Kościół a sprawa polska Ciekawostki 1031-1032 – Rządy Bezpryma (Biezprzyma1), najstarszego syna Bolesława I Chrobrego, brata Mieszka II. Choć był najstarszy, przeznaczono go do życia zakonnego (w wieku 14 lat udaje się do zakonu św. Romualda pod Rawenną, gdzie zdobywa wykształcenie), zaś jego młodszy brat miał być następcą tronu. W 1030 roku, Mieszko II wygania z kraju dwóch swoich braci, pretendentów do tronu: Bezpryma oraz Ottona Bolesławowica. Rok później, Bezprym w porozumieniu z ruskimi książętami Jarosławem Mądrym i Mścisławem atakuje Mieszka II od wschodu, gdy tymczasem niemiecki cesarz Konrad II atakuje Mieszka od zachodu. Mieszko II nie mając wyjścia umyka do Czech (gdzie jednak zostaje pojmany przez czeskiego księcia Oldrzycha i wykastrowany w ramach zemsty za poczynania jego ojca Bolesława Chrobrego). Rządy w Polsce przejmuje Bezprym, który popierany jest przez większość rdzennej słowiańskiej ludności. Wielu badaczy uważa, że staje on na czele tzw. reakcji pogańskiej, której celem jest usunięcie katolickiego okupanta z kraju, przywrócenie dawnych wierzeń i obyczajów i zlikwidowanie obciążeń finansowych na rzecz Kościoła. Odsyła on także królewskie insygnia Konradowi II, co może znaczyć, że albo zupełnie odrzuca ten katolicki tytuł władców 2, albo poddaje się pod opiekę Konradowi jako zapłatę za jego pomoc w usunięciu Mieszka II. Według „Roczników hildesheimskich”, Bezprym został zamordowany „przez swoich” nie później niż wiosną 1032. Inspiratorami morderstwa mieli być jego bracia, a przede wszystkim pozostający na wolności Otto, który podzielił się władzą z okaleczonym Mieszkiem II. 1034-1039 – Po śmierci Mieszka II Lamberta (czcił św. Lamberta), spadkobiercą został jego najstarszy syn Bolesław II Zapomniany (Okrutny). Jego matka (macocha?), Rycheza Lotaryńska z Saksonii (wnuczka cesarza Ottona II), była zagorzałą katoliczką i z niepokojem obserwowała słowiańskie tendencje, nawet na łonie „polskiego” Kościoła katolickiego. Stąd też swojego młodszego 10-letniego syna Kazimierza umieściła w klasztorze w Brunszwiku, aby wzrastał w prawdziwej wierze katolickiej. Tymczasem, według niemieckiej „Kroniki z Braunweiler”, Bolesław po swojej koronacji uczynił jej (swojej matce) wiele zniewag zwracając się przeciwko katolickiemu panowaniu na polskich ziemiach. Jak donosi „Kronika Wielkopolska” z XIII wieku napisana przez biskupa poznańskiego Boguchwała II (a przeredagowana później przez biskupa Jana z Czarnkowa): „Gdy zmarł (Mieszko II) w roku Pańskim 1033, nastąpił po nim pierworodny syn jego Bolesław. Skoro ten został ukoronowany na króla, wyrządził swej matce wiele zniewag. Matka jego pochodząca ze znakomitego rodu, zabrawszy syna swego Kazimierza, wróciła do ziemi ojczystej w Saksonii, do Brunszwiku, i umieściwszy tam syna dla nauki miała wstąpić do jakiegoś klasztoru. Bolesław zaś z powodu srogości i potworności występków, zbrodni okrutnych i nieludzkich, których się dopuszczał, źle skończył swe życie, i choć odznaczony został koroną królewską, nie policzony został nawet w liczbie królów i książąt polskich dla wielkiej nieprawości swojej. Po śmierci jego wielkie zaburzenia i wojny domowe wszczęły się w królestwie”. Zaś „Rocznik z Hildesheim” donosi: „Chrześcijaństwo tamże (w Polsce) przez jego (Mieszka II) poprzedników dobrze zaczęte, a przez niego bardziej