Kościół a sprawa polska

Kościół a sprawa polska
Ciekawostki
1031-1032 – Rządy Bezpryma (Biezprzyma1), najstarszego syna Bolesława I Chrobrego, brata
Mieszka II. Choć był najstarszy, przeznaczono go do życia zakonnego (w wieku 14 lat udaje się
do zakonu św. Romualda pod Rawenną, gdzie zdobywa wykształcenie), zaś jego młodszy brat
miał być następcą tronu. W 1030 roku, Mieszko II wygania z kraju dwóch swoich braci,
pretendentów do tronu: Bezpryma oraz Ottona Bolesławowica. Rok później, Bezprym w
porozumieniu z ruskimi książętami Jarosławem Mądrym i Mścisławem atakuje Mieszka II od
wschodu, gdy tymczasem niemiecki cesarz Konrad II atakuje Mieszka od zachodu. Mieszko II nie
mając wyjścia umyka do Czech (gdzie jednak zostaje pojmany przez czeskiego księcia
Oldrzycha i wykastrowany w ramach zemsty za poczynania jego ojca Bolesława Chrobrego).
Rządy w Polsce przejmuje Bezprym, który popierany jest przez większość rdzennej słowiańskiej
ludności. Wielu badaczy uważa, że staje on na czele tzw. reakcji pogańskiej, której celem jest
usunięcie katolickiego okupanta z kraju, przywrócenie dawnych wierzeń i obyczajów i
zlikwidowanie obciążeń finansowych na rzecz Kościoła. Odsyła on także królewskie insygnia
Konradowi II, co może znaczyć, że albo zupełnie odrzuca ten katolicki tytuł władców 2, albo
poddaje się pod opiekę Konradowi jako zapłatę za jego pomoc w usunięciu Mieszka II.
Według „Roczników hildesheimskich”, Bezprym został zamordowany „przez swoich” nie później
niż wiosną 1032. Inspiratorami morderstwa mieli być jego bracia, a przede wszystkim
pozostający na wolności Otto, który podzielił się władzą z okaleczonym Mieszkiem II.
1034-1039 – Po śmierci Mieszka II Lamberta (czcił św. Lamberta), spadkobiercą został jego
najstarszy syn Bolesław II Zapomniany (Okrutny). Jego matka (macocha?), Rycheza
Lotaryńska z Saksonii (wnuczka cesarza Ottona II), była zagorzałą katoliczką i z niepokojem
obserwowała słowiańskie tendencje, nawet na łonie „polskiego” Kościoła katolickiego. Stąd też
swojego młodszego 10-letniego syna Kazimierza umieściła w klasztorze w Brunszwiku, aby
wzrastał w prawdziwej wierze katolickiej. Tymczasem, według niemieckiej „Kroniki z
Braunweiler”, Bolesław po swojej koronacji uczynił jej (swojej matce) wiele zniewag zwracając
się przeciwko katolickiemu panowaniu na polskich ziemiach. Jak donosi „Kronika Wielkopolska”
z XIII wieku napisana przez biskupa poznańskiego Boguchwała II (a przeredagowana później
przez biskupa Jana z Czarnkowa): „Gdy zmarł (Mieszko II) w roku Pańskim 1033, nastąpił po nim
pierworodny syn jego Bolesław. Skoro ten został ukoronowany na króla, wyrządził swej matce
wiele zniewag. Matka jego pochodząca ze znakomitego rodu, zabrawszy syna swego
Kazimierza, wróciła do ziemi ojczystej w Saksonii, do Brunszwiku, i umieściwszy tam syna dla
nauki miała wstąpić do jakiegoś klasztoru. Bolesław zaś z powodu srogości i potworności
występków, zbrodni okrutnych i nieludzkich, których się dopuszczał, źle skończył swe życie, i
choć odznaczony został koroną królewską, nie policzony został nawet w liczbie królów i książąt
polskich dla wielkiej nieprawości swojej. Po śmierci jego wielkie zaburzenia i wojny domowe
wszczęły się w królestwie”. Zaś „Rocznik z Hildesheim” donosi: „Chrześcijaństwo tamże (w
Polsce) przez jego (Mieszka II) poprzedników dobrze zaczęte, a przez niego bardziej
umocnione, żałośnie upadło”. Bolesław II włącza się w działania ogólnokrajowej tzw. „reakcji
pogańskiej” i działa na rzecz przywrócenia Polanom pierwotnej słowiańskiej religii i obyczajów,
a także zrzucenia dziesięciny i innych obciążeń finansowych na rzecz Kościoła. Cały kraj ogarnia
antykatolicka rewolucja, powstanie przeciwko katolickiemu okupantowi. Jan Długosz (sam
będąc duchownym) opisuje to w ten sposób: „Znęcano się nad księżmi, zabijając ich różnymi
sposobami. Jednych przebijano nożami lub dzidami, innym podrzynano gardła, jeszcze innych
kamienowali, jakby jakieś ofiary”. Okres ten jest także skomentowany w kronikach Wincentego
z Kielczy (XIII wiek): „Zostało po nim [Mieszku II] dwóch synów, starszy Bolesław i małoletni
Kazimierz. Po starszeństwie zasiada na tronie pierworodny Bolesław. [..] Nie panował długo, ale
nagromadził tyle zbrodni, że śród nich stracił życie”.
