konspekt pracy doktorskiej

SYLWIA ŚWIDERSKA-KIEŁBIK
ALERGIA IGE-ZALEŻNA
UKŁADU ODDECHOWGO
UWARUNKOWANA KONTAKTEM
Z PTAKAMI OZDOBNYMI
W ŚRODOWISKU PRACY
Streszczenie rozprawy na stopień naukowy
doktora nauk medycznych
Promotor: dr hab. med. Anna Krakowiak
Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi
1
STRESZCZENIE
Ekspozycja zawodowa osób pracujących w kontakcie z ptakami jest bardzo
złożona i obejmuje alergeny, czynniki zakaźne oraz czynniki chemiczne. Do
ważniejszych grup zawodowych mających kontakt z ww. czynnikami należą
pracownicy sklepów i ogrodów zoologicznych, pracownicy ferm ptasich,
indywidualni hodowcy ptaków, pracownicy przemysłu spożywczego. W chwili
obecnej brak jest danych epidemiologicznych dotyczących występowania alergii
IgE-zależnej dróg oddechowych u pracowników mających zawodowy kontakt
z ptakami ozdobnymi (papugi, kanarki, gołębie) w Polsce. Nie wiadomo, które
alergeny są szczególnie odpowiedzialne za występowanie tej choroby, nieznane są
także czynniki ryzyka alergii IgE-zależnej dróg oddechowych w tej grupie
zawodowej.
Głównym celem pracy była ocena rozpowszechnienia i identyfikacji
czynników ryzyka alergii IgE-zależnej układu oddechowego wywołanej zawodową
ekspozycją na ptaki ozdobne.
Cele szczegółowe obejmowały:
- ocenę skutków zdrowotnych wywołanych zawodową ekspozycją na ptaki
wśród opiekunów ptaków ozdobnych,
- ocenę częstości występowania uczulenia na pospolite aeroalergeny
i potencjalne alergeny zawodowe wśród opiekunów ptaków ozdobnych,
- ocenę cytogramu wymazów błony śluzowej nosa u osób narażonych
zawodowo na alergeny ptaków ozdobnych w pracy,
- ocenę czynników ryzyka występowania uczuleń zawodowych i chorób
alergicznych IgE-zależnych układu oddechowego wśród opiekunów ptaków
ozdobnych.
Materiał i metody:
Grupy badane:
Grupa pracowników ogrodów zoologicznych w Polsce
Badanie zostało przeprowadzone w grupie 200 osób pracujących w kontakcie
z ptakami ozdobnymi (papugi, kanarki, gołębie) w ogrodach zoologicznych
w następujących miastach w Polsce: Łódź, Warszawa, Gdańsk, Chorzów, Płock.
Grupa 100 osób nie narażonych na alergeny ptaków ozdobnych
Osoby zakwalifikowane do badania nie posiadały ptaków w gospodarstwie
domowym w trakcie przeprowadzania badania i nie były narażone na alergeny
ptaków w pracy. W badaniu uczestniczyły osoby zdrowe.
2
Zakres wykonanych badań
W każdej z grup
przeprowadzono badanie kwestionariuszowe
wykonano skórne testy punktowe z zestawem powszechnie występujących
alergenów środowiska, z alergenami zbóż i z alergenami ptaków,
oznaczono całkowity poziom immunoglobuliny E,
oznaczono swoiste przeciwciała dla różnych alergenów ptaków.
W grupie osób narażonych zawodowo na alergeny ptaków w pracy wykonano
również:
badanie spirometryczne spoczynkowe
badanie cytologiczne wymazu z błony śluzowej nosa.
Wyniki:
Średni wiek badanych pracowników wynosił 43,27+13,59 lat, staż pracy
16,23+12,08 lat. Wśród osób mających zawodowy kontakt z ptakami ozdobnymi,
najliczniejszą grupę stanowili pracownicy o stażu pracy ≥11 lat – 121 (60,5%)
osób. W grupie badanych osób nałóg palenia tytoniu zgłaszały 122 (61%) osoby.
Aktualny kontakt ze zwierzętami domowymi podawało 137 (68,5%) osób, w tym
z kotem 45 (22,5%) osób, z psem 102 (51%) osoby, z papugą 23 (11,5%) osoby,
kanarkiem 16 (8%) osób, z innymi ptakami 16 (8%) badanych. Kontakt
z rękawiczkami lateksowymi podawało 148 (74%) osób, zaś z środkami
odkażającymi 139 (69,5%) badanych. W grupie badanej, 58 (29%) osób zgłaszało
dodatni rodzinny wywiad atopowy. Najczęściej zgłaszanymi objawami przez
ankietowanych były dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych – 84
(42%) osoby, 57 (28,5%) osób zgłaszało obecność objawów ze strony narządu
wzroku, dolegliwości tylko ze strony dolnych dróg oddechowych podawało 51
(25,5%) pracowników, z kolei 32 (16%) osoby zgłaszały obecność zmian
skórnych. W grupie pracowników 58 (29%) osób zgłaszało obecność objawów
alergicznych w miejscu pracy, w tym ze strony dróg oddechowych 40 (20%) osób.
