KLIKNIJ aby pobrać materiały

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
Jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób o podstępnym i utajonym przebiegu,
dotycząca obecnie (zgodnie ze statystyką z końca 2000 r.) przeszło 52% dorosłej populacji
Polaków.
Niekorzystny wpływ nadciśnienia na organizm powoduje wtórne zmiany, głównie w obrębie
serca (uszkodzenia zastawek, przerost lewej komory, chorobę wieńcową z zawałem serca),
udar mózgu, zaburzenia filtracji nerek, przyspieszenie powstawania i nasilenia miażdżycy.
W 1999 r. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), PTNT (Polskie Towarzystwo
Nadciśnienia Tętniczego) przedstawiły nowe kryteria kategoryzacji ciśnienia tętniczego
wynoszącą mniej niż 140/90 mm Hg u osób dorosłych, bez względu na wiek.
KLASYFIKACJA CIŚNIENIA TĘTNICZEGO (mm Hg) U DOROSŁYCH
CIŚNIENIE
SKURCZOWE
< 130
ROZKURCZOWE
<85
<120
<80
130-139
85-89
140-159
90-99
140-149
90-94
Nadciśnienie tętnicze-stopień 2
(umiarkowane)
160-179
100-109
Nadciśnienie tętnicze-stopień 3 (ciężkie)
≥ 180
≥ 110
KATEGORIA
Prawidłowe
w tym:
optymalne
Wysokie prawidłowe
Nadciśnienie tętnicze -stopień 1
(łagodne)
w tym:
graniczne
Ciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży, niezależnie od stopnia dojrzałości, lepiej koreluje z
wysokością niż z masą ciała . Jest ono nieco wyższe u chłopców niż u dziewczynek poniżej
10-tego roku życia i różnica ta ulega znamiennemu zwiększeniu w okresie pokwitania .
Prawidłowe ciśnienie tętnicze u dziecka 1-no rocznego nie powinno przekraczać wartości
90 / 50 mm .
Do okresu młodzieńczego ( 17-tego roku włącznie ) wartość ciśnienia skurczowego wzrasta w
sposób liniowy o ok. 2 mm Hg rocznie, a ciśnienia rozkurczowego ok. 1 mm Hg rocznie.
1/11
Ciężkie nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży rozpoznaje się przy wartościach
przekraczających o ponad 30 mm Hg wartość określaną za prawidłową dla danego wieku !
U każdego dziecka powyżej 3-go roku życia ( zgodnie z zaleceniami WHO i PTNT )
ciśnienie tętnicze powinno być mierzone podczas każdej wizyty lekarskiej.
PODSTAWOWE PRZYCZYNY NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO
1. Antyzdrowotny styl życia
 Dieta wysokoenergetyczna , bogata w tłuszcze nasycone , prowadząca do dodatniego
bilansu energetycznego ( na skutek niedostatecznego wydatku energetycznego z
powodu zbyt małej aktywności fizycznej )
 Wysokie spożycie alkoholu
 Wysokie spożycie soli
 Zbyt małe spożycie warzyw ( głównie surowych ) i owoców

Palenie tytoniu lub długotrwałe przebywanie w jego aurze
2. Uwarunkowania genetyczne ( w 80% )
3. Długotrwały stres
4. Hałas powyżej 65 decybeli
5. Zmiany w tarczycy ( nadczynność , niedoczynność , guzkowatość )
6. Zmiany miąższowe i naczyniowe w nerkach , kamica nerkowa , stany zapalne
7. Choroby nadnerczy
8. Cukrzyca , zwłaszcza typu drugiego ( nieinsulinozależna )
9. Na stałe przyjmowane leki przeciwreumatyczne , przeciwzapalne , hormonalne ,
niektóre leki przeciwalergiczne
Samodzielne rozpoznanie nadciśnienia tętniczego jest trudne , bowiem mimo podwyższonych
