Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
advertisement
Psychiatria w Praktyce Klinicznej PRACA P O G L Ą D O W A tom 1, nr 1, 40–45 © Copyright 2008 Via Medica ISSN 1899–5071 Maria Gałuszko Klinika Chorób Psychicznych i Zaburzeń Nerwicowych Akademii Medycznej w Gdańsku Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne Streszczenie Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne są schorzeniem neuropsychiatrycznym występującym u około 2% populacji. Dotyczą jednakowo często mężczyzn i kobiet. Charakteryzują się występowaniem natrętnych myśli — obsesji lub czynności — kompulsji, które powodują u pacjenta dyskomfort i pogorszenie funkcjonowania. Wszelkie próby przeciwstawienia się obsesjom lub kompulsjom są bezskuteczne i wywołują napięcie. W leczeniu stosuje się farmakoterapię (głównie SSRI), psychoterapię (głównie terapię poznawczo-behawioralną) oraz zabiegi neurochirurgiczne. Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2008; 1: 40–45 słowa kluczowe: zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, obsesje, kompulsje Wstęp Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD, obsessive compulsive disorder) są znane od wieków. Wcześniej do określenia choroby używano nazw „obsesje”, „manie”, „idee fix” i innych. Do połowy XX wieku obsesje i kompulsje zaliczano do zaburzeń o klasycznym nerwicowym podłożu, uznając w ten sposób, że w patogenezie choroby dominują czynniki psychogenne i osobowościowe. W odniesieniu do wyników współczesnych badań OCD zalicza się do schorzeń neuropsychiatrycznych, u podłoża których leżą zmiany strukturalne i czynnościowe określonych rejonów mózgu (co można stwierdzić za pomocą nowoczesnych technik diagnostycznych) [1]. Rozpowszechnienie Ocenia się, że rozpowszechnienie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych dotyczy około 2% populacji. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne zajmują 4. miejsce pod względem częstości występowania wśród zaburzeń psychicznych (po zespole depresyjnym, zespole uzależnienia od alkoholu, fobiach). Mężczyźni i kobiety chorują jednakowo często. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne zwykle pojawiają się w okresie dzieciństwa i dorastania, jednak równie Adres do korespondencji: lek. Maria Gałuszko Klinika Chorób Psychicznych i Zaburzeń Nerwicowych AMG ul Dębinki 7, 80–952 Gdańsk tel.: (058) 349 26 50 e-mail: [email protected] 40 www.psychiatria.med.pl często mogą występować pomiędzy 24. a 35. rokiem życia [1]. Spektrum zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych Zalicza się tu zaburzenia o charakterze myśli i/lub czynności natrętnych, które nie spełniają kryteriów zespołu natręctw. Można podzielić je na następujące grupy: — zaburzenia w postaci somatycznej: zespół dysmorficzny, zespół hipochondryczny; — zaburzenia odżywiania: jadłowstręt psychiczny, bulimia, zespół napadowego objadania się; — zaburzenia kontroli impulsów: patologiczny hazard, trichotillomania (kompulsyjne wyrywanie włosów), kompulsyjne zakupy, kleptomania, piromania, kompulsje seksualne — parafilie, kompulsyjne używanie Internetu; — zaburzenia związane z objawami neurologicznymi: choroba Tourette’a, choroba Sydenhama, autyzm, zespół Aspergera. Przyczyny powstawania zaburzeń spektrum OCD wiążą się z dysregulacją przekaźnictwa serotoninowego, jak również OUN [2]. Współistnienie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych z innymi zaburzeniami psychicznymi Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne często współistnieją z innymi zaburzeniami psychicznymi, spośród których najczęściej opisywane są zaburzenia lękowe, fobie społeczne, zaburzenia afektywne, schizofrenia. Współistnienie zaburzeń psychicznych z OCD może mieć znaczący wpływ na stosowane leczenie i efekty farmakoterapii [3]. Maria Gałuszko, Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne Etiopatogeneza Czynniki genetyczne Badania wykonane u chorych z OCD wykazały rodzinne występowanie zaburzeń. W porównaniu z osobami zdrowymi