przykładowy kodeks grupowy dla dzieci młodszych

„Nie ma nieporozumień.
Są tylko błędy i niedoskonałości
w komunikacji między ludźmi.”
przysłowie senegalskie
Podłoże emocjonalno-społeczne rozwoju dziecka
W wychowaniu dziecka duże znaczenie przywiązuje się do jego rozwoju
emocjonalnego i społecznego. Wzajemna zależność obu tych procesów jest ważnym
czynnikiem w kształtowaniu osobowości małego człowieka.
Rozwój społeczny u dziecka przebiega według określonego następstwa zachowań
społecznych, charakterystycznego dla danej grupy kulturowej (środowiska rodzinnego,
lokalnego, narodowościowego). Pomimo indywidualnych rozbieżności w poziomie
uspołecznienia, wspólnym efektem jest osiągnięcie przez dziecko coraz większej
autonomii, niezależności, samodzielności oraz umiejętności włączania się w różnego
rodzaju związki interpersonalne i posługiwanie się społecznymi zasadami koegzystencji.
O jakości doświadczeń dziecka decyduje przede wszystkim rodzina, która
oddziałuje na nie poprzez świadomą pracę wychowawczą oraz przez działania
niezamierzone. Wpływ ten trwa przez wiele lat, ponieważ mimo przeobrażeń w samej
rodzinie, w miarę przechodzenia w różne formy rozwoju, jest ona dla dziecka stałym
środowiskiem wychowawczym. Oddziaływanie rodziny na dziecko wpływa zarówno na
rozwój fizyczny dziecka, jak też na rozwój jego funkcji poznawczych, co decyduje
o osiągnięciach szkolnych, a także na kształtowanie równowagi uczuciowej i dojrzałości
społecznej, na formowanie obrazu samego siebie, na stosunek do siebie i innych.
Pierwszy społeczny świat
Wiek przedszkolny – w odniesieniu do wcześniejszych okresów rozwojowych –
wiąże się ze wzbogaceniem i dużym zróżnicowaniem życia uczuciowego dziecka. Dzieci
wchodzą w przedszkolu w swój pierwszy społeczny świat. Wchodzą w ten świat, jak już w
powyższym wstępie zaznaczyliśmy, z pewnym bagażem zróżnicowanych doświadczeń.
I teraz do nas, nauczycieli, należy wypracowanie norm i wzajemnych relacji w grupie
rówieśniczej i środowisku przedszkolnym. Mamy nauczyć dzieci dostosowywania się do
ustalonych reguł, a jednocześnie musimy pamiętać o wspieraniu indywidualnego rozwoju
i stwarzaniu sytuacji, w których dziecko staje się świadome swoich praw i umie ich
bronić.
Oba cele, tj. rozwój indywidualny i przystosowanie do życia w społeczeństwie,
w wielu sytuacjach stoją wobec siebie w konflikcie i mogą prowadzić do zaprzeczania
indywidualności dzieci oraz unifikacji ich potrzeb i zdolności, a także traktowania
każdego dziecka jako członka grupy. Może też odwrotnie, chociaż rzadziej, prowadzić do
koncentrowania się na indywidualnych cechach dziecka i zaniedbywania sfery jego
rozwoju społecznego. A zatem zadaniem przedszkola, jego kadry pedagogicznej, jest
stworzenie takich warunków, aby dzieci mogły doświadczyć tego co dobre i co służy
rozwojowi ich samych oraz innych ludzi. Aby nabyły, w takim stopniu w jakim potrafią
i są gotowe, umiejętności potrzebne w życiu społecznym.
Kodeks Grupowy
Przystosowanie do życia społecznego. Temu ma służyć właśnie wypracowanie
KODEKSU GRUPOWEGO jako kanonu praw i obowiązków, zrozumiałych dla dzieci,
który to kanon wspólnie z nauczycielem same wypracują, będą wcielać w życie
i wzajemnie od siebie łącznie z nauczycielem (jako dorosłym członkiem grupy)
egzekwować. Taki kodeks pomoże uniknąć nieporozumień i konfliktów wynikających
z błędów i niedoskonałości (nie tylko językowych) we wzajemnej komunikacji. Poprzez
demokratyczne, bo przez całą grupę wraz z nauczycielem (katalizatorem i dyskretnym,
rozważnym „mistrzem ceremonii”) rozwiązywanie zaistniałych sytuacji konfliktowych
i nieporozumień w świecie grupy, dzieci nauczą się wzajemnie się szanować
i powstrzymywać od krzywdzenia tych, którzy znajdują się w ich otoczeniu,
a jednocześnie będą potrafiły zadbać o siebie, swoją godność osobistą i o własne prawa.
