Postmodernizm (inaczej: ponowoczesność, pomo, po

Postmodernizm (inaczej: ponowoczesność, pomo, po-mo) to prąd myślowy odwołujący się
do poczucia końca historii i wielkich narracji.
Centralnym zagadnieniem i tematem w postmodernizmie jest opozycja pomiędzy pojęciem
nowoczesności i ponowoczesności. Postmodernistyczni teoretycy piszą o końcu człowieka, o
zmianie jego kondycji, podają w wątpliwość wszelkie systemy wartości jako arbitralne i
determinujące człowieka. Postmodernizm wiąże się z poczuciem lęku przed modernizmem
utożsamianym z systemami totalitarnymi. U podstaw postmodernizmu stoi psychoanaliza i
dekonstrukcja. Estetyka postmodernistyczna łączy się z hiperrealizmem, pozbawianiem
rzeczy ich rodzimego kontekstu i wystawianie na próbę w zmienionych realiach. W ten
sposób konfrontuje się wizerunki świętych, uczonych, bohaterów narodowych ze
współczesnym, karykaturalnie przedstawionym otoczeniem. Spójność nauki według
postmodernistów nie jest wymagana. Postmodernizm nie wymaga, aby nauka była odbiciem
rzeczywistości. Wystarczy samo przebywanie naukowców ze sobą i rozmawianie.
Postmodernizm w literaturze uzyskał swoją nazwę na gruncie anglosaskim i jest rozumiany
jako skutek wpływu na literaturę twórczości "nowoczesnej" - eksperymentalnych dzieł
Jamesa Joyce'a, Marcela Prousta i in. Ta "nowoczesna" literatura po raz pierwszy osiąga
pewien stopień samoświadomości, eksperyment pokazuje odległość poszczególnych
konwencji literackich od prawdy. Tym samym cała dotychczasowa sztuka zostaje poddana w
wątpliwość, jako nieprawdziwa. Dopiero mając świadomość konwencji i co jakiś czas
przypominając o niej odbiorcy można stworzyć coś bliskiego istocie rzeczy. Jedną z cech
postmodernizmu jest zatem zabawa konwencją i eklektyzm form (źródeł tego nurtu można
doszukiwać się w "Ulissesie" Jamesa Joyce'a), dzięki któremu samą formę da się wyodrębnić.
Przekaz literacki ma formę intelektualnej gry z czytelnikiem (J. Cortazar "Gra w klasy").
Postmoderniści pragną wolności od wszelkich prawd narzuconych z góry. Moralność musi
być własnym wyborem. Owa wolność musi poprzedzić oczyszczenie z wszelkich zabobonów,
dotarcie do ich prawdziwego sensu. W tym rozumieniu np. dyskordianizm jest religią
postmodernistyczną - krzywym zwierciadłem wszystkich religii świata, które są postrzegane
jako proste przekazy moralne ubrane w masę "cudacznych" rytuałów.
Postmoderniści nie stronią od nowoczesnych form wyrazu postrzegając je tylko jako kolejne
formy (komiks Neila Gaimana - SANDMAN). Drwią z roli historii bardzo często
przedstawiając w formie żartu fikcyjne wydarzenia, które mogły doprowadzić do
powszechnie znanych, rzeczywistych skutków. Chętnie łamią wszystkie granice - nie tylko
jedności gatunku ale również np. jedności kręgu kulturowego (stąd w utworze
postmodernistycznym bóg Thor może spotkać Robina Goodfelow ze "Snu nocy Letniej", a
polski diabeł może kłócić się z nordyckim elfem). Skutkiem tych założeń programowych
wszechobecne w sztuce postmodernistycznej są intertekstualność i ironia.
Jednym z najbardziej znanych współczesnych socjologów postmodernistycznych jest
Zygmunt Bauman (autor Nowoczesność i zagłada, Wieloznaczność nowoczesna,
nowoczesność wieloznaczna, Etyka ponowoczesna, Ponowoczesność jako źródło cierpień).
Do filozofów postmodernistycznych można zaliczyć takich myślicieli jak Jacques Derrida
(autor m.in. Marginesy filozofii, Pismo i różnica), Richard Rorty (autor m.in. Przygodność,
ironia, solidarność, Obiektywność, relatywizm i prawda), Michel Foucault (autor m.in. Słowa
i rzeczy: archeologia nauk humanistycznych, Archeologia wiedzy, Historia seksualności),
Paul Feyerabend (autor m.in. Przeciw metodzie, Jak być dobrym empirystą), Jean-François
Lyotard (autor m.in. Kondycja ponowoczesna: raport o stanie wiedzy, Postmodernizm dla
dzieci).
Krytyka postmodernizmu socjologicznego





Postmoderniści nie dostrzegają, że modernizacja jest wciąż jeszcze niedokończonym i
niewyeksploatowanym projektem "wielostronnego powiązania nowoczesnej kultury z
praktyką codzienności" (zarzut Jurgena Habermasa). Postmoderniści przejawiają
tendencje konserwatywne łącząc się z premodernistami w opozycji wobec
nowoczesności.
Odrzucanie przez postmodernistów osiągnięć wiedzy naukowej jest
samowykluczeniem postmodernizmu poza ramy nauki i uniemożliwia jej ocenę.
