Ts 44/07 - 10 lutego 2009 r.

27/1/B/2009
POSTANOWIENIE
z dnia 10 lutego 2009 r.
Sygn. akt Ts 44/07
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marian Grzybowski – przewodniczący
Janusz Niemcewicz – sprawozdawca
Marek Kotlinowski,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 26 września 2007 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze
konstytucyjnej Mirosława Pamuły,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 27 lutego 2007 r. wniesiono o stwierdzenie
niezgodności: art. 156 § 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania
karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 10, art. 42 ust. 2 oraz art. 45
ust. 1 Konstytucji; art. 263 § 4 k.p.k. z art. 2, art. 10 i art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 263 § 5
k.p.k. z art. 45 ust. 1 oraz art. 176 Konstytucji.
Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że przepis art. 156 § 5 k.p.k. jest
niezgodny z art. 42 ust. 2 Konstytucji w zakresie, w jakim zezwala prokuratorowi na
odmowę udostępnienia akt obrońcy podejrzanego na etapie rozpoznawania wniosku o
przedłużenie tymczasowego aresztowania. Zdaniem skarżącego, przepis art. 263 § 4 k.p.k.
jest niezgodny z art. 2, art. 10 ust. 1 i 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji, prowadzi bowiem do
naruszenia zasady podziału władz i pozwala, by sąd z urzędu uzupełnił niewystarczające
jego zdaniem uzasadnienie wniosku złożonego przez przedstawiciela władzy
wykonawczej. Ponadto, skarżący wskazał, że przepis art. 263 § 5 k.p.k. jest niezgodny z
art. 45 ust. 1 i art. 176 Konstytucji, ponieważ narusza zasadę dwuinstancyjności
postępowania sądowego przez rozpoznanie skargi na rozstrzygnięcie sądu pozbawiające
człowieka wolności przez ten sam sąd (sędziów tego samego wydziału).
Postanowieniem z 26 września 2007 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania
skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał wskazał, że przepis art. 156 § 5 nie był
podstawą wydania orzeczenia wskazanego jako ostateczne orzeczenie w sprawie, z którym
skarżący wiąże naruszenie swych konstytucyjnych praw i wolności. Wydane w dniu 27
października 2006 r. zarządzenie o odmowie udostępnienia akt sprawy stanowi niezależne
rozstrzygnięcie procesowe, którego podstawą był wskazany przez skarżącego art. 156 § 5
k.p.k. Skarżący nie wskazał jednak tego orzeczenia jako źródła naruszeń swych
konstytucyjnych praw i wolności, lecz postanowienie o przedłużeniu stosowania
tymczasowego aresztowania, co zgodnie z obowiązującym modelem skargi konstytucyjnej
uniemożliwia kontrolę prawidłowości zarzutów w tym zakresie.
Za oczywiście bezzasadny uznał Trybunał zarzut naruszenia przez zaskarżony
przepis art. 263 § 4 k.p.k. przepisów art. 2, art. 10 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji. Wskazał,
że zakres związania sądu w rozstrzygnięciu zasadności tego wniosku wynika wprost z
treści przepisu art. 263 § 4 k.p.k., określającego przesłanki stosowania środka
zapobiegawczego. Dokonując rozstrzygnięcia, sąd rozważa spełnienie przesłanek tam
wskazanych, zaś w razie stwierdzenia ich wystąpienia jest zobowiązany do uznania
zasadności wniosku. Tym samym rozpoznanie wniosku ma na celu ustalenie istnienia
podstaw do stosowania środka zapobiegawczego. Trybunał Konstytucyjny uznał, że w
brzmieniu zaskarżonego przepisu nie sposób doszukać się treści, z którą skarżący wiąże
naruszenie jego praw procesowych. Przepis art. 263 § 4 k.p.k. określa jedynie przesłanki,
których stwierdzenie obliguje sąd do przedłużenia stosowania tymczasowego
aresztowania. Kwestia związania bądź braku związania sądu zakresem uzasadnienia
złożonego wniosku procesowego, skargi zasadniczej lub etapowej, wynika zaś nie tyle z
treści zaskarżonego przepisu, ile z przepisów określających zakres orzekania sądu oraz
zakres jego związania treścią wniosków procesowych albo wyłącznie ich uzasadnień.
