University of Warsaw, School of Management
advertisement
Rachunek kosztów standardowych Systemy rachunku kosztów konstrukcja postulowanych kosztów bezpośrednich i pośrednich Rachunek kosztów rzeczywistych Rachunek Kosztów normalnych Rachunek kosztów planowanych Rachunek kosztów standardowych Koszty bezpośrednie rzeczywiste stawki kosztów bezpośrednich * rzeczywista ilość rzeczywiste stawki kosztów bezpośrednich * rzeczywista ilość planowane stawki kosztów bezpośrednich * rzeczywista ilość planowane stawki kosztów bezpośrednich * standardowe zużycie dla rzeczywistej ilości Koszty pośrednie rzeczywiste stawki kosztów pośrednich * rzeczywista ilość planowane stawki kosztów pośrednich * rzeczywiste zużycie planowane stawki kosztów pośrednich * rzeczywista ilość planowane stawki kosztów pośrednich * standardowe zużycie dla rzeczywistej ilości Koszt standardowy koszt niezbędny ustalony na jednostkę wytwarzanego produktu w indywidualnych warunkach działania przedsiębiorstwa, przy uwzględnieniu warunków produkcyjnych, technologicznych oraz warunków wynikających z funkcjonowania jednostki w określonym otoczeniu zewnętrznym przewidywany jednostkowy koszt produkcji ustalany ex ante, koszt postulowany w warunkach efektywnej organizacji produkcji Analiza odchyleń ujmowanie w systemie ewidencyjnym kosztów: – – w rozbiciu na koszty standardowe i odchylenia funkcjonowanie systemu rachunku kosztów standardowych rzeczywistych i rozliczanie odchyleń poza systemem ewidencyjnym przez porównanie ze standardami – funkcjonowanie standardów kosztowych w obu wariantach możliwa analiza odchyleń Metody wyznaczania standardów na podstawie danych historycznych – – metoda studiów technicznych – – przyjęcie za standard danych o wielkości zużycia lub cenach z poprzedniego okresu wada: zawieranie efektów słabej lub dobrej efektywności z poprzednich okresów przyjęcie za standard wyników szczegółowej analizy operacji technologicznych wykonywanych w celu wytworzenia produktu zaleta: metoda bardziej obiektywna kontrola i weryfikacja standardów (raz do roku) dla odzwierciedlenia zmian warunków działania, zmian technologii, struktury asortymentowej (menedżerowie, służby księgowe) Metody wyznaczania standardów dla kosztów bezpośrednich materiały bezpośrednie – – określenie ilości, jakości, parametrów technicznych materiałów potrzebnych do produkcji w normalnych warunkach działalności z uwzględnieniem ubytków (technolog) oszacowanie bieżących cen zakupu, skorygowanie ich o spodziewane zmiany, rabaty (dział zaopatrzenia) płace bezpośrednie – – określenie rodzaju obróbki , której poddawany jest produkt i normatywnego czasu obróbki na sztukę wyrobu (technolog, nadzór produkcji) wycena godzin pracy pracowników obejmująca wynagrodzenie i wszystkie koszty związane z zatrudnieniem pracownika (dział płac) Metody wyznaczania standardów dla kosztów pośrednich nie można ich odnieść na jednostkę produktu, ustalanie preliminarzy (budżetów) kosztów pośrednich (koszty pośrednie uznane za uzasadnione w danych warunkach techniczno-organizacyjnych) dla planowanej wielkości produkcji wyprowadzenie stawki kosztów pośrednich (ogółem lub z podziałem na zmienne i stałe) przy planowanej wielkości produkcji – – standardowa stawka zmiennych kosztów pośrednich (brak możliwości