UPADKI, POŚLIZGNIĘCIA, POTKNIĘCIA - pip.gov.pl
advertisement
Praktyczne sposoby zapobiegania potknięciom i poślizgnięciom – materiał dla prowadzącego szkolenie www.pip.gov.pl www.programyprewencyjne.pl Slajd tytułowy Prezentacja została przygotowana w Państwowej Inspekcji Pracy i przedstawia praktyczne sposoby ograniczania zagrożeń powodujących potknięcia, poślizgnięcia i związane z nimi upadki na tym samym poziomie. Przedstawia źródła tych zagrożeń, a także skutki wypadków spowodowanych na tym samym poziomie i sposoby zapobiegania wypadkom odnoszące się do 6 kluczowych obszarów: • Podłogi i przejścia. • Zanieczyszczenia i przeszkody. • Ludzie (i to nie tylko poszkodowani). • Warunki środowiska pracy. • Obuwie. • Utrzymanie czystości (sprzątanie). www.pip.gov.pl 2 Slajd 2: Upadki na tym samym poziomie Każdy, niezależnie od wieku, zawodu czy stanu zdrowia, i miejsca pracy może się poślizgnąć lub potknąć. Do upadku może dojść niemal wszędzie: na terenie zakładu pracy, w miejscach publicznych, w domu. Choć często poślizgnięcie się czy potknięcie wyglądają zabawnie dla obserwatorów, to jednak dla „aktorów” takiego widowiska zawsze są bolesne, a niejednokrotnie kończą się przykrymi konsekwencjami. Dlatego ocena ryzyka zawodowego powinna uwzględniać możliwość doznania urazu w wyniku poślizgnięcia lub potknięcia. Pracodawca jest obowiązany podejmować działania zmniejszające prawdopodobieństwo wystąpienia takich zdarzeń. www.pip.gov.pl 3 Slajd 3: Upadki na tym samym poziomie • Poślizgnięcia, potknięcia i upadki są najczęstszymi przyczynami wypadków przy pracy, we wszystkich branżach – od przemysłu ciężkiego po administrację. Wiele z nich ma poważne konsekwencje: złamania kości lub nawet wstrząśnienia mózgu. Ponad jedna trzecia upadków kończy się niezdolnością do pracy przekraczającą jeden miesiąc. • Narażeni na nie są nie tylko pracownicy, ale także inne osoby przebywające w zakładzie pracy, takie jak kontrahenci, uczniowie i praktykanci, a np. w miejscach ogólnodostępnych takich jak sklepy, zakłady usługowe, obiekty użyteczności publicznej, również osoby postronne. • Zgodnie z danymi EUROSTAT-u upadki na tym samym poziomie stanowią 14 – 15% wszystkich wypadków przy pracy (14% - 2005 r., 15% - 2010 r.) • Według danych GUS upadki na tym samym poziomie stanowią 21% ogółu wypadków przy pracy, w tym 4 % śmiertelnych i 4,7 % ciężkich. • Wg danym PIP za lata 2004 – 2013 upadki na tym samym poziomie stanowią ok. 4% wszystkich wypadków zarejestrowanych w systemie informatycznym PIP, a pamiętać należy, że obowiązkowemu zgłaszaniu do PIP podlegają tylko wypadki śmiertelne, ciężki i zbiorowe. www.pip.gov.pl 4 Slajd 4: Skutki upadków na tym samym poziomie W grudniu, poszkodowana podczas przenoszenia filetów oraz skrzydeł drobiu w misce z tworzywa sztucznego przewróciła się wchodząc do sklepu. Ustalono, że masa transportowanych filetów oraz skrzydeł drobiu nie przekraczała 3-4 kg. W dniu wypadku poszkodowana była ubrana w obuwie letnie gumowane i fartuch. Poszkodowana upadła pomiędzy ladą chłodniczą a ladą sprzedażową doznając złamania szyjki kości udowej. Poszkodowany wykonywał prace związane z konserwacją maszyny do prostowania i cięcia na wymiar walcówki gładkiej i żebrowanej, gorąco i zimno walcowanej. Po wykonaniu czynności regulacji położenia wyrzutnika, znajdując się po stronie wyrzutu niewymiarowych prętów, poszkodowany wydał współpracownikowi polecenie uruchomienia wyrzutnika w trybie ręcznym. W momencie rozruchu wyrzutnika poszkodowany nagle potknął się o przewody zainstalowane na posadzce betonowej, stanowiące wyposażenie maszyny, stracił równowagę i odruchowo oparł dłoń na rynnie wyrzutnika, a jego palec dostał się w szczelinę między obudową a ramieniem wyrzutnika. W wyniku tego zdarzenia poszkodowany doznał urazu palca drugiego ręki prawej a w konsekwencji amputacji paliczka. www.pip.gov.pl 5 Slajd 5: Skutki upadków na tym samym poziomie Do obowiązków poszkodowanego należało sprzątanie terenu oraz prowadzenie drobnych prac naprawczych. Po przebraniu się w szatni w ubranie robocze poszkodowany przystąpił do pracy. Czynności polegały na odśnieżeniu terenu wokół obiektu i placu zabaw. Około godziny 9,30 poszkodowany przystąpił do układania już pociętych drewnianych pni z drzew pochodzących z terenu obiektu. Zadaniem poszkodowanego było przeniesienie pni ze stosu leżącego na tyłach budynku i ich ułożenie pod ścianą budynku w celu przygotowania do wywozu. Były to ręczne prace transportowe na odległość około 3 metrów. Ciężar przenoszonego jednego klocka wynosił około 20-25 kg. Po ułożeniu kilku klocków poszkodowany chwycił kolejny. Nagle poślizgnął się na śniegu i upadł razem z trzymanym w dłoniach klockiem drewnianym. Poszkodowany poczuł ból prawego kciuka spowodowany uderzeniem o krawędź spadającego klocka. Natychmiast udał się do pomieszczenia szatni aby z pomocą innego pracownika opatrzyć ranę. Po zdjęciu rękawicy pracownicy zobaczyli silne skaleczenie końcówki prawego kciuka oraz opuchlizną w okolicy prawego kciuka i palca wskazującego. Pracownicy natychmiast opatrzyli ranę środkami z apteczki. Po odmowie przysłania przez pogotowie ambulansu pracownik zawiózł własnym samochodem poszkodowanego do szpitala, gdzie stwierdzono amputację części dystalicznej paliczka dystalnego kciuka prawej ręki. Na bloku operacyjnym wykonano opracowanie kikuta prawego kciuka. www.pip.gov.pl 6 Slajd 6: Skutki upadków na tym samym poziomie W ramach remontu podstacji pracownicy Grupy Serwisowej mieli za zadanie przesunięcie dwóch szaf sterowniczych SKS-WO. W sąsiedztwie szaf znajdowały się materiały budowlane (gruz, rurki, przewody elektryczne). Pracownicy zostali poinformowani także o konieczności usunięcia kabli z kanału, jednakże z powodu obecności wody w kanale Kierownik Grupy odmówił wykonania tych czynności, informując jednocześnie pozostałych członków brygady, aby nie dotykali kabli znajdujących się w wodzie. Aby szafy SKS-WO mogły zostać