Rola przedszkola
Prawa dzieci w naszym przedszkolu
Podstawowe normy obowiązujące w przedszkolu
Proces tworzenia KODEKSU GRUPOWEGO
1)
2)
3)
4)
Negocjowane reguł obowiązujących w przedszkolu
Rozwiązywanie problemów
Przestrzeganie ustalonych norm
Konsekwencje i stawianie granic
Od reguł nie ma ucieczki. Zawsze jakieś obowiązują.
KODEKS GRUPOWY – DROGOWSKAZEM
FUNKCJONOWANIA DZIECKA W GRUPIE PRZEDSZKOLNEJ
Samorządowe Przedszkole Nr 121
Barbara Mamczura, Beata Gajek, Zofia Matuła
„Nie ma nieporozumień.
Są tylko błędy i niedoskonałości
w komunikacji między ludźmi.”
( przysłowie senegalskie)
Wiek przedszkolny – w odniesieniu do wcześniejszych okresów rozwojowych wiąże się
ze wzbogaceniem i dużym zróżnicowaniem życia uczuciowego dziecka. Przekraczając próg przedszkola
dzieci z pewnym bagażem doświadczeń wchodzą w swój pierwszy społeczny świat. W tym świecie to
do nas – nauczycieli należy wypracowanie norm i wzajemnych relacji w grupie rówieśniczej
i środowisku przedszkolnym. My mamy nauczyć dzieci dostosowywania się do ustalonych reguł,
a jednocześnie musimy pamiętać o wspieraniu indywidualnego rozwoju i organizowaniu sytuacji
edukacyjnych, w których dzieci poznają swoje prawa, stają się ich świadome, umieją z nich korzystać
i ich bronić. Zadaniem przedszkola jest organizowanie takich warunków, aby dzieci mogły doświadczyć
tego co dobre i co służy rozwojowi ich samych i innych oraz nabycie przez dzieci w takim stopniu
w jakim potrafią i są gotowe umiejętności potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania w życiu
społecznym.
Dzieci w wieku przedszkolnym charakteryzuje myślenie konkretno–wyobrażeniowe. Potrzebują
one szczegółowych zasad i precyzyjnego określania czego nie wolno, a co jest dozwolone. Jeżeli dzieci
same ustalają swoje zasady, wtedy w znacznie większym stopniu biorą za nie odpowiedzialność, bowiem
są one ich własne, a nie narzucone z zewnątrz.
Przystosowaniu dzieci do życia społecznego służy w naszej placówce wypracowywanie
KODEKSU GRUPOWEGO – jako kanonu praw i obowiązków zrozumiałych dla dzieci. Grupowe
Kodeksy Praw i Obowiązków wypracowywane są przez nauczyciela wspólnie z dziećmi. Najczęściej na
podstawie sytuacji naturalnych, rzadziej literatury dziecięcej. Do wypracowanych umów zawartych
w Kodeksie Grupowym odwołują się zarówno nauczyciele jak i (po ich wdrożeniu) dzieci w stosunku do
siebie nawzajem. Taki kodeks pomaga unikać nieporozumień i konfliktów wynikających z błędów
i niedoskonałości (nie tylko językowych) we wzajemnej komunikacji. Kodeks uczy dzieci wzajemnego
szacunku oraz powstrzymywania od krzywdzenia tych, którzy znajdują się w ich otoczeniu,
a jednocześnie pomaga zadbać o siebie, swoją godność osobistą i o własne prawa.
Ustalanie powyższych norm, umów kodeksu odbywa się na zróżnicowanym poziomie
w zależności od grupy wiekowej dzieci. W grupach dzieci młodszych zawierane umowy popierane są
symbolami obrazkowymi, które to są dla nich czytelne i najbardziej przemawiają do ich świadomości.
Symbole obrazkowe wybierane są na zasadzie negocjacji wszystkich członków grupy, w tym
i nauczyciela. Każde dziecko ma prawo przedstawić własną propozycję, a wybór dokonywany jest na
drodze kompromisu i wspólnie podjętej decyzji. W grupach młodszych nauczyciel podaje propozycje
obrazu graficznego konkretnej umowy, a dzieci wspólnie decydują o wyborze jednej z nich. Efekt
końcowy zawarcia każdej umowy jest uwieńczony symbolem graficznym umieszczonym w dostępnym
i wspólnie wybranym przez dzieci miejscu. Przykłady zawierania w grupach młodszych umów
i odpowiadających im symboli graficznych przedstawia tabela nr 1.