odniesiona bezpośrednio na jednostkę produkcji) rozliczenie na przyjętą wielkość działalności (bazę rozliczeń): ilości roboczogodzin, maszynogodzin, płac bezpośrednich pomnożenie przez standardową wielkość miary działalności na jeden produkt (rh/szt) standardowa stawka stałych kosztów pośrednich - kwota ogółem nie zależy od wielkości działalności, rozliczenie na produkt (jak przy zmiennych) dla oszacowania jednostkowego kosztu wytworzenia Schemat funkcjonowania rachunku kosztów standardowych i analizy odchyleń Standardowe koszty Koszty rzeczywiste porównanie kosztów standardowych z rzeczywistymi Analiza i raportowanie odchyleń badanie przyczyn odchyleń i podejmowanie działań korygujących monitorowanie standardów i dokonywanie odpowiedniej zmiany standardowego zużycia Korzyści i ograniczenia stosowalności metody rachunku kosztów standardowych umożliwienie sprawniejszego niż w tradycyjnym rachunku pozyskiwania informacji do zarządzania operacyjnego przedsiębiorstwem – – – – – usprawnienia organizacji procesu produkcyjnego poprzez weryfikację technologii, norm zużycia ułatwienie kontroli prawidłowości ustalonych norm ułatwienie obliczania efektów ekonomicznych w wyniku realizacji postępu technologicznego ułatwienie wykrywania rezerw produkcyjnych poprawa jakości kalkulacji kosztu rzeczywistego warunek stosowalności metody – powtarzalność procesu produkcyjnego (produkcja masowa, wielkoseryjna jedno lub wielofazowa) Analiza odchyleń odchylenia kosztów rzeczywistych w stosunku do standardowych dotyczą: – – kosztów bezpośrednich (materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia) kosztów pośrednich (zmiennych i stałych) dla obliczenia różnych typów odchyleń – istotna dana rzeczywista (faktyczna) wielkość produkcji w normatywnym dozwolonym czasie przyczyna odchyleń zmiany: – – ilości zużycia czynników produkcji cen (stawek) czynników produkcji działania korygujące w stosunku do odchyleń istotnych (kilka % od kosztów standardowych) całkowite odchylenie kosztów odchylenie kosztów pośrednich odchylenie kosztów bezpośrednich odchylenia kosztów płac bezpośrednich odchylenia kosztów materiałów bezpośrednich odchylenia stawki odchylenia zużycia odchylenia stawki odchylenia wydajności pracy odchylenia pośrednich kosztów zmiennych odchylenia budżetowe odchylenia pośrednich kosztów stałych odchylenia budżetowe odchylenia zmiany struktury zużycia odchylenia wydajności zużycia odchylenia wydajności odchylenia wykorzystania potencjału Odchylenia kosztów O = 𝑶 𝒒 + Op Oq – odchylenie zużycia Op – odchylenie ceny Odchylenie zużycia Oq przy założeniu stałej ceny qs– zużycie wymagane według standardu (normy) qr – zużycie rzeczywiste Oq = ps – cena według standardu (normy) 𝒒𝒓 ps−qs ps =(qr- qs)ps Odchylenie ceny Op przy założeniu stałego zużycia qr– zużycie rzeczywiste pr – rzeczywista cena nabycia ps – cena według standardu (normy) Op = 𝒒𝒓 pr−qr ps =(pr- ps)qr Odchylenie łączne O =Oq+Op=(qr ps− qsps )+ (qr pr−qrps)= qr pr - qs ps O =Oq+Op= qr pr - qs ps zużycie * stawka O>0 – odchylenie niekorzystne O<0 – odchylenia korzystne Koszty standardowe Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki Koszty rzeczywiste standardowe * standardowa rzeczywiste * standardowa rzeczywiste * rzeczywista qsps - qrps odchylenie