u osób z OCD wykryto znamienne różnice w polimorfizmie genów receptorowych układu dopaminergicznego. Zmiany dotyczą również genów receptorów serotoninergicznych. Zakłada się, że pewną rolę w etiologii OCD może odgrywać także układ przekaźnictwa noradrenergicznego [4]. Zmiany anatomiczne Zmiany anatomiczne i funkcjonalne dotyczą przede wszystkim płatów czołowych (głównie półkuli lewej), przedniej części zakrętu obręczy, jąder podkorowych (ogoniastego, soczewkowatego), gałki bladej, istoty czarnej, jądra grzbietowego szwu oraz struktur układu limbicznego. Zmiany obserwuje się również w połączeniach pomiędzy tymi strukturami. Potwierdzono to w badaniach takich jak pozytonowa tomografia emisyjna (PET, positron emission tomography) oraz tomografia komputerowa emisyjna pojedynczych fotonów (SPECT, single photon emission computed tomography) [5]. Badania neuropsychologiczne U pacjentów z OCD stale obserwuje się deficyt neuropsychologiczny. W porównaniu z populacją kontrolną bez OCD pamięć przestrzenna, przestrzenna zdolność przypominania oraz szybkość zapoczątkowywania i wykonywania czynności ruchowych są upośledzone. Natomiast zdolności wykonawcze, pamięć werbalna, uwaga oraz intelekt pozostają w normie [5]. Badania neuroimmunologiczne Wykazano związek pomiędzy OCD a chorobą Sydenhama (choroba autoimmunologiczna jąder podstawy); u chorych z OCD wykryto przeciwciała przeciwko jądru ogoniastemu. U 70% pacjentów leczonych z powodu choroby reumatycznej występowały objawy OCD. W ostatnich latach wyodrębniono grupę pediatrycznych, autoimmunologicznych zaburzeń neuropsychiatrycznych, związanych z infekcją paciorkowcową (PANDAS pediatric autoimmune neuropsychiatric disorder associated with streptococcal infections). Są to zaburzenia o charakterze natręctw i tików, które powstają w następstwie infekcji paciorkowcowej mającej miejsce w dzieciństwie. Zaburzenia te przebiegają z okresowymi zaostrzeniami, podczas których dochodzi do znacznego upośledzenia funkcjonowania chorego. Zaostrzenia wiążą się z reaktywacją infekcji paciorkowcowej i wywołaną przez paciorkowce reakcją o charakterze autoimmunologicznym [6]. Kryteria diagnostyczne Według międzynarodowej klasyfikacji chorób International Classification of Disorders, tenth revision (ICD-10) zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne cechuje się następującymi objawami: — myśli natrętne (obsesje) bądź czynności natrętne (kompulsje) lub oba objawy choroby są obecne przez większość dni w czasie ostatnich 2 tygodni; — myśli natrętne (myśli, idee, wyobrażenia) i czynności natrętne (działania) charakteryzują się następującymi cechami, z których wszystkie muszą być obecne: ∑ objawy są postrzegane jako powstające w umyśle pacjenta, nie jako narzucone z zewnątrz; ∑ powtarzają się i są odczuwane jako nieprzyjemne, co najmniej 1 objaw (myśl lub czynność natrętna) jest postrzegany jako nadmierny lub pozbawiony sensu; ∑ pacjent próbuje się przeciwstawić objawom (opór przeciwstawiany długo trwającym myślom lub czynnościom natrętnym może być minimalny). Pacjent nie jest w stanie przeciwstawić się co najmniej 1 myśli bądź czynności natrętnej; ∑ doświadczanie myśli natrętnych lub wykonywanie czynności natrętnych jest postrzegane jako nieprzyjemne (należy różnicować z chwilową ulgą odczuwaną w odniesieniu do napięcia lub lęku); — myśli i/lub czynności natrętne wywołują zdenerwowanie lub wpływają negatywnie na indywidualne lub społeczne funkcjonowanie pacjenta, zazwyczaj powodują, że chory traci z ich powodu dużo czasu; — myśli lub czynności natrętne nie są wynikiem innych zaburzeń psychicznych, takich jak schizofrenia lub zaburzenia afektywne [7]. Do celów diagnostycznych i badawczych stosuje się również skale psychometryczne, na przykład Y-BOCS (Yale-Brown Obsessive Compulsive Scale), Skalę NIMH-OC (National Institute of Mental Health Global Obsessive Compulsive Scale), LOI (The Leyton Obsessional Inventory). Zachowania obsesyjno-kompulsyjne (OCB, obsessive compulsive behaviour) są