Rycheza widząc, że Polanie odwracają się od narzuconej im niedawno religii, kradnie insygnia
królewskie Bolesława i uprowadza je do Niemiec (zapewne za zgodą cesarza Konrada II).
Gdy wydawało się, że religia katolicka zostanie na dobre wyrugowana na ziemi Polan, ówczesny
papież wezwał niemieckiego cesarza do rozwiązania tego problemu. Cesarz natychmiast
organizuje akcję odwetową pod przywództwem swojego lennika drugiego syna Mieszka II,
1
2
„Przem” znaczy „uprzejmy”, „otwarty”, „szczery” - i występuje m.in. w imieniu Przemysław.
Tytuł „króla” choć etymologicznie wywodzi się z kultury starosłowiańskiej, w sensie prawnym jest tytułem ściśle katolickim: „ władca namaszczony przez
Boga”.
Kazimierza Karola Odnowiciela (miał odnowić panowanie Kościoła na ziemiach polskich).
Przydziela mu 500 wojów oraz licznych urzędników kościelnych. Kazimierz opuszcza więc mury
klasztoru i wyrusza do Polski. W wyniku walk przywraca władzę Kościoła na ziemiach polskich, a
swego brata buntownika każe zabić i (na polecenie Kościoła) wymazać jego imię na wieki z
ksiąg historycznych (stąd przydomek „Zapomniany”), aby w przyszłości nie był dla nikogo
inspiracją do wszczynania buntu przeciwko kościelnej zwierzchności. I choć w wielu polskich
kronikach zdołano tego prawie dokonać, to wzmianka o nim pojawia się np. „Kronice Czechów”
Kosmasa i w „Kronice węgierskiej Chartiritusa Biskupa”; informacje o jego śmierci można także
znaleźć w rocznikach „Kapituły Krakowskiej” pod datą 1038. „Tabula regnum Poloniae” z końca
XIV w. wprost mówi: „Jeden waleczny król wymazany został z rzędu panujących”.
Należy także wspomnieć, że Kazimierz Odnowiciel jest władcą, który przenosi stolicę do
Krakowa i czyni go także siedzibą biskupów. Zaś sam papież Benedykt VIII był na tyle wściekły
na niedawne dokonania Polan, że w swojej bulli narzuca ludowi polskiemu spore obciążenia
finansowe: „Corocznie płacić będą Polacy kurii papieskiej zwyczajny pieniądz od każdej głowy,
wyłączając głowy szlacheckie, nie będą zapuszczać włosów na głowie i brodzie, zwyczajem
barbarzyńskim, ale będą je starannie postrzygać. Wielkiego Postu przestrzegać o trzy tygodnie
dłużej niż w innych krajach (...), wiecznie też będą obowiązani, aby w Bogu i w Wierze
Chrześcijańskiej wdzięczniejszymi i gorliwszymi byli”.
