Socjalistyczna Republika Wietnamu (SRW)
advertisement
MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam 1. Informacje ogólne. 1.1. Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, języki urzędowe. Położenie geograficzne Socjalistyczna Republika Wietnamu (SRW) znajduje się w Azji Południowowschodniej, we wschodniej części Półwyspu Indochińskiego. Od północy terytorium kraju graniczy z Chinami, od zachodu z Laosem i Kambodżą, a od wschodu i południa z Morzem Południowochińskim. Wietnam kształtem przypomina literę S i rozciąga się na długości ponad 1650 km (w najszerszym miejscu szerokość kraju wynosi 600 km, a w najwęższym zaledwie 50 km). Linia brzegowa Wietnamu, nie licząc wysp, wynosi 3260 km. Ludność 90,7 mln mieszkańców (dane na koniec 2014 r.). Ludność Wietnamu stanowi jedną z najmłodszych populacji w Azji. Wietnam oficjalnie zamieszkują 54 grupy etniczne. Prawie 86 procent ludności stanowią Wietowie (Kinh). Wietnam jest trzynastym krajem na świecie pod względem liczby ludności. Obszar 331 211 km2. Stolica Hanoi (ponad 6,9 mln mieszkańców, dane z 2013 r.). Język urzędowy wietnamski. 1.2. Warunki klimatyczne. Wietnam leży w strefie klimatów umiarkowanego i tropikalnego. Na północy kraju panują warunki tropikalne o charakterze zwrotnikowym i monsunowym, z gorącą porą deszczową między majem i wrześniem oraz porą suchą między październikiem i marcem. Najchłodniejszy okres przypada tam na miesiące styczeń i luty, kiedy temperatura minimalna na terenach nizinnych spada nawet do ok. +50C. Na południu kraju panują warunki tropikalne o charakterze podrównikowym i znacznie mniejszym zróżnicowaniu temperatur. Wybrzeże środkowe Wietnamu charakteryzuje się klimatem przejściowym między północą a południem, a rejon płaskowyżu centralnego mniejszymi opadami i stałymi, umiarkowanymi temperaturami. 1.3. Główne bogactwa naturalne. Główne bogactwa naturalne to węgiel, boksyty, fosfaty, ilmenit, ziemie rzadkie, magnez, chromiany, ropa naftowa, gaz ziemny, zasoby hydroenergetyczne, zasoby leśne. 1.4. System walutowy, kurs i wymiana. Oficjalną walutą Wietnamu jest dong (1 USD = 21 400 VND; 1 EUR = 27 780 VND – kursy z dnia 27/12/2014). Wietnamski dong jest przywiązany do amerykańskiego dolara i w pierwszej połowie 2013 r. utrzymywał się na bardzo stabilnym poziomie, podobnie jak przez cały 2012 r. (jego wartość względem USD spadła o niecały 1% w pierwszej połowie 2013 r.). W końcu 2014 r. – w związku z umacnianiem się dolara na światowych rynkach – dong zaczął mocno tracić (w połowie października za dolara płacono 21 200 dongów, a pod koniec roku 1 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam już 21 400). Walutę na terenie Wietnamu można wymieniać w kantorach, w bankach oraz w renomowanych hotelach; w wietnamskich miastach rozpowszechnione są też bankomaty. 1.5. Religia. Według oficjalnego spisu ludności z 2009 roku, Wietnam zamieszkuje 6,8 mln buddystów, 5,7 mln katolików, 1,4 mln buddystów Hoa Hao, 0,8 mln kaodaistów, 0,7 mln protestantów i 1,0 mln przedstawicieli innych wyznań, a resztę ludności stanowią bezwyznaniowcy (choć niektóre źródła wskazują na większą liczbę osób wierzących). 1.6. Infrastruktura transportowa. Przejścia graniczne z Chinami: Lao Cai (prowincja Lao Cai), Mong Cai (prowincja Quang Ninh), Huu Nghi (prowincja Lang Son), Dong Dang (przejście kolejowe w prowincji Lang Son); z Laosem – Na Meo (prowincja Thanh Hoa), Nam Can (prowincja Nghe An), Keo Nua (prowincja Ha Tinh), Lao Bao (prowincja Quang Tri), Cha Lo (prowincja Quang Binh), Po Y (prowincja Kon Tum), Tay Trang (prowincja Dien Bien); z Kambodżą – Moc Bai (prowincja Tay Ninh), Sa Mat (prowincja Tay Ninh), Tinh Bien (prowincja An Giang), Dinh Ba (prowincja Dong Thap), Xa Xia (prowincja Kien Giang), Le Thanh (prowincja Gia Lai), Vinh Xuong (przejście morskie w prowincji An Giang).. Porty lotnicze Największe porty lotnicze w Wietnamie mieszczą się w Hanoi i w Ho Chi Minh City. Inne międzynarodowe porty lotnicze: Can Tho, Da Lat, Da Nang, Hai Phong, Hue, Nha Trang, Phu Quoc. Porty morskie Najważniejszymi portami morskimi w Wietnamie są: Cam Pha, Hon Gai, Hai Phong, Nghi Son, Cua Lo, Vung Ang, Chan May, Da Nang, Dung Quat, Quy Nhon, Van Phong, Nha Trang, Ba Ngoi, Ho Chi Minh, Vung Tau, Dong Nai, Can Tho. 1.7. Obowiązek wizowy. Istnieje obowiązek wizowy w stosunku do polskich obywateli podróżujących do Wietnamu. Organem wydającym wietnamskie wizy na terenie Polski jest Ambasada Socjalistycznej Republiki Wietnamu w Warszawie: ul. Resorowa 36 02-956 Warszawa Tel.: 22 651 6098 Faks: 22 651 6095 Email: [email protected] 1.8. Wykaz świąt narodowych. Nowy Rok: 1 stycznia Nowy Rok Księżycowy (Tet): od ostatniego dnia ostatniego miesiąca księżycowego roku do trzeciego dnia kolejnego miesiąca księżycowego (w okolicach stycznia/lutego) 2 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam Święto Królów Hung: w dziesiątym dniu trzeciego miesiąca księżycowego (w okolicach kwietnia) Dzień Zwycięstwa (rocznica wyzwolenia Sajgonu): 30 kwietnia Dzień Pracy: 1 maja Dzień Niepodległości: 2 września 2. System administracyjny. 2.1 Ustrój polityczny. Socjalistyczna Republika Wietnamu jest państwem o systemie jednopartyjnym, gdzie kontrolę nad życiem politycznym, gospodarczym i społecznym sprawuje Komunistyczna Partia Wietnamu (KPW). Zjazdy KPW odbywają się co pięć lat i przy tej okazji przyjmowane są rezolucje dotyczące zasadniczych celów rozwoju kraju oraz wybierani są członkowie Komitetu Centralnego KPW. Ostatni kongres KPW (11) miał miejsce w styczniu 2011 roku. Następny odbędzie się w styczniu 2016 r. Komitet Centralny (KC) spotyka się na plenach dwa-trzy razy w roku i posiada swój własny aparat administracyjny. Najważniejszym organem Komitetu Centralnego jest jego czternastoosobowe Biuro Polityczne (BP), które w praktyce ma największy wpływ na rządzenie krajem. Od 2011 r. sekretarzem generalnym BP jest Nguyen Phu Trong. Sekretarz generalny jest formalnie najważniejszą osobą w BP i podlega mu m.in. ośmioosobowy Sekretariat, na bieżąco nadzorujący pracę KC. W styczniu 2016 r. planowane jest Plenum Komunistycznej Partii Wietnamu, po którym nastąpią zmiany na kluczowych urzędach w państwie. 2.2 Władza wykonawcza. Według konstytucji SRW z 1992 r. najwyższym organem władzy państwowej w Wietnamie jest Zgromadzenie Narodowe, które dokonuje wyboru prezydenta kraju oraz powołuje szefa rządu i ministrów. Zgromadzenie Narodowe spotyka się dwa razy w roku podczas trzydziestodniowych sesji i ma formalną zwierzchność zarówno nad władzą wykonawczą jak i nad władzą sądowniczą. Członkowie Zgromadzenia Narodowego wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich na pięcioletnie kadencje. Przewodniczącym Zgromadzenia Narodowego jest obecnie Nguyen Sinh Hung. Ze względu na ograniczoną w praktyce – choć rosnącą w ostatnich latach – rolę Zgromadzenia Narodowego, poszczególne ministerstwa mają duże znaczenie w procesie legislacyjnym i w prawodawstwie. Rządem kieruje powoływany na wniosek prezydenta spośród członków Zgromadzenia Narodowego premier. Od 2006 r. premierem SRW jest Nguyen Tan Dung – formalnie czwarta najważniejsza osoba w BP. Prezydent Wietnamu jest głową państwa, jednakże jego rola ogranicza się w znacznej mierze do pełnienia funkcji ceremonialnych. Od połowy 2011 r. prezydentem SRW jest Truong Tan Sang – formalnie trzecia najważniejsza osoba w BP. Wietnam jest podzielony na 58 prowincji i 5 miast wydzielonych. Prowincje dzielą się na powiaty, a te z kolei na gminy. Administracja publiczna funkcjonuje, odpowiednio, na czterech poziomach: centralnym (zgromadzenie narodowe, prezydent, rząd, sąd najwyższy, 3 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam prokurator generalny), prowincji/miast wydzielonych, powiatów oraz gmin. Na wszystkich poziomach administracji publicznej powoływane są do życia w drodze bezpośrednich wyborów na pięcioletnie kadencje Rady Narodowe, które z kolei powołują swoje organy wykonawcze, tzw. Komitety Ludowe. 