Grupa A Klasa .................... Imię i nazwisko .................................................... Liczba punktów ...... / 44 ( ... / 3 p.) 1 Przyporządkuj wymienionym elementom układu oddechowego (A–C) odpowiednie opisy (1–4). A. Płuco B. Tchawica C. Gardło 1. Dostarcza powietrze bezpośrednio do pęcherzyków płucnych. 2. Jest wspólnym odcinkiem układu oddechowego i układu pokarmowego. 3. Jest narządem odpowiedzialnym za wymianę gazową organizmu. 4. Ma kształt elastycznej rury, przez którą powietrze przepływa do oskrzeli. A. ………... B. ………... C. ………... ( ... / 2 p.) 2 Wymień dwie cechy dróg oddechowych umożliwiające nawilżanie i oczyszczanie wdychanego powietrza. 3 Uzupełnij rysunek układu oddechowego. Wpisz w puste miejsca symbole literowe wybranych opisów (A–F). A. Elastyczny przewód zbudowany z chrząstek w kształcie podkowy, połączonych więzadłami. B. Rozgałęzienia tchawicy o coraz mniejszej średnicy, pokryte nabłonkiem rzęskowym. C. Wspólny odcinek układu oddechowego i układu pokarmowego. D. Narząd wymiany gazowej zbudowany z silnie ukrwionych pęcherzyków. E. Narząd zbudowany z chrząstek, służący do wydawania dźwięków. F. Odcinek, w którym zachodzi oczyszczanie, nawilżanie i ogrzewanie powietrza. ( ... / 3 p.) 4 Uzupełnij schemat przedstawiający drogę przepływu powietrza w układzie ( ... / 2 p.) oddechowym. Wpisz w wykropkowane miejsca nazwy brakujących odcinków. jama nosowa → .………...…………..….…… → .………...…………..….……→ tchawica → .………...…………..….…… → oskrzeliki →.………...…………..….…… 5 Przyporządkuj wymienionym procesom (A–C) odpowiednie opisy (1–4). ( ... / 3 p.) A. Wentylacja płuc. B. Wymiana gazowa. C. Oddychanie komórkowe. 1. Wymiana powietrza w płucach zachodząca dzięki ruchom klatki piersiowej. 2. Uwalnianie energii w wyniku utleniania związków organicznych. 3. Dostarczanie do tkanek tlenu i usuwanie z nich dwutlenku węgla. 4. Wytwarzanie cukrów z dwutlenku węgla i wody. A. ………... B. ………... C. ………... Grupa A | strona 1 z 3 ( ... / 1 p.) 6 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. Powierzchnię wymiany gazowej zwiększają A. oskrzeliki. B. pęcherzyki płucne. C. oskrzela. D. zatoki. 7 Określ, jaką funkcję pełnią rzęski znajdujące się w nabłonku jamy nosowej. ( ... / 1 p.) 8 Zaznacz trzy spośród wymienionych działań, które sprzyjają rozwojowi chorób ( ... / 2 p.) układu oddechowego. A. Leczenie zakażeń dróg oddechowych domowymi sposobami. B. Unikanie bezpośrednich kontaktów z osobami chorymi na zakaźne choroby układu oddechowego. C. Palenie papierosów. D. Szczelne zamykanie okien w pomieszczeniach służących do pracy i do odpoczynku. E. Unikanie miejsc o znacznym stopniu zanieczyszczenia powietrza. F. Oddychanie przez nos. 9 Przeczytaj poniższy tekst i na jego podstawie wykonaj polecenia. Jedną z chorób układu oddechowego jest gruźlica. Jest to choroba wywołana przez prątki gruźlicy, zwane też prątkami Kocha. Najczęściej bakterie przenoszą się drogą kropelkową. Do zakażenia dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobami chorymi. Można się również zarazić, pijąc zakażoną wodę lub nieprzegotowane mleko od zakażonych krów. W