wartości ciśnienia pacjent czuje się z reguły dobrze! Organizm wysyła jednak pierwsze
sygnały , których nie powinno się lekceważyć . Należą do nich przede wszystkim :
 Ból głowy
 Szumy , piski w uszach
 Uczucie osłabienia , niepokoju
 Ogólne „rozbicie”
 Omdlenia
 Kołatanie serca i bóle w okolicach serca
 Zaburzenia widzenia , osłabienia wzroku
 Duszność wysiłkowa
 Krwawienie z nosa
 Zawroty głowy
 Zaburzenia snu ( budzenie się w środku nocy , senność poranna )
 Tachykardia ( częstoskurcz napadowy )
 Nadmierna potliwość ( zwłaszcza w nocy , bez zewnętrznej przyczyny )
 Nadpobudliwość
2/11


Nudności , wymioty , biegunka
U niemowląt i dzieci – brak łaknienia , wymioty , brak przyrostu masy ciała , spadek
elementów morfotycznych krwi , zahamowanie wzrostu
W terapii nadciśnienia tętniczego , jak wskazują na to eksperci WHO i PTNT , leczenie
niefarmakologiczne stanowi pierwszy element leczenia hipotensyjnego . Należy je stosować
stale u wszystkich chorych z nadciśnieniem tętniczym i niezależnie od jego ciężkości.
U pacjentów z łagodnym i w niektórych przypadkach nawet z umiarkowanym nadciśnieniem ,
może ono być jedynym sposobem prowadzenia terapii .
W przypadku nie uzyskania normalizacji ciśnienia tętniczego dołącza się farmakoterapię.
Leczenie niefarmakologiczne nadciśnienia tętniczego obejmuje głównie normalizację masy
ciała , zachowanie odpowiedniej diety , zaprzestanie palenia tytoniu i zwiększenie aktywności
fizycznej.
Podstawą prawidłowej diety jest zbilansowanie wydatku energetycznego , a w przypadku
nadwagi doprowadzenie do bilansu ujemnego.
Dieta powinna być bogata w potas , wapń , magnez , uboga zaś w sód i tłuszcze nasycone
( zwierzęce ).
Zalecenia dietetyczne zostały zebrane w tzw. „ Złotej karcie prawidłowego żywienia”
opracowanej przez polskie towarzystwa naukowe , które postulują , aby codziennie spożywać:
 Co najmniej 4-6 posiłków o umiarkowanej wielkości , w tym koniecznie śniadanie
 W każdym posiłku produkty zbożowe pełnoziarniste , jak ciemne pieczywo , płatki ,
kasze , makaron , ziemniaki
 Surowe warzywa lub soki warzywne do każdego posiłku
 Warzywa i owoce ( mogą być mrożone ) między posiłkami
 1 szklankę tłustego mleka ( 3,2 % ) lub kefiru lub jogurtu naturalnego
 1-2 plasterki żółtego sera lub 100g sera białego
 Jedną z porcji : ryby , drobiu , grochu , fasoli lub innych roślin strączkowych , lub
mięsa ( mięso nie częściej niż 4x tygodniowo )
 Jedną łyżkę stołową oleju z pierwszego tłoczenia lub oliwy
 Naturalne masło lub masło orzechowe – do 10g
 Wodę mineralną ( minimum 1 litr ) o zawartości kationów sodu ( Na + ) nie większej
niż 20 mg / litr
Unikać należy nadmiaru soli ( dopuszczalna ilość 6g/ dziennie = ¼ łyżeczki od herbaty ) we
wszystkich produktach , węglowodanów ( zwłaszcza cukrów prostych- glukozy i fruktozy )
oraz alkoholu.
MASŁO ORZECHOWE – przepis na najmniejszą porcję
( skutecznie reguluje frakcje cholesterolu – HDL i LDL )
- 1 szklanka orzeszków ziemnych prażonych , niesolonych
- 1,5 -2 łyżki stołowe oleju rzepakowego lub sojowego ( najlepiej )
- szczypta soli do smaku.
3/11
Wszystko zmiksować na masę maślaną w mikserze lub malakserze.