subkliniczną postacią zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Żadna z klasyfikacji nie podaje kryteriów diagnostycznych dla OCB. W tej postaci objawy nie powodują na tyle istotnego www.psychiatria.med.pl 41 Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2008, tom 1, nr 1 ograniczenia normalnego funkcjonowania pacjenta, żeby możliwe było stwierdzenie kryteriów diagnostycznych OCD. Czynnikiem najlepiej różnicującym obie postacie (OCD i OCB) jest wielkość nasilenia objawu, na przykład długość czasu zajętego przez czynności/myśli natrętne. W obu postaciach (OCD i OCB) objawy są postrzegane przez pacjenta jako sprzeczne z jego własnymi cechami osobowości [8]. Jeśli obserwowane cechy i zachowania stanowią integralną część osobowości i charakteru, mówi się o osobowości anankastycznej, która charakteryzuje się tendencją do niepewności, wątpliwości, perfekcjonizmu, nadmierną skrupulatnością, potrzebą sprawdzania i zajmowania się drobiazgami, sztywnością, uporem i ostrożnością. U takich osób mogą pojawiać się niepożądane myśli czy popędy, które nie osiągają nasilenia OCD. Jednak osobowość typu obsesyjno-kompulsyjnego nie jest niezmiennym i koniecznym warunkiem dla rozwoju OCD [9, 10]. Obraz kliniczny Charakterystycznymi cechami obsesji (myśli, impulsów, idei i wyobrażeń natrętnych) są: — intruzywność — myśli wbrew woli chorego wdzierają się do jego świadomości, absorbując jego uwagę; zaburzają lub przerywają dotychczasową aktywność psychiczną pacjenta; — nieakceptowalność — pacjent nie akceptuje ich treści, w związku z czym odczuwa negatywne emocje o różnym nasileniu; — subiektywny opór — pacjent stara się przeciwstawić obsesjom, przejąć kontrolę nad własnymi myślami, aby w ten sposób zmniejszyć ich dominację. Próbuje unikania, racjonalizacji, rozpraszania uwagi, wykonuje kompulsyjne rytuały i inne czynności (np pacjent z obawy przed zarazkami dotyka przedmiotów tylko w rękawiczkach; chory, który doświadcza obsesji o charakterze religijnym, przestaje chodzić do koscioła, unika wszystkich bodźców związanych z religią); — egodystoniczność — odnosi się do stopnia zgodności (lub niezgodności) treści obsesji z własnym postrzeganiem siebie, własnymi zasadami moralnymi, ideałami. Zwykle natrętne myśli są w opozycji do tych wartości, jednak ich powtarzalność może spowodować wystąpienie u chorego wątpliwości (np. na temat ukrytych skłonności homoseksualnych) [8]. Najczęściej pojawiającymi się obsesjami są myśli związane z brudem i zarazkami, możliwością zachorowania i zakażenia (pacjenci unikają np. dotykania kla- 42 www.psychiatria.med.pl mek, przedmiotów wspólnego użytku), obawa przed zrobieniem komuś krzywdy (pacjenci chowają noże, ostre przedmioty, unikają przebywania w towarzystwie osoby, o której myślą, że mogą jej zrobić krzywdę), natrętne myśli o charakterze seksualnym, dotyczące obiektów religijnych, często bluźniercze (pojawiają się często w kościele, ale również na widok krzyża lub wizerunków świętych). Kompulsje to powtarzające się, niecelowe formy zachowania lub czynności psychiczne, które są podejmowane wbrew woli chorego i realizowane w sposób stereotypowy. Występują często jako odpowiedź na pojawiające się natrętne myśli. Ich celem jest zmniejszenie lęku, niepokoju lub zapobieżenie określonej sytuacji. Czasami są one nadmierne w stosunku do potrzeb. Kompulsje bardzo często mają formę rytuału (jawnego lub utajonego) — mają początek, koniec, odbywają się w określonej kolejności. Mogą się przejawiać w aktywności ruchowej, na przykład mycie rąk, lub jako akty psychiczne, na przykład modlenie się w myślach, liczenie (np. powtórzeniu w myślach 7 razy cyfry 49 przypisuje się zdolność ochrony przed nieszczęściem) [8]. Najczęściej spotykanymi kompulsjami są rytuały związane z czystością, na przykład sprzątanie, czyszczenie ubrań, mycie rąk (pacjenci potrafią kilkadziesiąt razy dziennie myć ręce wg określonego rytuału, np. do każdego mycia nowa kostka mydła i nowa szczoteczka; szorowanie określoną liczbę razy wierzchu