umocnione, żałośnie upadło”. Bolesław II włącza się w działania ogólnokrajowej tzw. „reakcji pogańskiej” i działa na rzecz przywrócenia Polanom pierwotnej słowiańskiej religii i obyczajów, a także zrzucenia dziesięciny i innych obciążeń finansowych na rzecz Kościoła. Cały kraj ogarnia antykatolicka rewolucja, powstanie przeciwko katolickiemu okupantowi. Jan Długosz (sam będąc duchownym) opisuje to w ten sposób: „Znęcano się nad księżmi, zabijając ich różnymi sposobami. Jednych przebijano nożami lub dzidami, innym podrzynano gardła, jeszcze innych kamienowali, jakby jakieś ofiary”. Okres ten jest także skomentowany w kronikach Wincentego z Kielczy (XIII wiek): „Zostało po nim [Mieszku II] dwóch synów, starszy Bolesław i małoletni Kazimierz. Po starszeństwie zasiada na tronie pierworodny Bolesław. [..] Nie panował długo, ale nagromadził tyle zbrodni, że śród nich stracił życie”. Rycheza widząc, że Polanie odwracają się od narzuconej im niedawno religii, kradnie insygnia królewskie Bolesława i uprowadza je do Niemiec (zapewne za zgodą cesarza Konrada II). Gdy wydawało się, że religia katolicka zostanie na dobre wyrugowana na ziemi Polan, ówczesny papież wezwał niemieckiego cesarza do rozwiązania tego problemu. Cesarz natychmiast organizuje akcję odwetową pod przywództwem swojego lennika drugiego syna Mieszka II, 1 2 „Przem” znaczy „uprzejmy”, „otwarty”, „szczery” - i występuje m.in. w imieniu Przemysław. Tytuł „króla” choć etymologicznie wywodzi się z kultury starosłowiańskiej, w sensie prawnym jest tytułem ściśle katolickim: „ władca namaszczony przez Boga”. Kazimierza Karola Odnowiciela (miał odnowić panowanie Kościoła na ziemiach polskich). Przydziela mu 500 wojów oraz licznych urzędników kościelnych. Kazimierz opuszcza więc mury klasztoru i wyrusza do Polski. W wyniku walk przywraca władzę Kościoła na ziemiach polskich, a swego brata buntownika każe zabić i (na polecenie Kościoła) wymazać jego imię na wieki z ksiąg historycznych (stąd przydomek „Zapomniany”), aby w przyszłości nie był dla nikogo inspiracją do wszczynania buntu przeciwko kościelnej zwierzchności. I choć w wielu polskich kronikach zdołano tego prawie dokonać, to wzmianka o nim pojawia się np. „Kronice Czechów” Kosmasa i w „Kronice węgierskiej Chartiritusa Biskupa”; informacje o jego śmierci można także znaleźć w rocznikach „Kapituły Krakowskiej” pod datą 1038. „Tabula regnum Poloniae” z końca XIV w. wprost mówi: „Jeden waleczny król wymazany został z rzędu panujących”. Należy także wspomnieć, że Kazimierz Odnowiciel jest władcą, który przenosi stolicę do Krakowa i czyni go także siedzibą biskupów. Zaś sam papież Benedykt VIII był na tyle wściekły na niedawne dokonania Polan, że w swojej bulli narzuca ludowi polskiemu spore obciążenia finansowe: „Corocznie płacić będą Polacy kurii papieskiej zwyczajny pieniądz od każdej głowy, wyłączając głowy szlacheckie, nie będą zapuszczać włosów na głowie i brodzie, zwyczajem barbarzyńskim, ale będą je starannie postrzygać. Wielkiego Postu przestrzegać o trzy tygodnie dłużej niż w innych krajach (...), wiecznie też będą obowiązani, aby w Bogu i w Wierze Chrześcijańskiej wdzięczniejszymi i gorliwszymi byli”. 