Jak przygotować matrycę logiczną projektu z unijnym

Jak przygotować matrycę logiczną projektu z
unijnym dofinansowaniem na innowacje?
Matryca logiczna jest jednym z narzędzi wykorzystywanych podczas pozyskiwania środków
unijnych do przygotowania i wykonania projektu przedsięwzięcia. Wykorzystuje się ją w celu
opisania, uzasadnienia i sprecyzowania przewidywanych wyników projektu oraz pokazania
istniejących związków logicznych między nimi. Jak ją prawidłowo przygotować? Należy
pamiętać, że projekt przedsięwzięcia tworzymy metodą od ogółu (cel ogólny) do szczegółu
(działania). Z kolei matrycę logiczną wypełniamy od dołu, rozpoczynając od określenia warunków
wstępnych projektu. Dlatego ostatnim krokiem na etapie przygotowania matrycy logicznej jest
weryfikacja jej poprawności.
Matryca logiczna zazwyczaj tworzona jest jako jeden z pierwszych dokumentów i to właśnie na
niej opiera się całą logikę działań, przygotowując zarówno wniosek aplikacyjny, jak i studium
wykonalności projektu. Z badań autorskich wynika, że większa część przedsiębiorców posługuje
się zarówno matrycą logiczną, jak i studium wykonalności, wykonując je na samym końcu
procesu aplikacji. Taką deklarację złożyło 78% respondentów. Odsetek ten wzrasta wraz ze
wzrostem rozmiarów przedsiębiorstwa. I tak w grupie małych przedsiębiorstw wynosi on 67%, w
grupie średnich 94%. Wskazuje to na podstawowy błąd, jaki często popełniają wnioskodawcy:
przygotowanie matrycy na samym końcu aplikacji unijnej.
Tymczasem matryca powinna wykazywać pełną zgodność z całą dokumentacją aplikacyjną, od
wniosku projektu poczynając, na studium wykonalności kończąc. Przyjrzyjmy się zatem jakie są
kolejne etapy tworzenia matrycy logicznej i jak ona wygląda oraz jak sprawdzić poprawność logiki
zawartej w matrycy.
Matryca logiczna składa się z czterech kolumn i pięciu wierszy, które układają się w logikę
pionową i poziomą.
Kolumna pierwsza (logika przedsięwzięcia) zawiera opis podstawowych elementów projektu,
ilustrujący główne relacje przyczynowo-skutkowe. Należy je rozpatrywać na czterech poziomach,
a każdy z nich powinien logicznie wynikać z poziomu hierarchicznie niższego.
Logika pionowa pokazuje jakie są zamierzenia projektu, co chcemy zrobić i w jaki sposób nasze
działanie może wpłynąć na polepszenie obecnej sytuacji. Z kolei logika pozioma służy do
mierzenia rezultatów projektu i wykorzystanych zasobów poprzez zastosowane wskaźniki
ekonomiczne. W strukturze pionowej projektu wyróżniamy:


działania – każde zadania, których wypełnienie jest konieczne, aby projekt został
zakończony, a które wymagają określonego czasu i zasobów; działanie powinno być w
miarę jednorodne, mieć wyraźnie określone punkty rozpoczęcia i zakończenia oraz łączyć
się z innymi działaniami jedynie w tych punktach; działania obejmują to co zostało
zagwarantowane w budżecie projektu np. przeprowadzenie postępowania przetargowego,
budowę nowych lub rozbudowę istniejących obiektów itd.;
rezultaty – można je zdefiniować jako korzyści wynikające z zakończenia projektu; mogą
one obejmować np. wybudowaną drogę czy oczyszczalnię ścieków; stanowią podstawę
planowania projektu i są najczęściej skwantyfikowane czyli przedstawione w ujęciu
liczbowym (np. stworzenie 50 nowych miejsc pracy); rezultaty są bezpośrednim wynikiem


