Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w
Gorlicach
BEZWZGLĘDNE WSKAZANIA
KONSULTACJI U LOGOPEDY
Niepokojące symptomy rozwoju mowy u małego
dziecka:
 Występujące u dziecka wady rozwojowe ( np. Zespół Downa, Mózgowe
Porażenie Dziecięce lub inne choroby przewlekłe opóźniające ogólny
rozwój psychoruchowy dziecka).
 Nieprawidłowości w budowie narządów mowy dziecka widoczne bez
specjalistycznego badania ( np. rozszczepy podniebienia).
 Trudności z żuciem, połykaniem, nieprawidłowy sposób oddychania (
dziecko oddycha ustami)
Niepokojące symptomy rozwoju mowy
u małego dziecka:
 Brak reakcji na odgłosy płynące z otoczenia.
 Zaburzenia rozumienia mowy oraz brak rozumienia prostych poleceń
słownych.
 Brak kontaktu wzrokowego, dziecko nie zwraca uwagi na ludzi, nie
nawiązuje kontaktu wzrokowego.
 Brak mowy czynnej do drugiego roku życia oraz brak zainteresowania
mową ( dziecko nie przejawia chęci powtarzania , czy też naśladowania
dźwięków mowy).
Niepokojące symptomy rozwoju mowy
u małego dziecka:
 Powtarzanie bez zrozumienia wyrazów, wyrażeń lub zdań
wypowiadanych przez inną osobę ( tzw. echolalie). Odpowiadanie
pytaniem na pytanie.
 Niepłynność mowy występujące u dziecka nagle np. po urazach
psychicznych czy fizycznych.
 Nagłe wycofywanie się z kontaktów werbalnych.
BEZWZGLĘDNE WSKAZANIA KONSULTACJI U LOGOPEDY
Niepokojące symptomy rozwoju mowy
u małego dziecka:
• Międzyzębowa artykulacja głosek [s,z,c,dz]
(przy wymowie tych głosek język wchodzi miedzy zęby , brzmienie głosek jest
zdeformowane).
• Ubezdźwięczniane tj. zamiana głosek dźwięcznych na bezdźwięczne u dziecka
powyżej trzeciego roku życia. Dziecko wymawia zamiast:
domek
- tomek
woda
–
fota
buda
–
puta
zupa
–
supa
Niepokojące symptomy rozwoju mowy u małego dziecka:
 Dziecko w wieku czterech, pięciu lat nieprawidłowo wymawia wiele
głosek co powoduje, że mowa jest niezrozumiała dla otoczenia.
 Dziecko w wieku pięciu, sześciu lat zastępuje głoski [sz,ż,cz,dż]
głoskami s,z,c,dz lub[ś,ź,ć,dź] .
 Dziecko w wieku sześciu lat nie wymawia prawidłowo głoski [r] .
Powyższe etapy rozwoju mowy opracowano w oparciu o następującą bibliografię:
* Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna , Kraków 2008, Wydawnictwo Edukacyjne
* Demel G. , Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa , 1998 WSiP,
* Emiluta –Rozya D. ,Wspomaganie rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym. CMPPP Warszawa 2006,
* Moje dziecko nie słyszy. Praca zbiorowa pod red. J. Kobosko, Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Warszawa 1999,
Kształtowanie rozwoju mowy dziecka od urodzenia do 6
roku życia- niepokojące symptomy.
Kształtowanie się umiejętności językowych u dziecka jest jednym z
największych fenomenów w rozwoju jednostki ludzkiej. Prawidłowy
rozwój mowy dziecka stanowi podstawę kształtowania się osobowości w
ogóle. Dzięki rozumieniu mowy poznaje ono otaczający go świat. Dzięki
umiejętności mówienia jest w stanie wyrażać swoje uczucia i spostrzeżenia
oraz komunikować swoje doznania i potrzeby. Mowa słusznie nazywana
jest „ narzędziem myślenia” bo w słowach krystalizuje się myśl ludzka.
Mowa wywiera wpływ na kształtowanie się takich umiejętności
umysłowych
wnioskowanie.
jak:
spostrzeganie,
wyobrażenie,
porównywanie
i
Umiejętność nabywania języka
Umiejętność
nabywania
języka
uwarunkowana
jest
zarówno biologicznie (genetycznie) jak i środowiskowo.
Dziecko przychodząc na świat posiada pewne określone
predyspozycje, które pozwalają mu pod wpływem
czynników środowiskowych nabyć i przyswoić określone
struktury językowe.
