Aseptyka -Rys historyczny Zakażenia szpitalne • Zwalczanie zakażeń szpitalnych zostało zapoczątkowane w XIX wieku: • 1847r. – węgierski lek. położnik, Ignatz Semmelweis wprowadził obowiązek dokładnego mycia rąk i narzędzi chirurgicznych wodą chlorowaną w celu zapobiegania gorączki połogowej na oddz. położniczych; • 1867r. - brytyjski lek. chirurg, Joseph Lister zainicjował aseptykę w chirurgii stosując karbol do dezynfekcji ran; • 1886r. – niemiecki lek. chirurg, Ernst von Bergmann upowszechnił aseptykę w chirurgii, stosując sterylizację narzędzi para wodną; • 1894r. – amerykański lek. chirurg, Wiliam Stewart Halsted zalecił używanie podczas zabiegów gumowych rękawiczek • Jan Mikulicz Radecki z Wrocławia (1850 – 1905), jako pierwszy w Europie zaczął używać do zabiegów operacyjnych sterylnego stroju z maską na twarz i bawełnianych rękawiczek. Epidemiologia • Zakażenia szpitalne należą do głównych przyczyn współczesnych chorób zakaźnych i dotyczą wszystkich szpitali na całym świecie, od tych o najniższym poziomie referencyjnym po wysoce specjalistyczne kliniki czy instytuty. • Zakażenia szpitalne są bezpośrednią przyczyną zgonów 30 000 pacjentów, a pośrednią przyczyną zgonów 70 000 osób na całym świecie • Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ilość zakażeń szpitalnych w krajach europejskich wynosi między 5 a 10% wszystkich osób hospitalizowanych. • Liczba osób hospitalizowanych w Polsce wg Raportu Stanu Zdrowia z 2012 roku -7 486 820. • Przyjmując, że w Polsce obowiązują bardzo wysokie standardy higieny w szpitalach i do zakażeń dochodzi tylko w 5% przypadków daje to olbrzymią liczbę prawie czterysta tysięcy zakażeń. • W przypadku 10% zakażeń liczba ta będzie wynosi 748 682 • Która z powyższych liczb jest najbardziej prawdopodobna? • Najbezpieczniej będzie szacować, że rocznie dochodzi w Polsce do pół miliona zakażeń szpitalnych, • Spośród szacunkowych 500 tysięcy zakażeń, większość stanowią zakażenia miejsca operowanego (34,1%), szpitalne zapalenia płuc (27,5%) oraz zakażenia układu moczowego (18,8%). • Najwyższa śmiertelność (ok. 25%) jest związana ze szpitalnym pierwotnym zakażeniem krwi. • Najczęściej do stwierdzenia zakażeń dochodzi na oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii. Zakażenie szpitalne • Zakażenie szpitalne jest definiowane jako zakażenie, które nie występowało, ani nie znajdowało się w okresie wylegania, gdy chory był przyjmowany do szpitala. • Nastąpiło podczas pobytu w szpitalu i zostało potwierdzone klinicznie i laboratoryjnie (ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach, poz. 1384, Art. 2). • W Polsce dopiero od 1983r istnieje obowiązek rejestracji zakażeń szpitalnych, brak danych o rozmiarach tego zjawiska! • • • • REJESTRACJI W SZPITALU PODLEGAJĄ: Wszystkie zakażenia szpitalne wywołane zarówno czynnikami alarmowymi (MRSA, Enterobacteriacae ESBL, KPC…) jak i ,,niealarmowymi” np. MSSA oraz kolonizacje czynnikami alarmowymi RAPORTOWANIU DO PIS PODLEGAJĄ: Wyłącznie objawowe zakażenia wywołane czynnikami alarmowymi z listy Załącznika nr 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 23.12.2011r wykryte przed 72 godzinami i po 72 godzinach od przyjęcia do szpitala. Zakażenia szpitalne można podzielić ze względu na: • źródła zakażenia: - zakażenia szpitalne endogenne (flora fizjologiczna skóry, górnych dróg oddechowych, układu moczo-płciowego, translokowane z przewodu pokarmowego) - zakażenia szpitalne egzogenne (od innego chorego, od personelu, ze środowiska szpitalnego) - niesklasyfikowane – np. okołoporodowe, wewnątrzmaciczne);. • czas wystąpienia: • -zakażenia wczesne – rozwijające się w pierwszym tygodniu pobytu w szpitalu; • - zakażenia późne – rozwijające się po siedmiu dobach w szpitalu; Czynniki ryzyka zakażeń szpitalnych • Ryzyko zakażenia zależy od: -predyspozycji chorego, -charakteru mikroorganizmu, -praktyk związanych z procesem diagnostycznym i leczniczym w czasie hospitalizacji. Determinanty zakażenia szpitalnego • Mikroorganizmy w środowisku szpitala - Flora fizjologiczna człowieka, - Patogeny szpitalne (bakterie 90%) w tym patogeny alarmowe. • Obecność podatnych na zakażenie pacjentów • Łańcuch transmisji Mikroorganizmy w środowisku szpitala - flora fizjologiczna człowieka • Żołądek: 103 /g treści żołądkowej - Bakterie z rodzaju Enterococcus, Streptococcus, Staphylococcus i Lactobacillus; • Jelito cienkie: 105-108/g, w części proksymalnej podobnie jak w żołądku, w dystalnej – gartunki bakterii Gram ujemnych (Escherichia coli, Bacterioides spp.); • Jelito grube: 1011/g; - Beztlenowe (96-99% flory): Bacterioides , Bifidobacterium, Clostridium, Peptostreptococcus, - Tlenowe (1-4% flory): E.coli, Enterococcus faecalis; • Układ moczo-płciowy: 102-104 /ml moczu – S. epidermidis, E. faecalis, Corynebacrerium spp, Lactobacillus spp. Flora pacjenta w czasie hospitalizacji ulega wymianie na szczepy szpitalne, charakteryzujące się lekoopornością. Mikroorganizmy w środowisku szpitala - flora fizjologiczna człowieka Flora fizjologiczna człowieka – 1014 bakterii; • Skóra o pow. ok. 2m2 jest skolonizowana przez 1012 bakterii: -Tlenowe ziarenkowce: Staphylococcus (S. epidermitis, S. hominis, S. saprophyticus); Micrococcus i Streptococcus, maczugowce: C. jeikeium, C. striatum, C. xerosis; - Beztlenowce: Propionibacterium (P. acnes, P.avidum, P. granulosum); • Jama ustna - 108 bakterii tlenowych i beztlenowych (1:10) - Paciorkowce jamy ustnej (S. viridans), maczugowce, beztlenowe ziarenkowce (Veillonella) - Pałeczki z rodzaju Lactobacillus, Actinomyces, Prevotella, Fusobacterium Mikroorganizmy w środowisku szpitala - Patogeny szpitalne Szerokie stosowanie antybiotyków selekcja szczepów bakterii opornych Patogeny szpitalne Patogeny alarmowe*: •gronkowce metycylinooporne (MRSA), gronkowce oporne na glikopeptydy (VISA, VRSA); Enterokoki oporne na wankomycynę (VRE); •Pałeczki z rodz. Enterobacteriaceae wytwarzające β-klaktamazy o rozległych profilach substratowych (ESβL, AmpC, CTX-M); •Pałeczki niefermentujące (Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter spp), produkujące karbapenemazy (MβL); •Dwoinki zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) oporne na penicylinę ( PRP); •Prątki gruźlicy (M. tuberculosis complex); •Wirusy zapalenia wątroby typ B i C (HBV, HCV) *Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dnia 5 grudnia 2008 r., tekst jednolity z dnia 19 kwietnia 2013r. (Dz. U. z 2013r., poz. 947), art.2 pkt 5 czynnik alarmowy -biologiczny czynnik chorobotwórczy o szczególnej zjadliwości lub oporności Obecność podatnych na zakażenie pacjentów Łańcuch transmisji • Przyczyny wrażliwości pacjentów na czynniki zakaźne: ✔ czynniki jatrogenne związane z hospitalizacją: ograniczenie aktywności, utrudniony kontakt z bliskimi, obecność innych chorych, zmiana organizacji czasu, zmiana diety; ✔ czynniki jatrogenne związane z procesem leczenia: inwazyjne metody diagnostyki i terapii, leczenie immunosupresyjne (farmakoterapia, radioterapia); ✔ czynniki endogenne związane ze stanem biologicznym pacjenta i jego chorobą