przesunięte kanały kablowe zostały odkryte a leżące materiały budowlane częściowo usunięte. Szafy sterownicze SKS-WO były uziemione do bednarki podstacji i nie stwarzały zagrożenia porażenia prądem. Szafy odłączono spod napięcia w rozdzielni NN, przesunięto w wyznaczone miejsce i ponownie załączono napięcie. Po załączeniu napięcia okazało się, że jedna z szaf znajdująca się bliżej dławika katodowego zespołu prostownikowego nie działała. W celu zdiagnozowania przyczyny usterki zdjęto boczną pokrywę szafy i jeden z pracowników przystąpił do sprawdzenia, dlaczego szafa nie działa. Około godziny 9.25 poszkodowany chcąc zobaczyć, co robi ten pracownik, przechodząc obok klęczącego kolegi musiał przekroczyć kanał kablowy o szerokości 30-40 cm. W tym momencie przechodząc obok pracownika kucającego przy diagnozowanej szafie poszkodowany stracił równowagę i uderzył ręką w siatkę odgradzającą dławik pod napięciem 3kV DC. Siatka osłaniającą dławik katodowy bez specjalnego oporu zaczęła odrywać się od płaskownika, nastąpiło zwarcie i powstanie łuku elektrycznego. Pojawił się huk, błysk i dym, zadziałało Elektryczne Zabezpieczenie Ziemnozwarciowe (EZZ). W międzyczasie stojący obok trzeci pracownik zdążył złapać poszkodowanego przytrzymując go za lewe ramie, co zmniejszyło siłę uderzenia. W wyniku wypadku poszkodowany doznał oparzenia II stopnia prawej strony głowy (twarzy i ucha) oraz prawej dłoni. www.pip.gov.pl 7 Slajd 7: Skutki upadków na tym samym poziomie Poszkodowany razem z innym pracownikiem pracowali przy montażu kombajnu do zbioru owoców jagodowych na hali produkcyjnej. Ich zadaniem był montaż przenośników i przekładni do ramy kombajnu. Poszkodowany postanowił, że pójdzie do kombajnu ustawionego na placu przed halą produkcyjną i zamontuje przeciwwagę, którą poprzedniego dnia zdemontował, gdyż była potrzebna do kombajnu, który był wysyłany do klienta. Wyszedł z hali przez drzwi i poszedł po przeciwwagę która stała koło pomieszczenia magazynowego. Wziął przeciwwagę oburącz opierając ciężar o lewe ramie obciążnikiem do góry i udał się w kierunku stojącego na placu kombajnu. Po przejściu kilku metrów poślizgnął się na ośnieżonej nawierzchni z kostki brukowej i upadł tracąc przytomność. W wyniku upadku poszkodowany doznał urazu śródczaszkowego – krwotok nadtwardówkowy, ostry krwiak nadtwardówkowy w prawej okolicy skroniowo – czołowej, złamanie kości skroniowej prawej i podstawy środkowego dołu czaszki, odma śródczaszkowa. www.pip.gov.pl 8 Slajd 8: Pojęcia podstawowe Do poślizgnięcia dochodzi wówczas, gdy na śliskiej nawierzchni stopy tracą kontakt z podłożem i zaczynają się poruszać szybciej niż reszta ciała. Najczęstszymi przyczynami poślizgnięć są rozlane płyny, zapylenie lub oblodzenie na przejściach. Do potknięcia dochodzi wówczas, gdy stopa poruszającego się człowieka napotka na przeszkodę, np. wystający element lub zagłębienie, w wyniku czego pozostaje nieruchoma, a ciało porusza się dalej, napędzane siłą bezwładności. Najczęstszymi przyczynami potknięć są zaczepienia o progi i instalacje poprowadzone w poprzek przejść, uszkodzenia nawierzchni lub zalegające przedmioty. Rozróżnienie pomiędzy poślizgnięciami i potknięciami jest o tyle istotne, że różny jest mechanizm upadku w obu sytuacjach, odmienne są też środki przeciwdziałające tym wydarzeniom. www.pip.gov.pl 9 Slajd 9: Cel: Celem działań profilaktycznych jest przede wszystkim zmniejszenie liczby wypadków i związanych z nimi strat. Łatwo jest powiedzieć, że ludzie przewracają się i upadają dlatego, że chodzą i wskazać „czynnik ludzki” jako przyczynę takich wypadków. Jednak odpowiedzialne i skuteczne zapobieganie wypadkom przy pracy wymaga bardziej wnikliwego przyjrzenia się przyczynom potknięć i poślizgnięć i nie należy poprzestawać na wskazywaniu niedostatecznej koncentracji, niefortunnego odruchu lub zaskoczenia niespodziewanym zdarzeniem jako jedynych przyczyn takich wypadków. www.pip.gov.pl 10 Slajd 10: Analiza ryzyka – kluczowe obszary Zapobieganie poślizgnięciom i potknięciom wymaga przeanalizowania i podejmowania działań w 6 kluczowych obszarach: • Podłogi i przejścia. • Zanieczyszczenia i przeszkody. • Ludzie (i to nie tylko poszkodowani). • Warunki środowiska pracy. • Obuwie. • Utrzymanie czystości (sprzątanie). W każdym z nich mogą wystąpić źródła zagrożeń prowadzących do poślizgnięć i potknięć. Zagrożenia te powinny zostać zidentyfikowane w procesie oceny ryzyka oraz wyeliminowane, a jeśli byłoby to niemożliwe – pracodawca obowiązany jest zastosować środki zmniejszające ryzyko z nimi związane. www.pip.gov.pl 11 Slajd 11: Ocena ryzyka Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany chronić życie i zdrowie pracowników oraz innych osób mających dostęp do miejsc pracy, przez zapewnianie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Obowiązek ten realizuje między innymi poprzez ocenę ryzyka zawodowego i stosowanie środków eliminujących zagrożenia w środowisku pracy lub co najmniej zmniejszających ryzyko związane z zagrożeniami, których nie można całkowicie wyeliminować, do akceptowalnego poziomu. W pierwszej kolejności pracodawca zapewnia spełnienie wymagań określonych przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy. Często jednak, dla zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony pracowników, konieczne jest zastosowanie dodatkowych środków, wynikających z oceny ryzyka zawodowego. www.pip.gov.pl 12 Slajd 12: Ogólne przepisy bhp (1) Obowiązki pracodawcy w zakresie oceny ryzyka zawodowego i stosowania odpowiednich środków profilaktycznych uszczegółowiają rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami oraz z 2011 r. Nr 173, poz. 1034). Zgodnie z nimi: § 39. 1. Pracodawca realizuje obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności przez zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą, właściwą organizację pracy, stosowanie koniecznych środków profilaktycznych oraz informowanie i szkolenie pracowników. 