Polsce szczepienia przeciw gruźlicy są obowiązkowe. a) Podaj główną przyczynę gruźlicy. b) Wymień trzy sposoby zapobiegania gruźlicy. ( ... / 4 p.) ( ... / 3 p.) 10 Uzupełnij tabelę. Wpisz w odpowiednie rubryki nazwy wydalanych substancji wybrane spośród podanych. woda, sole mineralne, mocznik, dwutlenek węgla, substancje trujące Drogi wydalania zbędnych substancji Płuca Skóra Układ wydalniczy Wydalane substancje ( ... / 1 p.) 11 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. Funkcją układu wydalniczego nie jest A. usuwanie z organizmu mocznika i substancji trujących. B. usuwanie z organizmu niestrawionych resztek pokarmowych. C. usuwanie z organizmu nadmiaru wody i soli mineralnych. D. oczyszczanie krwi ze szkodliwych i zbędnych substancji. ( ... / 3 p.) 12 Przyporządkuj elementom układu wydalniczego (A–C) odpowiednie funkcje (1–4). A. Moczowód. B. Cewka moczowa. C. Kanalik nerkowy. 1. Wyprowadza mocz na zewnątrz ciała. 2. Odprowadza mocz z miedniczek nerkowych do pęcherza moczowego. 3. Magazynuje mocz. 4. Modyfikuje skład moczu. A. ................. B. ................ C. ............... ( ... / 1 p.) 13 Rozpoznaj opisany narząd układu wydalniczego i zaznacz jego nazwę. Jest to narząd o elastycznych ścianach zbudowanych m.in. z tkanki mięśniowej gładkiej. Przy jego ujściu znajduje się mięsień zwany zwieraczem. A. Moczowód. B. Kanalik nerkowy. C. Pęcherz moczowy. D. Kłębuszek nerkowy. Grupa A | strona 2 z 3 ( ... / 1 p.) 14 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź spośród podanych. Podstawową jednostką funkcjonalną nerki jest A. nefron. B. neuron. C. kanalik nerkowy. D. miedniczka nerkowa. ( ... / 3 p.) 15 Oceń, czy poniższe informacje dotyczące układu wydalniczego są zgodne z prawdą. Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo literę F – jeśli jest fałszywa. 1. Nerki znajdują się w tylnej części jamy brzusznej, w okolicy lędźwiowej. P F 2. Kora nerki jest warstwą wewnętrzną narządu i składa się głównie z ciałek nerkowych. P F 3. W rdzeniu nerki znajdują się kanaliki nerkowe i cewki zbiorcze. P F ( ... / 6 p.) 16 Na rysunku został przedstawiony układ wydalniczy człowieka. a) Podaj nazwy narządów oznaczonych na rysunku cyframi 1 i 4. b) Podaj nazwy elementów układu wydalniczego, których dotyczą podane opisy. A. Jest narządem o elastycznych ścianach, magazynuje mocz. B. Jest przewodem wyprowadzającym mocz na zewnątrz ciała. C. Jest narządem, który oczyszcza krew i wytwarza mocz. D. Jest parzystym przewodem odprowadzającym mocz z miejsca jego wytwarzania. 17 Podkreśl nazwę narządu układu wydalniczego, w którym zachodzi filtracja krwi. ( ... / 1 p.) pęcherz moczowy, nerka, moczowód, cewka moczowa 18 Uzupełnij tabelę. Wpisz w odpowiednie rubryki brakujące informacje. ( ... / 4 p.) Nazwa choroby Objawy choroby ból pęcherza, częste oddawanie niewielkich ilości moczu, gorączka obecność kamieni w nerkach, napady ostrego bólu w okolicy nerek, nudności, wymioty, obecność krwi w moczu, ból przy oddawaniu moczu Przykłady profilaktyki Grupa A | strona 3 z 3 Grupa B Klasa .................... Imię i nazwisko .................................................... Liczba punktów ...... / 44 ( ... / 3 p.) 1 Przyporządkuj wymienionym elementom układu oddechowego (A–C) odpowiednie opisy (1–4). A. Jama nosowa B. Krtań C. Płuco 1. Doprowadza powietrze do płuc. 2. Jest narządem odpowiedzialnym za wymianę gazową organizmu. 