Położenie i infrastruktura powiatu

I
Pobuże i część Wyżyny Lubelskiej (Grzędę Sokalską i Padół Zamojski). Występuje tu duże
zróżnicowanie krajobrazowe - największe na Roztoczu. Płaskie, monotonne wierzchowiny urozmaicone
są wzgórzami ostańcowymi (Roztocze Środkowe - Wapielnia 387 m n.p.m., Roztocze Południowe Krągły Goraj 390 m n.p.m.), suchymi dolinami, wąwozami, wciętymi dolinami rzecznymi, szczególnie w
strefie krawędziowej Roztocza.
Walory środowiska naturalnego (czyste wody rzek, czyste powietrze, specyficzny mikroklimat), stwarzają
bardzo dobre warunki do rozwoju turystyki i wypoczynku. Zawdzięcza to położeniu na skraju rozległych
lasów, Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej - dużą osobliwością tego Parku są progi tektoniczne
widoczne w korytach rzek Tanwi i Sopotu - w miejscach tych zostały utworzone rezerwaty "Nad Tanwią" i
"Czartowe Pole" .
Atrakcją turystyczno-wypoczynkową jest zalew w Majdanie Sopockim o pow.16 ha, doskonałe miejsce do
kąpieli , plażowania i uprawiania sportów wodnych. Znajduje się tam również, pole namiotowe, stanica
harcerska i ośrodki wypoczynkowe Zajmuje obszar 1488 km kw. Należy do najsłabiej zaludnionych
powiatów w Polsce. Zamieszkuje tu około 94 tys. osób. Średnio na 1 km kw. przypadają 63 osoby. Powiat
dzieli się na 13 gmin samorządowych
Gminy podzielone są na 218 sołectw, obejmują 270 miejscowości. Najmniejszą jest gmina Bełżec - 29 km
kw., a największą Lubycza Królewska - 212 km kw. Powiat tomaszowski graniczy z powiatami:
hrubieszowskim, zamojskim, biłgorajskim i pow. Województwa Podkarpackiego - lubaczowskim.
Południowo - wschodnia część granicy powiatu na odcinku 38.7 km jest zarazem granicą Polski z
Ukrainą. Obszar powiatu obejmuje Roztocze Środkowe i część Roztocza Południowego, Pobuże i część
Wyżyny
Lubelskiej
Grzędę
Sokalską
i
Padół
Zamojski.
Występuje tu duże zróżnicowanie krajobrazowe - największe na Roztoczu. Płaskie, monotonne
wierzchowiny urozmaicone są wzgórzami ostańcowymi (Roztocze Środkowe - Wapielnia 387 m n.p.m.).
Roztocze Południowe - Krągły Goraj 390 m n. p. m., suchymi dolinami, wąwozami, wciętymi dolinami
rzecznymi, szczególnie w strefie krawędziowej Roztocza.
Powiat tomaszowski liczy 93 027 mieszkańców , wśród których nieco przeważają kobiety (50,2%).
Mieszkańcy powiatu stanowią 4,15% ludności województwa lubelskiego. Ich średnia wieku wynosi ok. 34
lata. 55% mieszkańców znajduje się w wieku produkcyjnym, a 16,7% to osoby powyżej 65 roku życia.
Współczynnik gęstości zaludnienia wynosi 63 osoby/km 2 . 77% ludności powiatu to ludność wiejska.
Przyrost naturalny na 1000 ludności jest dodatni i stanowi 0,4.
Gmina Susiec skład się z 21 sołectw położonych na Roztoczu Środkowym , na północno-wschodnim
skraju Puszczy Solskiej w zachodniej części powiatu.
Na terenie Suśca odkryto ślady osadnictwa z I tysiąclecia naszej ery. Tereny Suśca przeszły na własność
ordynacji zamojskiej, kanclerza Jana Zamoyskiego, pod koniec XVI w. razem ze starostwem
zamechskim. Były one nie zasiedlone i pokrywał je zwarty bór. Pierwotna nazwa brzmiała
prawdopodobnie "Suszec" i oznaczała miejsce suche, piaszczyste i nieurodzajne.
Pierwsza wzmianka o działalności gospodarczej na tym terenie pochodzi z 1582 r. i mówi o istnieniu
młynów na Potoku Łosinieckim - Sikliwców i Świdów, dziś przysiółki o tych samych nazwach. Należy
sądzić , że były to młyny pilne, czyli tartaki przygotowujące drewno na potrzeby ordynacji.