Wykracza więc poza zakres zaskarżenia w niniejszej skardze konstytucyjnej.
Za oczywiście bezzasadny uznał Trybunał zarzut naruszenia prawa do rozpoznania
zażalenia na postanowienie o przedłużeniu tymczasowego aresztowania przez bezstronny,
niezależny i niezawisły sąd przez przepis art. 263 § 5 k.p.k. Trybunał podkreślił, że zarzuty
skarżącego, wskazujące na ryzyko osobistych lub towarzyskich powiązań sędziów
mogących wpłynąć na treść rozstrzygnięcia, nie zasługują na uwagę zarówno ze względu
na ustrojową pozycję i niezależność sędziowską, jak również na instytucję wyłączenia
sędziego w razie wystąpienia okoliczności mogących wpłynąć na jego bezstronność.
Skarżący, pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego,
nie wskazał, na czym w jego przekonaniu polega naruszenie art. 45 ust. 1 Konstytucji, a
powiązał je jedynie z zarzutami dotyczącymi art. 176 ust. 1 Konstytucji. Okoliczność ta
stanowiła podstawę odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej w tym zakresie.
Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł
pełnomocnik skarżącego. Złożył w zażaleniu oświadczenie o wycofaniu skargi w zakresie
art. 263 § 5 k.p.k. Wskazał w nim, że Trybunał niezasadnie przyjął, iż podstawą
postanowienia o przedłużeniu tymczasowego aresztowania nie był art. 156 § 5 k.p.k.
określający zasady dostępu do akt w postępowaniu przygotowawczym. Zdaniem
skarżącego, zaskarżony przepis prowadził do utrudnienia w dostępie obrońcy do akt
postępowania przygotowawczego, a tym samym stanowił element procedury, na podstawie
którego sąd pozbawił skarżącego prawa do obrony. Ponadto, zdaniem skarżącego, sąd
dokonując badania przesłanek zasadności stosowania tymczasowego aresztowania w
zakresie, w jakim nie były wskazane w uzasadnieniu wniosku o przedłużenie stosowania
środka, przyjmuje perspektywę procesową prokuratora, naruszając zasadę in dubio pro
reo, gwarancję bezstronności oraz zasadę podziału władz. Skarżący wskazał także, że cofa
skargę konstytucyjną w zakresie zgodności art. 263 § 5 k.p.k. z art. 45 i art. 176
Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu
nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału
nie zasługują na uwzględnienie.
Podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej w zakresie art. 156 § 5
k.p.k. było stwierdzenie, że zaskarżony przepis nie był podstawą wydania ostatecznego
orzeczenia. Ustalenia dokonane przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu należy
uznać za prawidłowe. O ile bowiem można się zgodzić ze stanowiskiem, że ograniczenie
stronie dostępu do akt w postępowaniu przygotowawczym może prowadzić do utrudnienia
2
w prowadzeniu obrony i zwalczaniu twierdzeń prokuratora, o tyle bezzasadne jest
twierdzenie, że przepis określający zasady dostępu do tych akt mógł być podstawą
postanowienia sądu o przedłużeniu tymczasowego aresztowania. Przesłanki stosowania
tymczasowego aresztowania, na podstawie których zapadło orzeczenie wskazane w
niniejszej skardze jako orzeczenie ostateczne w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji,
określone zostały w przepisach rozdziału 28 k.p.k.: „Środki zapobiegawcze”. Zatem
podnoszone przez skarżącego zarzuty, wskazujące na ograniczenie prawa do obrony,
mogłyby być formułowane jedynie w odniesieniu do rozstrzygnięcia w przedmiocie
dostępu do akt postępowania przygotowawczego. Tymczasem, co należy podkreślić
skarżący, mimo przysługującej mu drogi prawnej nie skorzystał z możliwości
kwestionowania zapadłego w tym zakresie rozstrzygnięcia. Na podstawie art. 159 k.p.k.
skarżącemu przysługiwało bowiem zażalenie na zarządzenie o odmowie dostępu do akt
postępowania przygotowawczego, z którego nie skorzystał, nie wyczerpując zatem drogi
prawnej w tym zakresie.