Warunkiem koniecznym do uzyskania pozytywnych efektów terapii hipotensyjnej jest
odpowiedni stopień aktywności fizycznej!
Najbardziej optymalne efekty daje SZYBKI MARSZ lub UMIARKOWANY BIEG.
Zamiennie wskazane inne ćwiczenia
- pływanie ,
-wiosłowanie ,
-jazda na rowerze itp.
co najmniej 3 dni w tygodniu , każde ćwiczenie powinno trwać przynajmniej 30 min. , a jego
intensywność powinna spowodować przyspieszenie tętna do 130-140 uderzeń / min.
Pacjenci z poważniejszymi chorobami towarzyszącymi przed zwiększeniem aktywności
fizycznej wymagają konsultacji lekarza!
Przy nadciśnieniu nie wskazane są wszystkie ćwiczenia wymagające częstych i raptownych
zmian pozycji np. aerobik oraz ćwiczenia izometryczne.
Ostrożności wymagają również działania związane z wysoką temperaturą jak np. sauna ,
solarium i gorące kąpiele oraz przebywanie na wysokościach (np. lot samolotem, czy
wycieczki wysokogórskie ).
Znaczące efekty hipotensyjne osiąga się również przy regularnym stosowaniu zasobów
„apteki natury” , czyli różnego rodzaju roślin . Do najcenniejszych z nich należą np. :
 CZOSNEK - 3-4 ząbki surowego / dziennie lub 3xdziennie 2-3 ząbki czosnku
przetworzonego ( marynowanego , kiszonego , pieczonego , gotowanego)
Przy nadciśnieniu łagodnym ( do 149 / 94 mm Hg ) można stosować mikstury na bazie
czosnku :
1 / 30 ząbków czosnku + 1 litr wody + sok z 0,5 kg cytryn pozostawić na 7-10 dni w
lodówce ; pić 3x dziennie po 2 łyżki stołowe przed posiłkiem
2 / 1 główka czosnku zmiażdżonego + sok z 2 cytryn + 2 łyżki stołowe miodu + 50ml
spirytusu 96% + 50 ml wody ; pozostawić na 10-14 dni w ciemnym , szklanym
naczyniu w temp. pokojowej ; pić 3x dziennie po łyżce stołowej
 JEMIOŁA BIAŁA - wyciąg lub napar z suszu ( UWAGA ! SILNA TRUCIZNA !
Stosować ściśle zgodnie z zalecanym dawkowaniem! )
 SOJA - ziarna ( najlepiej prażone ) w ilości ½ szklanki / dziennie lub 1 szklanka
mleczka sojowego / dziennie
 GRAPEFRUIT - ½ owocu / dziennie ( o białym miąższu łącznie z rozgryzionymi
pestkami , o czerwonym miąższu bez pestek )
 CZARNA JAGODA - owoce przetworzone lub napar z suszonych owoców ( 2
szklanki / dziennie )
 CYTRYNA - najbardziej cenne jest białe podszycie od wewnętrznej strony skórki
zawierające olejek cytrynowy działający silnie hipotensyjnie i przeciwmiażdżycowo
4/11

GŁÓG DWUSZYJKOWY - pod postacią kapsułek , wyciągu lub naparu z suszu
owoców i liści ( UWAGA ! Stosować zgodnie z zalecanym dawkowaniem , gdyż ma
bardzo silne działanie obniżające ciśnienie i przy przedawkowaniu może doprowadzić
do zapaści ! )
 KARCZOCHY - mają silne działanie regulujące gospodarkę tłuszczową i
przeciwmiażdżycowe
 KORZEŃ RZEŃSZENIA - 2x dziennie 1 szklanka naparu ze sproszkowanego
korzenia
 OWOCE I WARZYWA ( lub soki z nich) o dużej zawartości potasu , magnezu i
wapnia , jak np. aronia , czarna porzeczka , truskawki , pomidory , kapusta i warzywa
kapustno pochodne
 ZIEMNIAKI - sok z surowych , w ilości ½ szklanki 3x dziennie na pół godz. przed
posiłkiem
CIEKAWOSTKA !