podstawową: - wrodzone niedobory odporności, - nabyte niedobory odporności w następstwie procesu chorobowego, wywołane przez wiek, niedożywienie, choroby nowotworowe, urazy wielonarządowe, oparzenia, choroby autoimmunologiczne, alkoholizm, cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek, AIDS. • Drogi szerzenia zakażeń szpitalnych: • Bezpośrednie: kontakt bezpośredni personelu medycznego z pacjentem przez ręce personelu, sprzęt medyczny i niemedyczny, powierzchnie dotykowe; • Pośrednie: droga powietrzno-kropelkowa (wdychanie powietrza zawierającego rozproszone cząstki pyłu, wody, śliny, śluzu będące nośnikami drobnoustrojów: zakażenia układu oddechowego bakterie (Legionella, Bordetella, Neisseria meningitidis, M. tuberculosis), grzyby, wirusy; droga wodno-pokarmowa (Klebsiella, Salmonella); • Krzyżowe: pacjent ↔ pacjent, pacjent ↔ personel, personel ↔ personel Łańcuch transmisji – droga pokarmowa Cechy ustroju predysponujące do utrzymania się w środowisku szpitala • Zakażenia drogą pokarmową należą do rzadszych postaci szpitalnych zakażeń egzogennych. • Są związane z zanieczyszczonymi patogenami produktami spożywczymi lub wodą. • Patogeny zakażeń szpitalnych przewodu pokarmowego: Salmonella, Shigella, enterotoksyny S. aureus • W oddz. niemowlęcych i dziecięcych - rotawirusy • Zdolność przeżycia na powierzchniach -mała wrażliwość na środki fizyko-chemiczne, tworzenie ochronnej warstwy śluzowej (glycocalyx), wytwarzanie zarodników, zdolność adherencji do gładkich powierzchni; • Zdolność do zachowania wirulencji -właściwości antyfagocytarne, wytwarzanie toksyn i enzymów, uwalnianie endotoksyny; • Zdolność kolonizacji pacjenta – wiązanie się z białkami surowicy, białkami błony podstawowej, ze swoistymi receptorami obecnymi w błonach komórek tkankowych; np. Acinetobacter, Clostridium difficile, MRSA, VRE • Zdolność kolonizacji rąk personelu • Przenoszenie przez ręce personelu • Mała dawka zakażająca – np. Clostridium difficile Czas przeżycia bakterii w środowisku szpitalnym • Mogą przeżyć wiele miesięcy na suchych powierzchniach: ✔ Gram dodatnie bakterie – np. Enterococcus spp w tym VRE, S. aureus w tym MRSA, Streptococcus pyogenes ✔ Gram ujemne bakterie – np. Acinetobacter spp, E. coli, Klebsiella spp, Pseudomonas aeruginisa, Serratia marcescens, Shigella spp. ✔ M. tuberculosis i bakterie wytwarzające spory ✔ Grzyby – np. Candida spp. Czas przeżycia bakterii w środowisku szpitalnym Type of bacterium Duration of persistence (range) Type of bacterium Duration of persistence (range) Acinetobacter spp. 3 days to 5 months Helicobacter pylori ≤ 90 minutes Bordetella pertussis 3 – 5 days Klebsiella spp. 2 hours to > 30 months Campylobacter jejuni up to 6 days Listeria spp. 1 day – months 5 months Mycobacterium bovis > 2 months Mycobacterium tuberculosis 1 day – 4 months Clostridium difficile (spores) Chlamydia pneumoniae, C. trachomatis ≤ 30 hours Chlamydia psittaci 15 days Corynebacterium diphtheriae 7 days – 6 months Corynebacterium pseudotuberculosis 1–8 days Escherichia coli 1.5 hours – 16 months Enterococcus spp. including VRE and VSE 5 days – 4 months Haemophilus influenzae 12 days Neisseria gonorrhoeae 1 – 3 days Proteus vulgaris 1 – 2 days Pseudomonas aeruginosa 6 hours – 16 months; on dry floor: 5 weeks Salmonella typhi 6 hours – 4 weeks Salmonella typhimurium 10 days – 4.2 years Salmonella spp. 1 day Czas przeżycia bakterii w środowisku szpitalnym • Mogą przeżyć kilka dni (do tygodnia): ✔ Bordetella pertusis, Haemophilus influenzae, Proteus