2.3 Struktura administracji gospodarczej: Głównym podmiotem administracji gospodarczej Wietnamu jest rząd centralny wraz z szeregiem ministerstw – przede wszystkim Planowania i Inwestycji; Przemysłu i Handlu; Finansów; Transportu; Budownictwa; Zasobów Naturalnych i Środowiska; Rolnictwa i Rozwoju Wsi; Nauki i Technologii; Informacji i Komunikacji; Zdrowia – i innych instytucji centralnych, takich jak Narodowy Bank Wietnamu. Narodowy Bank Wietnamu nie jest instytucją niezależną, a polityka monetarna podlega wytycznym rządu. Podmiotami administracji gospodarczej są w Wietnamie również władze na szczeblu lokalnym: Komitety Ludowe. Podmioty te zyskały w ostatnich latach na znaczeniu wraz z decentralizacją władzy w zakresie nadzoru nad inwestycjami. 2.4 Sądownictwo gospodarcze. W Wietnamie istnieją sądy na trzech poziomach: sąd najwyższy, sądy prowincjonalne i sądy powiatowe. Sąd najwyższy i sądy prowincjonalne posiadają ponadto szereg sądów specjalistycznych, tj. sądy gospodarcze, sądy administracyjne, sądy cywilne, sądy pracy i sądy kryminalne. Wietnam ma dwupoziomowy system sądowniczy, gdzie decyzje sądów pierwszej instancji mogą w szczególnych przypadkach podlegać rewizji sądów apelacyjnych. Sądy gospodarcze posiadają jurysdykcję m.in. w sprawach dotyczących sporów biznesowych i w sprawach upadłościowych. Prerogatywą sądów administracyjnych jest natomiast m.in. rozpatrywanie przypadków niedopełnienia biurokratycznych procedur przez przedstawicieli administracji publicznej. Kilka czynników sprawia, że wiele przedsiębiorstw zagranicznych decyduje się na pozasądowe rozwiązywanie sporów gospodarczych. Po pierwsze, według niektórych komentatorów zdarzają się przypadki, kiedy sądy nie wykazują się pełną obiektywnością względem zagranicznych podmiotów. Po drugie, egzekucja praw wciąż daleka jest od doskonałości. Istnieją w Wietnamie sposoby pozasądowego rozwiązywania sporów gospodarczych: poprzez mediację oraz poprzez arbitraż. Kultura wietnamska jest tradycyjnie w znacznym stopniu kulturą konsensusu i prawo wietnamskie zachęca do rozwiązywania sporów poprzez mediację. Wielu ekspertów zachęca podmioty gospodarcze do określania w kontraktach procedur rozwiązywania ewentualnych sporów między stronami. Jeśli chodzi o arbitraż, od początku 2011 r. obowiązuje w Wietnamie Ustawa o arbitrażu handlowym (nr 54-2010-QH12). Najważniejszą instytucją arbitrażową na terenie Wietnamu jest Vietnam International Arbitration Center, działająca przy Wietnamskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej. Od 1995 r. Wietnam jest sygnatariuszem Konwencji Nowojorskiej z 1958 r. o uznawalności i egzekwowaniu zagranicznych odszkodowań arbitrażowych, a jednostkami arbitrażowymi mogą być inne podmioty zarówno na terenie jak i poza granicami Wietnamu. Instytucje arbitrażowe działają np. w niektórych prowincjach i miastach Wietnamu, choć wiele firm decyduje się na wyznaczenie w kontraktach własnych, 4 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam niezależnych komisji arbitrażowych. Większość zagranicznych firm zdaje się wybierać instytucje arbitrażowe poza granicami Wietnamu. Arbitraż nie rozwiązuje jednak problemu słabej egzekucji praw w Wietnamie. W 2013 r. zaczęły się np. pojawiać coraz częstsze sygnały, że wietnamskie sądy nie zawsze honorują zagraniczne wyroki arbitrażowe. 3. Gospodarka 3.1. Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej Kontekst historyczny W drugiej połowie lat 80-tych XX wieku, m.in. w wyniku tzw. reform „Doi Moi” („odnowa”), nastąpiło otwarcie wietnamskiej gospodarki na świat, poczyniono też znaczne kroki na rzecz uczynienia jej wolnorynkową (choć państwo wciąż kontroluje w szczególności przemysł ciężki). W rezultacie w ostatnim dwudziestoleciu Wietnam osiągnął średni roczny wzrost PKB rzędu około 7% i od 2008 r. jest oficjalnie uznawany za gospodarkę o średnich dochodach. Stopa ubóstwa w Wietnamie spadła z ok. 75% w 1990 r. do ok. 10% w 2012 r. Pomimo rozlicznych wyzwań strukturalnych i utrudnień w prowadzeniu działalności gospodarczej dla obcokrajowców, Wietnam jest powszechnie uznawany za kraj o znaczącym potencjale gospodarczym. PKB Pod koniec 2014 r. PKB Wietnamu wyniósł ok. 3937856 mld VND (w cenie bieżącej) i w przeliczeniu na kurs dolara Banku Państwowego Wietnamu z dnia 27/12/2014 (21.400VND/USD) to PKB wynosił 184 mld USD. Jest to jeden z najniższych poziomów w regionie. Statystyka nie odzwierciedla jednak znacznego zróżnicowania dochodów między mieszkańcami wielkich aglomeracji miejskich a ludnością zamieszkującą resztę kraju (ok. 70% populacji zamieszkuje tereny wiejskie). Szybki wzrost gospodarczy uległ spowolnieniu w dobie globalnego kryzysu gospodarczego. W 2014 r. wzrost PKB wyniósł 5,98%. Motorem wzrostu gospodarczego był w tym okresie przemysł i budownictwo (+7,14%). Inflacja, stopy procentowe W ujęciu rocznym średni wzrost cen w 2014 roku do 2013 roku wynosił 4,09% - bardzo niski poziom od 10 ostatnich lat. Średnia inflacja miesięczna w tym roku wyniosła tylko 0,15%. Spadek poziomu inflacji umożliwił wietnamskim władzom obniżenie stóp procentowych, które w grudniu 2014 r. osiągnęły następujące poziomy: refinansowania – 6,5%, redyskontowa – 4,5%, bazowa – 9%. Budżet, dług publiczny Zgromadzenie Narodowe SRW zaplanowało deficyt budżetowy na poziomie 5,3% budżetu w 2014 r. Oficjalny poziom długu publicznego wyniósł z końcem 2012 r. 55,5% PKB, ale – jeśli wziąć pod uwagę zadłużenie państwowych przedsiębiorstw rzędu ponad 40 mld USD – rzeczywiste zadłużenie państwa jest znacznie wyższe. W grudniu 2014 r. rating kredytowy Wietnamu był następujący: Standard & Poor (BB-, stabilny), Moody’s (B1, stabilny) i Fitch (BB-, stabilny). Agencja Moody’s w grudniu 2014 r. podwyższyła również ocenę systemu bankowego Wietnamu do poziomu „stabilny”. 5 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam Bilans płatniczy Z końcem 2014 r. nadwyżka handlowa SRW wyniosła 2,0 mld USD. Kurs wymiany wietnamskiego donga utrzymywał się na bardzo stabilnym poziomie. Poziom rezerw walutowych znacznie wzrósł i obecnie stanowi równowartość ok. 2,5 miesiąca importu. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przewiduje w 2013 r. silny wzrost przelewów z zagranicy i nadwyżkę na rachunku obrotów bieżących. Inwestycje zagraniczne Licząc do dnia 15/12/2014 wartość zrealizowanych w Wietnamie bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniosła ok. 12,4 mld USD, tj. o 7,4% więcej niż w analogicznym okresie 2013 r. Wartość 1588 nowo zarejestrowanych projektów wyniosła 15,643 mld USD, tj. o 9,6% niż w 2013 roku. Wietnam przyciąga inwestorów m.in. tanią siłą roboczą oraz ulgami podatkowymi i celnymi przy produkcji na eksport; odstrasza natomiast obciążeniami regulacyjno-administracyjnymi i słabym stanem infrastruktury. Największymi inwestorami pod względem ilości nowo zarejestrowanych projektów są : z Korei Południowej (6,128 mld USD), Hongkongu (2,803 mld USD), Singapuru (2,310 mld USD), Japonii (1,209 mld USD), Tajwanu (512 mln USD). Obroty handlowe Z końcem 2014 roku obroty handlu zagranicznego Wietnamu wyniosły prawie 300 mld USD. Odnotowano wysoką nadwyżkę handlową rzędu 2,0 mld USD. Wartość eksportu wzrosła w perspektywie rocznej o ponad 13,6% (do 150 mld USD), a importu o 12,1% (do 148 mld USD). Ponad 67% wietnamskiego eksportu i ponad 57% wietnamskiego importu dotyczyło sektora bezpośrednich inwestycji zagranicznych. W 2014r. wartość eksportu w tym sektorze wzrosła o 15%, a importu o 13%, a w sektorze krajowym: odpowiednio 10% i 10%. Trzeba podkreślić, iż w 2014 roku eksport dokonany przez sektor krajowy miał najwyższy wzrost licząc od 2012 roku czyli 10,4% (wartość eksportu 48,4 mld USD). Najważniejszymi produktami w wietnamskim eksporcie były: telefony i części zamienne (24 mld USD), wyroby włókiennicze (20,7 mld USD), artykuły rolno-spożywcze (łącznie 12 mld USD w przypadku kawy, ryżu, pieprzu, manioku i orzechów nerkowca), elektronika i komputery (11,7 mld USD), obuwie (10,2 mld USD), owoce morza (7,9 mld USD), ropa naftowa nierafinowana (7,2 mld USD), drewno i wyroby z drewna (6,1 mld USD), urządzenia mechaniczne i części zamienne (7,2 mld USD), środki transportu i części zamienne (5,5 mld USD). W 2014 r. najważniejszymi produktami w wietnamskim imporcie były: urządzenia mechaniczne (22,5 mld USD), elektronika, komputery i akcesoria (18,8 mld USD), tkaniny (9,5 mld USD), telefony i akcesoria (8,6 mld USD), paliwo po rafinacji (7,6 mld USD), stal (7,6 mld USD), plastik (6,3 mld USD), surowce do produkcji wyrobów włókienniczych i obuwia (4,7 mld USD), pasze dla bydła (3,3 mld USD), chemikalia (3,3 mld USD), metale inne niż stal (3,5 mld USD) oraz produkty chemiczne (3,2 mld USD). W 2014 r. najważniejszymi partnerami w wietnamskim eksporcie były: USA (28,5 mld USD), UE (27,9 mld USD), ASEAN (19 mld USD), Chiny (14,8 mld USD), Japonia (6,4 mld USD), Korea Południowa (7,8 mld USD) i Japonia (12,0 mld USD); w 6 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam eksporcie z Wietnamu: Chiny (43,0 mld USD); ASEAN (23,1 mld USD); Japonia (12,7 mld USD); UE (8,9 mld USD). Polityka handlowa Wietnam wypełnia większość ze zobowiązań wobec Światowej Organizacji Handlu zgodnie z harmonogramem ustalonym podczas przystąpienia do tej organizacji w 2007 r. W ostatnich latach wietnamski rząd poczynił kroki na rzecz liberalizacji handlu z państwami ASEAN, którego Wietnam jest członkiem. Nastąpiła też liberalizacja współpracy handlowej ASEAN z krajami trzecimi – poprzez podpisanie porozumień o wolnym handlu z Chinami, Koreą Południową, Indiami, oraz Australią i Nową Zelandią, jak również partnerstwa ekonomicznego z Japonią (Wietnam podpisał też osobne dwustronne partnerstwo ekonomiczne z Japonią). W 2014 r. Wietnam prowadził negocjacje dot. porozumienia o wolnym handlu z Unią Europejską oraz w ramach Trans-Pacific Partnership (m.in. z USA i Japonią). Z drugiej strony Wietnam wprowadził w ostatnich latach wiele barier pozataryfowych (zob. sekcja nr 5 niniejszego Informatora Ekonomicznego pt. „Dostęp do rynku”). Wietnam zakończył negocjacje dotyczące FTA z Koreą Południową (umowa wejdzie w życie po ratyfikacji przez obie strony). W 2015 r. władze planują zakończyć negocjacje FTA z Unią Europejską, Unią Celną (Rosja, Białoruś, Kazachstan) oraz EFTA. Utrudnienia inwestycyjne i handlowe - rankingi Międzynarodowe rankingi z 2013 r. i 2014 r. uwidaczniają wyzwania strukturalne wietnamskiej gospodarki. Dla przykładu, w rankingu Banku Światowego i Międzynarodowej Korporacji Finansowej z 2013 r., Wietnam zajął następujące miejsca wśród 185 państw świata: 99 pod względem ogólnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, 169 pod względem ochrony inwestorów i 138 pod względem uciążliwych procedur podatkowych. W rankingu Światowego Forum Ekonomicznego z 2012-2013 r., Wietnam zajął następujące pozycje wśród 144 państw świata: 130 pod względem ochrony inwestorów, 124 pod względem czasochłonności rozpoczynania działalności gospodarczej, 123 pod względem ochrony praw własności intelektualnej, 112 pod względem obciążeń regulacjami rządowymi, 132 pod względem standardów w audycie i sprawozdawczości, 120 pod względem jakości dróg, 113 pod względem jakości portów morskich oraz dostaw elektryczności, 125 pod względem jakości szkół zarządzania, 128 pod względem barier handlowych, 114 pod względem procedur celnych i 118 w dziedzinie przekupstwa i łapówek. W rankingu postrzegalności korupcji Transparency International Wietnam zajął 123 miejsce wśród 176 państw świata, a w rankingu wolności gospodarczej Wall Street Journal i Heritage Foundation – 140 miejsce na 177 państw świata. W wielu powyższych dziedzinach w ciągu ostatnich lat nastąpiło pogorszenie pozycji Wietnamu w rankingach, co było wypadkową powolnych reform strukturalnych. Sytuacja banków i firm W 2014 roku rynek i banki komercyjne już mogły samodzielnie uregulować stopy procentowe. Dotychczas miały miejsce głównie administracyjne rozkazy. Górne progi były zastosowane przeważnie w przypadku depozytów 7 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam o okresie krótszym niż 6 miesięcy, lecz większość banków stosowały stopy o wiele niższe niż te progi. W porównaniu z 2013 rokiem zarówno oprocentowanie pożyczki i depozytu były obniżone o 1,5%-2% i są na najniższym poziomie licząc od 10 ostatnich lat. Całkowita wartość pożyczek w systemie bankowym wzrosła w tym roku o 12,62%, a wartość depozytów wzrosła o 15,76% .. W 2014 roku liczba nowo zarejstrowanych firm wyniosła 74842, czyli spadła o 2,7% w porównaniu z 2013 r. Jednak wartość kapitału zakładowego tych nowych firm wzrosła o 8,4%. W tym roku liczba firm wracających do działalności wzrosła o 7,1% w porównaniu z poprzednim rokiem. Liczba firm chwilowo lub na stałe zamkniętych była mniej o 3,2% i wyniosła 67823. Tendencja filtrowania firm, która intensywnie trwa od 2013 roku, jest faktycznie efektywna. Pod względem ilości nowo zarejestrowanych firm i zamkniętych firm można odnotować wzrost w branży produkcji i usług dla potrzeb rodzin, a spadek w zakresie rozgrywkowym, artystycznym, rolnym, handlu nieruchomości. Wprawdzie w drugim kwartale 2013 r. indeks klimatu dla przedsiębiorczości Europejskiej Izby Handlowej w Wietnamie ponownie nieznacznie się poprawił, ale wciąż pozostaje na niskim poziomie 50 punktów (70 punktów w II kw. 2011 r. i 53 punkty w II kw. 2012 r.). Wspólny raport Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego z kwietnia 2013 r. wykazał, że płynność finansowa wietnamskich banków uległa poprawie w porównaniu z 2011 r., jednak instytucje kredytowe wciąż wymagają pilnej rekapitalizacji. Wg raportu rzeczywisty poziom niespłaconych pożyczek w systemie bankowym jest znacznie wyższy od oficjalnego poziomu rzędu 8,8%, a problem ma podłoże systemowe (uprzywilejowane, państwowe przedsiębiorstwa odpowiadają za ponad połowę niespłaconych pożyczek). Niektórzy komentatorzy sugerują, że rzeczywisty poziom może przekraczać 15%. W pierwszej połowie 2013 r. wietnamskie władze podejmowały co najwyżej nieśmiałe próby reform sektora finansowo-bankowego. Proces komercjalizacji i prywatyzacji państwowych przedsiębiorstw znajduje się w stagnacji. Ekstensywny model wzrostu gospodarczego opartego na taniej sile roboczej i nisko przetworzonych produktach zaczyna się wyczerpywać i wietnamska gospodarka stoi przed zasadniczym wyzwaniem zwiększenia wydajności kapitału i zasobów ludzkich. 