2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, powinien być realizowany na podstawie ogólnych zasad dotyczących zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w szczególności przez: 1) zapobieganie zagrożeniom; 2) przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą być wykluczone; 3) likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania; 4) dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika, w szczególności przez odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod produkcji i pracy - z uwzględnieniem zmniejszenia uciążliwości pracy, zwłaszcza pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie, oraz ograniczenia negatywnego wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników; 5) stosowanie nowych rozwiązań technicznych; 6) zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych, urządzeń, substancji i innych materiałów - bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi; 7) nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej; 8) instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. www.pip.gov.pl 13 Slajd 12: Ogólne przepisy bhp (2) § 39a.1. Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac. 2. Stosowane w następstwie oceny ryzyka zawodowego środki profilaktyczne, metody oraz organizacja pracy powinny: 1) zapewniać zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników; 2) być zintegrowane z działalnością prowadzoną przez pracodawcę na wszystkich poziomach struktury organizacyjnej zakładu pracy. 3. Pracodawca prowadzi dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz zastosowanych niezbędnych środków profilaktycznych. Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać w szczególności: 1) opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie: a) stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów, b) wykonywanych zadań, c) występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy, d) stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej, e) osób pracujących na tym stanowisku; 2) wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; 3) datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny. www.pip.gov.pl 14 Slajd 13: Ocena ryzyka Wszelkie działania zmierzające do ograniczenia zagrożeń zawodowych należy zacząć od rzetelnie wykonanej oceny ryzyka zawodowego. Ocena ta nie może być „uniwersalna”, powinna odnosić się do rzeczywistych warunków w zakładzie. Powinna uwzględniać nie tylko typowe sytuacje, ale również możliwe do wystąpienia sytuacje awaryjne, jak i interakcje z otoczeniem (zachowania klientów i innych osób nie będących pracownikami, a także zagrożenia dla tych osób, zwłaszcza, jeśli osoby te nie są ich świadome). Ocenę ryzyka prowadzi się nie dlatego, aby stworzyć odpowiedni – wymagany prawem – dokument, ale żeby na podstawie przeprowadzonej analizy zaplanować przedsięwzięcia mające na celu zapobieganie poślizgnięciom i potknięciom. Pracodawca powinien przeznaczyć odpowiednie zasoby (zarówno ludzkie, jak i finansowe) na wdrożenie wynikających z oceny ryzyka działań profilaktycznych zapobiegających poślizgnięciom, potknięciom i upadkom. Na przykład powinny być wyznaczone osoby (osoba) zobowiązane do usuwania w razie konieczności rozlanych płynów i innych zanieczyszczeń stwarzających zagrożenie wypadkowe. Zresztą sprzątanie jest jedną z najważniejszych czynności mających na celu zapobieganie poślizgnięciom i potknięciom dlatego w większych zakładach, powinna być wyznaczona osoba, która jest odpowiedzialna za nadzór i kontrolę osób wykonujących sprzątanie. www.pip.gov.pl 15 Slajd 14: Podłogi i przejścia Podłoga – powierzchnia, po której chodzą ludzie – odgrywa najważniejszą rolę w zapobieganiu poślizgnięciom i potknięciom. Dopiero w dalszej kolejności ma znaczenie utrzymywanie nawierzchni w czystości oraz własności przeciwpoślizgowe używanego obuwia. Jeżeli podłoga, a właściwie jej nawierzchnia, sama z siebie jest nieśliska, wówczas ryzyko upadku będzie znacząco mniejsze, nawet mimo zanieczyszczenia powierzchni podłogi, czy też używania przez pracowników zwykłego obuwia (bez podeszw antypoślizgowych. Do każdego stanowiska pracy powinno prowadzić bezpieczne i wygodne dojście. Drogi dla pieszych powinny być wykonane i oznakowane zgodnie z Polskimi Normami i właściwymi przepisami, nie mogą stwarzać zagrożeń dla użytkowników. Nawierzchnia dróg, placów manewrowych, postojowych i składowych, dojazdów pożarowych i przejść powinna być równa i twarda lub utwardzona oraz mieć odpowiednią nośność. W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych podłogi powinny być stabilne, równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a także łatwe do utrzymania w czystości. Nawierzchnie schodów, pomostów i pochylni nie powinny być śliskie, a w miejscach, w których możliwe jest zaleganie pyłu - powinny być ażurowe. www.pip.gov.pl 16 Slajd 15: Podłogi i przejścia Dobierając rodzaj nawierzchni podłogi należy uwzględnić warunki, w jakich będzie użytkowana, a zwłaszcza możliwe zanieczyszczenia, gdyż często to właśnie one zwiększają ryzyko upadku. Prawdopodobieństwo rozlania napoju w sali konferencyjnej jest stosunkowo niewielkie, a nawet jeśli się zdarzy, to można przyjąć, że zanieczyszczenie zostanie szybko usunięte i w związku z tym można nie wymagać, aby nawierzchnia podłogi w takiej sali była nieśliska na mokro. Natomiast w pomieszczeniach kuchennych lub higieniczno-sanitarnych i innych, w których można spodziewać się częstego zamoczenia podłogi, do wykończenia nawierzchni powinny zostać użyte materiały gwarantujące, że będzie ona nieśliska również po zamoczeniu. W niektórych miejscach, np. na śliskich powierzchniach pochyłych, może być konieczne zastosowanie dodatkowych pokryć antypoślizgowych. Ważne jest, aby były one w dobrym stanie i zachowywały swoje własności antypoślizgowe w każdych warunkach użytkowania. Podobną uwagę należy zwrócić na ciągi komunikacyjne na zewnątrz budynków: czy nawierzchnie są równe, bez