vulgaris, Vibrio cholerae ✔ Większość wirusów ukł. oddechowego: corona, coxackie, influenza, SARS, Rhino virus ✔ Wirusy przenoszone drogą krwi HBV, HIV ✔ Herpes w tym CMV, HSV typ 1i 2 ✔ Wirusy przewodu pokarmowego- astrovirus, HAV, polio, rota, norovirus Dekontaminacja skóry rak personelu • Zakażenia szpitalne są przenoszone głównie (w ponad 50%) przez ręce personelu, a mycie rąk jest najprostszą i najbardziej skuteczną metodą zapobiegania przenoszeniu drobnoustrojów pomiędzy personelem i pacjentami • Rękawiczki ochronne nie zwalniają z obowiązku mycia rąk. • Liczba bakterii na dłoniach personelu medycznego waha się od 3,9 x 104 do 4,6 x 106 bakterii/cm2. 2008r. 15 październik – UNICEF, Światowy Dzień Mycia Rąk 1961 - Pierwsze zalecenia dotyczące techniki i zasad mycia rąk dla pracowników medycznych; 1985 - Formalne rekomendacje higieny rąk wg CDC (Centers for Disease Control and Prevention); 1995 - APIC – (Amer. Stow. Profesjonalistów Kontroli Zakażeń) dopuszczenie w szerszym stopniu alkoholu do dezynfekcji rąk personelu medycznego; 1996 - HICPAC (Komitet Nadzorujący Kontrolę Zakażeń w Ochronie Zdrowia) – alkoholowy środek antyseptyczny do dezynfekcji rąk przy kontakcie z pacjentem skolonizowanym VRE lub MRSA; ✔ Flora przejściowa – to mikroorganizmy luźno związane ze skórą, które nie są zdolne do namnażania się i przebywania przez dłuższy czas na powierzchni skóry. Pochodzi ze środowiska szpitalnego, często wykazuje wysoką chorobotwórczość, łatwa do usunięcia za pomocą środków myjących i antyseptycznych. ✔ Staphylococcus aureus MRSA, VISA ✔ E. coli, ETEC, EPEC, EITEC i VITEC, szczepy ESBL ✔ Pseudomonas, Acinetobacter ✔ Enterococcus faecalis, VRE, HLAR ✔ Streptococcus viridans i paciorkowce niehemolizujące ✔ Dyfteroidy • Kategorie mikroflory skóry rąk: ✔ Flora stała (fizjologiczna) – to bakterie występujące głównie w fałdach skóry i mieszkach włosowych człowieka, namnażające się głównie w gruczołach łojowych i potowych, w związku z tym są trudne do usunięcia przy zastosowaniu środków mechanicznych. Są to przede wszystkim ziarniaki Gram dodatnie, koagulazo-ujemne gronkowce (S. epidermidis), Micrococcus luteus, Corynebacterium amycolatum, C. jeikeium), Brevibacterium i Dermatobacter, Propionibacterium acnes. S. aureus (40% ludzi jest nosicielami), Candida albicans. Stała mikroflora skóry jest odnawialna. Błędy i zaniedbania w antyseptyce skóry rąk • Brak czasu, nadmiar pracy, brak sprzętu i środków antyseptycznych ( ok. 60% nie myje rąk, 70-80% myje ręce po kontakcie z pacjentem niż przed); • Zbyt krótki czas stosowania antyseptyku; • Uchybienia w standardowej procedurze mycia i dezynfekcji rąk; • Stosowanie niejałowych alkoholowych antyseptyków; • Nadwrażliwość skóry na środki antyseptyczne. strona grzbietowa strona dłoniowa 60-90% personelu szpitalnego przenosi drobnoustroje przez ręce!!! najczęściej pomijane dość często pomijane zwykle nie pomijane Mała „dziura“ w rękawiczkach ma wielkość 5000 nm (10-9 metrów) ! Variola virus 120 - 320 nm Herpes-virus 150 - 250 nm Mumps-virus 120 - 150 nm Influenza-virus 120 - 150 nm HIV-virus 100 - 120 nm Zakażenia miejsca operowanego • ZMO (SSI – ang.) to czynnik znamiennie wpływający na pogorszenie stanu ogólnego chorych, wydłużenie czasu leczenia ( średnio o 6,5 dnia dłużej), zwiększenie śmiertelności oraz ogólnych kosztów leczenia (podwojenie). • Częstość występowania ZMO zależy od rodzaju zabiegu operacyjnego i stanu pacjenta. • ZMO stanowią ok. 10-30% wszystkich zakażeń i są jednym z najczęściej występujących