Dodać należy, że wyrokiem z 3 czerwca 2008 r., K 42/07, OTK ZU nr 5/A/2008,
poz. 77, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 156 § 5 k.p.k. w zakresie, w jakim
umożliwia arbitralne wyłączenie jawności tych materiałów postępowania
przygotowawczego, które uzasadniają wniosek prokuratora w przedmiocie tymczasowego
aresztowania, jest niezgodny z art. 2 oraz art. 42 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Zasadne jest także stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w zakresie zarzutów
związanych z art. 263 § 4 k.p.k. Treść zaskarżonego przepisu nie pozostaje w związku z
zarzutami skarżącego. Wbrew bowiem twierdzeniom skarżącego przepis ten, zawierający
jedynie katalog przesłanek pozwalających na stosowanie tymczasowego aresztowania nie
wskazuje ani zakresu, ani sposobu rozpoznania wniosku prokuratora o przedłużenie
tymczasowego aresztowania. Wskazuje zaś podstawy uprawniające do uwzględnienia
wniosku. Trafne jest ustalenie Trybunału, że problem związania bądź braku związania
sądu zakresem uzasadnienia złożonego wniosku procesowego, skargi zasadniczej lub
etapowej wynika zaś nie z treści art. 263 § 4 k.p.k., lecz z reguł procesowych określających
zakres związania sądu treścią wniosków procesowych albo wyłącznie ich uzasadnień.
Wykracza więc poza zakres zaskarżenia w niniejszej skardze konstytucyjnej. Zatem za
trafne uznać należy ustalenie, że zarzuty skarżącego pozostają bez związku z treścią
zaskarżonego przepisu, czyniąc zarzuty skarżącego oczywiście bezzasadnymi. Ponadto, za
oczywiście bezzasadne uznać należy uznać twierdzenie, że uwzględnienie przez sąd
orzekający wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania na podstawie przesłanek
określonych w art. 263 § 4 k.p.k. prowadzi do naruszenia reguły in dubio pro reo. Ta
procesowa reguła nakazuje jedynie rozstrzygać niedające się usunąć wątpliwości na
korzyść oskarżonego. Konstrukcja zaskarżonego przepisu nie odnosi się w żaden sposób
do zakresu i metod oceny dowodów, zaś ocena, czy w konkretnej sytuacji procesowej sąd,
przedłużając tymczasowe aresztowanie, postępował zgodnie z jej treścią nie mieści się w
zakresie kontroli Trybunału Konstytucyjnego, jako że odwołuje się do sfery stosowania
prawa.
Aktualne pozostają także ustalenia Trybunału zawarte w zaskarżonym
postanowieniu, w zakresie art. 263 § 5 k.p.k., błędnie oznaczonego w zażaleniu jako art.
264 § 5 k.p.k. W tym zakresie skarżący cofnął skargę konstytucyjną. Wskazać należy
także, że błędne oznaczenie zaskarżonego przepisu wskazane zarówno w skardze
konstytucyjnej, jak i w zażaleniu Trybunał uznał za oczywistą omyłkę pisarską (falsa
demonstratio non nocet). Po pierwsze, zauważyć należy, że art. 264 k.p.k. nie posiada
jednostki redakcyjnej oznaczonej jako § 5. Po drugie, istota zarzutów podniesionych przez
skarżącego wskazuje jednoznacznie, że skierowana jest przeciwko treści art. 263 § 5 k.p.k.
Po trzecie, sam skarżący, pomimo użycia w petitum skargi błędnego oznaczenia, w treści
3
skargi wskazuje jednoznacznie na art. 263 § 5 k.p.k. (s. 2 skargi konstytucyjnej, s. 3 pisma
z 16 kwietnia 2007 r. uzupełniającego braki skargi konstytucyjnej).
Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia
wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej
skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
4