ubytków oraz czy na bieżąco usuwane są zanieczyszczenia związane z porą roku (np. spowodowane czynnikami atmosferycznymi). www.pip.gov.pl 17 Slajd 16: Wpływ współczynnika tarcia Jednym z parametrów wpływających na ryzyko poślizgów jest współczynnik tarcia. Wyraża on zależność pomiędzy siłą nacisku, a siłą równoległą do powierzchni przemieszczania się. Jego wartość zależy od obu oddziałujących na siebie powierzchni : w przypadku chodzenia – zarówno od podłoża, jak i podeszwy. Im mniejszy tym łatwiej o poślizgnięcie się. Można wyznaczyć zależność pomiędzy ryzykiem poślizgu a wielkością współczynnika tarcia podczas zwykłego chodzenia. Dla współczynnika równego 0,36 prawdopodobieństwo poślizgu jest jak 1:1.000.000 Dla współczynnika równego 0,24 już jedna na 20 osób może się poślizgnąć, co oznacza duże ryzyko. Innymi słowy, możliwość poślizgu w bezpośredni sposób zależy od współczynnika tarcia. Stąd tak istotne jest zapewnienie antypoślizgowych właściwości nawierzchni podłóg, a jeśli to niemożliwe, to wyposażenie pracowników w obuwie z podeszwami zapewniającymi wystarczającą przyczepność nawet na śliskich nawierzchniach. www.pip.gov.pl 18 Slajd 17: Wpływ współczynnika tarcia Przedstawione na poprzednim slajdzie wartości dotyczą zwykłego chodzenia. Ryzyko zwiększa się, a tym samym rosną wymagania odnośnie współczynnika tarcia w przypadku: - Większej prędkości poruszania się (i odwrotnie, gdy wiemy, że nawierzchnia jest śliska, np. oblodzona, naturalnym odruchem jest, że poruszamy się zdecydowanie wolniej). - Wykonywania gwałtownych zmian kierunku poruszania się. - Przenoszenia ciężarów. - Pchania lub ciągnięcia. - Poruszania się po pochylniach (w tym przypadku, aby ustalić minimalną wartość współczynnika tarcia, aby ryzyko mogło być sklasyfikowane jako małe, należy dodać tangens kąta nachylenia pochylni). www.pip.gov.pl 19 Slajd 18: Test rampowy wg DIN W praktyce producenci rzadko podają wartość współczynnika tarcia sprzedawanych przez siebie nawierzchni. W przypadku płytek podłogowych wykorzystywane są określone normą niemiecką DIN 51130 symbole R9-R13 (im współczynnik wyższy, tym płytka mniej śliska). Określa się go w oparciu o uzyskany w wyniku tzw. testu rampowego (zwanego tez platformowym) kąt akceptacji - kąt nachylenia powierzchni ukośnej, przy którym osoba kontrolująca osiąga granicę bezpiecznego chodzenia (następuje poślizg). Test przeprowadzany jest w ten sposób, że stopniowo zwiększany jest kąt nachylenia rampy (platformy) po której chodzi człowiek. Kąt nachylenia, przy którym wystąpi poślizg jest kątem wyznaczającym odpowiednią klasę odporności na poślizg. www.pip.gov.pl 20 Slajd 19: Test rampowy wg DIN Dla płytek używanych w pomieszczeniach natrysków, basenów itp., gdzie człowiek porusza się boso po mokrej posadzce, stosuje się pomiar, w którym człowiek chodzi bosymi stopami po nawierzchni zwilżanej wodą z mydłem. W zależności od kata nachylenia rampy (platformy), przy którym następuje poślizg określa się trzy klasy: A, B, C, gdzie C oznacza klasę materiału o najwyższej odporności na poślizg. www.pip.gov.pl 21 Slajd 20: Test poślizgu - młot poślizgu (Pendulum) Przedstawiony test rampowy jest metodą laboratoryjną, przeprowadzany jest dla próbki materiału wykorzystywanego na nawierzchnie. Jego wyniki i zastosowana klasyfikacja może służyć jako wskazówka dla inwestorów, projektantów i wykonawców inwestycji. Może być również wykorzystywany do pomiaru współczynnika tarcia różnych rodzajów rzeczywistych modeli obuwia na różnych nawierzchniach. Nie odzwierciedla jednak faktycznej dynamiki podczas chodzenia. Innym testem, pozwalającym na wyznaczenie dynamicznego współczynnika tarcia, jest test z wykorzystywaniem młota poślizgu (pendulum), przeprowadzany zgodnie z norma brytyjską BS 7976 – 1, 2, 3 : 2002 + A1 2013. Test ten przeprowadzany jest z użyciem urządzenia zwanego pendulum (u polskich dystrybutorów „młot poślizgu”), w którym ciężarek z odpowiednią końcówką opada pod wpływem siły ciężkości, ociera się o podłoże i siłą bezwładności unosi się na pewną wysokość. Wysokość ta zależy na ile ciężarek stracił impet w wyniku tarcia o podłoże – im większe tarcie, tym uniesie się niżej. Wskazówka zatrzymuje się w krańcowym położeniu wyznaczając w ten sposób współczynnik tarcia. Test ten bardzo dobrze odwzorowuje rzeczywistą dynamikę i imituje ruch obcasa podczas chodzenia. Pozwala na pomiar współczynnika tarcia w rzeczywistych warunkach, zarówno na suchej, jak i mokrej nawierzchni. Różne wymienne końcówki pozwalają na odwzorowanie poruszania się w obuwiu, jak i na boso. Test ten może być wykorzystany do oceny ryzyka poślizgu w rzeczywistych warunkach, a także przy badaniu okoliczności i przyczyn wypadków, odpowiada na kluczowe pytanie „jak śliska jest podłoga gdy ktoś po niej chodzi?” Więcej informacji: http://www.testlab.com.pl/Mlot_poslizgu_(skid_test),753.html http://www.floorslip.co.uk/pendulum-test-to-check-floor-to-bs-7976-and-BS13036-4.html (w języku angielskim) www.pip.gov.pl 22 Slajd 21: Pomiar mikrochropowatości Wadą testu poślizgu z użyciem pendulum jest to, że nie może być on przeprowadzony na małych powierzchniach (np. stopniach schodów) – samo urządzenie jest stosunkowo duże, a także na powierzchniach profilowanych. W takich przypadkach można wykonać test miernikami chropowatości. Są one małe, poręczne, pozwalają na łatwy i szybki pomiar, również w miejscach trudno dostępnych czy na powierzchniach profilowanych. Jego wadą jest to, że nie dokonuje się w ten sposób pomiaru współczynnika tarcia, a jedynie mikrochropowatości powierzchni, która nie zawsze jest wystarczająco miarodajna. Możliwe są również inne testy i pomiary (np. test saneczkowy) jednak są to pomiary czysto fizyczne, nie odwzorowują rzeczywistych warunków, często zupełnie niewiarygodne w przypadku dokonywania pomiarów „na mokro”. www.pip.gov.pl 23 Slajd 22: Podłogi i przejścia Przy rozpatrywaniu odporności na poślizgnięcie ważny jest nie tylko