Relatywizm przejawiany przez postmodernistów prowadzi do tolerowania
nietolerancji. Jeśli wszystko jest dopuszczalne, to także i niedopuszczenie oraz
represje.
Nie rozstrzyganie problemów, pozostawienie ich, co w przyszłości może być źródłem
poważnego w skutkach konfliktu, jako sumy nierozstrzygniętych problemów.
Czy postmodernizm jest końcem metanarracji czy nową metanarracją o końcu historii
ukierunkowanej? Jak przejrzeć nieprzejrzystość?
Feminizm (od łac. femina - kobieta) - ideologia i ruch społeczny związany z ruchem
równouprawnienia kobiet. Jego dopełnieniem jest maskulizm, tj. ruch związany z
równouprawnieniem mężczyzn.
Istnieje wiele odmian feminizmu, ze względu na różnice (głównie etniczne i polityczne)
między jego zwolennikami oraz z powodu zmian światopoglądowych, jakie zachodzą w
samym ruchu feministycznym. Dzisiaj pod pojęciem feminizmu rozumie się przede
wszystkim nowy ruch feministyczny, za którego początek uważa się wydanie przez Betty
Friedan książki pt. Mistyka kobiecości w roku 1963[1].
Jednakże wszystkie nurty feminizmu oparte są na przekonaniu o dyskryminacji kobiet ze
względu na ich płeć, prawie kobiet do emancypacji, sprzeciwie wobec seksizmu i
patriarchatu.[potrzebne źródło] Feminizm opiera się na założeniu o dualizmie płci i chęci
zwyciężenia dotychczas występującej w historii dominacji mężczyzn.[potrzebne źródło] Feministki
i feminiści dążą do przekształcenia tradycyjnych relacji między płciami, uważanych za
zniewalające jednostkę.Stąd pochodzi też myśl, że wyzwolenie kobiet jest i wyzwoleniem
mężczyzn. Feministki nie chcą zamiany miejsc między kobietami i mężczyznami, nie chodzi
też o naśladowanie mężczyzn, których rola społeczna także wzbudza głosy krytyki.W
feminizmie podkreśla się szczególną naturę kobiet, która jest równowarta z naturą mężczyzn.
Zakłada się, że uznanie kobiecych wartości i sposobu życia jest cenne zarówno dla mężczyzn
jak i dla kobiet. Radykalne feministki mówią o oddzieleniu się od mężczyzn poprzez
doprowadzenie do panowania kobiet - matriarchatu, umiarkowane mówią o wzajemnym
uzupełnianiu się płci. Ich szczególna uwaga poświęcona jest przeciwdziałaniu dyskryminacji i
gorszemu traktowaniu kobiet ze względu na ich cechy, sposób myślenia i osiągnięcia w
różnych dziedzinach życia. Dostępne są liczne pozycje literatury feministycznej, jak również
teologia feministyczna, które stawiają przypuszczenia, że w historii fałszowano i nie
doceniano roli kobiet, oraz które próbują wyrównać te historyczne deficyty.
Myśl feministyczna kiełkuje od XVII-XVIII wieku, choć jej ślady można znaleźć właściwie
we wszystkich epokach. Za pierwszą feministkę w historii uznaje się Christine de Pisan,
francuską pisarkę z XIV wieku.
Ekologizm, zespół idei, działań politycznych i społecznych, których istotą jest
przeciwdziałanie zagrożeniom związanym z industrializacją oraz niszczeniu środowiska
naturalnego człowieka. Kierunek polityczny, w którym problemy ekologii postawione są w
centrum problematyki społecznej. Terminu tego użył po raz pierwszy w 1869 E. Haeckel w
odniesieniu do zagadnień, których przedmiotem są relacje pomiędzy organizmami żywymi a
środowiskiem.
Od początku lat 70. XX w. kwestia ochrony środowiska stała się przedmiotem polityki
organizacji międzynarodowych, takich jak ONZ, czy różnego typu organizacji regionalnych,
np. Wspólnoty Europejskiej. Powstały partie polityczne (Zieloni) i organizacje pozarządowe
typu Greenpeace opierające swój program na ekologii. Programy polityczne właściwe
ekologizmowi wyrażają sprzeciw wobec zbrojeń i militarnej sfery aktywności państwa,
nieufność wobec nowoczesnych technologii, zawierają wątki antyindywidualistyczne,
propagują styl życia oparty na kontakcie z naturą i edukację ekologiczną
Konstruktywizm – metastanowisko – nazywane inaczej przez Nicolai Hartmanna
"metafizyką od góry" lub "transcendentalnymi domkami z kart" – traktujące filozofię jako
swobodny twór, który w oparciu o pewne, a priori lub intuicyjnie przyjęte tezy, dedukcyjnie
(w szerokim rozumieniu tego słowa) wyprowadza z nich konsekwencje, dbając głównie o
koherencję zdań. Celem działalności konstruktywisty jest swoista pojęciowa konstrukcja,
często przybierająca postać systemu filozoficznego, gdzie poszczególne tezy wyprowadzane
są jako nieuchronne konsekwencje niewielkiej liczby najogólniejszych zasad (aksjomatów),
do których dopasować należy badany przez ich pryzmat świat.
Za tak rozumiane konstruktywizmy uznać można np. systemy Hegla czy Leibniza.