The New Cameri Theatre, Tel Aviv, Izrael

The New Cameri Theatre, Tel Aviv, Izrael
“Hamlet”
Premiera: 2 stycznia 2005
Spektakl prezentowany będzie na IX Festiwalu Szekspirowskim w Teatrze Muzycznym w Gdyni:
w niedzielę 7 sierpnia o godzinie 21.00 – spektakl zamknięty, wyłącznie dla zaproszonych gości.
w poniedziałek 8 sierpnia o godz. 17.00 i 21.00 – spektakle otwarte dla publiczności.
Przekład:
Reżyseria:
Scenografia i kostiumy:
Muzyka:
Oświetlenie:
Ted Carmi (na podstawie polskiego przekładu Jana Kotta)
Omri Nitzan
Ruth Dar
Yossi Ben Nun
Keren Granek
Obsada:
Klaudiusz/Duch
Hamlet
Poloniusz/Grabarz
Horacjo
Laertes
Voltemand/Fortynbras/Marcellus
Rosencrantz/Ozryk
Guildenstern/Bernardo
Ksiądz/Stary aktor
Gertruda
Ofelia
Młody aktor/Dworzanin/Oficer
Młoda aktorka
Dworzanin/Żołnierz
Gil Frank
Itay Tiran
Itzhak Heskia
Asaf Pariente
Amir Krief
Aviv Zemer
Alon Dahan
Yoav Levi
Ezra Dagan
Sara von Schwarze
Neta Garti
Asaf Goldstein
Noa Cohen
Morris Cohen
„Hamlet to sztuka, która doczekała się nieskończonej ilości interpretacji. Wśród dzieł, które
się nią inspirowały można wymienić chociażby Cierpienia młodego Wertera Goethego;
niezapomnianymi odtwórcami roli księcia duńskiego na srebrnym ekranie były takie sławy jak John
Gielgud, Laurence Olivier czy Kenneth Branagh. Gorzej rzecz ma się z przekładem. W najlepszym
razie – jest on dziwaczny, w najgorszym – niszczy się zarówno język, retorykę jak i poetykę
szekspirowskiego wiersza. Izraelski Szekspir, grany po hebrajsku, mógłby się więc nie spodobać
rodowitym Brytyjczykom.
Lecz jeśli jest to produkcja teatru Cameri, Anglicy mogą spać spokojnie. Dzięki reżyserii
Omriego Nitzana, znakomitemu przekładowi Teda Carmi oraz powierzeniu głównych ról czwórce
młodych aktorów, ten Hamlet urasta do rangi teatralnego „wydarzenia - nie - do przeoczenia”.
Oryginalny jest już sam pomysł scenografa, który umiejscowił widownię (o zredukowanej ilości
miejsc) po obu stronach długiego podestu – centralnego miejsca akcji dramatu. Widzowie siedzą na
obrotowych krzesłach, dzięki czemu mogą swobodnie zmieniać punkt widzenia. Otoczeni czterema
platformami, na których rozgrywają się sceny tragedii, są aktywnymi uczestnikami wydarzeń.
Pozostały wystrój ogranicza się do sześciu ogromnych okien umieszczonych po bokach sceny –
zamykają one przestrzeń i potęgują wrażenie przebywania na królewskim dworze.
Hamlet w interpretacji Itaya Tirana jest pierwszorzędny. To człowiek udręczony korupcją
panującą na dworze, obsesyjnie pragnący pomścić zamordowanego ojca. Jest nadwrażliwy
i niepewny, bezradny w obliczu polityczno-militarnej przewagi; odczuwa seksualne obrzydzenie
i wyobcowanie. Aktor wygrywa te wszystkie emocje z niezrównaną empatią i spontanicznością. Jego
rola cierpiącego nastolatka stawia ten spektakl na równi z najbardziej inspirującymi przedstawieniami,
jakie widziałem zarówno w kraju jak i za granicą.”
Naomi Doudai, The Jerusalem Post-Front, 01 II 2005
„The Cameri”: Izraelski Teatr Społecznej Odpowiedzialności
Teatr
Założony ponad 60 lat temu, jako pierwszy izraelski teatr używający hebrajskiego języka w swoim repertuarze,
został ochrzczony mianem „teatr społecznej odpowiedzialności”. Identyfikujący się ze świadomością
i nastrojami narodu poprzez lata swej działalności ukazywał w sztukach myśli, nadzieje, obawy, lęki i konflikty
zróżnicowanej warstwy, jaką jest mozaikowa społeczność Izraela.