materiał, z którego zrobiona jest nawierzchnia, ale i sposób jego wykończenia. Na przykład w podziemnym tunelu łączącym przystanek kolejowy z halą przylotów na lotnisku im. Chopina w Warszawie na poziomych dojściach zastosowano błyszczące płytki granitowe, podczas gdy na pochylni płytki matowe, o większej przyczepności nie tylko na sucho, ale i po zamoczeniu. Niekiedy w celu zwiększenia przyczepności stosuje się powierzchnie profilowane. Niestety, nie dają one pewnego zabezpieczenia przed poślizgnięciem, a przez większe, subiektywne poczucie bezpieczeństwa mogą prowadzić do ryzykownych zachowań. Co więcej, poprzez zużywanie się tracą swoje antypoślizgowe właściwości i mogą w ten sposób zwiększać zagrożenie. Tak może być na przykład w przypadku ryflowanej blachy lub blachy z otworami, która gdy jest nowa faktycznie daje lepszą przyczepność, jednak gdy w wyniku użytkowania ostre krawędzie ulegną stępieniu staje się po prostu śliska, z czego poruszające się osoby mogą nie zdawać sobie sprawy. Własności antypoślizgowe nawierzchni powinny być brane pod uwagę przy wykonywaniu nowych obiektów lub remontach istniejących, gdy jest możliwość wymiany nawierzchni. Bywają jednak przypadki, gdy sytuacja w obiekcie jest zastana i nie można zmienić zastosowanej wcześniej nawierzchni (na przykład prowadzenie działalności w istniejącym obiekcie, wybudowanym wiele lat temu). Nie zwalnia to jednak pracodawcy z obowiązku zapobiegania poślizgnięciom, tym bardziej, że są metody zwiększania przyczepności posadzek – trawienie kwasem fluorowodorowym (uwaga! ma właściwości toksyczne), piaskowanie, stosowanie farb i powłok antypoślizgowych. www.pip.gov.pl 24 Slajd 23: Podłogi i przejścia c.d. Gdy zamoczenie podłogi jest nieuniknione należy wykonać nawierzchnię podłóg i ciągów komunikacyjnych z materiałów antypoślizgowych lub przepuszczalną (np. z kraty) i zapewnić odpływ wody. Wszelkie kanały odpływowe, otwory i szczeliny na podłodze w ciągu komunikacyjnym, mogące powodować potknięcie, powinny być właściwie zakryte. www.pip.gov.pl 25 Slajd 24: Podłogi i przejścia c.d. Zagrożenia stwarzające możliwość potknięcia są z reguły dużo łatwiejsze do zaobserwowania niż zagrożenia związane z możliwością poślizgnięcia. Często są jednak bardziej lekceważone (bo przecież są „widoczne”). Maty lub wykładziny podłogowe należy dobrze przymocować do podłoża, a wszelkie odstające, odwijające się krawędzie niezwłocznie ponownie zamocować. Wysokość progu stwarzającego zagrożenie nie musi być duża – niekiedy już nawet jednocentymetrowy próg może spowodować potknięcie, zwłaszcza jeśli znajduje się na drodze komunikacyjnej, która poruszają się osoby starsze lub słabowidzące. www.pip.gov.pl 26 Slajd 25: Podłogi i przejścia c.d. Na drogach transportowych i w magazynach nie powinno być progów ani stopni. W przypadku zróżnicowania poziomów podłogi, różnice te powinny być wyrównane pochylniami o nachyleniu dostosowanym do rodzaju używanego środka transportu, ale nie większym niż 8%. W razie potrzeby należy zastosować środki ograniczające możliwość poślizgu na pochylni. Schody zewnętrzne i wewnętrzne, służące do pokonania wysokości przekraczającej 0,5 m, powinny być zaopatrzone w balustrady lub inne zabezpieczenia od strony przestrzeni otwartej. Schody zewnętrzne i wewnętrzne w budynku użyteczności publicznej po obu stronach powinny mieć balustrady lub poręcze przyścienne. Stopnie lub inne miejsca na przejściach zagrażające potknięciem się, upadkiem lub uderzeniem powinny być dobrze widoczne i oznakowane barwami bezpieczeństwa zgodnie z Polskimi Normami. www.pip.gov.pl 27 Slajd 26: Zanieczyszczenia i przeszkody Około 50% wszystkich potknięć spowodowanych jest brakiem ładu i porządku. Poprawa tylko w tym zakresie może znacząco ograniczyć liczbę wypadków. Przede wszystkim należy zapewnić pracownikom wystarczającą przestrzeń na stanowiskach pracy, jak i na dojściach do nich. Ponadto należy się upewnić, że nie ma wystających elementów (np. pozostałości po śrubach fundamentowych, przewodów instalacyjnych, przedłużaczy itp.) ani zagłębień (nieprzykrytych kanałów i kratek ściekowych, ubytków nawierzchni posadzki). Nie należy ustawiać wyrobów, odpadów i innych przedmiotów w miejscach, w których mogłyby stworzyć zagrożenie, a jednocześnie trzeba wprowadzić zwyczaj reagowania na tego typu sytuacje. Utrzymanie ładu i porządku nie wiąże się z kosztami. Wymaga jedynie zaangażowania wszystkich, od najwyższego kierownictwa, poprzez osoby kierujące pracownikami, pracowników działów utrzymania ruchu, na szeregowych pracownikach kończąc. Trzeba stworzyć w zakładzie klimat wspólnej dbałości o bezpieczeństwo. Uprzątnięcie leżącej w poprzek przejścia deski, czy rozsypanego gruzu nie zajmuje wiele czasu, koszty wypadku mogą być bardzo wysokie. www.pip.gov.pl 28 Slajd 27: Zanieczyszczenia i przeszkody Większość nawierzchni staje się śliska gdy rozleje się na nią płyn lub gdy spoczywa na niej warstwa pyłu. Poślizg może spowodować nawet arkusz papieru. Jako zanieczyszczenie można potraktować wszystko, co znajdzie się na powierzchni podłogi: wodę, olej, tłuszcze, pył, rozsypane drobne przedmioty, śnieg i błoto. Zabrudzenia mogą być produktem ubocznym prowadzonych procesów produkcyjnych, wynikiem niesprawności urządzeń, być przyniesione z zewnątrz na podeszwach butów lub znaleźć się tam zupełnie przypadkowo, jak np. rozlana herbata. Najlepszym sposobem eliminacji zagrożenia jest zapobieganie zanieczyszczaniu podłogi, między innymi dbanie o stan techniczny maszyn, układanie mat do wycierania obuwia w wejściach, stosowanie tac wyłapujących wycieki itp. Gdy w wyniku prowadzonych procesów technologicznych zanieczyszczanie jest nieuniknione, należy wykonać nawierzchnię podłóg i ciągów komunikacyjnych z materiałów antypoślizgowych lub przepuszczalną (np. z kraty) oraz zapewnić pracownikom odpowiednie obuwie. www.pip.gov.pl 29 Slajd 28: Zanieczyszczenia i przeszkody Najlepszym sposobem eliminacji zagrożenia