6W starożytnym Rzymie

6
W starożytnym Rzymie
I. PROPOZYCJA UKŁADU LEKCJI
1. CELE LEKCJI
Wskazanie na główne cechy jednego ze źródeł cywilizacji europejskiej, z zaakcentowaniem kontaktów starożytnego Rzymu z ziemiami dzisiejszej Polski. Terminy: akwedukt, termy.
2. UWAGI DOTYCZĄCE REALIZACJI LEKCJI
Praca w parach, analiza ilustracji.
3. PRZEBIEG LEKCJI
Wprowadzenie
Uczniowie przypominają, w jaki sposób powstawały miasta w starożytności i jakie pełniły funkcje. Nauczyciel wyjaśnia, że celem lekcji jest
poznanie jednego z miast, które stało się centrum wielkiej cywilizacji.
Na osi czasu wskazuje właściwe ramy chronologiczne.
Rozwinięcie
Nauczyciel czyta legendę o założeniu miasta (materiał nr 1) i pyta:
Skąd pochodzi nazwa Roma, czyli Rzym?
W materiale nr 2 można znaleźć garść podstawowych informacji na
temat stolicy rzymskiego imperium. Wskazując na mapie położenie geograficzne miasta, nauczyciel przedstawia przyczyny jego rozwoju terytorialnego. Aby ugruntować tę wiedzę, uczniowie wykonają ćwiczenie 5.
Ciekawym zadaniem dla uczniów będzie opisanie domu Rzymianina
(ilustracja w podręczniku na s. 21). Należy zwrócić uwagę na funkcje
użytkowe każdej z części domu oraz na kolorystykę. W tym miejscu można też wzbogacić lekcję, podając przepisy kulinarne z czasów imperium
rzymskiego (materiał nr 3).
Przy omawianiu innej charakterystycznej dla Rzymu budowli, jaką były termy (materiał nr 4), nauczyciel podkreśla ich rolę w życiu mieszkańców. Można zaproponować uczniom, aby pracując parami, zaplanowali
swój dzień w termach. Opowieść o Rzymie uzupełnią informacje nauczyciela o innych formach rozrywki: igrzyskach, walkach gladiatorów.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
27
Trzeba podkreślić, że w imperium, które obejmowało ogromny obszar,
bardzo ważne znaczenie miały drogi (materiał nr 5). Informacja o jednej
z nich — północnej, przechodzącej w bursztynowy szlak — unaoczni
uczniom związek starożytnego Rzymu z terenami dzisiejszej Polski (ćwiczenie 4).
Podsumowanie
Lekcję podsumuje pytanie:
Jakie były osiągnięcia i ulubione rozrywki mieszkańców starożytnego Rzymu?
Sprawdzianem, czy temat został właściwie zrozumiany, będą ćwiczenia
1 i 2*. Notatka może przybrać formę kartki z podróży w czasie, informującej przyjaciół o niezwykłości Rzymu.
* Ćwiczenie 2 to rozsypanka literowa, w której ukryto następujące hasła: Rzym, gladiator, Kalisia, akwedukt, termy, Romulus, bursztyn.
II. MATERIAŁY POMOCNICZE
Materiał nr 1
Legenda o powstaniu Rzymu
„Państwo rzymskie wywodzi początki swoje od Romulusa, który
wraz z bliźnim bratem swoim Remusem urodził się z westalki [kapłanki] Rei Sylwii i rzekomo boga Marsa. Chował się między pastuchami i trudnił się rozbojem, a mając lat 18, założył maleńkie miasto
na wzgórzu Palatyńskim [w 754 roku p.n.e.]. Po założeniu miasta,
które od swego istnienia nazwał «Roma», (…) wielką liczbę sąsiadów przyjął do miasta, a spośród starszych wybrał stu mężów nazwanych senatorami”.
Eutropiusz, Zarys dziejów od założenia miasta, w: T. Maresz, K. Juszczyk,
Historia w tekstach źródłowych, t. 1, Toruń 1994, s. 27.
Materiał nr 2
Miasto Rzym
Ośrodkiem starożytnego imperium rzymskiego był Rzym, w którym
mieszkało około 1,2 mln ludzi. Świetność miasta podkreślało 10 tysięcy
posągów, 700 placów, 500 fontann, 37 wielkich bram triumfalnych. Lepiej sytuowani Rzymianie mieszkali w okazałych domach, których charakterystyczną cechą było umieszczanie okien od strony wewnętrznego
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
28
dziedzińca. Tylko najbogatszych stać było na wspaniałe domy, zwane villae (ilustracja, s. 21). Natomiast biedota mieszkała w wynajmowanych
mieszkaniach w domach czynszowych (często wielopiętrowych, przekraczających nawet 20 m wysokości). Domy takie niejednokrotnie rozpadały
się bądź płonęły w pożarach.