dłoni, potem wnętrza, użycie zawsze nowego ręcznika; działania takie często powodują poważne uszkodzenie skóry), powtarzanie (kilka razy jakiegoś słowa, cyfry, zachowania), natrętne sprawdzanie (zamkniętych drzwi, wyłączonego światła, żelazka, gazu), dotykanie przedmiotów, liczenie w myślach, układanie i porządkowanie rzeczy. U większości chorych z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym występuje kilka objawów jednocześnie, a ich treść oraz nasilenie mogą się zmieniać wraz z upływem czasu. Bardzo ważnym elementem obrazu klinicznego pacjentów z OCD jest lęk występujący u wszystkich pacjentów. Często może być on głównym czynnikiem inicjującym pojawienie się kompulsji oraz obsesji. Zespół natręctw jest schorzeniem przewlekłym. Tylko u niewielkiego odsetka pacjentów obserwuje się charakter nawracający oraz okresy remisji. Czynniki związane z pomyślnym rokowaniem to: dobra sytuacja społeczna i zawodowa, określenie czynnika wywołującego zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne oraz epizodyczny przebieg objawów. Czynniki rokowni- Maria Gałuszko, Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne czo niekorzystne to: wczesny początek zachorowania, konieczność hospitalizacji, towarzyszące objawy depresyjne, nasilone zaburzenia osobowości [1]. Leczenie W terapii zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych stosuje się leczenie farmakologiczne, psychoterapię oraz leczenie chirurgiczne. W farmakoterapii najskuteczniejsze okazały się leki hamujące wychwyt zwrotny serotoniny. Najczęściej stosuje się leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI, selective serotonin reuptake inhibitors) oraz klomipraminę (trójpierścieniowy lek przeciwdepresyjny). Ostatnio udokumentowano również skuteczność wenlafaksyny [selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI, serotonin and noradrenaline reuptake inhibitor)]. Dawki stosowanych preparatów są większe niż w leczeniu depresji, na przykład klomipramina 150– –250 mg/d., fluwoksamina 150–300 mg/d., fluoksetyna 40–80 mg/ d., sertralina 50–200 mg/d. paroksetyna 40–60 mg/ d., citalopram 20–60 mg/d., escitalopram 10–20 mg/d., wenlafaksyna 150–225 mg/d. [11]. Wybór leku zależy od doświadczenia lekarza, danych na temat kuracji wcześniej stosowanych u pacjenta, objawów niepożądanych, przeciwwskazań do podawania leku oraz możliwości finansowych chorego. Pacjenci najlepiej tolerują wenlafaksynę, następnie leki z grupy SSRI, a na końcu klomipraminę. W przypadku klomipraminy objawy niepożądane są typowe dla trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych: działanie cholinolityczne (suchość w ustach, zaparcia, nieostre widzenie, zatrzymanie moczu, zwiększenie ciśnienia śródgałkowego, tachykardia), zaburzenia rytmu serca (arytmia, wydłużenie QT, spłaszczenie załamka T, obniżenie odcinka ST), ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego. Działanie antyhistaminowe powoduje sedację i znaczny przyrost masy ciała. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą również upośledzać funkcje seksualne, wywoływać nadmierne pocenie się. Nagłe odstawienie leku może powodować nudności oraz biegunkę. Objawy niepożądane w przypadku SSRI: z zakresu układu nerwowego — niepokój, akatyzja, lęk, bezsenność, zaburzenia seksualne; objawy naczyniowe — bóle głowy, napady migreny; z zakresu układu pokarmowego — nudności, wymioty, biegunka. Najpoważniejszym powikłaniem może być zespół serotoninowy. Leki nie mają działania kardiotoksycznego. W przypadku wenlafaksyny najczęstszymi objawami niepożądanymi są: nudności, zaparcia, senność, zawroty głowy, bezsenność, suchość w ustach/potli- wość. Lek nie ma działania kardiotoksycznego, rzadko może powodować ortostatyczne spadki ciśnienia tętniczego. Może wywoływać spadek masy ciała [12]. Poprawa po zastosowaniu SSRI następuje po około 3–4 tygodniach, a objawy OCD ustępują po 8–10 tygodniach. Tylko u 20% pacjentów można oczekiwać całkowitego ustąpienia objawów. Strategia farmakoterapii OCD według