w chirurgii. • Nawet najlepsze rozwiązania techniczne nie chronią przed występowaniem ZMO. Postać kliniczna zakażenia • związana z rodz. oddziału szpitalnego, na którym pacjent jest hospitalizowany; • Najczęstsze: ZMO, zakażenia dróg moczowych, krwi, ukł. oddechowego, inne. Zakażenie miejsca operowanego • ZMO można podzielić ze względu na miejsce występowania: 1. zakażenia powierzchowne, 2. zakażenia głębokie, 3. zakażenia narządu lub jamy ciała w bezpośrednim kontakcie z miejscem operowanym. • Powodują znaczący wzrost kosztów hospitalizacji pacjentów oraz zwiększają odsetek śmiertelności i przedłużają pobyt chorych w szpitalu. Indeksy ryzyka występowania ZMO • Indeks SENIC • Według Indeksu SENIC (Study of the Efficacy of Nosocomial Infection Control) do najważniejszych czynników ryzyka ZMO należą: 1. Operacje brzuszne, 2. Czas trwania operacji powyżej 2 godzin, 3. Pole operacyjne skażone lub brudne, 4. Stan ogólny chorego oceniony wg skali ASA na powyżej 3 punktów. Zakażenia układu moczowego – ZUM Cechy zakażenia: • Bezobjawowa bakteriuria; • Objawowe zakażenie; • Rozpoznanie: mocz badanie ogólne (ropomocz >10 leuk./1ml moczu), posiew (bakteriuria >105 bakterii/ml), gorączka, parcie na mocz, dysuria, cewnik moczowy założony na stałe lub czasowo. • W 70% przyczyną zakażenia jest cewnikowanie pęcherza moczowego. Jednorazowe cewnikowanie jest obarczone 6% ryzykiem zakażenia. Drogą wtargnięcia jest przechodzenie drobnoustrojów ze skóry krocza wzdłuż zewnętrznej powierzchni cewnika. Zakażenie miejsca operowanego – czynniki etiologiczne Staphylococcus aureus w tym MRSA Staphylococcus spp., epidermidis Escherichia coli Enterobacter cloacae Enterococcus faecalis, faecium Pseudomonas aeruginosa Acinetobacter baumannii Klebsiella spp., pneumoniae Serratia marcescens Morganella morgani Bacteroides fragilis grzyby – Candida glabrata • Stwierdzono, że S. epidermidis, S. hominis, S. haemoliticus w 89% odpowiadają za kontaminację biomateriałów stosowanych w medycynie: cewników, zastawek płynu mózgowo-rdzeniowego, sztucznych zastawek serca, stymulatorów i defibrylatorów serca, protez naczyniowych i ortopedycznych, sztucznych soczewek oka, rurek do intubacji dotchawicznej oraz tracheostomii, aparatów do dializ otrzewnowych i hemodializ, a nawet całych organów, np. sztucznego serca . Zakażenia układu moczowego – ZUM Najczęstsze czynniki zakażeń szpitalnych ZUM Escherichia coli Candida Enterobacter cloacae Enterococcus faecalis, faecium Pseudomonas aeruginosa Acinetobacter baumannii Klebsiella spp., pneumoniae Szpitalne zapalenie płuc • Czynniki ryzyka; -wspomagane oddychanie; -aspiracja soku żołądkowego do płuc; -rozsiew z krwią z innego ogniska; -podczas intubacji, tracheotomii. • Objawy: gorączka > 38 st.C, kaszel, zmiany oddechowe, izolacja drobnoustroju (z aspiratu) lub dodatni test na obecność antygenu. • Zapobieganie: poprawa ogólnego stanu chorego, kontrola jałowości aparatów wentylacyjnych, higiena pomieszczeń szpitalnych. Zakażenia krwi Przyczyny: • Cewniki naczyniowe - > niż połowa hospitalizowanych ma zakładane cewniki naczyniowe, zakażenia odcewnikowe – 40-60% zakażen krwi; • Rozsiew z innych ognisk tj. z dróg moczowych, oddechowych, z ran pooperacjne, z zakażen skóry Szpitalne zapalenie płuc- czynniki etiologiczne Acinetobacter baumannii Pseudomonas aeruginosa Klebsiella spp., pneumoniae Serratia marcescens Escherichia coli Legionella grzyby – Candida glabrata Wirus grypy, RSV Zakażenia krwi Czynniki ryzyka: • Duże zabiegi operacyjne • Immunosupresja