jest zapobieganie zanieczyszczaniu podłogi, między innymi dbanie o stan techniczny maszyn, układanie mat do wycierania obuwia w wejściach, stosowanie tac wyłapujących wycieki i/lub skropliny itp. Wysoka wilgotność powietrza może prowadzić do skraplania się pary wodnej na drogach komunikacyjnych, przez co stają się bardziej śliskie i zwiększa się prawdopodobieństwo poślizgnięcia. Zapobiegać tym zjawiskom można albo poprzez przeciwdziałanie skraplaniu się pary (o ile jest to możliwe ze względów technologicznych), wychwytywanie kondensatu, albo poprzez stosowanie odpowiednio szorstkiego wykończenia posadzek i używanie obuwia o wysokiej przyczepności. Gdy zamoczenie podłogi jest nieuniknione lub co najmniej bardzo prawdopodobne (na przykład w pomieszczeniach higieniczno – sanitarnych), wówczas jednym ze sposobów ograniczania zagrożenia jest stosowanie mat przeciwpoślizgowych . www.pip.gov.pl 30 Slajd 29: Zanieczyszczenia i przeszkody Podgrzewane chodniki lub maty w wejściu zapobiegają wnoszenia wody, śniegu i błota do pomieszczeń. Na zdjęciu po prawej stronie widoczny jest obiekt, w którym zastosowano daszek nad wejściem a dodatkowo podgrzewany chodnik – widoczny w lewym dolnym rogu biały element to osłona zakrywająca dostęp do sterownika układu. W przypadku układania w wejściu mat zapobiegających wnoszeniu do pomieszczeń wody, śniegu i błota należy zwrócić uwagę na to aby: - w pierwszej kolejności ułożone były maty wyłapujące grubsze zanieczyszczenia (błoto, śnieg itp.), - ułożone w dalszej kolejności maty wyłapujące wodę były na tyle długie, aby wskutek chodzenia po nich nastąpiło osuszenie obuwia – aby były skuteczne powinny mieć co najmniej 3 m, - maty powinny być ułożone tak, aby nie było możliwe ominięcie ich przez osoby wchodzące, - maty powinny być tak ułożone, aby przed nimi lub pomiędzy nimi nie było miejsca, w którym możliwy jest poślizg (na przykład nie przykryte matami płytki ceramiczne śliskie po zamoczeniu). www.pip.gov.pl 31 Slajd 30: Środowisko pracy Warunki środowiskowe mogą zwiększać lub zmniejszać ryzyko poślizgnięcia lub potknięcia. Takie czynniki środowiska pracy jak niedostateczne albo nadmierne oświetlenie, hałas, warunki pogodowe, mikroklimat w pomieszczeniach – wpływają na prawdopodobieństwo zaistnienia wypadku. www.pip.gov.pl 32 Slajd 31: Środowisko pracy Odpowiednie oświetlenie ma szczególnie duże znaczenie w miejscach, w których łatwiej o potknięcie, takich jak początek schodów lub w pobliżu innych przeszkód. W ciemności trudniej zauważyć niebezpieczne miejsca. Z kolei zbyt dużo światła, zwłaszcza padającego pod małym kątem, na powierzchniach błyszczących, prowadzi do olśnienia i również utrudnia lub wręcz uniemożliwia dostrzeżenie niebezpieczeństw. Zjawisko to można ograniczyć poprzez odpowiedni dobór i rozmieszczenie opraw oświetleniowych albo, jeśli olśnienie spowodowane jest światłem naturalnym, poprzez stosowanie żaluzji lub innych sposobów ograniczenia nadmiernego operowania promieni słonecznych. Nie mogą występować zbyt duże różnice w oświetleniu sąsiednich pomieszczeń lub pomiędzy otoczeniem a pomieszczeniem. Ze względu na bezwładność oka w adaptowaniu się do zmienionych warunków oświetlenia może nastąpić chwilowe niedowidzenie (przy przejściu z jasnego do ciemniejszego pomieszczenia) lub oślepienie (przy przejściu z ciemnego do bardzo jasnego pomieszczenia lub na zewnątrz budynku w słoneczny dzień). www.pip.gov.pl 33 Slajd 32: Środowisko pracy Niekiedy nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie miejsc stwarzających zagrożenie potknięciem się lub poślizgnięciem. W takich przypadkach konieczne jest wyraźne i widoczne oznakowanie takich miejsc. Należy jednak pamiętać, że samo oznakowanie nie może zastępować innych środków profilaktycznych (technicznych, organizacyjnych), jeśli ich zrealizowanie jest możliwe. www.pip.gov.pl 34 Slajd 33: Środowisko pracy Miejsca zagrażające potknięciem się powinny być dobrze widoczne i oznakowane barwami bezpieczeństwa. www.pip.gov.pl 35 Slajd 34: Środowisko pracy Nieprzyjemne i głośne dźwięki zwiększają rozdrażnienie i sprzyjają dekoncentracji, która często jest przyczyną upadków. W okresie intensywnych opadów, woda może przedostawać się do pomieszczeń pracy i na ciągi komunikacyjne, stwarzając rozlewiska, na których o wiele łatwiej o poślizgnięcie. Właściwa konserwacja budynków, a doraźnie bieżące usuwanie nawet niewielkich ilości wody znajdujących się na posadzkach, są w takich przypadkach niezbędne. Z kolei ujemne temperatury mogą powodować oblodzenie nawierzchni. Sezon zimowy to okres, w którym poślizgnięć jest najwięcej. Bieżące usuwanie śniegu z dróg i placów, przeciwdziałanie oblodzeniom, posypywanie przejść piaskiem, to obowiązki pracodawcy zimą. Podobne środki powinny być stosowane w przypadkach gdy niska temperatura wynika z procesów produkcyjnych, np. w chłodniach. www.pip.gov.pl 36 Slajd 35: Sprzątanie Podczas sprzątania podłoga jest mokra, co zwiększa ryzyko poślizgnięcia. W niektórych zakładach, np. ochrony zdrowia, częste mycie posadzki jest nieuniknione. Właściwe postępowanie może zmniejszyć prawdopodobieństwo wypadku. Metody sprzątania powinny być dostosowane do typu nawierzchni. Jeśli tylko jest to możliwe należy stosować sprzątanie na sucho, np. suchymi szczotkami z mikrofibry. Jeśli sprzątanie musi odbywać się na mokro, wymyta powierzchnia powinna być niezwłocznie osuszona, ewentualnie odgrodzona, aby zabezpieczyć ludzi przed wejściem na śliską nawierzchnię. Sprzątanie powinno odbywać się w porach minimalnego ruchu osób, a miejsca, w których aktualnie odbywa się mycie podłóg, powinny być odgrodzone tymczasowymi barierkami, z jednoczesnym zapewnieniem możliwości przejścia suchą drogą. www.pip.gov.pl 37 Slajd 36: Sprzątanie Duże znaczenie ma szkolenie i kształtowanie postaw osób zajmujących się sprzątaniem, które powinny stosować powyższe zasady podczas rutynowego sprzątania oraz niezwłocznie reagować na przypadkowe rozlewiska