Odszukaj na ilustracji wewnętrzny dziedziniec. Jaką funkcję mógł on pełnić?
Materiał nr 3
Kulinaria
Rzymianie lubili dobrą kuchnię. Do dziś zachowały się ich przepisy
kulinarne. Podajemy, jak przygotować omlet i deser.
Omlet:
Cztery jajka, ćwierć kwarty mleka, jedną uncję oliwy zmieszaj dobrze; na cienką patelnię dasz nieco oliwy; kiedy się zacznie tłuszcz
gotować, wyłożysz przygotowaną masę; kiedy się z jednej strony
przysmaży, wyrzucisz na talerz, polejesz miodem, posypiesz pieprzem
i podasz.
Deser:
Daktyle po usunięciu z nich pestek nadziejesz orzechami albo utartym pieprzem; posolisz po wierzchu, ugotujesz w rozpuszczonym
miodzie i podasz.
L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej
Grecji i Rzymu, cz. II, Warszawa 1983, s. 405–406.
Uncja ~ 30 gram; kwarta ~ 1 litr
Materiał nr 4
Termy
Życie mieszkańców wypełniały nie tylko handel, rzemiosło i wojowanie, ale także rozrywki. Temu służyły termy, potocznie nazywane łaźniami,
choć dla Rzymian były czymś więcej. W termach znajdowały się oczywiście suche łaźnie, miejsca do kąpieli zimnej i gorącej oraz pływalnie. Ale
— chcąc zapewnić bywalcom jak najmilszy i najciekawszy pobyt — zakładano tam także sklepiki, tworzono ogrody, budowano stadiony, sale gimnastyczne i wypoczynkowe, a nawet urządzano biblioteki i muzea.
Termy otwierano rano i zamykano wieczorem. Słynny pisarz rzymski
z I wieku n.e. Pliniusz Starszy zalecał określoną kolejność postępowania
w łaźni. Pobyt należało rozpocząć od kąpieli w gorącej wodzie, potem
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
29
skorzystać z suchej łaźni. Następny etap to masaż lub ćwiczenia gimnastyczne, po których wypadało wziąć zimną kąpiel.
„Termy stawały się miejscem spotkań całego eleganckiego świata Rzymu (…). Poza tym, że należało do dobrego tonu uczęszczać
regularnie do term, miejsce to przyciągało wszystkich, gdyż każdy
mógł tam spędzić czas w sposób, jaki mu najbardziej odpowiadał
(zarówno amator sportu, jak i intelektualista, zarówno poeta szukający chętnych słuchaczy, jak i chciwi poznania i usłyszenia modnych
literatów; zarówno ludzie starsi, szukający sposobności prowadzenia poważnej dyskusji, jak i młodzież szukająca rozrywek)”.
O. Jurewicz, L. Winniczuk, Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu
prywatnym i państwowym, Warszawa 1973, s. 159, 166.
Materiał nr 5
Drogi
W całym państwie znajdowało się około 10 tysięcy miast. Ważną
kwestią było więc zapewnienie sprawnej komunikacji, która gwarantowałaby rozwój handlu, umożliwiała szybkie przemieszczanie legionów czy
przepływ informacji. Do dziś przetrwała sława Rzymian tamtego okresu,
znanych z pieczołowicie budowanych dróg. Wszystkie, jak mówi powiedzenie, prowadziły do Rzymu i liczyły w sumie ok. 75 tysięcy kilometrów.
Przy budowie drogi zatrudniano wielu fachowców; pierwszym z nich
był mierniczy, który wytyczał trasę. Następnie usuwano wierzchnią warstwę ziemi i układano fundament, składający się z 2–3 warstw kamieni.
Kolejną warstwę kamieni zespajano cementem. Na kamienie wysypywano piasek, aby wypełnił szpary. Na końcu układano nawierzchnię, którą
stanowiły płyty kamienne. Tak budowane drogi miały nawet do 5 metrów szerokości i były bardzo trwałe — fragmenty dróg rzymskich służą
do dziś. Wzdłuż drogi znajdowały się rowy odprowadzające wodę. Rzymianie pamiętali też o wygodzie podróżujących, stawiali zajazdy dla podróżnych, stacje drogowe i zbiorniki wody pitnej.
Pomyślano również o oznaczeniu odległości między miastami: co tysiąc
kroków (ok. 1,5 km) stawiano przy drogach kamienie milowe. W centrum Rzymu, u zbiegu wszystkich dróg, umieszczono złocony słup milowy.
1. Określ położenie geograficzne miasta Rzym.
2. Jaką rolę odgrywały drogi w państwie rzymskim?
3. Narysuj schemat przedstawiający budowę drogi rzymskiej.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
30