Centrum Sztuki Teatru „New Cameri”
Nowo otwarta siedziba teatru „New Cameri” - największe centrum teatralne Izraela -znajduje się w Performing
Arts Complex, w samym sercu Tel Avivu. Sąsiaduje z Operą Narodową, Muzeum Sztuki i centralną biblioteką.
Centrum, zajmujące powierzchnię 11 tysięcy metrów kwadratowych, zostało ufundowane przez Mifal Hapayis,
Izraelską Loterię Narodową oraz urząd miasta Tel Aviv. Składa się z wielu pomieszczeń – są to: trzy sale
teatralne (audytorium na 950 miejsc, sala dla 450 osób oraz “czarna sala” dla 200) a także kawiarnia CafeTeatron usytuowana we foyer (odbywają się tam kabarety teatralne i literackie), sale prób, garderoby, miejsca
przeznaczone na warsztaty, magazyny i część administracyjna. Uroczystości inauguracyjne Centrum, trwające
od jesieni 2002 do zimy 2003, zgromadziły czołowe izraelskie i zagraniczne zespoły teatralne.
Problemy & przedstawienia
,,Cameri” w swych przedstawieniach poruszam problem wojny i pokoju – o społeczeństwie Izraela pod
jarzmem brytyjskim opowiada sztuka Voyages; o katastrofalnej wojnie Yom Kippur i „romansie” z siłami
zbrojnymi - Gorodish; konfrontuje brutalne skutki konfliktu izraelsko-palestyńskiego (Morderstwo); bada
napięcia między duchownymi a świeckimi Żydami (Tikun Hatzot, Aktor), pomiędzy imigrantami a weteranami
(Uri Muri) czy w ultra-ortodoksyjnym społeczeństwie (Sheindele); zastanawia się nad pozycją kobiet (Naomi,
Nora/Dom lalek), ukazuje problem molestowania seksualnego (Oleanna); zastanawia się nad dynamiką
międzypokoleniowych relacji (Rodzinna opowieść, Dziwka z Ohio, Buntownicy) i opisuje życie w cieniu
holocaustu (Taking Sides); podnosi problem zjawisk korupcji i biurokracji (The Inspector General, Wróg ludu,
An Inspector Calls); bada żydowskie kwestie (Demony i dybuki), historię (Herod), relacje pomiędzy Izraelem a
diasporą (Pollard); pokazuje Izrael jako miłosierne społeczeństwo (Mr. Wolf); poruszaj uniwersalne
zagadnienia odnoszące się do zmiennych kolei losu i życiowych rozterek (Najlepsi przyjaciele, Requiem,
Wiśniowy sad, Jak wam się podoba). Aspiracje i problemy izraelskiego społeczeństwa ukazywane są w
adaptacjach uniwersalnych sztuk, klasyki – od Szekspira (Komedia omyłek) poprzez J.B. Priestleya (An
Inspector Calls), Arystofanesa (Lysistrata 2000) aż do Starego Testamentu (Vayomer VaYelech, VaYishtachu
Vayira). Są one naznaczone piętnem współczesnej polityki i nastrojów społecznych Izraela.
Spektakle izraelskie & zagraniczne
Teatr wystawia 7- 9 nowych sztuk w ciągu roku, przyciągając widownię liczącą około 650 tysięcy osób. Przez
lata istnienia 430 przedstawień obejrzało ponad 20 milionów widzów, zarówno w kraju jak i za granicą. Teatr
reprezentował Izrael podczas festiwali i gościnnych występów na kilku kontynentach:
Gorodish and Fleischer w Akademii Muzycznej na Brooklynie w Nowym Jorku (1995)
Sheindale w teatrze San Martin w Buenos Aires (1995)
Komedia omyłek w Burghtheater we Wiedniu i Vigszinhaz w Budapeszcie (1997)
Vayomer Vayelech w Adelaidzie w Waszyngtonie, Hamburgu, Düsseldorfie, Monachium i San Francisco
(1998-2000)
Vayishtachachu Vayira w Hamburgu (1998)
Rodzinna opowieść w Heidelbergu, Bonn i Weimarze (1999)
Morderstwo na Festialu w Parmie we Włoszech, Weimarze, Bonn i Heidelbergu (1998-1999)
Buntownicy we Frankfurcie (2001)
Requiem w Greckim Teatrze Narodowym w Atenach, na targach Expo 2000 w Hanoverze/Braunshweig.