lub inne zanieczyszczenia podłóg. Osoby te pełnią jedną z kluczowych ról w zapobieganiu poślizgnięciom i potknięciom. Pracownicy wykonujący czynności sprzątania powinni otrzymać informacje o tym, jakiego rodzaju detergentu należy używać do poszczególnych nawierzchni. Środki używane do mycia i konserwacji podłóg i posadzek nie powinny zmniejszać przyczepności nawierzchni. Niewłaściwie zastosowany detergent może nawet spowodować zwiększenie zagrożenia. Aby sprzątanie było skuteczne detergent musi być zastosowany w odpowiednim stężeniu (w praktyce częściej spotyka się za niskie stężenia niż zbyt wysokie) i być pozostawiony na posadzce prze czas określony przez jego producenta. Jeśli czas oddziaływania będzie zbyt krótki detergent nie zdąży rozpuścić zabrudzeń, jeśli będzie zbyt długi – odparuje i zanieczyszczenia pozostaną na „umytej” podłodze. Po określonym czasie oddziaływania detergent powinien zostać zmyty wodą a podłoga wysuszona. www.pip.gov.pl 38 Slajd 37: Sprzątanie Sprzątanie powinno odbywać się w porach minimalnego ruchu osób, a miejsca, w których aktualnie odbywa się mycie podłóg, powinny być odgrodzone tymczasowymi barierkami, z jednoczesnym zapewnieniem możliwości przejścia suchą drogą. W przypadku szerokich przejść dobrze sprawdza się metoda „pół na pół” – połowa szerokości przejścia na czas mycia jest wyłączona z ruchu, który odbywa się w tym czasie drugą częścią, po czym następuje zmiana. Znaki bezpieczeństwa, ostrzegające przed poślizgnięciem, nie mogą zastępować właściwych środków prewencyjnych, powinny być jedynie ich uzupełnieniem. Należy je usuwać niezwłocznie gdy tylko staną się zbędne. Pozostawianie ich w miejscach, w których zagrożenie już nie istnieje, powoduje, że ludzie przestają zwracać na nie uwagę i zaczynają lekceważyć ostrzeżenia. www.pip.gov.pl 39 Slajd 38: Obuwie Pracodawca ma zwykle do czynienia z trzema sytuacjami: - gdy po terenie zakładu (sklep, obiekt użyteczności publicznej itp.), poruszają się osoby postronne, na obuwie których nie ma wpływu. W takim przypadku podstawową możliwością zapobiegania poślizgnięciom i potknięciom jest należyte utrzymanie ciągów komunikacyjnych – tak, aby były one czyste, suche i niepozastawiane; - gdy pracodawca ma pewną możliwość decydowania o obuwiu pracowników, a nawierzchnie podłóg są z reguły czyste i suche. W takim przypadku najczęściej odpowiednie będzie obuwie używane na co dzień przez pracowników, nawet własne, z płaską podeszwą lub niewielkim obcasem, wykonanymi ze stosunkowo miękkich materiałów, zapewniających odpowiednią przyczepność. Należy unikać obuwia z odkrytymi palcami, klapek, sandałów, butów na wysokich obcasach, z podeszwami o zupełnie gładkich powierzchniach, drewniaków bez paska utrzymującego kostkę. Gdyby obuwie to było narażone na zniszczenie lub znaczne zabrudzenie, albo było to niezbędne ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy – wówczas pracodawca obowiązany jest dostarczać pracownikom obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach, i egzekwować używanie tego obuwia w pracy; - gdy ze względu na prowadzone procesy technologiczne nie jest możliwe bieżące utrzymanie podłóg w czystości i suchym stanie (albo: i zapewnienie, że są one suche)– na przykład w zakładach przetwarzania żywności, lub przy pracach na otwartej przestrzeni (np. w budownictwie, rolnictwie). W takich przypadkach pracodawca obowiązany jest dostarczać pracownikom obuwie ochronne o właściwościach dostosowanych do zagrożeń występujących w środowisku pracy, w tym przypadku z podeszwami antypoślizgowymi. www.pip.gov.pl 40 Slajd 39: PN-EN ISO 13287: 2013 Środki ochrony indywidualnej – Obuwie – Metoda badania odporności na poślizg. Obuwie podlega badaniom odporności na poślizg, zgodnie z normą PN-EN ISO 13287:2013 Środki ochrony indywidualnej - Obuwie - Metoda badania odporności na poślizg. Właściwości ochronne obuwia powinny być podane przez producenta w ulotce dołączonej do obuwia, mogą być też zamieszczone na wszywce (wkładce). Odporność na poślizg oznaczana jest kodami SRA, SRB, SRC. Kod SRC oznacza, że odporność obuwia na poślizg była testowana zarówno na podłożu ceramicznym pokrytym laurylosiarczanem sodu (SRA), jak i na podłożu metalowym pokrytym glicerolem (SRB) Trzeba pamiętać, że to, iż obuwie przejdzie test zgodnie z w/w normą jeszcze nie oznacza, że spełni ono oczekiwania odnośnie redukcji ryzyka. Testy odbywają się w warunkach laboratoryjnych, które nie zawsze odtwarzają rzeczywiste warunki użytkowania. Cechy obuwia mogą się zmieniać w zależności od środowiska wykonywania pracy. Np. drobny bieżnik miękkiej podeszwy może się dobrze sprawdzać na mokrych posadzkach, ale będzie zupełnie nieodpowiedni w przypadku wykonywania pracy na gruncie, gdzie błoto może łatwo zatkać wgłębienia w podeszwie i utworzyć jedną, śliską powierzchnię. www.pip.gov.pl 41 Slajd 40: Obuwie Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca ma obowiązek nieodpłatnie dostarczać pracownikom obuwie ochronne lub robocze, a także zapewnić jego konserwacje. Dobierając obuwie ochronne trzeba też uwzględnić, że powinno ono zapewnić pracownikom odpowiedni komfort, a niekiedy spełniać również dodatkowe wymagania bezpieczeństwa − np. w zakresie odporności na uderzenie. Ostateczny wybór często będzie kompromisem, pomiędzy różnymi wymaganymi cechami obuwia. Należy go dokonać po przetestowaniu różnych modeli i zasięgnięciu opinii pracowników. Nawet najlepsze obuwie ochronne nie spełni swego zadania, jeśli nie będzie używane. www.pip.gov.pl 42 Slajd 41: Ludzie Zachowania i postawy, a także cechy fizyczne ludzi – mają olbrzymi wpływ na zwiększenie lub zminimalizowanie ryzyka wypadków przy pracy. Reakcja na zagrożenie – wytarcie rozlanej wody, usunięcie pozostawionej deski, – zmniejsza ryzyko poślizgnięć i potknięć. Wykształcenie i promowanie takich postaw leży w interesie każdego pracodawcy. Wyrobienie u pracowników nawyku używania w pracy odpowiedniego obuwia jest