W 1643 r. ordynat Jan Zamoyski Sobiepan , zezwolił Zielińskiemu na przeniesienie z Szrej Woli
(k/Tomaszowa Lub.) huty produkującej żelazo z rud darniowych. Od tego czasu szybko rozwijało się
osadnictwo. W XVIII w. dzięki pokładom rudy darniowej okolice stały się największym ośrodkiem
przemysłu metalurgicznego ordynacji, następnie dzięki zasobom piasków szklarskich także szklanego
(huty i kuźnice w sąsiedniej Rybnicy - ok.1700 r. i Paarach)
Wchodząc w skład ordynacji, wieś w 1792 r. należała do jej klucza rybnickiego, zaś w następnym stuleciu
sama stała się ośrodkiem dóbr ordynackich. Przed 1800 r. pojawia się po raz pierwszy nazwa Skwarki dzisiejsze Skwarki - od gorąca (skwaru) panującego w hucie. Taka nazywa się obecna centralna część
Suśca.
We wrześniu 1939 roku Susiec stał się terenem walk. Okolice Wapielni były od 17.IX.1939 r. miejscem
koncentracji głównych sił armii Lublin i Kraków. We wsi i okolicy działania armii Lublin i Kraków osłaniała
6 dywizja piechoty gen.Bernarda Monda, działająca w składzie Grupy Operacyjnej "Boruta".
W 1939 r. zawiązała się w Suścu, Skwarkach i okolicznych miejscowościach konspiracyjna organizacja
Konsolidacja Obrońców Niepodległości "KLON" . Jej organizatorem był naczelnik poczty Morawiecki i
nieznany konspirator z Warszawy o pseudonimie Grom. Siatka KLON, która następnie weszła do
Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), została częściowo rozbita przez hitlerowców w 1942 r.
Wieś była miejscem wielokrotnych akcji partyzanckich. Np. w 1943 r. w styczniu - oddział AK Konrada
Bartoszewskiego ps.Wir zniszczył stację kolejową, w lutym - oddz. Batalionów Chłopskich Antoniego
Wróbla ps.Burza stoczył walkę z hitlerowcami, którą rozpoczął swój udział w powstaniu zamojskim, a
oddz. Armi Krajowej Tadeusza Kuncewicza ps.Podkowa spalił na stacji 14 cystern z ropą. W czerwcu i
lipcu partyzanci Grupy Operacyjnej im.Tadeusza Kościuszki pod dowództwem Grzegorza Korczyńskiego
ps.Grzegorz trzykrotnie wykoleili hitlerowskie pociągi, w grudniu - połączone oddziały BCh Burzy i Jana
Kędry ps. Błyskawica tartak chroniony przez hitlerowską załogę. Nasilenie akcji przypada na 1944 r. m.in.
II
nocą z 14 na 15 lutego część batalionu majora Piotra Kulbaki i I Ukraińskiej Dywizji Partyzanckiej oraz
kompania AK Włodzimierza Hascewicza ps.Wara zniszczyła most na Potoku Łosinieckim, a nocą z 15 na
16 II - stację w Suścu. W tym samym miesiącu kowpakowcy maszerujący przez wieś po pierwszej bitwie
pod Kosobudami zestrzelili tu hitlerowski samolot ME -323 Gigant. W wyniku partyzanckich działań linia
kolejowa biegnąca przez Susiec była nieczynna całymi tygodniami.
Susiec wyzwolony został 22 lipca 1944 r. przez wojska I Frontu Ukraińskiego Iwana Koniewa.
TURYSTYKA
Walory środowiska naturalnego (czyste wody rzek, czyste powietrze, specyficzny mikroklimat), stwarzają
bardzo dobre warunki do rozwoju turystyki i wypoczynku. Zawdzięcza to położeniu na skraju rozległych
lasów, Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej - dużą osobliwością tego Parku są progi tektoniczne
widoczne w korytach rzek Tanwi i Sopotu - w miejscach tych zostały utworzone rezerwaty "Nad
Tanwią" i "Czartowe Pole" .
Atrakcją turystyczno-wypoczynkową jest zalew w Majdanie Sopockim o pow.16 ha, doskonałe miejsce do
kąpieli , plażowania i uprawiania sportów wodnych. Znajduje się tam również, pole namiotowe, stanica
harcerska i ośrodki wypoczynkowe
Obiekty historyczne i kulturowe na terenie gminy to in. :
kościół murowany z 1850 r. w Suścu
kościół w Majdanie Sop. z 1774 r.