3.2. Tabela głównych wskaźników makroekonomicznych. Wyszczególnienie PKB (mld USD)1 PKB wartość na 1 mieszkańca (USD)1 PKB na mieszkańca wg parytetu siły nabywczej (USD)1 Wzrost PKB (%)2 Deficyt fiskalny (%, wg metodologii SRW)3 Dług publiczny (%, wg metodologii SRW)3 Inflacja (%, na koniec roku)2 Bezrobocie (%)2 Obroty handlu zagranicznego (mld USD)2 2011 123 1374 3359 2012e 138 1527 3548 2013 b.d. b.d. b.d. 2014 b.d. 1.911 b.d. 5,9 5,3 54,9 18,1 2,3 202 5,0 4,8 55,5 6,8 2,0 229 b.d. b.d. b.d. b.d. 2,75 5,98 5,3 b.d. 4,09 2,45 298 8 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam Eksport (mld USD)2 Import (mln USD)2 Saldo na rachunku obrotów bieżących (% PKB)1 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne zreazlizowane w SRW (mld USD)4 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne z SRW (mld USD)5 96 106 0,2 11,0 115 114 10,3 10,5 b.d. b.d. b.d. b.d. 150 148 2 12,4 0,9 1,2 b.d. b.d. e Dane wstępne za 2012 rok. 1Międzynarodowy Fundusz Walutowy. 2Główny Urząd Statystyczny SRW. Ministerstwo Finansów SRW. 4Agencja Inwestycji Zagranicznych Ministerstwa Planowania i Inwestycji. Wietnamska prasa (dane przybliżone). 3 5 3.3. Główne sektory gospodarki. Struktura i dynamika PKB Wietnamu pod koniec 2014 r. OGÓŁEM Rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo Rolnictwo Leśnictwo Rybołówstwo Przemysł i budownictwo Przemysł Wydobywczy Produkcja fabryczna Elektryczność, gaz, woda Budownictwo Usługi Handel, naprawy motorów/pojazdów Transport, składowanie Hotelarstwo i restauratorstwo Finanse, bankowość, ubezpieczenia Nauka i technologia Rynek nieruchomości Partia, związki, stowarzyszenia, zarządzanie państwem, obronność Edukacja i szkolenia Służba zdrowia i pomoc społeczna 1 Dynamika1 Procent ogółu Wartość w mld VND 5,98 +3,49 +2,60 +6,85 +6,53 +7,14 +7,15 +2,40 +8,45 +12,10 +7,07 +5,96 +6,62 +5,42 +4,68 +5,88 +7,02 +2,85 +7,18 100,0 18,12 13,63 0,70 3,79 38,50 33,17 11,31 17,46 3,89 5,33 43,38 13,57 2,99 3,87 5,53 1,32 5,22 2,70 2695796 462524 355551 18272 88701 1051216 889345 235951 530082 107397 161871 1182056 371788 82368 106918 151944 37247 148231 73293 +7,42 +7,26 3,08 1,69 67480 31386 Na podstawie stałych cen z 2014 r. 3.4. Główni partnerzy handlowi Wietnamu GŁÓWNI PARTERZY HANDLOWI WIETNAMU W 2014 (W mld USD) Partnerzy handlowi Stany Zjednoczone Import do Wietnamu Nie ma danych Zmiana w wymiarze rocznym Nie ma danych Eksport z Wietnamu 28,5 Zmiana w wymiarze rocznym +19.6% Bilans handlowy Obroty handlowe b.d. b.d. 9 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam UE 8,9 -5.9% 27,9 +14.7% 19 36.8 ASEAN 23,1 +8.2% 19 +11.8% -4.1 42.1 Chiny 43,7 +18.2% 14,8 +3.1% -28.9 58.5 Japonia 12,7 +9.4% 14,7 +8% 2 27.4 Korea Południowa 21,7 +4.9% 7,8 +18.1% -13.9 29.5 37,3 b.d. b.d. b.d. 150 +13.6% Inne Globalnie b.d. b.d. 148 +12.1% 298 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wietnamu (z dn.19/1/2015) 3.5. Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze ekonomicznym. Wietnam jest członkiem m.in. Światowej Organizacji Handlu i Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN). Jako państwo członkowskie w ASEAN, Wietnam przynależy do strefy wolnego handlu AFTA i jest sygnatariuszem porozumień o wolnym handlu z Chinami, Koreą Południową, Indiami, oraz Australią i Nową Zelandią, jak również partnerstwa ekonomicznego z Japonią (Wietnam podpisał też osobne dwustronne partnerstwo ekonomiczne z Japonią). W 2014 r. Wietnam zakończył już negocjacje dot. porozumienia o wolnym handlu z Koreą Południową (VKFTA), Unią Europejską (EVFTA) oraz Zrzeszeniem Celnym (VCUFTA, z Rosją, Białorusią i Kazachstanem) i oczekuje podpisania tych umów w 2015 roku. Negocjacje w ramach Trans-Pacific Partnership (m.in. z USA i Japonią) są nadal w trakcie. 3.6. Relacje gospodarcze z UE. Współpraca handlowa UE jest największym, po Chinach i ASEAN, partnerem handlowym Wietnamu – drugim największym importerem i szóstym największym eksporterem do tego kraju. Wg danych Głównego Urzędu Statystycznego SRW obroty handlowe między UE i Wietnamem osiągnęły poziom 36,8 mld USD, z czego wartość europejskiego eksportu do Wietnamu wyniosła 8,9 mld USD, a importu 29,9 mld USD. Deficyt handlowy UE z SRW wyniósł 19,4 mld USD. Największymi unijnymi eksporterami do Wietnamu były w 2014 r. Niemcy, Włochy, Francja ,Wielka Brytania; a importerami Dania , Wielka Brytania Włochy, Hiszpania i Francja . Najważniejszymi produktami importowanymi z Wietnamu do UE jest elektronika, obuwie, tekstylia i odzież, komputery i części zamienne, kawa, owoce morza oraz produkty drewniane. W eksporcie z UE do Wietnamu dominują maszyny przemysłowe i elektryczne, samoloty, pojazdy, produkty farmaceutyczne, produkty chemiczne, produkty mleczne i pasza dla zwierząt. Współpraca inwestycyjna Unia Europejska ważnym inwestorem w Wietnamie. Wiele firm europejskich decyduje się na podój wietnamskiego rynku poprzez działalność 10 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam inwestycyjną a nie ściśle handlową.. W inwestycje UE skupiają się przede wszystkim w sektorze przetwórstwa i produkcji, a następnie produkcji i dystrybucji prądu, gazu i wody oraz informacji i telekomunikacji. W 2014 roku 23 z 28 państw UE zainwestowało bezpośrednio w 1.566 projektach w Wietnamie z łączną wartością kapitału zarejestrowanego 19,1 mld USD Inwestycje o największej łącznej wartości wśród państw UE rejestrowały w Wietnamie Holandia (6,1 mld USD, czyli 34,6% całkowitej wartości zarejestrowanego kapitału), Francja (3,3 mld USD, 17,3% całkowitej wartości kapitału), Wielka Brytania (2,83 mld USD, czyli 14,9% całości), Niemcy (1,34 mld USD, 7% całości). Współpraca instytucjonalna Unia Europejska i Wietnam nawiązały stosunki dyplomatyczne w 1990 r. i w 1995 r. podpisały „Ramowe Porozumienie o Współpracy” (Framework Cooperation Agreement). Od 1996 r. działa na terenie Wietnamu Delegatura Komisji Europejskiej i ma miejsce częsta wymiana wizyt. W 2005 r. rząd SRW jako jedyny w regionie przyjął „Master Plan” wyznaczający kierunki rozwoju stosunków z UE do 2015 r. UE i Wietnam podpisały w 2012 r. „Porozumienie o partnerstwie i współpracy” (Partnership and Cooperation Agreement, PCA), które obecnie czeka na ratyfikację (do 15 stycznia 2015 r. porozumienie ratyfikowało tylko 18 państw członkowskich, w tym Polska) które ma zastąpić porozumienie z 1995 r. UE i Wietnam rozpoczęły w 2012 r. negocjacje dot. porozumienia o wolnym handlu. Negocjacje planowane są do zakończenia w 2015 r. Znaczącym elementem współpracy jest tradycyjnie pomoc rozwojowa UE dla Wietnamu; w latach 2015-2020 UE na pomoc rozwojową dla Wietnamu (głównie w sektorach: energetycznym i służby zdrowia), przeznaczyły 400 mln EUR. 4. Dwustronna współpraca gospodarcza. 4.1 Gospodarcze umowy dwustronne. Umowa między Rządem RP a Rządem SRW o wzajemnej ochronie informacji niejawnych (09/09/2010). Umowa między Ministerstwem Obrony Narodowej RP reprezentowanym przez Ministra Obrony Narodowej a Ministerstwem Obrony SRW reprezentowanym przez Ministra Obrony Narodowej o współpracy dotyczącej obronności (09/09/2010). Porozumienie między Departamentem Zdrowia Zwierząt Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi SRW a Głównym Lekarzem Weterynarii RP o rozwoju wzajemnie korzystnej współpracy w dziedzinie weterynarii (09/09/2010). List intencyjny o współpracy między Ministerstwem Środowiska RP a Ministerstwem Zasobów Naturalnych i Środowiska SRW (09/09/2010). Umowa między Rządem RP a Rządem SRW o udzieleniu kredytu w ramach pomocy wiązanej (22.01.2008). Umowa między Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP a Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi SRW o współpracy w dziedzinie rolnictwa, rozwoju wsi i rynków rolnych (17.01.2005). 