nabyta lub wrodzona • Hemodializa • Linie naczyniowe • Długotrwała hospitalizacja • Błedy w antybiotykoterapii • Wiek chorego Zakażenia krwi Zakażenia krwi Postacie: • Zespół uogólnionej reakcji zapalnej – SIRS Objawy: temp. >38 st.C lub <36st. C, tętno > 90/min, liczba oddechów >20/min lub PaCO2 <32mm Hg, leukocytoza >12 000/mm3 lub leukopenia <4000/mm3 z występowaniem form pałeczkowatych • Posocznica- układowa odpowiedź na infekcję, rozpoznawana na podst. tych samych kryteriów co SIRS oraz kliniczne potwierdzenie zakażenia. • Wstrząs septyczny – posocznica z towarzyszącym spadkiem ciśnienia tętniczego, utrzymującym się, mimo właściwej resuscytacji płynami krwiozastępczymu, w połączeniu z zaburzeniami przepływu, które mogą charakteryzować się m.in. kwasicą metaboliczną, oligurią lub nagłymi zaburzeniami świadomości. • Zespół niewydolności wielonarządowej – MODS – zespół dysfunkcji wielonarządowej, który rozwija się jako reakcja gospodrza na zakażenie lub jest późniejszym, często końcowym etapem SIRS powstałym na innym tle niż zakażenie (ciężkie oparzenia, rozległe urazy, ostre zapalnie trzustki, wstrząs hipowelemiczny po dużych zabiegach chirurgicznych.. Zakażenia krwi Podział zakażeń krwi: • Obecność drobnoustrojów we krwi z miernie wyrażonymi objawami zakażenia np.. Bakteryjne zapalenie wsierdzia, odcewnikowe zakażenia krwi, • Bakteriemia (drobnoustrój jest izolowany z krwi), szybko przechodzi w posocznicę, wstrząs septyczny, MODS, wysoka śmiertelność! Rodzaje bakteriemii: • Przejściowa - charakteryzuje się krótkotrwałą obecnością bakterii we krwi. Jest ona skutkiem przerwania ciągłości skóry lub błon śluzowych. Najczęściej źródłem takiej bakteriemii są miejsca bogate w naturalną mikroflorę: śluzówki jamy ustnej, narządów moczowo-płciowych, skóra. Okres takiej bakteriemii jest bezobjawowy, bakterie samoistnie znikają z krwi. • Okresowa - występuje wtedy, gdy bakterie okresowo wydostają się z ognisk zakażenia: przewlekłych stanów zapalnych skóry, dróg oddechowych. • Ciągła bakteriemia - jest związana z nieustannym przebywaniem bakterii we krwi. Związana jest ona z obecnością cewników dożylnych, endoprotez, zakażanych skrzeplin. Zakażenia krwi Acinetobacter baumannii Pseudomonas aeruginosa Escherichia coli Staphylococcus aureus w tym MRSA Staphylococcus spp., epidermidis Klebsiella spp., pneumoniae Enterobacter cloacae Enterococcus faecalis, faecium grzyby – Candida glabrata Związek między zakażeniem pierwotnym a czynnikiem etiologicznym posocznicy • • • • Drobnoustroje wywołujące szpitalne zakażenia krwi Staph. aureus – płuca 22,1%,– 46,1%,przewód pokarmowy – 6,0% Gronkowce CNS- linia naczyniowa 14,9%, płuca 3,4% Str. pneumoniae – płuca 26,6% E. coli – płuca – 13,7%, przewód pokarmowy – 30,0, ukł. Moczowy -51,9%% Zakażenie przewodu pokarmowego Clostridium difficile - Daje zespół choroby określany jako rzekomobłoniaste zapalenie jelit. Objawy: wodnista biegunka, zwykle bez śluzu i krwi. Jest związane z antybiotykoterapią, może być bezpośrednio po leczeniu albo później (nawet do 4 tygodni). Antybiotyki niszczą florę jelitową i dochodzi do kolonizacji bakteriami patogennymi. Najlepszą metodą diagnostyczną jest oznaczanie toksyny A w kale. Wirusy: Rota, Adeno – głównie u dzieci Zakażenia przenoszone drogą krwi związane z naruszeniem ciągłości tkanek • • • Wirus zapalenia wątroby typu B – HBV Wirus zapalenia wątroby typu C – HCV Wirus HIV – AIDS • Monitorowanie zakażeń szpitalnych Sierocka A, Cianciara M. Prob. High Epidemiol 2010,91 (2), 323-328 