Bogowie greccy

Opracowała Małgorzata Kotkowiak
Nowa cywilizacja, która wyłoniła się we wschodniej części basenu
Morza Śródziemnego, wiele zawdzięczał starszym tradycjom
bliskowschodnim i egejskim.
O kształcie cywilizacji śródziemnomorskiej zadecydowało w dużej
mierze położenie geograficzne. Pomimo dużych rozmiarów i
zróżnicowania zamieszkujących je ludów, obszar Morza Śródziemnego
stanowi jednolity rejon geograficzny. Morze stanowiło podstawowy
łącznik. Na jego brzegach rozwinęła się cywilizacja posługująca się
kilkoma językami ludów nadbrzeżnych.
Osiągnięcia epoki klasycznej tworzą całość, która dała podwaliny
współczesnym państwom. Dlatego też epoka klasyczna jest dla nas
czymś uchwytnym i zrozumiałym.
Zasadniczą rolę w tworzeniu tego świata odegrali Grecy, którzy w
większej mierze niż jakikolwiek inny naród zadecydowali o jego
dynamice i ukształtowali jego dziedzictwo. Poszukując doskonałości
zadecydowali o ty, jak pojmować ja będą ludzie późniejszych epok.
Trudno przeceniać wag ich osiągnięć. Stanowią one najważniejszy z
elementów procesu, który ukształtował cywilizację śródziemnomorską
Indoeuropejscy przodkowie Greków przybyli na teren południowych
Bałkanów na przełomie III i II tysiąclecia p.n.e. Kultura materialna
przybyszów była bardzo uboga i przed około 1600 rokiem p.n.e.
pozostawiła stosunkowo mało śladów.
W tym samym czasie na Krecie rozpoczynał się okres świetności
cywilizacji zwanej przez badaczy cywilizacją minojską. Około 2000
roku p.n.e. pojawiają tam monumentalne kompleksy pałacowe
Knossos, Fajstos, Malia, nieco później Kato i Zakro, w których
administrację prowadzono za pomocą pisma (pismo linearne A).
Pod pojęciem mitologia grecka rozumiemy religię starożytnych
Greków. Był to zbiór wierzeń o charakterze politeistycznym i
antropomorficznym. Mitologia stymulowała twórczość artystyczną do
tego stopnia, że ciągle pojawiały się nowe wątki, odzwierciedlające
relacje zachodzące między człowiekiem i bogami, służyły one głównie
do określenia granic, których śmiertelnikom nie było wolno
przekraczać. Na swój sposób mitologia była kodeksem etycznym
wyznaczającym miejsce człowieka w ustalonym porządku świata.
Najstarszymi źródłami wiedzy o mitologii greckiej są dzieła Homera i
Hezjoda.
Bogowie ci zostali skonstruowani w wyobraźni na
podobieństwo Greków, podobnie wyglądali, mieli
podobne problemy, poza tym mieli także ludzkie cechy
charakteru – te pozytywne i negatywne. Bogowie
rządzący światem stawali się coraz bliżsi, każdy z nich
miał swoja jasną i znana ludziom historię.
Mitologia niosła Grekom nadzieje i była przez nich
traktowana poważnie. W ten sposób rozumieli oni
świat.
OLIMP, Olimbos, masyw górski w Grecji, w pobliżu Zatoki
Salonickiej; wys. do 2917 m (Mitikas - najwyższy szczyt kraju);
zbudowany z łupków krystalicznych i zmetamorfizowanych
wapieni; strome stoki pocięte głębokimi i wąskimi dolinami.
Park narodowy (założony w 1938, ok. 4000 ha). Według
wierzeń starożytnych Greków siedziba bogów greckich, stąd
zwanych olimpijskimi.
Zeus– syn Kronosa i Rei, naczelne bóstwo nieba
i ziemi, bóg światłości, zsyłał deszcze, grzmoty i
pioruny. Stał na straży porządku świata,
sprawiedliwości, był opiekunem wszystkich
plemion greckich, patronem każdego
gospodarstwa rolnego. Doznawał wielkiej czci w
całej Grecji, lecz głównymi miejscami kultu były
Nemea i Olimpa, gdzie obchodzono
ogólnogreckie uroczystości poświęcona mu, oraz
Dodona, w której znajdowała się wyrocznia boga.