Zamczysko "Kościółek" ze śladami grodziska z XII -XIII wieku, położone w widłach Tanwi i dawnej doliny
Jelenia
miejsce pamięci narodowej w Błudku
Obok stacji kolejowej w Suścu rozpoczynają się lub przebiegają następujące szlaki turystyczne:
zielony (im.Władysławy Podobińskiej) do Zamościa (55,7 km) przez wzniesienie Wapielnia (wys.386m,
npm, 9,8 km) i Krasnobród (21,6 km)
czarny (Walk partyzanckich) z Tomaszowa Lub. (20 km) do Górecka Kościelnego
czerwony (krawędziowy) do Zwierzyńcca (52,5 km)
żółty (Południowy) do Narola (17 km; dawniej aż do Horyńca)
niebieski (szumów) okrężny (17 km)
INFRASTRUKTURA
Procentowe pokrycie gminy w :
sieć wodociągową wynosi 79%
sieć gazową wynosi 48%
sieć kanalizacyjną wynosi 3%
sieć telefoniczną wynosi 19%
Susiec posiada połączenia kolejowe w kierunkach: Bełżec, Lublin, Przeworsk, Rawa Ruska, Lwów,
Wrocław, Zamość, Kraków i połączenia autobusowe w kierunkach: Biłgoraj, Józefów, Tomaszów Lub.,
Zamość i Krasnobród.
GOSPODARKA
Większość mieszkańców gminy utrzymuje się z rolnictwa. Uprawiane są tu głównie zboża, ziemniaki i
tytoń. Średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 5 ha.
Na terenie gminy działa 340 podmiotów gospodarczych. Największe zakłady to: "Drewmet", "rolmos",
Piekarnia Susiec, Masarnia Kunki.
OŚWIATA i KULTURA
Wielu ciekawych informacji o Suścu i okolicach turyści mogą dowiedzieć się w Gminnym Ośrodku
Kultury. W budynku GOK mieści się Biblioteka Publiczna z bogatym księgozbiorem, działalność prowadzi
klub "Prima", Zespół Śpiewaków Ludowych "Szumy", uświetniający wiele imprez regionalnych,
występujący na festiwalach i przeglądach wojewódzkich. Poza tym w budynku GOK mieści się Szkoła
Muzyczna, izba sprzętu rolniczego, siłownia.
Na terenie gminy funkcjonują dwa gimnazja, dziewięć szkół podstawowych.
Bełżec od 1 stycznia 1992 r. jest siedzibą urzędu gminy. Gmina położona jest na skrzyżowaniu dróg
krajowych nr 17 relacji Warszawa-granica państwa i nr 863 relacji Bełżec Jarosław w odległości 16 km od
przejścia granicznego w Hrebennem i 8 km od Tomaszowa Lub. Przez Bełżec przebiega linia kolejowa
relacji Rejowiec-Jarosław.
HISTORIA
Nazwa "Bełżec" pochodzi od słowa "bełz", które w języku ukraińskim oznacza głęboką zarośniętą dolinę
potoku, głęboką przepaść.
W 1607 r. Król Zygmunt III zezwolił wojskiemu bełskiemu Samuelowi Lipskiemu herbu Grabie założyć na
gruntach wsi Przeorsko (dziś Przeorsk) miasto Bełżec. W wyniku konkurencji sąsiedniego Narola
i Tomaszowa Lub miasto nie rozwijało się i wkrótce upadło, nie wykształcając układu miejskiego. Bełżec,
położony przy ważnym szlaku komunikacyjnym ze Lwowa do Lublina, był zawsze dużą wsią.
III
Do tragicznej historii wszedł Bełżec w czasie okupacji, gdy hitlerowcy założyli tu wiosną 1940 r. w parku
dworskim zwanym Lipkami obóz pracy dla Cyganów i Żydów, którzy budowali umocnienia na pobliskiej
granicy z ZSRR. Po wymordowaniu więźniów z obozu pracy, w 1942 r. na ugorach zwanych Kozielsko
zorganizowano duży obóz zagłady Żydów - SS Sonderkommando Bełżec. Miał on wymiary 275x260 m.
Wybudowanych tam było 10 drewnianych baraków i jeden murowany oraz trzy wieże strażnicze. Załoga
obozu składała się z ok. 30 Niemców SS-manów i ok. 200 Ukraińców. Komór gazowych było 6.
Początkowo zwłoki zakopywano. Od 1943 r. palono na specjalnie przygotowanych paleniskach. Prochy
rozsypywano po terenie obozu. Więźniów uśmiercano spalinami z silnika zdemontowanego czołgu
radzieckiego. W połowie 42 roku wybudowano nowy, większy obóz, aby mógł sprostać nowym zadaniom
podczas jesiennej akcji likwidacji Żydów. W 1943 r. obóz zlikwidowano, budynki zniszczono, a jego teren
obsadzono sosnami. Obecnie jest to największy cmentarz Roztocza. W Bełżcu zamordowano ok. 500600 tys. Żydów polskich, z Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Danii, Holandii, Niemiec, Norwegii, Rumunii,
Węgier, ZSRR. Zginęło tu również 1500 Polaków.