11 kwietnia 1079 – Bolesław Szczodry (Śmiały) ćwiartuje własnoręcznie biskupa krakowskiego Stanisława ze Szczepanowa (zwanego przez Kościół św. Stanisławem). Aktu tego dokonuje obok kościoła św. Michała na Skałce na Wawelu. Powodem takiego działania jest zdrada biskupa (jak to ujmuje Gall Anonim), lecz nie znamy żadnych szczegółów na ten temat. Prawdopodobnie chodziło o prymat niemieckich władz kościelnych nad władzą Bolesława. W wyniku tego zabójstwa, Bolesław traci tron i ucieka na Węgry, gdzie wkrótce umiera (według niektórych podań zostaje otruty). Gall Anonim pisze: „Jak zaś król Bolesław z Polski został wyrzucony, dużo byłoby o tym do opowiadania, lecz to powiedzieć wolno, że nie powinien był pomazaniec na pomazańcu jakiegokolwiek grzechu cieleśnie mścić. To bowiem wiele mu zaszkodziło, gdy przeciw grzechowi grzech zastosował, gdy za zdradę wydał biskupa na obcięcie członków. My jednak ani biskupa zdrajcę uniewinniajmy, ani brzydką zemstę królewską pochwalajmy, lecz ostawmy tę sprawę”. W 1920 roku pierwszy rząd polski po odzyskaniu niepodległości i po uchwaleniu tego przez sejm zwrócił się do Rzymu z żądaniem o anulowanie w dniu 8 maja święta Stanisława Szczepanowskiego, skreślenia go w kalendarzu z listy świętych i o zaprzestanie głoszenia jego kultu, podając oczywiście stosowne motywy. Papież bez żadnego oporu na to przystał. Ponowny kult Stanisława rozpoczął dopiero Jan Paweł II. 1210 – za sprawą starań arcybiskupa Kietlicza, polski Kościół uzyskuje niezależność sądową (niezależność od króla). 1257 – lokacja Krakowa na prawie magdeburskim (uwaga: Kraków i Wawel to były dwie różne osady). 1418 [maj] - posłowie króla Władysława Jagiełły (m. in. Zawisza Czarny 3) przybywają na Sobór w Konstancji z poselstwem do papieża Marcina V. Papież odmawia ich wpuszczenia i wysłuchania. Zawisza wyważa więc drzwi pałacu papieskiego. 1455 [24 września] - papież Kalikst III rzuca ekskomunikę na mieszkańców Związku Pruskiego (związek 62 miast, m. in. Torunia, Elbląga, Ostródy, Gdańska - założony w Kwidzynie dnia 14 marca 14404), którzy sprzeciwiali się zbyt wysokim podatkom nałożonym przez katolicki Zakon krzyżacki (podlegający bezpośrednio papieżowi) i chcieli włączenia ich miast do Królestwa Polskiego. Ekskomunika dotyczyła także sojuszników Związku Pruskiego (czyli wszystkich poddanych Kazimierza Jagiellończyka). 1460 [3 czerwca] - papież Pius II podtrzymuje ekskomunikę rzuconą na Związek Pruski i jego sojuszników, a ogłoszoną przez swojego poprzednika papieża Kaliksta III. 1498 - biskup wrocławski, Jan IV Roth, jako wielki przeciwnik powiązania Śląska z polską 3 4 Warto nadmienić, iż Zawisza bronił heretyka Jana Husa, który trzy lata wcześniej został skazany przez Kościół na stos. Akt założenia Związku znajduje się w Archiwum w Toruniu. Koroną, wydaje zarządzenie, które zabrania Polakom obejmowania stanowiska kanonika katedralnego. 1832 [9 czerwca] - w swojej encyklice „Cum primum” skierowanej do biskupów Królestwa Polskiego, papież Grzegorz XVI potępia powstanie listopadowe w Polsce. Warto w tym miejscu nadmienić, iż przez 123 lata niewoli, żaden z papieży nie potępił rozbioru Polski i jej zaborców. Inne fakty • 5 Według danych Komisji Episkopatu Polski ds. Wychowania Katolickiego, w roku szkolnym 2009/2010 w szkołach uczyło 33492 katechetów. Szacuje się, że całkowity koszt ich zatrudnienia to 1,132 miliarda złotych5. Krajowa Agencja Informacyjna, „Finanse Kościoła katolickiego w Polsce. Analiza”, Warszawa, 26 lutego 2012.