Streszczenie oceny skutków Ocena skutków towarzysząca

KOMISJA
EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 30.6.2016 r.
SWD(2016) 208 final
DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI
STRESZCZENIE OCENY SKUTKÓW
Towarzyszący dokumentowi:
Wniosek dotyczący rozporządzenia Rady
w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i w
sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej oraz w sprawie uprowadzenia
dziecka za granicę (wersja przekształcona)
{COM(2016) 411 final}
{SWD(2016) 207 final}
PL
PL
Streszczenie oceny skutków
Ocena skutków towarzysząca wnioskowi dotyczącemu przekształcenia rozporządzenia Bruksela II bis
(nr 2201/2003)
A. Zasadność działań
Dlaczego należy podjąć działania? Na czym polega problem?
Ocena wykazała szereg problemów, którym należy zaradzić, aby sprawić, by rozporządzenie
przynosiło oczekiwane rezultaty. Problemy te związane są z przewidywalnością i skutecznością
procedur transgranicznych ustanowionych w rozporządzeniu w interesie rodziców i dzieci. Również to,
że obecny tekst prawny jest niewystarczająco jasny lub są w nim luki, powoduje problemy.
Jeżeli chodzi o sprawy dotyczące odpowiedzialności rodzicielskiej, obejmujące przypadki
uprowadzenia dziecka przez jedno z rodziców, umieszczanie dzieci poza rodziną za granicą, uznawanie
i wykonywanie orzeczeń oraz współpracę między organami krajowymi (centralnymi i innymi),
występują nadmierne i nieuzasadnione opóźnienia wynikające ze sposobu, w jaki są sformułowane lub
stosowane obowiązujące procedury. Orzeczenia są często niewykonywane lub wykonywane ze
znaczną zwłoką. Ponadto nieprecyzyjny opis współpracy między organami centralnymi prowadzi do
opóźnień lub nierealizowania wniosków, co wpływa niekorzystnie na dobro dziecka.
Te opóźnienia i mankamenty mają niekorzystny wpływ na prawa podstawowe dziecka i wpływają
destrukcyjnie na wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi, od którego zależy sprawne
funkcjonowanie rozporządzenia.
Jeżeli chodzi o sprawy małżeńskie, małżonkowie w małżeństwie międzynarodowym nie mają
możliwości porozumienia się co do sądu, który ma orzekać w sprawie ich rozwodu. W przypadkach
małżonków nieposiadających obywatelstwa tego samego państwa UE, którzy żyją w państwie
nienależącym do UE, dostęp do sądu unijnego może być ograniczony. Problemy te były przedmiotem
rozważań, jednak na obecnym etapie nie proponuje się żadnych działań.
Co należy osiągnąć?
Należy uprościć postępowanie dzięki ograniczeniu opóźnień i kosztów. Postępowanie w sprawie
powrotu dziecka zostałoby usprawnione dzięki doprecyzowaniu obecnego mechanizmu powrotu i
wprowadzeniu nowych środków, takich jak skoncentrowanie jurysdykcji i ograniczenie liczby
odwołań, w celu skrócenia opóźnień. Jeżeli chodzi o orzeczenia w sprawie umieszczenia dziecka poza
rodziną, ustanowiona zostałaby niezależna procedura zgody mająca zastosowanie we wszystkich
przypadkach umieszczenia dziecka poza rodziną za granicą, uzupełniona terminem wyznaczonym na
udzielenie odpowiedzi na wniosek przez wezwane państwo członkowskie. Zostałaby poza tym
zniesiona procedura exequatur, przy zachowaniu odpowiednich zabezpieczeń (podstaw nieuznania oraz
zaskarżenia wykonania jako takiego lub zaskarżenia określonych środków wykonawczych)
powoływanych przez pozwanego na etapie wykonania, co skracałoby ogólny czas trwania
postępowania, łącznie z etapem wykonania. Ponadto, jeżeli chodzi o współpracę, w ramach
doprecyzowania należy określić, 1) kto może się zwracać 2) o jaką pomoc lub informacje 3) do kogo i
4) na jakich warunkach. Należy jasno wskazać, że w razie potrzeby również sądy i organy działające na
rzecz dzieci mogłyby zwracać się o pomoc do organów centralnych.
Na czym polega wartość dodana podjęcia działań na poziomie UE?
Z uwagi na transgraniczny charakter problemu dotyka on jedynie par i rodziców „międzynarodowych”.
Państwa członkowskie, działając indywidualnie, nie są w stanie zaradzić stwierdzonym brakom w
obowiązującym prawie Unii, a wytyczonych celów nie da się w zadowalający sposób osiągnąć na
poziomie krajowym; potrzebna jest zatem interwencja Unii. Proponowane działania nie mają wpływu
na krajowe materialne przepisy prawa rodzinnego.
B. Rozwiązania
Jakie warianty legislacyjne i nielegislacyjne rozważono? Czy wskazano preferowany wariant? Jak
uzasadniono ten wybór lub jego brak?
Warianty strategiczne i ocena ich skutków rozpatrywane są odrębnie w odniesieniu do każdej z kwestii
zidentyfikowanych w ramach oceny rozporządzenia jako problematyczne. Dla wszystkich kwestii
opracowano scenariusz odniesienia i warianty alternatywne. W sprawach małżeńskich i dotyczących
2
odpowiedzialności rodzicielskiej rozpatrywano warianty strategiczne uwzględniające różny stopień
interwencji. Jeżeli chodzi o procedurę w przypadku uprowadzenia dziecka, brane jest pod uwagę
jedynie doprecyzowanie obecnego mechanizmu wraz z wariantem przewidującym wykaz środków
wspomagających. Opracowano ponadto dwa warianty w celu oceny ewentualnych radykalnych zmian
w mechanizmie powrotu (przywrócenie systemu „haskiego” i wyznaczenie jednego sądu w państwie
członkowskim pochodzenia). Jeżeli chodzi o mechanizm umieszczania dziecka poza rodziną,
proponowane są dwa warianty, aby umożliwić wybór pomiędzy systemami przewidującymi
domniemaną albo wyraźną zgodę.