11 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam Protokół między Rządem RP a Rządem SRW w sprawie obowiązywania dwustronnych umów w stosunkach między RP a SRW (18.07.2000). Umowa między Rządem RP a Rządem SRW w sprawie udzielenia kredytu (06.06.1998); Porozumienia w formie wymiany not między Rządem RP a Rządem SRW o zmianie Umowy między Rządem RP a Rządem SRW w sprawie udzielenia kredytu, podpisanej w Hanoi dnia 6 czerwca 1998 roku (19.01.2001); Porozumienie między Rządem RP a Rządem SRW o zmianie Umowy między Rządem RP a Rządem SRW w sprawie udzielenia kredytu podpisanej w Hanoi dnia 6 czerwca 1998, poprzez wymianę not (24.07.2002); Porozumienie między Rządem RP a Rządem SRW o zmianie Umowy między Rządem RP a Rządem SRW w sprawie udzielenia kredytu podpisanej w Hanoi dnia 6 czerwca 1998 r. poprzez wymianę not (16.12.2003). Umowa między Rządem RP a Rządem SRW o współpracy w transporcie morskim (06.12.1995); Porozumienie zawarte w formie wymiany not między Rządem RP a Rządem SRW o zmianie art. 15 ustęp 1 Umowy między Rządem RP a Rządem SRW o współpracy w transporcie morskim z 6.12.1995 (19.07.2004). Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Socjalistyczną Republiką Wietnamu w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji (31.08.1994). Umowa między Rządem RP a Rządem SRW w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (31.08.1994). Umowa między Rządem PRL a Rządem SRW o cywilnej komunikacji lotniczej (11.09.1976). Treść powyższych umów znaleźć można na stronie www.traktaty.msz.gov.pl. 4.2 Handel zagraniczny. Tabela 1: Obroty towarowe Polski z Wietnamem w latach 2001-2014 (w mln USD): Eksport Import Deficyt Obroty 2004 42 168 125 210 2005 53 191 138 245 2006 69 259 190 329 2007 68 375 307 444 2008 127 530 403 656 2009 108 418 310 526 2010 106 515 409 622 2011 130 783 653 913 2012 158 819 661 977 2013 147 1144 997 1291 2014 173 1297 1124 1470 Źródło: Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego RP. Mimo drobnego tąpnięcia w 2013 r., w 2014 r. wartość obrotów handlowych między Polską a Wietnamem wzrosła o 14% i wyniosła 1470 mln USD, przy czym wartość eksportu z Polski do Wietnamu wzrosła o 18% i wyniosła 173 mln USD, a wartość importu z Wietnamu do Polski wzrosła o 13% i wyniosła blisko 1,3 mld USD. W 2014 r. w polskim eksporcie do Wietnamu dominowały artykuły rolno-spożywcze a zwłaszcza produkty pochodzenia zwierzęcego, wyroby metalurgiczne, wyroby przemysłu elektromaszynowego oraz wyroby przemysłu chemicznego zwłaszcza produkty farmaceutyczne. Polskie firmy są tradycyjnie aktywne w Wietnamie w przemyśle ciężkim głównie górniczym. Jednak wyzwania natury regulacyjno-administracyjnej oraz trudności budżetowe po stronie 12 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam wietnamskiej sprawiają, że małym i średnim polskim firmom coraz łatwiej jest zdobywać rynek konsumencki. Szybki wzrost gospodarczy i demograficzny, napływ ludności do miast oraz bardzo dynamiczny rozwój klasy średniej sprawiają, że wietnamski rynek dóbr konsumpcyjnych ma znaczny długoterminowy potencjał. Wietnam zamieszkują tysiące absolwentów polskich uczelni, a niektórzy spośród nich zajmują się działalnością handlową. 4.3 Inwestycje. Według danych wietnamskiego Ministerstwa Planowania i Inwestycji, polscy inwestorzy zarejestrowali do 2014 r. w Wietnamie ok. 139 mln USD, z czego w rzeczywistości zrealizowana została tylko część. W ostatnich latach daje się zauważyć stały wzrost zainteresowania polskich przedsiębiorstw podejmowaniem inwestycji w Wietnamie. Wiele zagranicznych przedsiębiorstw podejmuje inwestycje w zakłady produkcyjne w specjalnych strefach ekonomicznych w tym kraju ze względu na tanią siłę roboczą oraz atrakcyjne warunki podatkowe i celne przy produkcji na eksport. Według wietnamskiego Ministerstwa Planowania i Inwestycji wietnamscy inwestorzy zarejestrowali w 2004 roku projekt zw. „Food Techno” w Kobieżyce o wartości 900.000 usd i Centrum Sportowe i Opieki Zdrowotnej w Warszawie o wartości 7 mln USD. A najnowszą inwestycją Wietnamu w Polsce było otwarcie Vinamilk Europe Sp. z o.o w Warszawie w czerwcu 2014 r. przez największego producenta mleka i produktów mlecznych o wartości 3 mln USD. 4.4 Współpraca regionalna. Nie odnotowuje się bezpośrednich, zinstytucjonalizowanych, faktycznych form współpracy między polskimi województwami, gminami i miastami a ich odpowiednikami po stronie wietnamskiej (pomimo podpisanego porozumienia o współpracy między Warszawą a Hanoi). Istnieje znaczący potencjał rozwoju stosunków w tym zakresie. Jedynym wyjątkiem było nawiązanie kontaktów w 2012 r. między województwem śląskim a prowincją Quang Ninh. 4.5 Współpraca samorządów gospodarczych. W 2007 r. podpisane zostało porozumienie o współpracy między Krajową Izbą Gospodarczą a Wietnamską Izbą Przemysłowo-Handlową. W 2009 r. powstała Polsko-Wietnamska Izba Gospodarcza działająca pod auspicjami Krajowej Izby Gospodarczej. 5. Dostęp do rynku. 5.1 Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług (bariery). Podstawowe zasady dostępu do wietnamskiego rynku określa Ustawa o Handlu z czerwca 2005 r. (nr 36/2005/QH11) i Ustawa o Inwestycjach z grudnia 2005 r. (nr 59/2005/QH11). Warunki dostępu do tego rynku zostały też w wielu aspektach – np. w zakresie harmonogramu obniżania obowiązujących stawek celnych na poszczególne grupy towarów – określone przez zobowiązania wynikające z członkostwa Wietnamu od 2007 r. w Światowej Organizacji Handlu (zobowiązania – WTO). Rozliczne bariery handlowe i inwestycyjne – zwłaszcza w strategicznych dla Europy sektorach gospodarki Wietnamu – zostały 13 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam szczegółowo opisane w odpłatnym raporcie „White Book 2013” Europejskiej Izby Handlowej w Wietnamie. Obszerny opis barier znajduje się też sprawozdaniu Vietnam Business Forum. Bariery te są też opisane m.in. w rozdziałach niektórych raportów, do których linki znajdują się na stronie internetowej Ambasady RP w Hanoi (zakładka: „Informacje ekonomiczne”, a zwłaszcza „Informacje ekonomiczne – klimat inwestycyjny i handlowy”). Bariery taryfowe: Stawki celne dot. poszczególnych produktów można znaleźć na oficjalnej stronie internetowej Głównego Urzędu Celnego Wietnamu: www.customs.gov.vn (UWAGA: dane znajdujące się na tej stronie mogą być czasem przestarzałe) – przy czym do Polski, jako do członka WTO, stosuje się w tej matrycy stawki według klauzuli największego uprzywilejowania („most favoured nation, MFN”). Postępująca integracja ekonomiczna wewnątrz ASEAN (którego Wietnam jest członkiem) oraz między ASEAN a innymi państwami (m.in. Chinami, Indiami, Koreą Południową, Japonią, Australią i Nową Zelandią), przy ciągłym braku porozumienia o wolnym handlu z UE, naraża polskich eksporterów na pogorszenie ich konkurencyjności na rynku wietnamskim. Wielu zagranicznych przedsiębiorców decyduje się na ekspansję na wietnamski rynek poprzez podejmowanie inwestycji w tym kraju. Bariery pozataryfowe: zagraniczni przedsiębiorcy pośród największych przeszkód w prowadzeniu działalności gospodarczej w Wietnamie wymieniają m.in.: bariery regulacyjno administracyjne (brak spójności w podziale kompetencji między resortami, brak przejrzystości procedur, częste zmiany przepisów, korupcja), zły stan infrastruktury technicznej, niedostateczna ochrona praw własności intelektualnej, słaby stan sądownictwa i arbitrażu, brak wykwalifikowanej siły roboczej, utrudniony dostęp do kredytu, ograniczony dostęp do gruntów i niska wydajność administracji publicznej. Istnieją znaczne różnice w klimacie dla przedsiębiorczości między poszczególnymi wietnamskimi prowincjami (patrz: ranking pt. „Vietnam Provincial