- sok z surowego ziemniaka leczy także zgagi , nadkwaśny nieżyt żołądka i chorobę
wrzodową dwunastnicy
- napar z suszonych łupin ziemniaka ( 1 łyżka stołowa pokruszonych , suchych łupin
zalana szklanką wrzątku i pozostawiona pod przykryciem na ok. 5 min. do zaparzenia ) w
ilości 2x dziennie po szklance w przeciągu 3-6 m-cy stosowania zmniejsza lub rozpuszcza
złogi w nerkach


ZIELONA I CZARNA HERBATA - w postaci kapsułek z wyciągiem lub naparu w
ilości 3,5 szklanki herbaty zielonej oryginalnie liściastej i 3,5 szklanki herbaty czarnej
oryginalnie liściastej dziennie
HIBISKUS - 2x dziennie po filiżance naparu
W celu wykrycia nadciśnienia tętniczego i określenia faktycznego jego poziomu wymagany
jest systematyczny jego pomiar minimum przez 2 tygodnie , .3x dziennie , o tych samych
porach , w tych samych warunkach .Pomiarów nie powinno się dokonywać wcześniej niż
0,5 godz. po posiłku i 0,5 godz. po czynnościach fizjologicznych.
Najważniejszym pomiarem jest pomiar poranny , po przebudzeniu , jeszcze z pełnym
pęcherzem !
Aby pomiary ciśnienia tętniczego były miarodajne , należy prawidłowo dokonywać ich
przy pomocy tradycyjnego aparatu do mierzenia ciśnienia na słuchawki , w tej samej
pozycji , w tych samych warunkach .
NIEDOCIŚNIENIE TĘTNICZE / HIPOTONIA /
5/11
Niedociśnienie nie jest traktowane jako jednostka chorobowa , lecz niewygodna
przypadłość. Hipotonia , to stan , w którym wartości ciśnienia spadają poniżej
105 / 60 mm Hg. Dzieli się na samoistną i objawową .
Niedociśnienie objawowe występuje w niewydolności serca , zaburzeniach rytmu serca
jako efekt działania leków hipotensyjnych i hipowolemii.
Niedociśnienie samoistne , spotykane bardzo często , uznawane jest jako całkowicie
nieszkodliwe .
Objawami niedociśnienia obu postaci mogą być :
- słaba wydolność fizyczna
- szybka męczliwość
- zawroty głowy
- „mroczki” przed oczami , zaburzenia widzenia
- skłonność do zapaści
- omdlenia
- wymioty
- bóle głowy w okolicach skroni , bóle oczu
- nastrój depresyjny
- bladość
- dreszcze
- kłocie w okolicach serca.
W hipotonii samoistnej nie należy zmieniać raptownie pozycji z leżącej , czy siedzącej do
stojącej ( z pozycji leżącej zmiana przez półpozycję z nogami spuszczonymi w dół ). Przy
konieczności długotrwałego stania w jednym miejscu stosować balansowanie na palcach
( pięta – palce ) lub rytmiczne napinanie tłoczni brzusznej . Najbardziej efektywna jest w
takim stanie regularna , intensywna aktywność fizyczna , częste naprzemienne prysznice
gorące i zimne ( należy zakończyć zimnym ) , masaże ostrą gąbką i szczotką w celu
pobudzenia krążenia .
Bardzo dobre efekty podwyższenia ciśnienia osiąga się przy regularnym piciu :
- średnio mocnej herbaty oryginalnie liściastej ( zielonej lub czarnej ) w ilości 2 filiżanki
dziennie
- niewielkiej ilości koniaku – 10-15 ml dziennie ( 1 łyżka stołowa )
- 150 ml wina czerwonego wytrawnego dziennie .