kolejnym czynnikiem obniżającym ryzyko. Nieoceniony jest tu dobry przykład ze strony pracodawcy i osób kierujących pracownikami. www.pip.gov.pl 43 Slajd 42: Ludzie Po stronie pracodawcy leży taka organizacja pracy, która nie będzie stwarzała dodatkowych zagrożeń. Na przykład rytm pracy nie powinien wymuszać na pracownikach nadmiernego pośpiechu, roztargnienia. Brak koncentracji może być też spowodowany np. prowadzeniem w czasie obowiązków służbowych rozmowy przez telefon komórkowy. W przypadku wykonywania ręcznych prac transportowych przenoszony lub przewożony ładunek nie może ograniczać widoczności drogi, po której porusza się pracownik. Pośpiech, przenoszenie ciężarów, nie tylko zwiększają prawdopodobieństwo upadku, ale i powodują, że jego skutki mogą być poważniejsze (ze względu na większą prędkość, dodatkowe obciążenie, możliwość uderzenia przenoszonym przedmiotem). Oceniając ryzyko związane z możliwością poślizgnięcia lub potknięcia należy wziąć pod uwagę szczególne właściwości pracowników i innych osób poruszających się po terenie zakładu. Ograniczenia widzenia, słuchu, czy ruchu mogą zwiększać ryzyko wypadku. Pracodawca powinien to uwzględnić przy określaniu środków profilaktycznych. www.pip.gov.pl 44 Slajd 43: Ludzie Bardzo często do wypadków dochodzi w wyniku potknięcia się o pozostawione w przejściach przedmioty. W takich przypadkach zapobieganie wypadkom nie wiąże się praktycznie z żadnymi kosztami. Wymaga jedynie wykształcenia u pracowników nawyku dbania o ład i porządek. Bałaganiarstwo, śmieci nie powinny być tolerowane ani przez pracodawcę, ani przez osoby kierujące, ani przez samych pracowników i powinno spotykać się z natychmiastową reakcją. Czasem przyczyna wypadku może być prozaiczna – wystarczą nie zawiązane sznurowadła. To kolejna sytuacja, w której można uniknąć wypadków bez nakładów finansowych – wystarczy nie pozostawać obojętnym na lekkomyślność innych. Bo bezpieczeństwo pracy zależy także od Ciebie! www.pip.gov.pl 45 Slajd 44: Ludzie Ważnymi okolicznościami wymagającymi uwzględnienia w ocenie ryzyka i projektowanych środkach profilaktycznych są cechy psychofizyczne przemieszczających się ludzi. Osób, które albo są naszymi pracownikami, albo klientami czy interesantami, poruszającymi się po terenie zakładu. Miejsca, które nie stanowią problemu dla w pełni sprawnych osób, mogą być źródłami zagrożeń, chociażby dla osób starszych, niedowidzących, z ograniczoną sprawnością ruchową, a nawet dla kobiet w zaawansowanej ciąży. www.pip.gov.pl 46 Slajd 45: Podstawy prawne Przepisy bhp nie regulują wprost obowiązków pracodawcy dotyczących zapobiegania poślizgnięciom i potknięciom. Nie znaczy to, że nie ma on takich obowiązków. Wynikają one z ogólnych przepisów zawartych w Kodeksie pracy, dotyczących ochrony życia i zdrowia pracowników, oceny ryzyka i stosowania na podstawie jej wyników niezbędnych środków profilaktycznych, dostarczania odzieży i obuwia roboczego i ochronnego. Podstawowe wymagania dotyczące miejsc pracy określają przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 ze zmianami oraz z 2011 r. Nr 173, poz. 1034). www.pip.gov.pl 47 Slajd 46: Materiały dodatkowe W roku 2014 w krajach Unii Europejskiej, pod egidą SLIC (Stowarzyszenie Wyższych Inspektorów Pracy) prowadzona była kampania kontrolna i promocyjno-informacyjna poświęcona zapobieganiu potknięciom, poślizgnięciom i upadkom na tym samym poziomie. Kampania była koordynowana przez estońską inspekcję pracy, która na swojej stronie internetowej (www.ti.ee) zamieściła materiały kampanii, w tym między innymi listę kontrolną i materiał źródłowy (w tym w języku polskim), a także grę komputerową „Busy Workers”, pozwalającą utrwalić dobre nawyki dotyczące zapobiegania poślizgnięciom i potknięciom poprzez właściwą organizację procesu pracy oraz sprzątania. W ramach wspomnianej kampanii Państwowa Inspekcja Pracy wydała poradnik „Potknięcia i poślizgnięcia”, dostępny w dziale „Wydawnictwa” na stronie www.pip.gov.pl www.pip.gov.pl 48 Slajd 47: Podsumowanie Przedstawione w niniejszej prezentacji zasady wskazują na to, że upadkom na tym sam tym poziomie można zapobiegać, że upadek to nie „przypadek”. Działania zapobiegawcze najczęściej nie są skomplikowane i nie wymagają zaangażowania znacznych środków finansowych. W wielu przypadkach wystarczy zmiana procedur dotyczących sprzątania, przestrzeganie zaleceń producentów środków czyszczących, niewielkie zmiany w organizacji pracy. Najistotniejsze jest, aby rzetelnie podejść do oceny ryzyka i zidentyfikować miejsca i sytuacje, które stwarzają zagrożenia, a następnie zastosować adekwatne środki profilaktyczne. Warto pamiętać, że w zapobieganiu poślizgnięciom kluczowe znaczenie ma nawierzchnia podłogi, która nie powinna być śliska, również wtedy, gdy ulegnie zamoczeniu. Obiekty budowlane, maszyny i urządzenia powinny być utrzymywanie w takim stanie, aby nie powodowały zanieczyszczania podłóg, również procesy technologiczne powinny być tak prowadzone, aby zanieczyszczenia miejsc, w których poruszają się ludzie było zminimalizowane. Sprzątanie, które służy zmniejszaniu ryzyka, samo nie powinno stwarzać dodatkowych zagrożeń. Istotna jest organizacja tych czynności, przeszkolenie pracowników, stosowanie się do zaleceń producentów środków czyszczących. W miejscach, w których posadzki są lub mogą być śliskie pracownikom należy zapewnić odpowiednie obuwie z podeszwami o właściwościach antypoślizgowych. Przy czym nie należy opierać się wyłącznie na oznaczeniach SRA/SRB/SRC umieszczonych na obuwiu, ale uwzględnić rzeczywiste warunki użytkowania i preferencje pracowników (komfort użytkowania). Skuteczność działań w każdym z tych obszarów ostatecznie zależy od ludzi. Każdy – w zakresie swoich kompetencji i możliwości – od pracodawcy poprzez poszczególne szczeble kierownicze, na szeregowym pracowniku kończąc, powinien przyjmować na siebie odpowiedzialność za zapobieganie potknięciom i poślizgnięciom. www.pip.gov.pl 49