HISTORIA
Na terenie Suśca odkryto ślady osadnictwa z I tysiąclecia naszej ery. Tereny Suśca przeszły na własność
ordynacji zamojskiej, kanclerza Jana Zamoyskiego, pod koniec XVI w. razem ze starostwem
zamechskim. Były one nie zasiedlone i pokrywał je zwarty bór. Pierwotna nazwa brzmiała
prawdopodobnie "Suszec" i oznaczała miejsce suche, piaszczyste i nieurodzajne.
Pierwsza wzmianka o działalności gospodarczej na tym terenie pochodzi z 1582 r. i mówi o istnieniu
młynów na Potoku Łosinieckim - Sikliwców i Świdów, dziś przysiółki o tych samych nazwach. Należy
sądzić , że były to młyny pilne, czyli tartaki przygotowujące drewno na potrzeby ordynacji.
W 1643 r. ordynat Jan Zamoyski Sobiepan , zezwolił Zielińskiemu na przeniesienie z Szrej Woli
(k/Tomaszowa Lub.) huty produkującej żelazo z rud darniowych. Od tego czasu szybko rozwijało się
osadnictwo. W XVIII w. dzięki pokładom rudy darniowej okolice stały się największym ośrodkiem
przemysłu metalurgicznego ordynacji, następnie dzięki zasobom piasków szklarskich także szklanego
(huty i kuźnice w sąsiedniej Rybnicy - ok.1700 r. i Paarach)
Wchodząc w skład ordynacji, wieś w 1792 r. należała do jej klucza rybnickiego, zaś w następnym stuleciu
sama stała się ośrodkiem dóbr ordynackich. Przed 1800 r. pojawia się po raz pierwszy nazwa Skwarki dzisiejsze Skwarki - od gorąca (skwaru) panującego w hucie. Taka nazywa się obecna centralna część
Suśca.
We wrześniu 1939 roku Susiec stał się terenem walk. Okolice Wapielni były od 17.IX.1939 r. miejscem
koncentracji głównych sił armii Lublin i Kraków. We wsi i okolicy działania armii Lublin i Kraków osłaniała
6 dywizja piechoty gen.Bernarda Monda, działająca w składzie Grupy Operacyjnej "Boruta".
W 1939 r. zawiązała się w Suścu, Skwarkach i okolicznych miejscowościach konspiracyjna organizacja
Konsolidacja Obrońców Niepodległości "KLON" . Jej organizatorem był naczelnik poczty Morawiecki i
nieznany konspirator z Warszawy o pseudonimie Grom. Siatka KLON, która następnie weszła do
Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), została częściowo rozbita przez hitlerowców w 1942 r.
Wieś była miejscem wielokrotnych akcji partyzanckich. Np. w 1943 r. w styczniu - oddział AK Konrada
Bartoszewskiego ps.Wir zniszczył stację kolejową, w lutym - oddz. Batalionów Chłopskich Antoniego
Wróbla ps.Burza stoczył walkę z hitlerowcami, którą rozpoczął swój udział w powstaniu zamojskim, a
oddz. Armi Krajowej Tadeusza Kuncewicza ps.Podkowa spalił na stacji 14 cystern z ropą. W czerwcu i
lipcu partyzanci Grupy Operacyjnej im.Tadeusza Kościuszki pod dowództwem Grzegorza Korczyńskiego
ps.Grzegorz trzykrotnie wykoleili hitlerowskie pociągi, w grudniu - połączone oddziały BCh Burzy i Jana
Kędry ps. Błyskawica tartak chroniony przez hitlerowską załogę. Nasilenie akcji przypada na 1944 r. m.in.
nocą z 14 na 15 lutego część batalionu majora Piotra Kulbaki i I Ukraińskiej Dywizji Partyzanckiej oraz
kompania AK Włodzimierza Hascewicza ps.Wara zniszczyła most na Potoku Łosinieckim, a nocą z 15 na
16 II - stację w Suścu. W tym samym miesiącu kowpakowcy maszerujący przez wieś po pierwszej bitwie
pod Kosobudami zestrzelili tu hitlerowski samolot ME -323 Gigant. W wyniku partyzanckich działań linia
kolejowa biegnąca przez Susiec była nieczynna całymi tygodniami.
Susiec wyzwolony został 22 lipca 1944 r. przez wojska I Frontu Ukraińskiego Iwana Koniewa.