Rozwój języka rozpoczyna się z chwilą narodzin, a nawet wcześniej,
jeżeli weźmiemy pod uwagę konieczne uwarunkowania genetyczne
oraz pierwsze doświadczenia słuchowe i czuciowe płodu (pierwsze
zjawiska jakie odbiera płód i rejestruje w swojej pamięci to zjawiska
rytmiczne: chód matki, bicie jej serca także jej głos). Od pierwszych
prób ssania oraz pierwszego dźwięku wydanego przez dziecko w
postaci krzyku rozpoczyna się długa i skomplikowana droga
prowadząca do zdobycia narzędzia pozwalającego poznawać
otaczającą rzeczywistość oraz wchodzić w relacje z innymi ludźmi.
Jak ważne jest to narzędzie pokazują przykłady osób dla
których naturalna droga rozwijania mowy została z
różnych przyczyn zamknięta np.
z powodu
dużych
uszkodzeń określonych funkcji (np. słuchowych) lub z
powodu zaniedbań czy błędów edukacyjnych i wymagali
oni
działań
komunikacyjną.
celowych,
aby
osiągnąć
sprawność
Warto zatem poznać etapy rozwoju systemu językowego
zdrowego dziecka, gdyż ich pojawianie się następuje w
określonej kolejności zgodnie z poglądami Jakobsona
od struktur prymarnych do sekundarnych. Znajomość
tych etapów pozwala na podjęcie wczesnej stymulacji
rozwoju mowy w i uniknięcie nieprawidłowości
rozwojowych nie tylko w sferze językowej ale również
w poznawczej, społecznej i emocjonalnej.
Etapy rozwoju mowy dziecka
od urodzenia do szóstego roku życia
WIEK W
MIESIACACH ROZWÓJ MOWY W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA
0 -1 miesiąc



Początkowo dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą płaczu;
Poprzez płacz komunikuje swoje potrzeby;
Płacz jest również ćwiczeniem narządu oddechowego;
2 -3 miesiąc

Pojawiają się wokalizacje pierwszych samogłosek, oraz dźwięki
„gardłowe” „k,g”( tzw. głużenie) nie przypominają one jeszcze ludzkiej
mowy, towarzyszą im nieskoordynowane ruchy kończyn i całego ciała.
Jest to nieświadomy trening narządów artykulacyjnych , w mózgu
powstają pierwsze skojarzenia między wydawanymi dźwiękami a
ruchami aparatu artykulacyjnego.
Około 2 miesiąca życia dziecko odpowiada uśmiechem na uśmiech.
Uspokaja się na głos matki lub ojca.
Śpiąc w cichym pomieszczeniu porusza się lub budzi przy głośnych
dźwiękach.




WIEK W
MIESIACAC
H
5- 6
miesiąc
ROZWÓJ MOWY W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA
 Dziecko zaczyna realizować sylaby zbudowane z samogłosek
i prymarnych spółgłosek „p,b,m” potem „t,g,d”, z których
potem będzie budowało pierwsze proste wyrazy ( jak: mama,
baba, tata)
 Pojawia się gaworzenie samonaśladowcze , dziecko
słuchając własnych realizacji zaczyna je powtarzać( brak
takich zachowań może wskazywać na zaburzenia rozwoju
mowy w tym uszkodzenia słuchu).
 Zwraca się w kierunku źródła dźwięku.
 Lubi grzechotki, pozytywki i zabawki dźwiękowe,
 Jest wrażliwe na melodię i intonację głosu osoby dorosłej
WIEK W
MIESIACACH
9 -10
miesiąc
ROZWÓJ MOWY W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA
 Naśladuje, powtarza oraz samodzielnie wokalizuje ciągi
sylaby , które nie maja jeszcze znaczenia.
 Reaguje na swoje imię oraz rozumie proste wypowiedzi o
zabarwieniu emocjonalnym poparte gestem ( np. brawo)
 Kieruje głowę w kierunku osób mówiących , włącza swoje
gaworzenie do rozmowy.
 Pojawienie się gestu wskazywania palcem
 Początki kształtowania się pola wspólnej uwagi.
WIEK W
MIESIACACH
11 -12
miesiąc
ROZWÓJ MOWY W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA
 Zaczyna wypowiadać pierwsze słowa zbudowane z sylab
otwartych ( mama. tata, baba, am, da, nie).
 Rozumie znaczenie prostych słów np. nazwy osób z
najbliższego otoczenia, niektórych przedmiotów. Rozumie
proste polecenia np. daj, zakaz „ nie wolno).