prof. Rzewuskiej zakłada: jeżeli po włączeniu SSRI przez 10–12 tygodni nie ma poprawy, należy zamienić lek na inny SSRI lub klomipraminę. Jeśli nadal nie ma poprawy, po upływie 10–12 tygodni należy włączyć trzeci SSRI w połączeniu z klomipraminą lub wenlafaksyną. W przypadku braku poprawy wskazana jest potencjalizacja działania SSRI poprzez dołączenie któregoś z niżej wymienionych leków: risperidonu (0,5–2 mg/d.), olanzapiny (5–15 mg/d.), kwetiapiny (150–750 mg/d.), litu, buspironu lub pindololu. Jeżeli nadal nie ma efektu terapeutycznego, proponuje się dołączenie haloperidolu (do 3 mg/d.), klonidyny, klonazepamu (do 5 mg/d.), tryptofanu (8–16 mg/d.) lub trzeba zastosować klomipraminę dożylnie. Leki należy stosować w optymalnych dawkach przez co najmniej rok po uzyskaniu poprawy. Chorzy, u których wystąpiły więcej niż 2 ciężkie lub 3 mniej nasilone nawroty objawów, powinni zażywać leki dłużej niż przez rok, a niekiedy stale. W badaniach wykazano, że u większości pacjentów (ok. 80%), którzy przestali brać leki, po 2–3 miesiącach kuracji wystąpił nawrót objawów. W przypadku decyzji o odstawieniu leku dawkę należy stopniowo zmniejszać, obniżając ją średnio o 25% co 2 miesiące. U około 10% chorych żadne leczenie zachowawcze nie jest skuteczne. U takich osób można rozważać leczenie neurochirurgiczne, zwłaszcza gdy nasilenie objawów jest znaczne. Spośród stosowanych metod zabiegowych należy wymienić: przednią kapsulotomię (przecięcie dróg torebki wewnętrznej), przednią cingulotomię (nacięcie zakrętu obręczy), traktotomię i leukotomię limbiczną. Skuteczność tych metod wykazano u 40–60% chorych. Zabiegi te są również względnie bezpieczne. Stwierdzono, że u chorych z niepełną poprawą po zabiegu neurochirurgicznym występuje lepsza odpowiedź na wcześniej nieskuteczne u nich leki [13]. Niezależnie od farmakoterapii w leczeniu OCD można stosować psychoterapię. Najbardziej skuteczna jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Wykorzystywane w niej elementy behawioralne to przede wszystkim ekspozycja z powstrzymaniem reakcji — postawienie chorego w sytuacji lękorodnej i tym samym wywołanie rytuału, a następnie udaremnienie wykonania rytuału lub innej czynności, którą chory stosuje, www.psychiatria.med.pl 43 Psychiatria w Praktyce Klinicznej 2008, tom 1, nr 1 aby zmniejszyć poziom napięcia. Celem tego działania jest zniwelowanie lęku związanego z określonymi sytuacjami oraz redukcja unikania bodźców wywołujących objawy. Ekspozycja może się odbywać w rzeczywistości lub w wyobraźni. Można ją wprowadzać stopniowo lub zastosować „zanurzanie”, czyli długotrwałe i bardzo intensywne narażenie chorego na bodźce wywołujące znaczny niepokój. Inne techniki behawioralne to: warunkowanie klasyczne, warunkowanie sprawcze, wyolbrzymianie, blokowanie, modelowanie i inne [14]. Według teorii poznawczej pacjenci przypisują natręctwom specjalne znaczenie. Uważają, że myśli świadczą o poważnym zagrożeniu dla nich samych lub dla innych ludzi, a poza tym sądzą, że sami mogą być odpowiedzialni za to zagrożenie (lub zapobieżenie mu). Dla tych osób myślenie o działaniu jest równe działaniu; jeśli nie podejmują próby zapobieżenia nieszczęściu wyrządzonemu sobie lub innym, to jest to równoznaczne z wyrządzeniem tego nieszczęścia. Osoby z OCD za wszelką cenę starają się kontrolować swoje myśli. W związku z tym w terapii ważne jest przeformułowanie poznawcze rzeczywistych poglądów dotyczących sensu i roli myśli natrętnych czy też konieczności wykonywania czynności natrętnych. Ważna jest też psychoedukacja dotycząca OCD (zagadnienia związane z objawami, mechanizmami ich powstawania, uwarunkowaniami neurobiologicznymi oraz metodami leczenia) [15]. Najlepsze efekty terapeutyczne uzyskuje się, stosując jednocześnie psychoterapię poznawczo-behawioralną i farmakoterapię. Z badań porównujących terapię poznawczo-behawioralną, farmakoterapię, leczenie z zastosowaniem placebo i ich połączenia uzyskano dane, że terapia poznawczo-behawioralna wspomaga leczenie farmakologiczne, ale