Powiat tomaszowski obszarem swoim obejmuje Roztocze Środkowe i część Roztocza Południowego,
Pobuże i część Wyżyny Lubelskiej (Grzędę Sokalską i Padół Zamojski). Występuje tu duże
zróżnicowanie krajobrazowe - największe na Roztoczu. Płaskie, monotonne wierzchowiny urozmaicone
są wzgórzami ostańcowymi (Roztocze Środkowe - Wapielnia 387 m n.p.m., Roztocze Południowe Krągły Goraj 390 m n.p.m.), suchymi dolinami, wąwozami, wciętymi dolinami rzecznymi, szczególnie w
strefie krawędziowej Roztocza.
Walory środowiska naturalnego (czyste wody rzek, czyste powietrze, specyficzny mikroklimat), stwarzają
bardzo dobre warunki do rozwoju turystyki i wypoczynku. Zawdzięcza to położeniu na skraju rozległych
lasów, Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej - dużą osobliwością tego Parku są progi tektoniczne
widoczne w korytach rzek Tanwi i Sopotu - w miejscach tych zostały utworzone rezerwaty "Nad Tanwią" i
"Czartowe Pole" .
IV
Atrakcją turystyczno-wypoczynkową jest zalew w Majdanie Sopockim o pow.16 ha, doskonałe miejsce do
kąpieli , plażowania i uprawiania sportów wodnych. Znajduje się tam również, pole namiotowe, stanica
harcerska i ośrodki wypoczynkowe Zajmuje obszar 1488 km kw. Należy do najsłabiej zaludnionych
powiatów w Polsce. Zamieszkuje tu około 94 tys. osób. Średnio na 1 km kw. przypadają 63 osoby. Powiat
dzieli się na 13 gmin samorządowych
Gminy podzielone są na 218 sołectw, obejmują 270 miejscowości. Najmniejszą jest gmina Bełżec - 29 km
kw., a największą Lubycza Królewska - 212 km kw. Powiat tomaszowski graniczy z powiatami:
hrubieszowskim, zamojskim, biłgorajskim i pow. Województwa Podkarpackiego - lubaczowskim.
Południowo - wschodnia część granicy powiatu na odcinku 38.7 km jest zarazem granicą Polski z
Ukrainą. Obszar powiatu obejmuje Roztocze Środkowe i część Roztocza Południowego, Pobuże i część
Wyżyny
Lubelskiej
Grzędę
Sokalską
i
Padół
Zamojski.
Występuje tu duże zróżnicowanie krajobrazowe - największe na Roztoczu. Płaskie, monotonne
wierzchowiny urozmaicone są wzgórzami ostańcowymi (Roztocze Środkowe - Wapielnia 387 m n.p.m.).
Roztocze Południowe - Krągły Goraj 390 m n. p. m., suchymi dolinami, wąwozami, wciętymi dolinami
rzecznymi, szczególnie w strefie krawędziowej Roztocza.
Powiat tomaszowski liczy 93 027 mieszkańców , wśród których nieco przeważają kobiety (50,2%).
Mieszkańcy powiatu stanowią 4,15% ludności województwa lubelskiego. Ich średnia wieku wynosi ok. 34
lata. 55% mieszkańców znajduje się w wieku produkcyjnym, a 16,7% to osoby powyżej 65 roku życia.
Współczynnik gęstości zaludnienia wynosi 63 osoby/km 2 . 77% ludności powiatu to ludność wiejska.
Przyrost naturalny na 1000 ludności jest dodatni i stanowi 0,4.
Gmina Susiec skład się z 21 sołectw położonych na Roztoczu Środkowym , na północno-wschodnim
skraju Puszczy Solskiej w zachodniej części powiatu.
Na terenie Suśca odkryto ślady osadnictwa z I tysiąclecia naszej ery. Tereny Suśca przeszły na własność
ordynacji zamojskiej, kanclerza Jana Zamoyskiego, pod koniec XVI w. razem ze starostwem
zamechskim. Były one nie zasiedlone i pokrywał je zwarty bór. Pierwotna nazwa brzmiała
prawdopodobnie "Suszec" i oznaczała miejsce suche, piaszczyste i nieurodzajne.
Pierwsza wzmianka o działalności gospodarczej na tym terenie pochodzi z 1582 r. i mówi o istnieniu
młynów na Potoku Łosinieckim - Sikliwców i Świdów, dziś przysiółki o tych samych nazwach. Należy
sądzić , że były to młyny pilne, czyli tartaki przygotowujące drewno na potrzeby ordynacji.