3. Jest pierwszym odcinkiem układu oddechowego, do którego dostaje się powietrze. 4. Znajduje się w niej głośnia odpowiedzialna za powstawanie głosu. A. ………... B. ………... C. ………... ( ... / 2 p.) 2 Wymień dwie cechy dróg oddechowych umożliwiające nawilżanie i oczyszczanie wdychanego powietrza. 3 Uzupełnij rysunek układu oddechowego. Wpisz w puste miejsca symbole literowe wybranych opisów (A–F). A. Elastyczny przewód zbudowany z chrząstek w kształcie podkowy, połączonych więzadłami. B. Rozgałęzienia tchawicy o coraz mniejszej średnicy, pokryte nabłonkiem rzęskowym. C. Wspólny odcinek układu oddechowego i układu pokarmowego. D. Narząd wymiany gazowej zbudowany z silnie ukrwionych pęcherzyków. E. Narząd zbudowany z chrząstek, służący do wydawania dźwięków. F. Odcinek, w którym zachodzi oczyszczanie, nawilżanie i ogrzewanie powietrza. ( ... / 3 p.) 4 Uzupełnij schemat przedstawiający drogę przepływu powietrza w układzie ( ... / 2 p.) oddechowym. Wpisz w wykropkowane miejsca nazwy brakujących odcinków. .………...…………..….…… → gardło → .………...…………..….…… → tchawica → ..………...…………..….…… → oskrzeliki → .………...…………..….…… 5 Przyporządkuj wymienionym procesom (A–C) odpowiednie opisy (1–4). ( ... / 3 p.) A. Wentylacja płuc. B. Wymiana gazowa. C. Oddychanie komórkowe. 1. Wymiana powietrza w płucach zachodząca dzięki ruchom klatki piersiowej. 2. Uwalnianie energii w wyniku utleniania związków organicznych. 3. Dostarczanie do tkanek tlenu i usuwanie z nich dwutlenku węgla. 4. Wytwarzanie cukrów z dwutlenku węgla i wody. A. ………... B. ………... C. ………... Grupa B | strona 1 z 3 ( ... / 1 p.) 6 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. Powierzchnię wymiany gazowej zwiększają A. zatoki. B. oskrzeliki. C. oskrzela. D. pęcherzyki płucne. 7 Określ, jaką funkcję pełnią gruczoły śluzowe znajdujące się w jamie nosowej. ( ... / 1 p.) 8 Zaznacz trzy spośród wymienionych działań, które pozwalają uniknąć chorób ( ... / 2 p.) układu oddechowego. A. Leczenie zakażeń dróg oddechowych domowymi sposobami. B. Unikanie bezpośrednich kontaktów z osobami chorymi na zakaźne choroby układu oddechowego. C. Palenie papierosów. D. Szczelne zamykanie okien w pomieszczeniach służących do pracy i do odpoczynku. E. Unikanie miejsc o znacznym stopniu zanieczyszczenia powietrza. F. Oddychanie przez nos. 9 Przeczytaj poniższy tekst i na jego podstawie wykonaj polecenia. Nieleczona alergia może doprowadzić do astmy. To choroba przewlekła, której leczenie jest trudne i długotrwałe. Osoby cierpiące na to schorzenie mają znaczne trudności w oddychaniu, silny kaszel i napady duszności. Dzieje się tak, ponieważ w ich oskrzelach utrzymuje się stan zapalny, który powoduje obrzęk i skurcz dróg oddechowych. Wpływ na nasilenie astmy mają inne choroby alergiczne i zakaźne układu oddechowego, wysoka wilgotność powietrza, tytoń i dym papierosowy, niska temperatura powietrza. a) Podaj główną przyczynę astmy. b) Wymień trzy czynniki, które mogą spowodować nasilenie objawów astmy. 