podjętych działań np. podniesienie jakości świadczonych usług, utworzenie nowych miejsc
pracy;
cel bezpośredni projektu – to cel, do którego osiągnięcia w sposób bezpośredni
przyczynia się dany projekt; może nim być np. poprawa stanu środowiska lub zwiększenie
atrakcyjności inwestycyjnej czy obniżenie kosztów transportu w przedsiębiorstwie;
cel ogólny/strategiczny – to cel, do którego osiągnięcia w sposób pośredni przyczyni się
realizacja danego projektu; odnosi się do szerokiego spektrum działań, w ramach których
funkcjonuje projekt np. określając jako cel ogólny poprawę klasy czystości wód lokalnej
rzeki dla projektu polegającego na budowie gminnej oczyszczalni ścieków, trzeba założyć
że bez skoordynowanych działań innych samorządów terenów leżących w zlewni tej rzeki
tak sformułowany cel ogólny nie zostanie osiągnięty.
Kolumna druga zawiera obiektywnie weryfikowalne wskaźniki osiągnięć bezpośredniego celu
strategicznego, rezultatów i działań. Są to ilościowe lub jakościowe mierniki, za pomocą których
można monitorować prowadzone działania, a po zakończeniu wdrażania dokonać oceny projektu
według wcześniej określonych kryteriów. Wyróżnia się cztery podstawowe grupy wskaźników:
1) wskaźniki wkładu – odnoszące się do nakładu zasobów zaangażowanych na rzecz wykonania
danego projektu (wdrażania danego priorytetu lub realizacji danego działania); najczęściej wkład
odnosi się do środków finansowych (wtedy wskaźnikiem jest zaangażowana kwota środków), lecz
może obejmować też zasoby ludzkie, materialne czy organizacyjne (wtedy wskaźnikiem jest miara
kwantyfikowalna danego zasobu: np. wartość materialna pracy osób ogółem, wartość rynkowa
wynajmu
udostępnionych
pomieszczeń
itp.);
2) wskaźniki produktu – opisujące wszystkie produkty materialne i usługi bezpośrednio powstałe
w ramach projektu; są one mierzone w jednostkach fizycznych (np. długość zbudowanej drogi,
liczba godzin szkolenia);
3) wskaźniki rezultatu – związane z bezpośrednimi efekty projektu, które odczuł beneficjent
końcowy (bezpośrednimi korzyściami); mogą przybierać formę wskaźników materialnych (liczba
wypadków drogowych, zmniejszenie ilości zanieczyszczeń przedostających się do środowiska) lub
finansowych (oszczędności z tytułu zużycia energii, wody, wzrost wydajności produkcji);
4) wskaźniki oddziaływania – odnoszące się do rezultatów danego projektu, wykraczających poza
natychmiastowe efekty dla bezpośrednich beneficjentów; takim wskaźnikiem może być wzrost
liczby osób zainteresowanych szkoleniami.
Kolumna trzecia to źródła informacji – weryfikacji. Określając wskaźniki osiągnięć, należy
również sprecyzować skąd będą czerpane te informacje czyli podać ich źródło lub określić sposób
sprawdzenia (weryfikacji). Zawiera ona dane o źródłach informacji, które pozwolą na
pomiar/ocenę wskaźników osiągnięć projektu i weryfikację czy założone wartości (charakterystyki
tych wskaźników) zostały osiągnięte. Mogą to być wewnętrzne dokumenty projektu lub dane
zewnętrzne, np. wyniki specjalnych badań, raporty, oficjalne dane statystyczne, ankiety,
dokumenty rządowe itp.
Kolumna czwarta – założenia i czynniki ryzyka – identyfikuje czynniki zewnętrzne, które mogą
mieć wpływ na prawidłową realizację projektu oraz osiągnięcie założonych celów wyższego rzędu.
Założenia muszą być spełnione, żeby projekt zakończył się sukcesem.
Matryca logiczna powinna wyjaśnić relacje przyczynowo-skutkowe, tworzące logiczną strukturę
projektu. Działania plus założenia prowadzą do osiągnięcia wyników. Wyniki plus założenia
pozwalają na realizację celu bezpośredniego. Osiągnięcie celu bezpośredniego plus założenia
przybliża osiągnięcie celu ogólnego.
Fragment pochodzi z książki „Pozyskiwanie środków unijnych przez przedsiębiorstwa innowacyjne.
Podejście procesowe” Elżbiety Weiss (Wydawnictwo C.H. Beck, 2011).