W 1643 r. ordynat Jan Zamoyski Sobiepan , zezwolił Zielińskiemu na przeniesienie z Szrej Woli
(k/Tomaszowa Lub.) huty produkującej żelazo z rud darniowych. Od tego czasu szybko rozwijało się
osadnictwo. W XVIII w. dzięki pokładom rudy darniowej okolice stały się największym ośrodkiem
przemysłu metalurgicznego ordynacji, następnie dzięki zasobom piasków szklarskich także szklanego
(huty i kuźnice w sąsiedniej Rybnicy - ok.1700 r. i Paarach)
Wchodząc w skład ordynacji, wieś w 1792 r. należała do jej klucza rybnickiego, zaś w następnym stuleciu
sama stała się ośrodkiem dóbr ordynackich. Przed 1800 r. pojawia się po raz pierwszy nazwa Skwarki dzisiejsze Skwarki - od gorąca (skwaru) panującego w hucie. Taka nazywa się obecna centralna część
Suśca.
We wrześniu 1939 roku Susiec stał się terenem walk. Okolice Wapielni były od 17.IX.1939 r. miejscem
koncentracji głównych sił armii Lublin i Kraków. We wsi i okolicy działania armii Lublin i Kraków osłaniała
6 dywizja piechoty gen.Bernarda Monda, działająca w składzie Grupy Operacyjnej "Boruta".
W 1939 r. zawiązała się w Suścu, Skwarkach i okolicznych miejscowościach konspiracyjna organizacja
Konsolidacja Obrońców Niepodległości "KLON" . Jej organizatorem był naczelnik poczty Morawiecki i
nieznany konspirator z Warszawy o pseudonimie Grom. Siatka KLON, która następnie weszła do
Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), została częściowo rozbita przez hitlerowców w 1942 r.
Wieś była miejscem wielokrotnych akcji partyzanckich. Np. w 1943 r. w styczniu - oddział AK Konrada
Bartoszewskiego ps.Wir zniszczył stację kolejową, w lutym - oddz. Batalionów Chłopskich Antoniego
Wróbla ps.Burza stoczył walkę z hitlerowcami, którą rozpoczął swój udział w powstaniu zamojskim, a
oddz. Armi Krajowej Tadeusza Kuncewicza ps.Podkowa spalił na stacji 14 cystern z ropą. W czerwcu i
lipcu partyzanci Grupy Operacyjnej im.Tadeusza Kościuszki pod dowództwem Grzegorza Korczyńskiego
ps.Grzegorz trzykrotnie wykoleili hitlerowskie pociągi, w grudniu - połączone oddziały BCh Burzy i Jana
Kędry ps. Błyskawica tartak chroniony przez hitlerowską załogę. Nasilenie akcji przypada na 1944 r. m.in.
nocą z 14 na 15 lutego część batalionu majora Piotra Kulbaki i I Ukraińskiej Dywizji Partyzanckiej oraz
kompania AK Włodzimierza Hascewicza ps.Wara zniszczyła most na Potoku Łosinieckim, a nocą z 15 na
16 II - stację w Suścu. W tym samym miesiącu kowpakowcy maszerujący przez wieś po pierwszej bitwie
pod Kosobudami zestrzelili tu hitlerowski samolot ME -323 Gigant. W wyniku partyzanckich działań linia
kolejowa biegnąca przez Susiec była nieczynna całymi tygodniami.
Susiec wyzwolony został 22 lipca 1944 r. przez wojska I Frontu Ukraińskiego Iwana Koniewa.
TURYSTYKA
Walory środowiska naturalnego (czyste wody rzek, czyste powietrze, specyficzny mikroklimat), stwarzają
bardzo dobre warunki do rozwoju turystyki i wypoczynku. Zawdzięcza to położeniu na skraju rozległych
lasów, Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej - dużą osobliwością tego Parku są progi tektoniczne
V
widoczne w korytach rzek Tanwi i Sopotu - w miejscach tych zostały utworzone rezerwaty "Nad
Tanwią" i "Czartowe Pole" .
Atrakcją turystyczno-wypoczynkową jest zalew w Majdanie Sopockim o pow.16 ha, doskonałe miejsce do
kąpieli , plażowania i uprawiania sportów wodnych. Znajduje się tam również, pole namiotowe, stanica
harcerska i ośrodki wypoczynkowe
Obiekty historyczne i kulturowe na terenie gminy to in. :
kościół murowany z 1850 r. w Suścu
kościół w Majdanie Sop. z 1774 r.