Niedociśnienie wymagające leczenia to ciśnienie spadające poniżej wartości
70 / 40 mm Hg
Indeks glikemiczny (IG) to lista produktów uszeregowanych ze względu na poziom glukozy
we krwi po ich spożyciu. Oblicza się go dzieląc poziom glukozy we krwi po przeprowadzeniu
6/11
testu żywnościowego z udziałem 50 gram węglowodanów, przez poziom glukozy uzyskany
po spożyciu danego produktu Zjedzenie węglowodanu o wysokim IG doprowadza do
gwałtownego skoku poziomu cukru wywołującego w odpowiedzi duży wyrzut insuliny.
Poziom cukru szybko ulega obniżeniu i podobnie do wahadła, które znacznie wychyliło się w
jedną stronę i musi to podobnie uczynić w przeciwną - poziom cukru nie spada do wartości
wyjściowej lecz znacznie niższej, źle już tolerowanej przez organizm a nazywanej
hipoglikemią. Poza różnymi niemiłymi doznaniami - objawem hipoglikemii jest głód. Chęć
jego zaspokojenia jest powodem niekontrolowanego pojadania. Produkty o wysokim IG
sprzyjają tyciu w dwojaki sposób: wywołują głód, co sprzyja częstszemu jedzeniu i działają
anabolicznie dzięki powodowaniu dużych skoków poziomu insuliny. Insulina reguluje
poziom cukru ale też powoduje aktywacje procesów przyswajania, składowania określanych
mianem anabolizmu, co w praktyce przekłada się na tycie. Insulina aktywuje procesy
neolipogenezy - tworzenia tłuszczy - głównie z dostarczanych węglowodanów. W tej też
formie następuje składowanie. Ponadto insulina ułatwia deponowanie tłuszczy krążących w
surowicy krwi do komórek tłuszczowych. Jest więc ona tzw. hormonem anabolicznym.
Wysoki poziom insuliny sprzyja tyciu. Ów wysoki poziom związany jest zaś z konsumpcją
pewnej grupy węglowodanów, które w sposób gwałtowny i znaczny podnoszą chwilowy
poziom glukozy w surowicy krwi, czyli innymi słowy, mają tzw. wysoki indeks glikemiczny
(wyższy lub równy 70). Natomiast spożycie produktu o niskim indeksie glikemicznym
powoduje powolny i relatywnie niewielki wzrost poziomu cukru i co za tym idzie - niewielki
wyrzut insuliny. Produkty takie nie są więc sprzymierzeńcem tycia. Warto pamiętać, że
przetwarzanie produktów żywnościowych (obróbka termiczna, czas obróbki termicznej)
podwyższa ich indeks glikemiczny.
Tabela indeksów glikemicznych
Indeks Glikemiczny - zakresy wartości
Niski Indeks Glikemiczny = 55 lub mniej
Średni Indeks Glikemiczny = 56-69
Wysoki Indeks Glikemiczny = 70 lub więcej
Produkt
Ananas
Arbuz
Banan
Banany dojrzałe
Baton Mars
Baton Twix
Biszkopt
Indeks Glikemiczny
59
75
59
72
65
44
46
7/11
Brzoskwinie
29
Brzoskwinie z puszki w syropie
52
Budyń
43
Buraki
65
Cebula
15
Chipsy
90
Chleb - Pieczywo francuskie
95
Chleb biały
95
Chleb pełnoziarnisty żytni
58
Chleb pszenny
85
Chleb pumpernikiel
40
Chleb żytni na zakwasie
55
Chrupki kukurydziane
63
Chrupki pszenne
70
Ciasto francuskie
59
Coca Cola
63
Cukier rafinowany
68
Czekolada biała
44
Czekolada gorzka
22
Czekolada mleczna
49
Czereśnie
22
Czosnek
15
Daktyle suszone
103
Dynia
75
Fanta
68
Fasola biała
40
Fasola biała, ugotowana
33
Fasola czarna
30
Fasola płaskostrąkoa
46