Ze względu na właściwości rozwojowe dzieci pięcio-, sześcioletnich, a co za tym idzie
zainteresowanie „światem pisma”, wspólne opracowywanie umów Kodeksu Grupowego odbywa się na
zasadzie burzy mózgów. Wszystkie propozycje zapisywane są przez nauczyciela na tablicy, bądź dużym
arkuszu papieru, weryfikowane przez wszystkich członków grupy wraz z nauczycielem i wybierane,
podobnie jak w grupie dzieci najmłodszych, na drodze negocjacji. Jednocześnie z symbolami graficznymi
w Kodeksie Grupowym pojawiają się zdania odzwierciedlające istotę danej umowy np. obok symbolu
graficznego „palec przyłożony do ust” pojawia się napis: „Mówimy umiarkowanym głosem.”. Inne
propozycje umów w grupach dzieci starszych przedstawia tabela nr 2. Najstarsze przedszkolaki
samodzielnie wypracowują symbole graficzne zawieranych umów.
Mogą być one:
 przedstawiane w formie książeczki składającej się z prac plastycznych poszczególnych dzieci,
a będące odzwierciedleniem określonej umowy;
 wybrane spośród wykonywanych przez dzieci symboli;
 wspólnie tworzone poprzez dorysowywanie elementów przez wszystkich członków grupy (tworzenie
jednego obrazka).
W drugim półroczu w grupach dzieci sześcioletnich zawierane umowy przybierają charakter
pisemnej instrukcji, mobilizującej do wzajemnego ich respektowania przez przedszkolaków. Zawarcie
takich umów zaproponowałyśmy dzieciom na przykład przy konstruowaniu gier – ściganek: ,,będę
sprawiedliwy”, ,,nie będę się złościł”, ,,nie będę oszukiwać”. Nie są to instrukcje jednorazowe.
Odwołujemy się do nich także w sytuacjach naturalnych, zawierających elementy współzawodnictwa:
zawody sportowe, konkursy, quizy. Ustalone i zaakceptowane zasady są podpisywane przez
poszczególnych członków grupy, co przyczynia się do tego, że w większym stopniu biorą oni
odpowiedzialność za swoje czyny: ,,podpisałem zasady – czuję, że powinienem się do nich stosować, nie
tylko wtedy, kiedy nauczyciele patrzą”. Podpisywanie może mieć różną postać w zależności od inwencji
dzieci i nauczyciela:
 odbijanie dłoni lub palców zamaczanych w farbie (3, 4 – latki);
 przyklejanie wizytówek z własnym imieniem (5 – latki);
 podpisywanie się własnym imieniem (6 – latki).
Zawieranie umów w poszczególnych grupach wiekowych zaowocowało wypracowaniem umów
ogólnoprzedszkolnych do których należą: otaczanie budowli czerwoną szarfą (jeżeli dziecko chce ją
pozostawić w ramach kontynuowania dalszej zabawy) oraz porządkowanie zabawek w sali przedszkolnej
na ustalony sygnał muzyczny (melodia z kasety z tańcami integracyjnymi ,,Klanza”).
Reasumując , dzieci w wieku przedszkolnym są jeszcze egocentryczne i najważniejszy dla nich
jest ich własny interes, w związku z czym nauka norm moralnych jest dla nich trudna i w pewnym
stopniu bolesna.
Wychodząc naprzeciw ich potrzebom, a przede wszystkim potrzebie poczucia bezpieczeństwa,
zaspokajanej głównie w atmosferze akceptacji, w świecie, w którym funkcjonują, obowiązują i są
wdrażane w życie normy, reguły współżycia i współdziałania, czynimy dzieci twórcami „drogowskazów”
pozwalających im sprawnie poruszać się w środowisku mikro- i makro-społecznym.
Wypracowywanie przez dzieci podstawowych reguł życia społecznego, obowiązujących w grupie
przedszkolnej, z którą są emocjonalnie związane, ułatwia im samym wchodzenie w świat kontaktów
interpersonalnych, przyczynia się do budowania i pogłębiania zdrowych więzi międzyludzkich, pozwala
dostrzegać i respektować potrzeby innych, dokonywać samooceny, samokontroli własnych postaw,
weryfikować swoje poglądy i przekonania.
Bardzo ważnym aspektem wypracowywanych przez dzieci Kodeksów Grupowych jest fakt, iż
spada współczynnik „skarżenia”, a podnosi się współczynnik samodzielnego rozwiązywania konfliktów
i wspólnego motywowania się do przestrzegania zawieranych umów, dostrzegania momentów
przekraczania progu obowiązujących w grupach norm.
Ponadto istotne jest to, że umiejętność ustalania norm i reguł życia społecznego wprowadza
dzieci w trudną, ale potrzebną sztukę negocjacji, poszukiwania rozwiązań problemu na drodze
kompromisu, szanowania potrzeb własnych i innych, tolerancji dla odmiennych poglądów i przekonań.
Barbara Mamczura
Beata Gajek
Zofia Matuła
Samorządowe Przedszkole nr 121 w Krakowie
Tabela Nr 1
PRZYKŁADOWY KODEKS GRUPOWY DLA DZIECI MŁODSZYCH
Tabela Nr 2
PRZYKŁADOWY KODEKS GRUPOWY DLA DZIECI STARSZYCH