Zamczysko "Kościółek" ze śladami grodziska z XII -XIII wieku, położone w widłach Tanwi i dawnej doliny
Jelenia
miejsce pamięci narodowej w Błudku
Obok stacji kolejowej w Suścu rozpoczynają się lub przebiegają następujące szlaki turystyczne:
zielony (im.Władysławy Podobińskiej) do Zamościa (55,7 km) przez wzniesienie Wapielnia (wys.386m,
npm, 9,8 km) i Krasnobród (21,6 km)
czarny (Walk partyzanckich) z Tomaszowa Lub. (20 km) do Górecka Kościelnego
czerwony (krawędziowy) do Zwierzyńcca (52,5 km)
żółty (Południowy) do Narola (17 km; dawniej aż do Horyńca)
niebieski (szumów) okrężny (17 km)
INFRASTRUKTURA
Procentowe pokrycie gminy w :
sieć wodociągową wynosi 79%
sieć gazową wynosi 48%
sieć kanalizacyjną wynosi 3%
sieć telefoniczną wynosi 19%
Susiec posiada połączenia kolejowe w kierunkach: Bełżec, Lublin, Przeworsk, Rawa Ruska, Lwów,
Wrocław, Zamość, Kraków i połączenia autobusowe w kierunkach: Biłgoraj, Józefów, Tomaszów Lub.,
Zamość i Krasnobród.
GOSPODARKA
Większość mieszkańców gminy utrzymuje się z rolnictwa. Uprawiane są tu głównie zboża, ziemniaki i
tytoń. Średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 5 ha.
Na terenie gminy działa 340 podmiotów gospodarczych. Największe zakłady to: "Drewmet", "rolmos",
Piekarnia Susiec, Masarnia Kunki.
OŚWIATA i KULTURA
Wielu ciekawych informacji o Suścu i okolicach turyści mogą dowiedzieć się w Gminnym Ośrodku
Kultury. W budynku GOK mieści się Biblioteka Publiczna z bogatym księgozbiorem, działalność prowadzi
klub "Prima", Zespół Śpiewaków Ludowych "Szumy", uświetniający wiele imprez regionalnych,
występujący na festiwalach i przeglądach wojewódzkich. Poza tym w budynku GOK mieści się Szkoła
Muzyczna, izba sprzętu rolniczego, siłownia.
Na terenie gminy funkcjonują dwa gimnazja, dziewięć szkół podstawowych.
Bełżec od 1 stycznia 1992 r. jest siedzibą urzędu gminy. Gmina położona jest na skrzyżowaniu dróg
krajowych nr 17 relacji Warszawa-granica państwa i nr 863 relacji Bełżec Jarosław w odległości 16 km od
przejścia granicznego w Hrebennem i 8 km od Tomaszowa Lub. Przez Bełżec przebiega linia kolejowa
relacji Rejowiec-Jarosław.
HISTORIA
Nazwa "Bełżec" pochodzi od słowa "bełz", które w języku ukraińskim oznacza głęboką zarośniętą dolinę
potoku, głęboką przepaść.
W 1607 r. Król Zygmunt III zezwolił wojskiemu bełskiemu Samuelowi Lipskiemu herbu Grabie założyć na
gruntach wsi Przeorsko (dziś Przeorsk) miasto Bełżec. W wyniku konkurencji sąsiedniego Narola
i Tomaszowa Lub miasto nie rozwijało się i wkrótce upadło, nie wykształcając układu miejskiego. Bełżec,
położony przy ważnym szlaku komunikacyjnym ze Lwowa do Lublina, był zawsze dużą wsią.
Do tragicznej historii wszedł Bełżec w czasie okupacji, gdy hitlerowcy założyli tu wiosną 1940 r. w parku
dworskim zwanym Lipkami obóz pracy dla Cyganów i Żydów, którzy budowali umocnienia na pobliskiej
granicy z ZSRR. Po wymordowaniu więźniów z obozu pracy, w 1942 r. na ugorach zwanych Kozielsko
zorganizowano duży obóz zagłady Żydów - SS Sonderkommando Bełżec. Miał on wymiary 275x260 m.
Wybudowanych tam było 10 drewnianych baraków i jeden murowany oraz trzy wieże strażnicze. Załoga
obozu składała się z ok. 30 Niemców SS-manów i ok. 200 Ukraińców. Komór gazowych było 6.
Początkowo zwłoki zakopywano. Od 1943 r. palono na specjalnie przygotowanych paleniskach. Prochy
rozsypywano po terenie obozu. Więźniów uśmiercano spalinami z silnika zdemontowanego czołgu
radzieckiego. W połowie 42 roku wybudowano nowy, większy obóz, aby mógł sprostać nowym zadaniom
podczas jesiennej akcji likwidacji Żydów. W 1943 r. obóz zlikwidowano, budynki zniszczono, a jego teren
obsadzono sosnami. Obecnie jest to największy cmentarz Roztocza. W Bełżcu zamordowano ok. 500-
VI
600 tys. Żydów polskich, z Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Danii, Holandii, Niemiec, Norwegii, Rumunii,
Węgier, ZSRR. Zginęło tu również 1500 Polaków.