Atrybutami Zeusa były: berło, piorun, orzeł i
tarcza z frędzlami.
Hera – największa bogini olimpijska, siostra i żona Zeusa.
Królowa nieba i ziemi, opiekowała się przede wszystkim
kobietami zamężnymi i życiem rodzinnym. Ulubionym
ptakiem tej bogini był paw, roślinami lilia i granat. Główne
ośrodki kultu Hery znajdowały się w Samos, Argos, Sparcie i
Mykenach.
Atena – córka Zeusa i Metis (Rozwagi). Bogini
mądrości, rozwagi i wojny, opiekowała się rzemiosłem,
życiem społecznym oraz pracami kobiecymi, zwłaszcza
tkactwem. Atrybutami Ateny były: włócznia, hełm i
egida, ulubioną rośliną – oliwka, zwierzęciem – sowa.
Posejdon – syn Kronosa i Rei, brat Zeusa i
Posejdona, bóg mórz, rzek, wysp i półwyspów,
panował nad wszystkimi istotami żyjącymi w wodach
morskich i lądowych. Jego władzy podlegali żeglarze
wraz ze swoimi statkami. Atrybutem jego potęgi był
trójząb, dzięki któremu wzniecane były burze morskie
i powodowano trzęsienie ziemi. Głównym centrum
kultu Posejdona była świątynia na Istmos, poświęcane
mu były konie i delfiny.
Afrodyta – bogini miłości, zrodzona z fal
morskich, ośrodkami jej kultu były m. in Knidos,
Pafos, Cypr. Mężem bogini był Hefajstos, którego
nieustannie zdradzała z Aresem. Jej atrybutem
były gołębie, róża i mirt.
Ares – syn Zeusa i Hery, bóg krwawej i okrutnej
wojny. Poświęcone mu były wilk i pies, z ptaków
jastrząb; wierzono poza tym, że ten bóg
szczególnie upodobał sobie dziką Trację i tam
najchętniej przebywał.
Hefajstos – syn Zeusa i Hery, bóg ognia i sztuki
kowalskiej, słynął z brzydoty i ułomności (
okulał, gdy został dwa razy zrzucony z Olimpu).
Hefajstos wzniósł boskie pałace na Olimpie,
stworzył tarczę dla Zeusa, trójząb dla Posejdona i
zbroję dla Achillesa.
Hades – bóg świata podziemnego, syn Kronosa i
Rei, brat Zeusa i Posejdona, panował wraz ze
swoją żoną Persefoną nad duszami zmarłych,
podziemnymi demonami. Atrybutami boga były
drzewa cyprysowe i narcyzy, sadzone na
grobach, oraz róg obfitości.
Hermes – bóg sprytu i zręczności, boski posłaniec.
Pełnił funkcję opiekuna dróg, heroldów,
podróżnych, kupców, rzemieślników i złodziei.
Czczono go na wiele sposobów, np. umieszczano
na drogach słupy z jego popiersiem (tzw. hermy).
Atrybutami Hermesa były: szeroki kapelusz,
kaduceusz opleciony wężem oraz ozdobne
skrzydełka u nóg i kapelusza.
Demeter – bogini ziemi, płodów rolnych, a
zwłaszcza łanów zboża. Czczono ją w całej
Grecji, specjalnego kultu doznawała jednak w
świątyni w Eleusis w Attyce. Przypisywano jej
wynalezienie młyna, ona tez miała nauczyć ludzi
uprawy jarzyn i bobu. Godłem Demeter były
kłosy zboża, narcyz, mak, a ulubionym ptakiem
– żuraw.
Apollo – syn Zeusa i Latony, bóg piękna i
słońca, strzelając promieniami słonecznymi leczył
choroby a także nagle zabijał ludzi. W Delfach,
za pośrednictwem kapłanki Pytii, wieszczył
przyszłość. Czczony był także jako bóg muzyki,
poezji, sztuki i nauki, poświęcone mu były
łabędź, jastrząb, kruk, laur, kołczan i łuk.