W odniesieniu do uznawania i wykonywania orzeczeń w obu głównych wariantach strategicznych
przewiduje się likwidację wymogu exequatur lub proponuje nową procedurę, aby jak najlepiej zaradzić
problemowi nieskuteczności. Nowy system jest uzupełniony trzema podwariantami alternatywnymi
dotyczącymi kwestii wysłuchania dziecka. Proponuje się również dwa warianty uzupełniające mające
na celu usprawnienie wykonywania – poprzez ustanowienie orientacyjnego terminu albo poprzez pełną
harmonizację prawa w zakresie wykonywania orzeczeń dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej.
Ocenę kończą kompleksowe warianty preferowane dotyczące wszystkich kwestii przedstawionych w
sprawozdaniu.
Jakie są opinie poszczególnych zainteresowanych stron? Jak kształtuje się poparcie dla
poszczególnych wariantów?
Nie ulega wątpliwości, że zainteresowane strony, w tym państwa członkowskie, popierają potrzebę
starannie ukierunkowanej reformy obowiązującego rozporządzenia. W odniesieniu do przypadków
uprowadzenia dziecka przez jedno z rodziców większość (ponad 70 %) respondentów, w tym rodzice,
uważa, że rozporządzenie nie zapewnia natychmiastowego powrotu dziecka w obrębie UE. Główne
sugestie usprawnień dotyczą obszaru wykonywania i odnoszą się do terminu na wydanie zarządzenia
powrotu i terminu jego wykonania.
Rodzice, a następnie sędziowie i prawnicy, stanowią najbardziej widoczną grupę domagającą się
zniesienia w większym zakresie procedury exequatur, natomiast niektóre państwa członkowskie
sygnalizowały, że procedury exequatur nie należy całkowicie znosić. Znaczna liczba respondentów
(86 %) uznała wykonywanie orzeczeń w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej za
ważny obszar, w którym można wprowadzić usprawnienia. Ponadto rodzice wyrażali szczególne
zastrzeżenia do współpracy między organami centralnymi.
C. Skutki wdrożenia preferowanego wariantu
Jakie korzyści przyniesie wdrożenie preferowanego wariantu lub – jeśli go nie wskazano –
głównych wariantów?
Preferowane warianty pozwolą na lepsze rozwiązanie stwierdzonych problemów niż którekolwiek z
pozostałych wariantów. Postrzegane jako całość, zwiększają przewidywalność w sporach
transgranicznych dzięki zapewnieniu rzeczywiście swobodnego obiegu orzeczeń w oparciu o zasadę
wzajemnego uznawania i przyczyniają się do poprawy przestrzegania praw podstawowych, a
zwłaszcza praw dziecka, poprzez zapewnienie niezbędnych zabezpieczeń. Ogólnie rzecz biorąc,
umożliwiają ustanowienie szybszych procedur i tym samym zminimalizowanie niekorzystnych
skutków dla rodziców, a przede wszystkim dla dzieci.
Jakie są koszty wdrożenia preferowanego wariantu lub – jeśli go nie wskazano – głównych
wariantów?
Dzięki wdrożeniu preferowanych wariantów strategicznych obywatele europejscy zaangażowani w
spory transgraniczne mogliby uzyskać oszczędności. Zniesienie wymogu exequatur pozwoliłoby im
zaoszczędzić znaczną część obecnych kosztów procedury exequatur (średnio 2 200 euro do zapłacenia
za rozpatrzenie wniosku). Ponadto preferowany wariant strategiczny dotyczący wykonywania orzeczeń
przyczyniłby się do zmniejszenia kosztów ponoszonych przez rodziców dochodzących wykonania,
ponieważ nie musieliby oni siłą rzeczy zwracać się do wyspecjalizowanych prawników dysponujących
znajomością zagranicznych systemów wykonawczych. Mogłoby nastąpić niewielkie zmniejszenie
kosztów ponoszonych przez organy centralne związane z ujednoliceniem zasad w ramach procedur lub
skróconym przebiegiem procedur na etapie wykonywania. W podobny sposób doprecyzowanie zadań
organów centralnych i procedury dotyczącej umieszczenia dziecka poza rodziną spowoduje obniżenie
3
kosztów, ponieważ procedury współpracy zostaną usprawnione.
Jakie będą skutki dla przedsiębiorstw, MŚP i mikroprzedsiębiorstw?
Nie dotyczy.
Czy przewiduje się znaczące skutki dla budżetów i administracji krajowych?
Preferowane warianty strategiczne pociągałyby za sobą względnie niewielkie koszty finansowe.
Zniesienie procedury exequatur spowoduje, że państwa członkowskie musiałyby ponieść koszty
szkoleń mających na celu zaznajomienie prawników z przewidzianymi nowymi procedurami, jednakże
już teraz konieczne jest zapewnienie szkoleń, i to skierowanych do znacznie większej liczby sędziów.
W przypadku niektórych państw członkowskich obowiązek zapewnienia ich organom centralnym
odpowiednich zasobów może spowodować dodatkowe koszty (zwłaszcza w zakresie zasobów
ludzkich), jeżeli ich organy centralne nie są obecnie należycie wyposażone.
D. Działania następcze
Kiedy nastąpi przegląd przyjętej polityki?
Po 5 latach od przyjęcia rozporządzenia.
4