nie zachodzi odwrotna relacja. W dłuższej perspektywie czasowej w przypadku stosowania farmakoterapii, psychoterapii oraz form łączonych stwierdza się podobny odsetek nawrotów. Doniesienia te wymagają jednak dalszych badań [16]. Podsumowanie Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne to dość częste schorzenie, które powoduje znaczne upośledzenie funkcjonowania chorych (zarówno fizyczne, jak i społeczne). Lekarze pierwszego kontaktu mogą z powodzeniem rozpocząć farmakoterapię u takich pacjentów. W przypadku braku poprawy lub przy współistnieniu innych zaburzeń psychicznych potrzebna jest jednak konsultacja psychiatryczna. 44 www.psychiatria.med.pl PIŚMIENNICTWO 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J, Wciórka J. (red.). Psychiatria. T. 2. Urban & Partner, Wrocław 2002; 454–466. Dell Osso B., Altamura A.C., Mundo E., Marazziti D., Hollander E. Diagnosis and treatment of obsessive-compulsive disorder and related disorders. Int. J. Clin. Pract. 2007; 61: 98–104. Denys D., Tenney N., van Megen H.J. i wsp. Axis I and II comorbidity in a large sample of patients with obsessive-compulsive disorder. J. Affect. Disord. 2004; 80: 155–162. Stein D.J., Neurobiology of the obsessive-compulsive spectrum disorders. Biol. Psychiatry 2000; 47: 296–304. Cummings J.L., Mega M.S. Neuropsychiatria. Urban & Partner, Wrocław 2005; 250–260. Swedo S.E., Grant P.J., PANDAS: model zaburzenia neuropsychicznego o podłożu autoimmunologicznym. Psychiatr. Dypl. 2005; 2: 44–48. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. UWM „Vesalius”, IPiN, Kraków–Warszawa 1998. Bryńska A. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007; 7–16, 21–27, 60–133. Coles M.E., Pinto A., Mancebo M.C., Rasmussen S.A., Eisen J.L. OCD with comorbid OCDP: a subtype of OCD? J. Psychiatr. Res. 2008; 42: 289–296. Milon T., Davis R. Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie. Instytut Psychologii Zdrowia PTP, Warszawa 2005; 231–275. Allen A., Hollander E. Rozpoznawanie i leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Psychiatr. Dypl. T. 3. Medical Tribune Polska, Warszawa 2006; 44–54. Kaplan H.I., Sadock B.J. Farmakoterapia w zaburzeniach psychicznych. Urban & Partner, Wrocław 1998; 143–157, 133–143, 199. Rzewuska M. (red.). Leczenie zaburzeń psychicznych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003; 128–131, 219–241. Bennett-Levy J., Butler G., Fennell M., Hackmann A., Mueller M., Westbrook D. (red.). Oksfordzki podręcznik eksperymentów behawioralnych w terapii poznawczej. Alliance Press, Gdynia 2005; 95–112. Clark D.M., Fairburn C.G. (red.). Terapia poznawczo-behawioralna. Badania naukowe i praktyka kliniczna. Alliance Press, Gdynia 2006; 167–196. Reinecke M.A., Clark D.A. (red.). Psychoterapia poznawcza w teorii i praktyce. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005; 162–198. Pytania 1. Rozpowszechnienie OCD szacuje się na: A. 2% B. 7% C. 10% D. 30% 2. Które z niżej wymienionych zaburzeń mają związek z powstawaniem OCD: A. zaburzenia układów serotoninergicznego, noradrenergicznego, dopaminergicznego B. choroba Sydenhama C. zmiany w płatach czołowych D. wszystkie wymienione 3. Która z cech nie jest charakterystyczna dla obsesji: A. nieakceptowalność B. intruzywność Maria Gałuszko, Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne C. egosyntoniczność D. subiektywny opór 4. Jakie dawki leków przeciwdepresyjnych należy zastosować w leczeniu OCD: A. takie same jak w leczeniu depresji B. mniejsze niż w leczeniu depresji C. większe niż w leczeniu depresji D. żadna z odpowiedzi nie jest prawidłowa 5. Lekami pierwszego rzutu w leczeniu OCD są: A. SSRI B. klomipramina C. wenlafaksyna D. żaden z powyższych Lek. Maria Gałuszko Jest asystentem w Klinice Chorób Psychicznych i Zaburzeń Nerwicowych Akademii Medycznej w Gdańsku. Pracuje jako lekarz oraz terapeuta poznawczo-behawioralny. W pracy naukowej interesuje się szczególnie zaburzeniami lękowymi i zaburzeniami snu. www.psychiatria.med.pl 45