W analizowanej grupie 200 pracowników, żadna z badanych osób nie
wiązała obecności objawów chorobowych w miejscu pracy z narażeniem na
alergeny pochodzenia roślinnego, alergeny lateksu, czy środki odkażające.
Dodatni wynik PTS z pospolitymi alergenami środowiska stwierdzono u 65
(32,5%) osób, z alergenami ptaków u 16 (8%) osób, w tym u 7 (3,5%)
z alergenami piór papugi, u 9 (4,5%) z alergenami piór kanarka i 7 (3,5%) osób
z alergenami piór (kaczka, gęś, kura). Uczulenie na alergeny ptaków pod postacią
3
asIgE w surowicy ujawniono ogółem u 144 (72%) osób, w tym u 58 (29%) osób
dla alergenów piór kanarka, u 50 (25%) badanych dla alergenów piór papugi,
u 41 (20,5%) osób dla alergenów piór gołębia, u 60 (30%) osób dla alergenów
surowicy gołębia, u 49 (24,5%) osób dla alergenów surowicy kanarka oraz u 49
(24,5%) badanych dla alergenów surowicy papugi. Alergię pochodzenia
zawodowego na ptaki ozdobne rozpoznano u 15% badanych pod postacią
alergicznego nieżytu nosa, u 13,6 % osób pod postacią astmy oskrzelowej,
u 12,2% pod postacią alergicznego nieżytu spojówek oraz u 7,5% pod postacią
zmian skórnych.
Analiza cytogramu wymazów błony śluzowej nosa wykazała zwiększony
odsetek eozynofilów w materiale uzyskanym od 29 pracowników, u których
występowały objawy alergii zawodowej ze strony układu oddechowego.
Analiza wieloczynnikowa z zastosowaniem regresji logistycznej
potwierdziła, że istotnym czynnikami ryzyka występowania dolegliwości
chorobowych w miejscu pracy o prawdopodobnej etiologii alergicznej był
zawodowy kontakt z papugami (badanie kwestionariuszowe). Wykazano również,
że istotnym czynnikiem ryzyka występowania dolegliwości ze strony dróg
oddechowych o prawdopodobnej etiologii alergicznej w związku z narażeniem
zawodowym na alergeny ptaków był dodatni rodzinny wywiad atopowy (badanie
kwestionariuszowe).
W grupie 100 osób nie narażonych zawodowo na alergeny ptaków,
dodatni wynik PTS z alergenami ptaków uzyskano u 5 (5%) osób, w tym u 3 (3%)
z alergenami piór papugi, u 2 (2%) z alergenami piór kanarka oraz 1 osoby (1%)
z mieszaniną alergenów piór. Obecność asIgE ujawniono u 59 (59%) badanych, w
tym z alergenami piór kanarka u 11 (11%) osób, piór papugi u 16 (16%) osób,
piór gołębia u 15 (15%) osób, z alergenami surowicy gołębia u 19 (19%) osób,
surowicy kanarka u 19 (19%) osób oraz surowicy papugi u 15 (15%) badanych.
W grupie pracowników ogrodów zoologicznych, narażonych na alergeny
ptaków ozdobnych, częstości wstępowania dodatnich reakcji skórnych były
istotnie wyższe dla następujących alergenów: Lepidoglyphus destructor, pióra
kanarka i pierza niż w grupie kontrolnej (p<0,05).
Istotne różnice występowały także w częstości występowania uczulenia na
alergeny ptaków pomiędzy analizowanymi grupami w badaniach stężeń asIgE
w surowicy krwi. Więcej osób narażonych zawodowo na alergeny ptaków
posiadało asIgE dla alergenów piór kanarka i surowicy gołębia aniżeli osób z
grupy kontrolnej (p<0,05).
4
Wnioski
1. Alergiczny nieżyt nosa jest najczęstszą postacią alergii zależnej od IgE
pochodzenia zawodowego u osób pracujących w narażeniu na alergeny
ptaków ozdobnych (papugi, kanarki, gołębie).
2. U pracowników mających zawodowy kontakt z ptakami ozdobnymi
nadwrażliwość immunologiczna zależna od IgE na antygeny piór kanarka
wstępuje najczęściej.
3. Analiza cytogramu wymazu błony śluzowej nosa pobranego na stanowisku
pracy może być badaniem przydatnym w diagnostyce zapalenia na tle
alergicznym u pracowników mających zawodowy kontakt z ptakami
ozdobnymi.
4. Kontakt zawodowy z papugami jest istotnym czynnikiem ryzyka występowania
objawów chorobowych o etiologii alergicznej (badanie kwestionariuszowe).
5. Rodzinny wywiad atopowy jest istotnym czynnikiem ryzyka występowania
objawów chorobowych o etiologii alergicznej (badanie kwestionariuszowe).
6. W strukturze uczuleń na alergeny ptaków, jedynie nadwrażliwość
immunologiczna zależna od IgE na antygeny piór kanarka mierzona
obecnością antygenowo swoistych przeciwciał w skórze i surowicy występuje
z wyższą częstością w grupie osób mających kontakt zawodowy z ptakami
ozdobnymi w porównaniu do osób nie narażonych zawodowo.
5