Competitiveness Index” autorstwa USAID i Wietnamskiej Izby Przemysłowo-Handlowej). Poniższa tabela ukazuje wiele barier w Wietnamie (w ujęciu wybranych międzynarodowych rankingów): Ranking Warunki do prowadzenia działalności gospodarczej Ochrona inwestorów 2013 2012 2011 2010 2009 2008 Żródło 99/185 103/183 100/183 88 93 92 169/185 166/183 173/183 172 172 170 Ochrona inwestorów Procedura opłat podatkowych 130/144 138/185 151/183 137/142 124/183 133/139 146 147 124/134 140 Likwidacja działalności gospodarczej Rozpoczęcie działalności gospodarczej Czasochłonność rozpoczęcia działalności gospodarczej Wolność gospodarcza Prawa własności intelektualnej Regulacje rządowe Standardy audytu i sprawozdawczości Jakość dróg Jakość portów morskich 149/185 142/183 124/183 125 127 124 108/185 103/183 100/183 114 116 - 124/144 - 119/142 118/139 - - WB/ IFC WB/ IFC WEF WB/ IFC WB/ IFC WB/ IFC WEF 140/177 123/144 136/179 - 127/142 144/179 109/139 144 93/133 145 94/134 WSJ/HF WEF 112/144 132/144 - 76/ 142 128/ 142 120/139 119/139 106/133 108/133 105/134 106/134 WEF WEF 120/144 113/144 - 123/ 142 111/ 142 117/139 97/139 102/133 99/133 102/134 112/134 WEF WEF 14 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam Regularne dostawy elektryczności Jakość szkół zarządzania Bariery handlowe Procedury celne Zjawisko korupcji – postrzegalność Przekupstwa i łapówki 113/144 - 82/ 142 98/139 103/133 104/134 WEF 125/144 128/144 114/144 - 123/176 123/ 142 86/ 142 112/142 112/182 107/139 112/139 106/139 116/178 111/133 103/133 91/133 120 120/134 110/134 91/134 121 WEF WEF WEF TI 118/144 104/ 142 107/139 WEF Źródła: WB/IFC = Ranking Banku Światowego/Międzynarodowej Korporacji Finansowej; WSJ/HF = Wall Street Journal/Heritage Foundation; WEF = Ranking Światowego Forum Ekonomicznego; TI = Ranking Transparency International. W ostatnim czasie zagraniczne podmioty zgłaszały swoje wątpliwości m.in. co do następujących przepisów: Wietnamski rząd ogłosił listę szeregu produktów, których import do Wietnamu został uznany za zbędny, co zdaje się miewać przełożenie na wzmożone restrykcje pozataryfowe. Decyzja („decision”) nr 1380/QD-BCT Ministerstwa Przemysłu i Handlu rozszerzyła listę produktów importowych, które zostały uznane przez wietnamskie władze za niepożądane. Od dnia 25/03/2011 lista ta zawiera 297 grup towarowych (3724 pozycji produktów, wg kodów celnych), w tym m.in. niektóre produkty mięsne i podroby, ryby, produkty mleczne, cukry, słodycze, przetwory jadalne, wina i alkohole, maszyny i urządzenia mechaniczne (głównie na użytek prywatny, jak pralki, wiatraki, faksy, drukarki, maszyny do szycia, komputery osobiste, itd.), maszyny i urządzenia elektryczne (jak telefony, głośniki, radioodtwarzacze, taśmy, kamery, itd.), pojazdy (m.in. samochody), odzież, obuwie czy produkty z żelaza i stali. Okólnik („circular”) nr 122/2010/TT-BTC Ministerstwa Finansów wprowadził od dnia 01/12/10 wymóg rejestracji cen, oraz wszelkich zmian w tym zakresie, szeregu produktów, m.in.: mleka w proszku dla dzieci, węgla, papieru, usług telekomunikacyjnych i pocztowych, itd. Przepisy wprowadzające w życie Ustawę o bezpieczeństwie żywności (która obowiązuje od dnia 01/07/11) wciąż nie określiły jasnego podziału kompetencji między resorty zdrowia, rolnictwa i handlu. Okólnik nr 25 Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi wprowadził wymogi dot. rejestracji zakładów w krajach trzecich importujących żywność pochodzenia zwierzęcego do Wietnamu. Okólnik nr 51 wprowadził dodatkowe przepisy w tym zakresie. Okólnik nr 13/2011/TT-BNNPTNT Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi i okólnik nr 5/2013/BNNPNT wprowadziły wymogi dot. rejestracji zakładów w krajach trzecich importujących żywność pochodzenia roślinnego do Wietnamu. Instrukcja nr 1152 Premiera SRW wprowadziła w dniu 14/07/10 całkowity, tymczasowy zakaz importu podrobów zwierzęcych do Wietnamu. W marcu i kwietniu 2011 r. władze SRW zniosły zakaz na import serc, nerek i wątrób drobiowych, wieprzowych i wołowych. Na początku 2012 r. przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformowali, że kurze łapki nie są już kwalifikowane w Wietnamie jako podroby. Okólnik nr 20/2011/TT-BCT Ministerstwa Przemysłu i Handlu wprowadził w dniu 26/06/11 nowe wymogi dot. importowanych pojazdów mechanicznych do dziewięciu 15 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam pasażerów. W rezultacie importerzy muszą przedstawiać nową dokumentację potwierdzoną przez wietnamskie misje dyplomatyczne. Prawo do handlu produktami farmaceutycznymi i ochrony informacji przy ich produkcji. Wietnamskie przepisy nie zezwalają firmom z większościowym udziałem zagranicznym na import (ich własnych) w pełni przetworzonych produktów farmaceutycznych oraz utrudniają procedury celne (każdy przypadek wymaga oddzielnej analizy celnej). Okólnik nr 01/2012/TTLT-BYT-BTC Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Finansów wprowadził w życie niekorzystne dla polskich firm farmaceutycznych przepisy dot. zamówień publicznych leków generycznych w wietnamskich szpitalach. Obecnie szpitale mogą kupować tylko jeden lek z danej kategorii, jedynym kryterium jest cena (jeśli tylko produkt spełnia wymóg „dobrej praktyki produkcyjnej”, GMP) i zostało zniesione rozróżnienie między krajami bardziej i mniej zaawansowanymi technologicznie. Wietnam rozpoznaje patenty UE na zaawansowane leki, ale w większości nie patenty narodowe, w tym polskie. Istnieje wiele ograniczeń, jeśli chodzi o możliwość przejmowania przez zagranicznych inwestorów większościowych udziałów w prywatyzowanych przedsiębiorstwach i w niektórych sektorach (np. w sektorze bankowym i telekomunikacyjnym). Zagraniczne podmioty mają bardzo ograniczoną możliwość budowy własnej sieci dystrybucji towarów w Wietnamie. W Wietnamie nie odlicza się od podatków kosztów reklamy. W niektórych przypadkach państwa z grupy G7 mają przywileje w przetargach publicznych. Dekret nr 94/2012/ND-CP dot. produkcji i handlu alkoholem stanowi m.in., że jedynie importerzy, którzy posiadają licencję na dystrybucję – których to licencji będzie tylko ograniczona kwota w poszczególnych lokalizacjach – mogą importować alkohol do Wietnamu. Polska i Wietnam nie mają uzgodnionych świadectw na eksport produktów wołowych na wietnamski rynek. Znowelizowana ustawa celna w 2014 roku zrobiła postęp ku ułatwieniu procedury celnej w imporcie/eksporcie. Jedną z najważniejszych zmian był tzw. „państwowy mechanizm jednodrzwiowy”, który wyraźnie określa obowiązki resortów i organów w przesłaniu zezwoleń na import/eksport. Ustawa także określa, że organy uprawnione do prowadzenia specjalistycznej kontroli mają obowiązek do informowania urzędów celnych o wynikach kontroli w ciągu 03 dni od ujawnienia wynika. Ten przepis pomaga importerom/eksporterom otrzymać opinie od kompetentnych organów w wyraźny sposób i czasie. Poza tym nowa ustawa także upraszcza dokumentację celną (mniej dokumentów do złożenia) i zmienia sposoby dokonania procedury celnej z tradycyjnego i pół-elektronicznego na elektroniczny. 