Fasola szparagowa
71
Figi suszone
35
Fruktoza
20
Frytki
95
Glukoza
100
Grejpfrut
25
Groch gotowany
22
Groszek zielony
45
Groszek zielony z puszki
61
Gruszki
42
Herbatniki
57
Jabłka
38
Jabłka suszone
29
Jogurt owocowy
36
8/11
Jogurt 0% tłuszczu
27
Jogurt czysty bez cukru
15
Jogurt naturalny
36
Kasza gryczana ugotowana
54
Kasza jaglana, ugotowana
71
Kasza manna
58
Kiełki fasoli Mung
25
Kiwi
52
Kleik ryżowy
90
Knedle ziemniaczane
52
Kukurydza słodka
53
Kukurydza z puszki
55
Kus kus gotowany
65
Laktoza
46
Lody z pełnego mlek
61
Maltoza
110
Makaron
65
Mango
55
Marchewka długo gotowana 85
Marchewka świeża
30
Mąka kukurydziana
70
Melon
65
Miód
87
Mleko odtłuszczone
32
Mleko pełne 3% tłuszczu
27
Mleko słodzone, zagęszczone
61
Mleko zsiadłe
32
Morele suszone
30
Morele świeże
15
Nutella
33
Orzechy
22
Orzeszki ziemne, solone, prażone 14
Otręby owsiane
55
Płatki kukurydziane
84
Płatki owsiane błyskawiczne 85
Płatki ryżowe
80
Pomarańcza
44
Pomidory
15
Popcorn
72
Proso
70
Rodzynki
64
Ryba
38
Ryż Basmati gotowany
60
9/11
Ryż biały gotowany
Ryż brązowy (naturalny) gotowany
Ryż długoziarnisty gotowa
Rzepa
Soczewica z puszki
Soczewica zielona gotowa
Soja
Soja z puszki
Sok ananasowy
Sok grejfrutowy
Sok jabłkowy
Sok pomarańczowy
Sok pomidorowy bez cukru
Sok z marchwi świeży
Śliwki
Truskawki
Winogrona
Wiśnie
Ziarna całe pszenicy
Ziarna całe żyta
Ziarno jęczmienia
Ziarno kukurydzy
Ziemniaki gotowane
Ziemniaki młode
Ziemniaki pieczone
Ziemniaki puree
70
55
56
72
44
30
14
18
46
48
40
52
38
43
30
40
46
25
41
34
25
69
95
57
85
90
CIEKAWOSTKI
Indeks glikemiczny produktów żywnościowych spożywanych w ich naturalnej postaci jest
znacznie niższy niż gotowanych lub przetworzonych w inny sposób. Pełnoziarniste płatki
zbożowe i pieczywo z pełnej mąki zawierają dużo błonnika, witamin i pierwiastków
śladowych, które mają zdolność obniżania wysokiego poziomu glukozy we krwi.
Aby indeks glikemiczny spożywanych produktów nie był duży musimy wziąć pod uwagę
następujące aspekty:
błonnik opóźnia przemianę węglowodanów poprzez częściowe blokowanie dostępu glukozy
do krwi. Może również podwyższyć czułość receptorów podatnych na insulinę w mięśniu, tak
że glukoza łatwiej przedostaje się do komórki. Jeśli receptory są mało czułe, wtedy trzustka
zwiększa wydzielanie insuliny by zrównoważyć dopływ glukozy do komórek mięśni, formę
produktu - czy jest zmielony lub w inny sposób przetworzony czy występują w nim pełne
10/11
ziarna lub włókna, stopień przygotowania lub ugotowania - co pozwala na zbadanie
zawartości skrobi, obecność fruktozy i laktozy (obie mają niski indeks glikemiczny),czas
spożywania pokarmu, czas jedzenia ma wpływ na wydzielanie glukozy do krwi - im szybciej
jesz, tym jest ono szybsze, produkty bogate w tłuszcze, o niskim indeksie glikemicznym
mogą być błędnie zakwalifikowane, bo tłuszcze i białko spowalniają opróżnianie żołądka, a
tym samym i szybkość trawienia w jelicie cienkim. A zatem ich indeks glikemiczny może być
relatywnie niższy niż produktów zawierających mniej tłuszczów..
11/11