 Samodzielnie wypowiada kilka prostych wyrazów.
 Powtarza sylaby i słowa wypowiadane przez dorosłego.
 Używa własnych określeń nazywając przedmioty
 Używa słów dźwiękonaśladowczych.
WIEK W
MIESIĄCACH
13-16
miesiąc
18 miesiąc
ROZWÓJ MOWY W DRUGIM ROKU ŻYCIA
 Używa coraz większej ilości znaczących słów.
 Posługuje się nazwami przedmiotów , czynności
dotyczących najbliższego otoczenia
 Wypowiada wyrazy zbudowane głównie z sylab otwartych
 Upraszcza słowa wymawiając pierwszą lub końcowa
sylabę
 Słowo zastępuje całe zdanie.
 Doskonalą się zdolności dzielenia uwagi dorosłymi.
 Obserwuje się dalszy rozwój słownictwa.
 Nadal przeważają wypowiedzi jednowyrazowe, wyrażenia
dźwiękonaśladowcze.
 Używa własnych tworów językowych dla określenia rzeczy
lub sytuacji ,
 Rozumie proste zdania ( głównie polecenia i zakazy).
WIEK W
MIESIĄCACH
24 miesiąc
ROZWÓJ MOWY W DRUGIM ROKU ŻYCIA
 Stały wzrost słownictwa ( głównie są to rzeczowniki,
czasowniki
 Pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe.
 Wzrasta poziom rozumienia wypowiedzi dorosłych
 Na polecenie pokazuje znane sobie przedmioty( np.
zabawki, zwierzęta, ubrania, części ciała) oraz czynności
 Nazywa to czego potrzebuje lub co go interesuje.
 Wymawia wszystkie samogłoski oraz następujące
spółgłoski „m,p,b,f w,t,d,n,k,g, ś,ź,ć”
 Dziecko o sobie mówi w trzeciej osobie
 Miesza formy gramatyczne i części mowy.
 Mówi często do siebie lub swoich zabawek.
WIEK W
LATACH
3 rok życia
ROZWÓJ MOWY W TRZECIM ROKU ŻYCIA
 Obserwuje się wzrost zasobu słownikowego
 Wypowiada proste zdania, które stopniowo staja się
coraz dłuższe.
 Potrafi zadawać pytania.
 Nadal używa tworów językowych, czyli
neologizmów, upraszcza słowa.
 Wypowiada wszystkie głoski z poprzedniego okresu
pojawia się głoska „l” czasami mogą pojawić się
głoski s,z,c,dz
 Stopniowo zanika język dziecięcy.
 Wzrasta sprawność komunikacyjna i społeczna.
ROZWÓJ MOWY W CZWARTYM ROKU ŻYCIA
WIEK W
LATACH
4 rok życia









Stały wzrost słownictwa powoduje, że wypowiedzi są
coraz dłuższe
Buduje zdania rozwinięte i złożone.
Używa wyrazów nazywających cech ( przymiotniki,
przysłówki), pojawiają się wyrazy mające zabarwienie
emocjonalne ( np. niesamowite, jak wspaniale).
Obserwuje się spadek neologizmów dziecięcych oraz
błędów gramatycznych.
Lawinowo wzrasta liczba pytań – pojawia się pytanie
dlaczego?.
Potrafi opowiedzieć krótką bajkę lub zdarzenie.
Poprawnie wypowiada głoski s,z,c,dz.
Mogą pojawić się głoski „sz,ż,czdz”.
Mowa jest zrozumiała dla obcego otoczenia.
WIEK W LATACH
5,6 rok życia
ROZWÓJ MOWY W PIĄTYM , SZÓSTYM ROKU ŻYCIA
 W pełni ukształtowany jest system fonetyczno –
fonologiczny tzn. dziecko powinno prawidłowo
wypowiadać wszystkie głoski języka polskiego w tym
również te najtrudniejsze (sz, ż, cz, dż) oraz głoskę „r”
 Swobodne nazywa relacje przestrzenne wyrażeniami
przyimkowymi ( na, w, pod, za, obok, itp.)
 Znaczny wzrost kompetencji komunikacyjnej.
 Wzrost zdolności opowiadania, opisywania
rzeczywistości w sposób werbalny
 Swobodne operowanie elementami słownikowymi i
gramatycznymi systemu językowego . Wypowiedzi
powinny być poprawne pod względem logicznym i
gramatycznym
Opracowanie: Edyta Romaszko