11 kwietnia 1079 – Bolesław Szczodry (Śmiały) ćwiartuje własnoręcznie biskupa krakowskiego
Stanisława ze Szczepanowa (zwanego przez Kościół św. Stanisławem). Aktu tego dokonuje obok
kościoła św. Michała na Skałce na Wawelu. Powodem takiego działania jest zdrada biskupa (jak
to ujmuje Gall Anonim), lecz nie znamy żadnych szczegółów na ten temat. Prawdopodobnie
chodziło o prymat niemieckich władz kościelnych nad władzą Bolesława. W wyniku tego
zabójstwa, Bolesław traci tron i ucieka na Węgry, gdzie wkrótce umiera (według niektórych
podań zostaje otruty).
Gall Anonim pisze: „Jak zaś król Bolesław z Polski został wyrzucony, dużo byłoby o tym do
opowiadania, lecz to powiedzieć wolno, że nie powinien był pomazaniec na pomazańcu
jakiegokolwiek grzechu cieleśnie mścić. To bowiem wiele mu zaszkodziło, gdy przeciw
grzechowi grzech zastosował, gdy za zdradę wydał biskupa na obcięcie członków. My jednak
ani biskupa zdrajcę uniewinniajmy, ani brzydką zemstę królewską pochwalajmy, lecz ostawmy
tę sprawę”.
W 1920 roku pierwszy rząd polski po odzyskaniu niepodległości i po uchwaleniu tego przez
sejm zwrócił się do Rzymu z żądaniem o anulowanie w dniu 8 maja święta Stanisława
Szczepanowskiego, skreślenia go w kalendarzu z listy świętych i o zaprzestanie głoszenia jego
kultu, podając oczywiście stosowne motywy. Papież bez żadnego oporu na to przystał.
Ponowny kult Stanisława rozpoczął dopiero Jan Paweł II.
1210 – za sprawą starań arcybiskupa Kietlicza, polski Kościół uzyskuje niezależność sądową
(niezależność od króla).
1257 – lokacja Krakowa na prawie magdeburskim (uwaga: Kraków i Wawel to były dwie różne
osady).
1418 [maj] - posłowie króla Władysława Jagiełły (m. in. Zawisza Czarny 3) przybywają na Sobór
w Konstancji z poselstwem do papieża Marcina V. Papież odmawia ich wpuszczenia i
wysłuchania. Zawisza wyważa więc drzwi pałacu papieskiego.
1455 [24 września] - papież Kalikst III rzuca ekskomunikę na mieszkańców Związku Pruskiego
(związek 62 miast, m. in. Torunia, Elbląga, Ostródy, Gdańska - założony w Kwidzynie dnia 14
marca 14404), którzy sprzeciwiali się zbyt wysokim podatkom nałożonym przez katolicki Zakon
krzyżacki (podlegający bezpośrednio papieżowi) i chcieli włączenia ich miast do Królestwa
Polskiego. Ekskomunika dotyczyła także sojuszników Związku Pruskiego (czyli wszystkich
poddanych Kazimierza Jagiellończyka).
1460 [3 czerwca] - papież Pius II podtrzymuje ekskomunikę rzuconą na Związek Pruski i jego
sojuszników, a ogłoszoną przez swojego poprzednika papieża Kaliksta III.
1498 - biskup wrocławski, Jan IV Roth, jako wielki przeciwnik powiązania Śląska z polską
3
4
Warto nadmienić, iż Zawisza bronił heretyka Jana Husa, który trzy lata wcześniej został skazany przez Kościół na stos.
Akt założenia Związku znajduje się w Archiwum w Toruniu.
Koroną, wydaje zarządzenie, które zabrania Polakom obejmowania stanowiska kanonika
katedralnego.
1832 [9 czerwca] - w swojej encyklice „Cum primum” skierowanej do biskupów Królestwa
Polskiego, papież Grzegorz XVI potępia powstanie listopadowe w Polsce. Warto w tym miejscu
nadmienić, iż przez 123 lata niewoli, żaden z papieży nie potępił rozbioru Polski i jej zaborców.
Inne fakty
•
5
Według danych Komisji Episkopatu Polski ds. Wychowania Katolickiego, w roku szkolnym
2009/2010 w szkołach uczyło 33492 katechetów. Szacuje się, że całkowity koszt ich
zatrudnienia to 1,132 miliarda złotych5.
Krajowa Agencja Informacyjna, „Finanse Kościoła katolickiego w Polsce. Analiza”, Warszawa, 26 lutego 2012.