na Europejskim Festiwalu Teatralnym w Budapeszcie, w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, teatrze Freie
Volksbühne w Berlinie (2000-2001), na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Sibiu, w Teatrze
Narodowym w Bukareszcie(2004), Festiwalu Czechowa w Pekinie w 2004 roku
Reżyserzy
Szefem i reżyserem w „Cameri” jest Noam Semel, były reżyser Teatru Miejskiego w Haifie. W Stanach
Zjednoczonych pełnił funkcję konsula izraelskiego do spraw artystycznych. Od kilku lat jest też niezależnym
producentem i menedżerem, organizuje koncerty i produkuje sztuki. Ostatnio był reżyserem podczas obchodów 50 lecia
Izraela, odpowiedzialnym za obszar Tel Aviv - Yafo.
Dyrektor artystyczny, Omri Nitzan, absolwent londyńskiej Drama Center, działał przedtem w wielu teatrach: Miejskim
w Haifie, Narodowym Habima i podczas dorocznego Festiwalu Izraelskiego w Jeruzalem. Był reżyserem wielu sztuk:
współczesnych, klasycznych oraz izraelskich w czołowych teatrach zarówno Izraela jak i zagranicy (m.in. w Rzymie i
Wenecji). Wyreżyserował wiele oper: dla Nowej Opery Iraelskiej, podczas Finlandzkiego Festiwalu w Savonlinnie czy
w Tokio. To laureat wielu prestiżowych nagród za reżyserię (w teatrze i w operze) m.in. czterech nagród imienia
Davida Harpa w kategorii „Reżyser Roku” oraz nagrody „Srebrna Róża” za spektakl roku. Wspólnie z dramaturgiem
Hanochem Levinem, Nitzan został uznany w 1997 za „Teatralną Osobowość Roku” przez czytelników izraelskich
dzienników Yediot Achronot i Ma'ariv oraz widzów telewizyjnego kanału drugiego (za reżyserię Morderstwa – sztuki
traktującej o przemocy między Izraelczykami i Palestyńczykami oraz Napoju miłosnego). W 1999 dostał nagrodę za
reżyserię sztuki Buntownicy.
Nagrody & wyróżnienia
W 60 rocznicę swojego powstania, w 2005 roku, Teatr Cameri został wyróżniony Izraelską Nagrodą za Całokształt
Działalności i Szczególne Oddanie Narodowi i Państwu Izrael. Uhonorowano tym samym nie tylko dotychczasową
działalność teatru ale też doceniono zasługi oddane społeczności Izraela. Nagroda ta, wręczana przez Prezydenta oraz
Premiera, jest najwyższym wyróżnieniem państwowym – przyznaje się ją co roku z okazji obchodów Dnia
Niepodległości Izraela.
Czworo aktorów to laureaci ,,Israel Prize”, najwyższego wyróżnienia przyznawanego przez rząd za niezwykłe osiągnięcia. Kilka
sztuk (Gorodish, Sheindele, Buntownicy, Morderstwo i Requiem) zdobyło pierwszą nagrodę w kategorii „oryginalny dramat
izraelski”. Wiele nagród dodatkowych przypadło dramaturgom, aktorom i innym pracownikom teatru.
Edna Mazia zdobyła „Margalit Prize” za swą sztukę Rodzinna opowieść; Sandra Sadeh nagrodę dla najlepszej aktorki
„Tel Aviv Municipality” za rolę w tejże sztuce. Morderstwo otrzymało w 1997 roku nagrodę w kategorii
przedstawienie roku, Hanoch Levin – autor sztuki- został ogłoszony „Dramaturgiem Roku” a dyrektor artystyczny
Omri Nitzan został uznany za „Reżysera Roku”. Dziwka z Ohio przyniosła w1998 roku nagrody: dla najlepszej aktorki
(Ghita Monta), najlepszego aktora (Gabi Amrani) oraz dla najlepszego aktora drugoplanowego (Rami Baruch).