5.2 Dostęp do rynku pracy. Świadczenie usług i zatrudnianie obywateli RP. Kwestie zatrudnienia reguluje w Wietnamie kodeks pracy. Dostęp cudzoziemców do rynku pracy reguluje m.in. rządowe rozporządzenie („decree”) nr 46/2011/ND-CP, rozporządzenie 16 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam nr 34/2008/ND-CP oraz okólnik nr 31/2011/TT-BLDTBXH. Zgodnie z tymi przepisami o pozwolenie o pracę w Wietnamie nie muszą starać się m.in. następujący obcokrajowcy: pracujący w Wietnamie nie dłużej niż trzy miesiące; członkowie lub właściciele spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz członkowie zarządów („board of management”) spółek akcyjnych; prawnicy, którzy otrzymali stosowne świadectwa z Ministerstwa Sprawiedliwości Wietnamu; pracownicy z co najmniej dwunastomiesięcznym stażem w firmie, transferowani do Wietnamu w ramach tej samej firmy i w przypadku firm działających w niektórych sektorach usług (m.in. księgowości/audycie, architekturze, planowaniu urbanistycznym, inżynierii, medycynie, reklamie, konsultingu dot. zarządzania, komunikacji („communication”), budownictwa, dystrybucji, edukacji, środowiska, finansów, turystyki, kultury, rozrywki i transportu). Ministerstwo Przemysłu i Handlu wciąż ma uściślić szczegóły dot. stosowania rozporządzenia nr 46; niektórzy pracownicy organizacji pozarządowych; niektórzy eksperci związani z projektami pomocowymi; dziennikarze, którzy uzyskali stosowne licencje wydane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Wietnamu. Pozwolenia na pracę wydawane są przez Departamenty Pracy, Inwalidów i Spraw Socjalnych poszczególnych prowincji i największych miast na okres do trzech lat. Rozporządzenie nr 46 wprowadziło wymóg zawierania umów lub przyjmowania planów dot. zatrudniania pracowników wietnamskich, którzy mieliby po odbyciu stosownych szkoleń w firmach przejmować od obcokrajowców ich stanowiska po wygaśnięciu ich zezwoleń na pracę. Rozporządzenie nr 46 wprowadziło wymóg publikowania ogłoszeń o naborze; pracowników spoza Wietnamu firmy mogą zatrudniać w przypadkach, kiedy nie uda im się znaleźć odpowiednich pracowników wietnamskich. Firmy są zobligowane dostarczać lokalnym władzom kwartalne sprawozdania dot. kwestii związanych z zatrudnianiem obcokrajowców. Rozporządzenie nr 46 w praktyce dotyczy raczej zatrudniania pracowników nisko wykwalifikowanych a nie wysoko wykwalifikowanych. 5.3 Nabywanie i wynajem nieruchomości. W Wietnamie nie ma pojęcia prawa prywatnej własności ziemi, natomiast istnieje możliwość nabycia – zarówno przez podmioty lokalne jak i zagraniczne – praw wieloletniego użytkowania ziemi. Kwestię nabywania prawa do użytkowania ziemi reguluje najnowsza ustawa o ziemi („Land Law”) zatwierdzona przez Zgromadzenie Narodowe w 2013 nr. 45/2013/QH13, która weszła w życie w dniu 01 lipca 2014 r. Wydawaniem certyfikatów stwierdzających prawo do ziemi zajmują się prowincjonalne komitety ludowe. To tym instytucjom należy przedstawić wypełnione wnioski oraz plany inwestycji. Użytkować ziemię można przez 50 lat, z możliwością przedłużenia maksymalnie do lat 70 tylko w przypadku projektów o dużej wartości kapitału i niskim stopniu zwrotu. Po wygaśnięciu okresu użytkowania, stosowny komitet ludowy może podjąć decyzję o przyznaniu prawa dalszego użytkowania, jeśli użytkownik do tej pory przestrzegał prawa i wypełniał swoje obowiązki. Przedsiębiorcy mogą również ustanawiać prawa rzeczowe, m.in. hipotekę na użytkowanej nieruchomości. Nowością w tej ustawie jest 99-letni okres użytkowania ziemi na cele budowy siedziby zagranicznych instytucji dyplomatycznych. Nowa ustawa o ziemi reguluje 17 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam wyraźnie ceny ziemi w zależności od legalnego celu użytkowania ziemi w momencie wyceny oraz długości okresu użytkowania. Cennik ziemi ma zastosowanie tylko w określonych przypadkach zamiast ogólnego zastosowania jak dotychczas. Obcokrajowcy mają prawo wynajmu w Wietnamie obiektów budowlanych i powierzchni biurowych na cele prywatne i komercyjne. Ustawa o nieruchomościach ze stycznia 2007 r. reguluje tworzenie i funkcjonowanie przedsiębiorstw w dziedzinie nieruchomości. Dekret nr 51/2009/ND-CP zezwala zagranicznym osobom prywatnym oraz spółkom o zagranicznym kapitale na nabywanie i posiadanie domów/budowli/mieszkań („housing”) w Wietnamie na okres do 50 lat (jednakże bez prawa ich wynajmu; spółka może wynajmować pomieszczenia tylko swoim pracownikom). Prawo wprowadziło warunki, które musi spełnić obcokrajowiec: musi przebywać w Wietnamie z zamiarem przeprowadzania inwestycji lub jest zasłużony dla Wietnamu lub jest ekspertem naukowym bądź w dziedzinie kultury lub jest w związku małżeńskim z obywatelem Wietnamu lub jest honorowym obywatelem Wietnamu. Dodatkowo osoby wymienione powyżej, muszą przebywać w Wietnamie co najmniej rok, być niekarane, a kupowana nieruchomość ma służyć wyłącznie celom prywatnym. Znowelizowana ustawa o nieruchomościach („Law on Housing”) nr. 65/2014/QH13, która weszła w życie 01 stycznia 2015 r. otwiera szerszą możliwość nabywania nieruchomości przez cudzoziemców w Wietnamie. Zgodnie z tą ustawą, 3 grupy jednostek zagranicznych mają prawo do nabywania nieruchomości w Wietnamie są to: - zagraniczne organizacje i jednostki inwestujące w budownictwie w celach mieszkaniowych zgodnie z tą ustawą i obowiązującym prawem wietnamskim; - przedsiębiorstwa o kapitale zagranicznym, oddziały i przedstawicielstwa zagranicznych przedsiębiorstw, zagraniczne fundusze i oddziały banków zagranicznych działających się w Wietnamie (zwane organizacjami); - cudzoziemcy mający prawo do wjazdu do Wietnamu. Formy posiadania przez nich nieruchomości w Wietnamie: - inwestycja w budownictwie domów i mieszkań; - kupno, wynajem, przyjęcie darów, dziedziczenie mieszkań, domów budowanych na terenie projektów posiadających zezwolenie na cele zamieszkalne. Ustaw ta określiła także pewne ograniczenie w przypadku zagranicznych organizacji i jednostek, m.in. okres własności do 50 lat; tereny nie zagrażające bezpieczeństwie narodowemu; maksymalny udział własności obcokrajowca w każdym budynku czy projekcie do 30%. Niektórzy inwestorzy narzekają na trudności w nabywaniu praw do użytkowania ziemi w Wietnamie. Opracowanie USAID i Wietnamskiej Izby Przemysłowo-Handlowej pt. „Provincial Competitiveness Index” sugeruje, że istnieją znaczne różnice między wietnamskimi prowincjami pod względem łatwości dostępu do ziemi. Jednym ze znaczących atutów podejmowania inwestycji w strefach ekonomicznych i przemysłowych są udogodnienia w tym zakresie. 18 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam Ustawa nr 48/2010/QH12 wprowadziła opodatkowanie gruntów nie rolnych dla obcokrajowców (z pewnymi wyjątkami). 5.4 System zamówień publicznych. System zamówień publicznych określają m.in. następujące przepisy: Ustawa o Zamówieniach Publicznych (Law on Procurement) z 2005 r. znowelizowana Ustawa 38/ 2009/ QH12 z 2009 roku; Dekret Nr 58/2008/ND-CP z dnia 5 maja 2008 r. (zastępujący Dekret Nr 111/2006/NDCP z dnia 29 września 2006 r.); Okólnik Ministerstwa Finansów Nr 63/TT-BTC z dnia 15 czerwca 2007 r. oraz Nr 131/2007/Tt-BTC z dnia 5 listopada 2007 r. (uzupełniający Okólnik Nr 63/2007/TT_BTC z dnia 15 czerwca 2007 r.); Okólnik Ministerstwa Finansów i Ministerstwa Zdrowia Nr 10/2007/TTLB-BYT-BTC. Powyższe ustawodawstwo i regulacje wskazują na postęp, jaki Wietnam poczynił w zakresie ulepszania i decentralizacji systemu zamówień publicznych. Niektórzy komentatorzy podkreślają jednak, że wietnamskie ustawodawstwo dot. prawa zamówień publicznych nie jest spójne i może stwarzać problemy interpretacyjne. Niektóre podmioty wciąż narzekają na korupcję w procedurach zamówień publicznych oraz na słabości kadrowe w tym zakresie (zwłaszcza na poziomie władz lokalnych). Dochodzą również sygnały o określaniu specyfikacji pod określonego przedsiębiorcę, a gdy istnieje ryzyko, że mógłby wygrać ktoś inny, ogłasza się nowy przetarg. Wyzwania te sprawiają, że wietnamski system zamówień publicznych nadal postrzegany jest przez niektóre podmioty