HISTORIA
Na terenie Suśca odkryto ślady osadnictwa z I tysiąclecia naszej ery. Tereny Suśca przeszły na własność
ordynacji zamojskiej, kanclerza Jana Zamoyskiego, pod koniec XVI w. razem ze starostwem
zamechskim. Były one nie zasiedlone i pokrywał je zwarty bór. Pierwotna nazwa brzmiała
prawdopodobnie "Suszec" i oznaczała miejsce suche, piaszczyste i nieurodzajne.
Pierwsza wzmianka o działalności gospodarczej na tym terenie pochodzi z 1582 r. i mówi o istnieniu
młynów na Potoku Łosinieckim - Sikliwców i Świdów, dziś przysiółki o tych samych nazwach. Należy
sądzić , że były to młyny pilne, czyli tartaki przygotowujące drewno na potrzeby ordynacji.
W 1643 r. ordynat Jan Zamoyski Sobiepan , zezwolił Zielińskiemu na przeniesienie z Szrej Woli
(k/Tomaszowa Lub.) huty produkującej żelazo z rud darniowych. Od tego czasu szybko rozwijało się
osadnictwo. W XVIII w. dzięki pokładom rudy darniowej okolice stały się największym ośrodkiem
przemysłu metalurgicznego ordynacji, następnie dzięki zasobom piasków szklarskich także szklanego
(huty i kuźnice w sąsiedniej Rybnicy - ok.1700 r. i Paarach)
Wchodząc w skład ordynacji, wieś w 1792 r. należała do jej klucza rybnickiego, zaś w następnym stuleciu
sama stała się ośrodkiem dóbr ordynackich. Przed 1800 r. pojawia się po raz pierwszy nazwa Skwarki dzisiejsze Skwarki - od gorąca (skwaru) panującego w hucie. Taka nazywa się obecna centralna część
Suśca.
We wrześniu 1939 roku Susiec stał się terenem walk. Okolice Wapielni były od 17.IX.1939 r. miejscem
koncentracji głównych sił armii Lublin i Kraków. We wsi i okolicy działania armii Lublin i Kraków osłaniała
6 dywizja piechoty gen.Bernarda Monda, działająca w składzie Grupy Operacyjnej "Boruta".
W 1939 r. zawiązała się w Suścu, Skwarkach i okolicznych miejscowościach konspiracyjna organizacja
Konsolidacja Obrońców Niepodległości "KLON" . Jej organizatorem był naczelnik poczty Morawiecki i
nieznany konspirator z Warszawy o pseudonimie Grom. Siatka KLON, która następnie weszła do
Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), została częściowo rozbita przez hitlerowców w 1942 r.
Wieś była miejscem wielokrotnych akcji partyzanckich. Np. w 1943 r. w styczniu - oddział AK Konrada
Bartoszewskiego ps.Wir zniszczył stację kolejową, w lutym - oddz. Batalionów Chłopskich Antoniego
Wróbla ps.Burza stoczył walkę z hitlerowcami, którą rozpoczął swój udział w powstaniu zamojskim, a
oddz. Armi Krajowej Tadeusza Kuncewicza ps.Podkowa spalił na stacji 14 cystern z ropą. W czerwcu i
lipcu partyzanci Grupy Operacyjnej im.Tadeusza Kościuszki pod dowództwem Grzegorza Korczyńskiego
ps.Grzegorz trzykrotnie wykoleili hitlerowskie pociągi, w grudniu - połączone oddziały BCh Burzy i Jana
Kędry ps. Błyskawica tartak chroniony przez hitlerowską załogę. Nasilenie akcji przypada na 1944 r. m.in.
nocą z 14 na 15 lutego część batalionu majora Piotra Kulbaki i I Ukraińskiej Dywizji Partyzanckiej oraz
kompania AK Włodzimierza Hascewicza ps.Wara zniszczyła most na Potoku Łosinieckim, a nocą z 15 na
16 II - stację w Suścu. W tym samym miesiącu kowpakowcy maszerujący przez wieś po pierwszej bitwie
pod Kosobudami zestrzelili tu hitlerowski samolot ME -323 Gigant. W wyniku partyzanckich działań linia
kolejowa biegnąca przez Susiec była nieczynna całymi tygodniami.
Susiec wyzwolony został 22 lipca 1944 r. przez wojska I Frontu Ukraińskiego Iwana Koniewa.