Buntownicy to spektakl roku 1999, Omri Nitzan „Reżyserem Roku”, Ruth Dar projektantką roku, Meirav Gruber
aktorką roku a Alon Ofir najlepszym aktorem drugoplanowym.
Najlepsi przyjaciele zdobyli nagrodę Yedioth Ahronoth-TV Channel 2 w 2000 w kategorii Mężczyzna/Kobieta Roku
(dla aktorek: Keren Mor, Sara Von Schwartz i Anat Waxman); to także sztuka uznana za komedię roku. Eran Dinur
został w 1999 kompozytorem roku za motyw do sztuki Wróg Ludu. Hanoch Levin dostał pośmiertnie nagrody za
sztuki: Requiem i The Whiner; jego spektakl Kroom był komedią roku 2000 a Ithak Heskia najlepszym aktorem
drugoplanowym w tej sztuce i w Requiem. Yossi Graber to aktor roku 2001 (w sztuce Mr. Green, która została sztuką
roku); Sara Von Schwartz aktorka roku za rolę w Kopenhadze; Jak wam się podoba w 2001 zostało adaptacją roku,
Ruth Dar dostała nagrodę za najlepsze kostiumy a Dan Almagor za przekład. Utz Li Gutz Li to musical 2001 roku,
Ruth Dar otrzymała nagrodę za scenografię a Erez Shfrir za choreografię. Ola Schur dostał nagrodę dla obiecującego
aktora za rolę w Matce Courage. Pan domu Shmuela Hasfariego został uznany w 2003 za sztukę roku a jej autor za
najlepszego dramaturga; najlepszą aktorką została Keren Mor a Igal Naor najlepszym aktorem drugoplanowym. Ruth
Dar otrzymała nagrodę za najlepsze kostiumy do sztuki Caviar and Lentils. Itai Tiran dostał nagrodę za debiut aktorski
w sztuce Eye Witness.
Teatr dla każdego
„Cameri” ma długą tradycję docierania do ludzi nie będących stałymi widzami teatralnymi. Interesuje go widownia, dla
której liczy się to, że sztuka odzwierciedla problemy narodu izraelskiego, pokazuje rozterki dusz, poglądy, wewnętrzne
konflikty. Chce grać dla widzów, którzy z różnych przyczyn (niesprawności umysłowej czy też fizycznej) nie mają
dostępu do sztuki. W swych wysiłkach dotarcia do widzów nienawykłych do teatru i do zbyt biednych na kupno biletu
na spektakl, teatr postarał się o subsydiowane bilety dla osób z Tel Avivu i okolic: uczniów szkół średnich, studentów,
żołnierzy, etiopskich i rosyjskich imigrantów, Żydów i Arabów, świeckich i duchownych. Po wielu przedstawieniach
planuje się dyskusje z udziałem publiczności, aby zbadać stosunek do poruszanych w sztuce zagadnień. Prelegenci to
zazwyczaj ważne w Izraelu osoby publiczne i medialne zajmujące się literaturą.
Misja pokojowa: unikalny wkład teatru „Cameri” inicjuje i prowadzi różnorodne teatralne przedstawienia
i doświadczenia skierowane w celu zaprowadzenia pokojowej egzystencji między Żydami i Arabami żyjącymi
w Izraelu. Na czoło wysunęły się zagadnienia dotyczące wojny i pokoju oraz ich wpływu na społeczność Izraela.
Przedstawienia są dostępne dla arabskich słuchaczy dzięki tłumaczeniom symultanicznym oraz tradycji grania
w arabskich miasteczkach i wsiach; arabskie sztuki udostępnia się widzom żydowskim poprzez tłumaczenie ich
na język hebrajski. „Cameri” może się cieszyć także i z pozytywnej reakcji na swój pokojowy projekt. Polegał on
na tym, że młodzież palestyńska i izraelska (Żydzi z Arabami) spotkała się w teatrze, aby razem szukać cech wspólnych
i zapomnieć o dzielących ich różnicach.