpieczny i jego zasada jest identyczna z powszechnie wykonywanym od kilkunastu lat pobieraniem
płytek krwi od dawców w stacjach krwiodawstwa. Podstawowe objawy uboczne aferezy to ból w
miejscu nakłucia żył (potrzebne jest nakłucie dwóch żył), oraz objawy będące następstwem
podawania środków przeciwkrzepliwych w czasie aferezy takie jak delikatne mrowienie, drętwienie
języka, ust, palców. środek przeciwkrzepliwy (płyn konserwujący ACD-A) wiąże wapń i ww. objawy są
wywołane przejściowym obniżeniem stężenia wapnia we krwi. Ustępują bardzo szybko po doustnym
lub (jeśli potrzeba) dożylnym podaniu preparatów wapnia. Afereza może powodować również
przejściowe obniżenie liczby płytek krwi.
b) Pobranie szpiku kostnego: - Jak każdy zabieg wykonywany w znieczuleniu ogólnym pobranie
szpiku niesie za sobą potencjalne zagrożenia związane ze znieczuleniem. Może wystąpić ból gardła
spowodowany zakładaniem rurki intubacyjnej. Następstwem znieczulenia ogólnego mogą być również
nudności, wymioty i ból głowy. Sam zabieg pobrania szpiku może skutkować bólem, obrzękiem lub
tkliwością w okolicy nakłucia, spowodowanym uszkodzeniem tkanek w czasie aspiracji szpiku.
Niezwykle rzadko opisywane są powikłania krążeniowe, przejściowe nasilone uczucie ogólnego
zmęczenia, przejściowe (związane ze znieczuleniem) zaburzenia oddawania moczu. Na podstawie
dostępnych danych uważa się, że istnieje 2% prawdopodobieństwo wystąpienia istotnych powikłań i
mniej niż 1% że skutki uboczne pobrania szpiku będą trwały dłużej niż 3 miesiące. - W rejestrze
amerykańskim (National Marrow Donor Program) nie stwierdzono śmiertelnego powikłania
spowodowanego pobraniem szpiku kostnego. Od roku 1987 wykonano ponad 8500 pobrań szpiku.
Większość dawców powraca do pełnej sprawności w ciągu 2-3 tygodni od pobrania szpiku.
Ile szpiku kostnego pobiera się podczas zabiegu?
Zwykle pobiera się od 15 do 25 mililitrów szpiku kostnego na kilogram masy ciała dawcy. Faktycznie
pobrana objętość zależy od wagi biorcy, optymalnej liczby komórek hematopoetycznych, którą należy
przeszczepić, wagi dawcy oraz ewentualnej dalszej potrzeby przetwarzania szpiku po pobraniu.
a) Optymalna liczba komórek niezbędna do transplantacji to około 300 000 000 komórek szpiku na
kilogram wagi biorcy. Liczba pobranych komórek jest sprawdzana kilkakrotnie w czasie zabiegu
pobrania szpiku. Końcowa objętość pobranego szpiku zależy więc od jego komórkowości i wagi
biorcy.
b) Z drugiej strony nie można pobrać więcej niż 25 ml szpiku na kilogram wagi dawcy - i to jest górne
ograniczenie objętości pobranego szpiku.
c) W przypadku, kiedy planowane jest dodatkowe przygotowanie szpiku po pobraniu i przed
przeszczepieniem (np. usuwanie erytrocytów jeśli jest niezgodność w zakresie grup krwi) to jeśli
można należy pobrać więcej szpiku, ale nie więcej niż 25 ml na kilogram wagi dawcy. Pobieranie
komórek hematopoetycznych z krwi obwodowej jest szczególnie uzasadnione jeśli biorca jest duży, a
dawca mały, lub jeśli stwierdza się niezgodność w zakresie grup krwi między biorcą i dawcą. Wtedy z
krwi obwodowej można łatwo uzyskać dużą liczbę komórek hematopoetycznych. Zwykle zachodzi
potrzeba wykonania 1 lub dwóch aferez.
Jak szybko organizm dawcy regeneruje się?
Pobranie szpiku łącznie ze znieczuleniem trwa zwykle 60 - 90 minut.
Dawca przyjmowany jest na oddział w rano w dniu pobrania szpiku. Po pobraniu krótko przebywa na
oddziale pooperacyjnym. Jeśli jego stan zdrowia nie budzi wątpliwości to noc może spędzić już w
domu. Zwykle jednak opuszcza szpital dzień po pobraniu szpiku.
Zazwyczaj szybko ustępują objawy związane ze znieczuleniem ogólnym, a szpik w pełni się
regeneruje w ciągu 2-3 tygodni. Pobranie komórek z krwi obwodowej (a także mobilizację komórek)
można wykonać ambulatoryjnie. Afereza trwa około 3-4 godzin. W ciągu kilku dni liczba leukocytów
(podwyższona wskutek podawania Filgrastimu w celu mobilizacji komórek hematopoetycznych do krwi
obwodowej) wraca do normy. Podobnie szybko ulega normalizacji liczba płytek krwi, która jest niższa
bezpośrednio po aferezie.
Czy dawca po pobraniu szpiku kostnego powinien w szczególny sposób dbać o swoje zdrowie,
wykonywać kontrolne badania, czy też może prowadzić zupełnie normalne życie?
Zwykle po pobraniu komórek hematopoetycznych czy to ze szpiku,
czy z krwi obwodowej dawca kontrolowany jest kilkakrotnie - sprawdza się przede wszystkim
morfologię krwi. Można prowadzić krótkotrwałe uzupełnianie żelaza i podawać preparaty witaminowe.
Nie ma żadnych szczególnych zaleceń ani ograniczeń.