Walka z zakażeniami szpitalnymi • • • • • Rejestracja zakażeń Właściwa polityka antybiotykowa Współpraca z mikrobiologiem szpitalnym Szczepienia przed przyjęciem do szpitala Wysoki poziom higieny szpitalnej Rejestracja zakażeń szpitalnych • Rejestracja zakażeń szpitalnych bierna tzw.Retrospektywna,w oparciu o raporty pielęgniarek i lekarzy; Mało efektywna, o niskiej czułości • Rejestracja zakażeń szpitalnych czynna tzw. Prospektywna Ciągła obserwacja nakierowana na zdefiniowane zakażenia szpitalne Wymaga rozwiązań systemowych Wysoka skuteczność i czułość Zadania mikrobiologia szpitalnego • Opracowanie szczegółowych zasad pobierania próbek i dostarczania materiału do pracowni mikrobiologicznej • Dozór nad badaniem materiału mikrobiologicznego • Szkolenie personelu dotyczące zakażeń szpitalnych • Gromadzenie danych o czynnikach etiologicznych i ich interpretacja • Konsultacje w zakresie doboru antybiotyku Właściwa polityka antybiotykami • Ścisła kontrola racjonalności antybiotykoterapii poprzez stworzenie tzw. zespołów terapeutycznych działających w porozumieniu z mikrobiologiem i apteką. • Stworzenie podstawowej listy ok. 20 antybiotyków. Ich dostępność użytkową powinno się określić na trzy poziomy: I dostępny dla wszystkich lekarzy oddziału, II stosowany po konsultacji z ordynatorem, III stosowany po konsultacji z mikrobiologiem. • W Polsce wydatki na antybiotyki stanowią ogromną pozycję w budżecie ochrony zdrowia, gdyż wynoszą 22% udziału wartościowego! Elementy higieny szpitalnej Aseptyka -To model postępowania polegający na niedopuszczeniu do kontaktu z drobnoustrojami, a przez to ogranicza rozprzestrzenianie się zakażeń szpitalnych Antyseptyka - Niszczenie drobnoustrojów na skórze, błonach śluzowych i ranach przy użyciu środków chemicznych. Dezynfekcja - Niszczenie obecnych w środowisku drobnoustrojów w celu zapobieżenia zakażeniom egzogennym ze sprzętu i otoczenia. Rodzaje: chemiczna, termiczna promieniowanie nadfioletowe Sterylizacja - Niszczenie zarówno form wegetatywnych, jak i przetrwalnikowych drobnoustrojów. Rodzaje sterylizacji: Chemiczna Termiczna Promieniowaniem jonizującym Sprzątanie - Gruntowne czyszczenie pomieszczeń personelu, kuchni, toalet i sal chorych 1x dziennie. Sale operacyjne i zabiegowe muszą być czyszczone po każdym zabiegu.Do dezynfekcji nie wolno używać środków antyseptycznych! Ograniczyć do minimum zastosowanie odkurzaczy (w przypadku użycia musi on posiadać filtr) Sprzęt do mycia musi być po każdym zastosowaniu umyty, zdezynfekowany i wysuszony przed kolejnym użyciem. Osobny sprzęt do czyszczenia kuchni, toalet, sal chorych i sal zabiegowych. Postępowanie z brudną bielizną Usuwanie i utylizacja odpadów medycznych Podsumowanie • Biorąc pod uwagę częstość zakażeń szpitalnych oraz poważne skutki zdrowotne pacjentów prowadzi się ocenę ryzyka zakażenia rozpatrując głównie czynniki modyfikowalne. • Ryzyko zakażenia wiąże się ze stanem klinicznym pacjenta, warunkami środowiskowymi a przede wszystkim istotne jest źródło zakażenia. • Jak wykazano, częste źródło zakażenia stanowią patogeny szpitalne oraz flora fizjologiczna pacjenta. • Działania zmierzające do zmniejszenia ryzyka zakażenia obejmują skrócenie pobytu pacjenta w szpitalu, profilaktyczną eradykację MRSA z błony śluzowej przedsionków nosa oraz szereg zabiegów higienicznych. • Obszar higieny szpitalnej jest miejscem, gdzie wysoka skuteczność działania metod ochrony przed zakażeniami musi iść w parze z podejściem ekonomicznym odpowiednim dla menedżerów służby zdrowia.