za wadliwy i pozostawiający wiele do życzenia. Niektórzy eksperci przewidują, że kolejne zmiany powinny dotyczyć efektywności i przejrzystości procedur przetargowych. Przetargi w Wietnamie podzielone są na krajowe oraz międzynarodowe. Te ostatnie ogłaszane są wtedy gdy: - nie ma przedsiębiorcy krajowego, który spełniałby określone wymagania albo gdy w procedurze przetargu nie wyłoniono zwycięzcy; - projekt finansowany jest przez zagranicznego inwestora i umowa między przedsiębiorcami tak stanowi; - gdy przetarg dotyczy towarów nie produkowanych w Wietnamie. Zagraniczni przedsiębiorcy mogą startować do przetargów krajowych jako podwykonawcy przedsiębiorców wietnamskich. Ponadto, w przetargach zagranicznych uprzywilejowaną pozycję mają przedsiębiorcy zarejestrowani zgodnie z przepisami prawa wietnamskiego bądź ci, którzy współpracują z firmami wietnamskimi oraz ci, których 30% produkcji będzie miało miejsce w Wietnamie. Oferent musi wykazać, iż ma odpowiedni potencjał finansowy i że nie grozi mu upadłość bądź podział. Przetargi są w większości otwarte, jednakże w szczególnych przypadkach można przeprowadzić przetarg ograniczony. Ma to miejsce, gdy (i) ze względu na naukowe przesłanki tylko część przedsiębiorców będzie mogło spełnić wymogi specyfikacji, (ii) zagraniczny inwestor wymaga, aby przetarg był ograniczony oraz (iii) przetarg dotyczy specjalistycznych materii. Prawo zamówień publicznych określa proces ogłaszania przetargu jako: 19 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam 1) ustalenie planu oraz przewidywanego budżetu, 2) przygotowanie specyfikacji oraz niezbędnej dokumentacji przetargowej, 3) ogłoszenie przetargu oraz dystrybucja dokumentów, 4) otrzymywanie ofert i udostępnianie ich publicznie, 5) ocena otrzymanych ofert i procedura odpowiedzi na pytania, 6) wybór najlepszej oferty oraz podpisanie umowy z wykonawcą. 5.5 Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej. Od strony ustawodawczej i regulacyjnej Wietnam posiada – według niektórych obserwatorów – rozbudowany i stosunkowo spójny system ochrony praw własności intelektualnej. Kwestie ochrony tych praw regulują m.in.: ustawa o własności intelektualnej z 2005 r. znowelizowana w 2009 roku; kodeks cywilny z 2005 r. (np. rozdziały 34-36 dotyczące m.in. praw autorskich, własności przemysłowej i transferu technologii); oraz dekret 89/200/ND-CP dotyczący znaków fabrycznych i systemu znakowania. W ostatnich latach wprowadzono wiele zmian w ustawodawstwie dot. praw własności przemysłowej i intelektualnej. Dekret 119/ 2010/ ND- CP z 2010 r. wprowadził zmiany w przesłankach naruszeń praw, wartości naruszonych dóbr czy w procedurze zgłaszania wniosków o osiągnięcie porozumienia między stronami sporu. Dekret 122/ 2010/ ND- CP z 2011 dotyczy zmian w przepisach o tajemnicy przedsiębiorstwa czy oznaczeniach geograficznych. W przygotowaniu są również przepisy o patentach. Nowelizacja ustawy o własności intelektualnej z 2009 roku wprowadziła również piractwo jako czyn karalny. Wietnam wprowadził w życie porozumienie TRIPs wynikające z członkostwa w Światowej Organizacji Handlu. Wietnam jest sygnatariuszem m.in. Konwencji Paryskiej z 1949 r., Porozumienia Madryckiego, Konwencji Sztokholmskiej z 1967 r., Konwencji Berneńskiej z 2004 r. (Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works), Konwencji Rzymskiej oraz Konwencji Genewskiej z 2005 r. (Geneva Convention for the Protection of Producers of Phonograms against Unauthorised Duplication of their Phonograms) oraz Traktatu o Współpracy Patentowej (Patent Cooperation Treaty). Jest również członkiem Światowej Organizacji Własności Intelektualnej. Jednakże według opinii niektórych ekspertów wciąż istnieje wiele niedociągnięć, jeżeli chodzi o skuteczne wprowadzanie w życie powyższych regulacji i zobowiązań (patrz np. opracowanie „White Book 2013” Europejskiej Izby Handlowej w Wietnamie czy opracowanie „Global Competitiveness Index” Światowego Forum Gospodarczego). Na wietnamskim rynku wciąż można znaleźć podrobione towary, które obejmują m.in. odzież, jedzenie i napoje, kosmetyki, lekarstwa, oprogramowanie komputerowe, części samochodowe czy urządzenia elektroniczne. Zbywcy takich towarów liczą na szybki zysk i wprowadzają nabywców w błąd, co do pochodzenia produktów. Naruszenia praw własności przemysłowej narażają Wietnam na długotrwałe negatywne skutki. Przedsiębiorcy zagraniczni nie chcą przekazywać swojego ‘know how’ oraz inwestować na tym rynku w nowoczesne technologie, ponieważ są pełni obaw, że takie działanie może prowadzić do naruszenia ich praw. Daje się odnotować brak świadomości w wietnamskim społeczeństwie, jeśli chodzi o charakter przestępczy podrabiania produktów oraz zagrożeń płynących z tego procederu. Widoczne i krytykowane jest również naśladowanie znaków towarowych, nazw, itd. innych firm, co może skutkować wprowadzaniem w błąd klientów. 20 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam 6. Przydatne kontakty i linki. 6.1 Administracja publiczna. 21 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam MINISTERSTWO ROLNICTWA i ROZWOJU WSI Tel.: + 84-4-3846 8161; 84-4-3846 8160 Fax: + 84-4-3845 4319 Email: [email protected] Www: www.agroviet.gov.vn MINISTERSTWO BUDOWNICTWA Tel.: + 84-4-3821 5137 Fax: + 84-4-3974 1709 Www: www.moc.gov.vn MINISTERSTWO FINANSÓW Tel.: + 84-4-3220 2828 Fax: + 84-4-3220 8129 Www: www.mof.gov.vn MINISTERSTWO ZDROWIA Tel.: + 84-4-3846 4416; 84-4-3273 2273 Fax: + 84-4-3846 4051 Email: [email protected] Www: www.moh.gov.vn MINISTERSTWO PRZEMYSŁU i HANDLU Tel.: + 84-4-3220 2222 Fax: + 84-4-3220 2525 Www: www.moit.gov.vn MINISTERSTWO INFORMATYKI i KOMUNIKACJI Tel.: + 84-4-3943 5602 Fax: + 84-4-3826 3477 Email: [email protected] Www: www.mic.gov.vn MINISTERSTWO ZASOBÓW NATURALNYCH i ŚRODOWISKA Tel.: + 84-4-3834 3005; 84-4-3834 3005 Fax: + 84-4-3835 9221 Email: [email protected] Www: www.monre.gov.vn MINISTERSTWO PLANOWANIA i INWESTYCJI Tel.: + 84-4-3804 4404; 84-4-3845 5298 Fax: + 84-4-3823 4453 Www: www.mpi.gov.vn MINISTERSTWO NAUKI i TECHNOLOGII Tel.: + 84-4-3943 9731; 84-4-3943 9732 Fax: + 84-4-3943 9733 Email: [email protected] Www: www.most.gov.vn 22 MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator ekonomiczny o krajach świata Wietnam MINISTERSTWO TRANSPORTU Tel.: + 84-4-3942 4015 Fax: + 84-4-3942 3291; 84-4-3942 2386 Www: www.mt.gov.vn NARODOWY BANK WIETNAMU Tel.: + 84-4-3825 4845 ; 84-4-3826 8779 Fax: + 84-4-3826 8765 ; 84-4-3826 8385 Www: www.sbv.gov.vn 6.2 Samorządy gospodarcze. WIETNAMSKA IZBA PRZEMYSŁOWO-HANDLOWA (VCCI) Tel.: + 84-4-3574 2022 Fax: + 84-4-3574 2017 Email: [email protected] Www: www.vcci.com.vn 6.3 Oficjalna prasa ekonomiczna. Vietnam Economic News: Vietnam Economic Times: Vietnam Investment Review: www.ven.org.vn www.vneconomy.vn www.vir.com.vn Inna oficjalna prasa (z wątkami ekonomicznymi): People’s Daily: http://www.nhandan.com.vn/cmlink/nhandan-online Saigon Times: http://english.thesaigontimes.vn/Home/ Viet Nam News: http://vietnamnews.vn/ Vietnam News Agency: http://news.vnanet.vn/webdichvu/en-US/29/Default.aspx Voice of Vietnam: http://english.vov.vn/ 6.4 Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym. HCMC Dept. of Planning & Investment: Vietnam Industry and Trade Center: Investment& Trade Promotion Center: Vietnam Business Forum: Vietnam Economic Portal: Vietnam Trade Promotion Agency: www.dpi.hochiminhcity.gov.vn http://asemconnectvietnam.gov.vn/ http://www.itpc.gov.vn/ http://www.vbf.org.vn/ http://www.vnep.org.vn/en-US/Default.html http://www.vietrade.gov.vn/en/ 23