10 Uzupełnij tabelę. Wpisz w odpowiednie rubryki nazwy wydalanych substancji wybrane spośród podanych. sole mineralne, woda, substancje trujące, mocznik, dwutlenek węgla ( ... / 4 p.) ( ... / 3 p.) Drogi wydalania zbędnych substancji Płuca Skóra Układ wydalniczy Wydalane substancje ( ... / 1 p.) 11 Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź spośród podanych. Funkcją układu wydalniczego nie jest A. usuwanie z organizmu dwutlenku węgla. B. usuwanie z organizmu substancji trujących oraz mocznika. C. oczyszczanie krwi ze szkodliwych i zbędnych substancji. D. usuwanie z organizmu nadmiaru wody i soli mineralnych. ( ... / 3 p.) 12 Przyporządkuj elementom układu wydalniczego (A–C) odpowiednie funkcje (1–4). A. Moczowód. B. Cewka moczowa. C. Kanalik nerkowy. 1. Odprowadza mocz z miedniczek nerkowych do pęcherza moczowego. 2. Magazynuje mocz. 3. Wyprowadza mocz na zewnątrz ciała. 4. Modyfikuje skład moczu. A. ................. B. ................ C. ............... ( ... / 1 p.) 13 Rozpoznaj opisany narząd układu wydalniczego i zaznacz jego nazwę. Ten narząd uchodzi z miedniczki nerkowej. Jego ściany są zbudowane m.in. z mięśni gładkich, których skurcze wspomagają przepływ moczu. A. Kanalik nerkowy. B. Pęcherz moczowy. C. Kłębuszek nerkowy. D. Moczowód. Grupa B | strona 2 z 3 ( ... / 1 p.) 14 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź spośród podanych. Podstawową jednostką funkcjonalną nerki jest A. kanalik nerkowy. B. neuron. C. nefron. D. miedniczka nerkowa. ( ... / 3 p.) 15 Oceń, czy poniższe informacje dotyczące układu wydalniczego są zgodne z prawdą. Zaznacz literę P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo literę F – jeśli jest fałszywa. 1. Nerki znajdują się w przedniej części jamy brzusznej w okolicy lędźwiowej. P F 2. Kora nerki jest warstwą zewnętrzną narządu i składa się głównie z ciałek nerkowych. P F 3. W rdzeniu nerki znajdują się kłębuszki nerkowe i kanaliki nerkowe. P F ( ... / 6 p.) 16 Na rysunku został przedstawiony układ wydalniczy człowieka. a) Podaj nazwy narządów oznaczonych na rysunku cyframi 2 i 3. b) Podaj nazwy elementów układu wydalniczego, których dotyczą podane opisy. A. Jest narządem, w którym zachodzi filtracja krwi. B. Jest narządem o bardzo rozciągliwych ścianach, magazynuje mocz. C. Jest parzystym przewodem doprowadzającym mocz do miejsca jego magazynowania. D. Jest nieparzystym przewodem wyprowadzającym mocz na zewnątrz ciała. 17 Podkreśl nazwę narządu układu wydalniczego, w którym zachodzi magazynowanie ( ... / 1 p.) moczu. moczowód, nerka, pęcherz moczowy, cewka moczowa 18 Uzupełnij tabelę. Wpisz w odpowiednie rubryki brakujące informacje. ( ... / 4 p.) Nazwa choroby Objawy choroby obecność kamieni w nerkach, napady ostrego bólu w okolicy nerek, nudności, wymioty, obecność krwi w moczu, ból przy oddawaniu moczu ból pęcherza, częste oddawanie niewielkich ilości moczu, gorączka Przykłady profilaktyki Grupa B | strona 3 z 3