zużycia - qrpr odchylenie stawki odchylenie łączne kosztów O =Oq+Op=(qr ps− qsps )+ (qr pr−qrps) Odchylenia kosztów bezpośrednich – materiały bezpośrednie zużycie * stawka Koszty standardowe Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki Koszty rzeczywiste standardowe * standardowa rzeczywiste * standardowa rzeczywiste * rzeczywista qsps qrps qrpr odchylenie zużycia odchylenie stawki materiałów materiałów odchylenie łączne dla materiałów Odchylenia kosztów bezpośrednich – robocizna bezpośrednia zużycie(czas) * stawka Koszty standardowe Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki Koszty rzeczywiste standardowe * standardowa rzeczywiste * standardowa rzeczywiste * rzeczywista qsps - qrps - qrpr odchylenie stawki odchylenie czasu godzinowej pracy odchylenie łączne dla robocizny bezpośredniej Odchylenia zmiennych kosztów pośrednich zużycie(rh) stawka Koszty standardowe Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki standardowe standardowa rzeczywiste standardowa Koszty rzeczywiste rzeczywiste odchylenie wydajności odchylenie budżetowe kosztów zmiennych zmiennych kosztów różnica pomiędzy rzeczywistymi a standardowymi godzinami dla rzeczywistej produkcji odchylenie łączne kosztów zmiana standardowej stawki zmiennych kosztów pośrednich lub zużycia na faktyczną produkcję * faktyczne wykorzystanie zdolności produkcyjnych Odchylenia stałych kosztów pośrednich koszty dla rzeczywistego wykorzystania zdolności produkcyjnej wg standardowej stawki zużycie(rh) stawka standardowe (normalne) koszty stałe dla wytworzonej produkcji rzeczywiste* standardowa rzeczywiste standardowa odchylenie rozmiarów produkcji odchylenie wydajności kosztów stałych standardowe koszty stałe (planowane) rzeczywiste koszty stałe standardowe rzeczywiste odchylenie budżetowe kosztów stałych odchylenie niewykorzystania zdolności produkcyjnych Odchylenie rozmiarów produkcji (niewykorzystania zdolności produkcyjnych)przyczyny odchylenie wydajności –zwiększenia (odchylenie korzystne) lub zmniejszenia (odchylenie niekorzystne) efektywności pracy (jeśli podstawa rozliczenia czas pracy pracowników bezpośrednioprodukcyjnych – różnica pomiędzy standardowym a rzeczywistym czasem pracy dla rzeczywistej produkcji) odchylenie niewykorzystania zdolności produkcyjnych (czasu pracy) – funkcjonowanie powyżej (korzystne) lub poniżej (niekorzystne) wykorzystania normalnych zdolności produkcyjnych Przykład Wydział przedsiębiorstwa stosuje rachunek kosztów standardowych. standardowe koszty na wytworzenie jednej sztuki wyrobu: odpowiadają normalnemu dane standardowego zużycia wykorzystania zdolności materiały bezpośrednie - 3 kg po 20 zł/kg produkcyjnych 420 sztuk. robocizna bezpośrednia: 5 rh pracy wg stawki 40 zł/rh w rozpatrywanym okresie budżet kosztów pośrednich: koszty zmienne 5h/szt 50zł/h wytworzono 400 sztuk koszty stałe 39 900 zł/miesięcznie. dane rzeczywistego zużycia zasobów. materiały bezpośrednie - 1300 kg po 18 zł/kg robocizna bezpośrednia - 1 800 rh po 41 zł/kg Koszty pośrednie zmienne – 55 zł/h 1800 h = 99 000 zł, koszty stałe 42 000 zł. Przeprowadź przyczynową analizę odchyleń • Kosztów materiałów i płac • Stałych i zmiennych kosztów pośrednich. Wyznaczenie odchyleń budżet kosztów pośrednich dla normalnych zdolności produkcyjnych – 420 sztuk: koszty zmienne 5h/szt 50zł/h koszty stałe 39 900 zł/miesięcznie podstawa rozliczenia kosztów pośrednich – ilość roboczogodzin standardowa stawka kosztów pośrednich stałych dla normalnych zdolności produkcyjnych 𝒑𝒔 = 𝟑𝟗 𝟗𝟎𝟎𝒛ł =19 𝟒𝟐𝟎𝒔𝒛𝒕×𝟓𝒉/𝒔𝒛𝒕 normalne koszty rzeczywistej produkcji stawka rozmiary zużycie stanadardowa produkcji zużycie qs jednostkowe ps szt materiały płace koszty pośrednie zmienne koszty pośrednie stałe 20 40 50 19 zł/kg zł/h zł/h zł/h 3 5 5 5 kg/szt h/szt h/szt h/szt 400 400 400 400 1200 2000 2000 2000 koszty zł 24 000 80 000 100 000 38 000 zł/h rzeczywiste koszty stawka zużycie rzecz. rzecz. koszty zł pr qr 18 1300 41 1800 odchylenia 23 400 600 73 800 6200 99 000 1000 42 000 -4000 K K K N 6 800 K -3 000 N Odchylenia zmiennych kosztów pośrednich zużycie(rh) * stawka Koszty standardowe Koszty rzeczywiste wg standardowej stawki Koszty rzeczywiste standardowe * standardowa rzeczywiste * standardowa rzeczywiste qsps qrps 200050=100 000 1 80050=90 000 100 000-90 000=10 000 odchylenie wydajności zmiennych kosztów korzystne różnica pomiędzy rzeczywistymi a standardowymi godzinami dla rzeczywistej produkcji 99 000 99 000-90 000=9 000 odchylenie budżetowe kosztów zmiennych niekorzystne 10 000-9 000=1 000 odchylenie łączne kosztów zmiennych korzystne zmiana standardowej stawki zmiennych kosztów pośrednich lub zużycia na faktyczną produkcję * faktyczne wykorzystanie zdolności produkcyjnych Odchylenia stałych kosztów pośrednich zużycie(rh) * stawka standardowe (normalne) koszty stałe dla wytworzonej produkcji koszty dla rzeczywistego wykorzystania zdolności produkcyjnej wg standardowej stawki standardowe koszty stałe (planowane) rzeczywiste koszty stałe rzeczywiste * standardowa rzeczywiste* * standardowa standardowe rzeczywiste odchylenie rozmiarów produkcji (wykorzystania zdolności produkcyjnych) odchylenie wydajności kosztów stałych odchylenie budżetowe kosztów stałych odchylenie niewykorzystania czasu pracy Odchylenia stałych kosztów pośrednich zużycie(rh) stawka standardowe koszty stałe dla wytworzonej produkcji koszty dla rzeczywistego wykorzystania zdolności produkcyjnej wg standardowej stawki standardowe koszty stałe (planowane) rzeczywiste koszty stałe rzeczywiste standardowa rzeczywiste standardowa standardowe rzeczywiste 2 00019=38 000 1 80019=34 200 39 900 42 000 34 200-38 000= - 3 800 odchylenie wydajności kosztów stałych korzystne 39 900-34 200=5 700 odchylenie niewykorzystania czasu pracy niekorzystne 42 000-39 900=2 100 odchylenie budżetowe kosztów stałych niekorzystne 5 700 – 3 800= 1 900 odchylenie niewykorzystania zdolności produkcyjnych produkcji niekorzystne Analiza odchyleń kosztów pośrednich w różnych przekrojach odchylenia budżetowe: – – zmienne : 9 000 zł (N) stałe : 2 100 zł (N) 11 100 zł (N) odchylenia z tytułu wydajności – – zmienne: 10 000 zł (K) stałe: 3800 zł (K) 13 800 zł (K) z tytułu niewykorzystania czasu pracy – stałe: 5700 zł (N) odchylenia kosztów zmiennych budżetowe: 9 000 zł (N) – wydajność pracy: 10000 zł (K) – odchylenia – – – 5 700 zł (N) Łącznie: N – K= 11100+5700-13800=3000zł (N) 1 000 zł (K) kosztów stałych 4 000 zł (N) budżetowe 2 100 zł (N) wydajności pracy: 3 800 zł (K) niewykorzystania czasu: 5 700 zł (N) Łącznie: N – K= 4000-1000=3000zł (N)
