Temat: Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie
advertisement
MODUŁ I I MODUŁ LITERATURA: 1. Kodeks Pracy, (stan prawny na dzień 1. maja 2004 roku): Dział IV, rozdział I – II – II a – III – Obowiązki pracodawcy, Obowiązki pracownika, Zakaz konkurencji, Kwalifikacje zawodowe. 2 Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy, Prawna ochrona pracy. Centralny Instytut 2. LEKCJA Ochrony Pracy, Warszawa 2002. Ferdynand Jucha i inni: Poradnik dyrektora szkoły w zakresie organizowania dla nauczycieli różnych form szkolenia BHP. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1999. 3. Temat: 4. Krzysztof Kwiatkowski: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika i obuwia roboczego. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy 5. wBogdan Rączkowski: BHP w praktyce. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. Czas realizacji: • 2 godziny lekcyjne - 90 minut Cele operacyjne: Po zakończeniu zajęć uczeń rozumie i wie: jakie obowiązki ązki musi wypełnić pracodawca w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i ą higieny pracy i jakie jest ich źródło, • jakie prawa i obowiązki ązki ma pracownik w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy i jakie jest ich źródło, ą • na czym polega odpowiedzialność za naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Treści: 1. Obowiązki ązki pracodawcy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. ą 2. Obowiązki ązki osób kierują ą ących pracownikami w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. 3. Prawa i obowiązki ązki pracownika w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. ą 4. Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Plan zajęć: Lp. Treść Metoda nauczania Czas realizacji 1. Wprowadzenie do tematu Wykład 5 min. 2. Charakter prawny obowiązków ązków w dziedzinie ą bezpieczeństwa i higieny pracy Wykład 10 min. 3. Obowiązki ązki pracodawcy i osób kierują ą ących pracownikami w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy Wykład Pokaz 30 min. 4. Prawa i obowiązki ązki pracownika wynikają ą ące z przepisów o bezpieczeństwie pracy Wykład Pokaz 15 min. 5. Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy Wykład Pokaz 25 min. 6. Podsumowanie Wykład Dyskusja 10 min. 7 19 PRAWNA OCHRONAPRACY PRACY PRAWNA OCHRONA SCENARIUSZ ZAJĘĆ: Ad. 1. • przedstaw cele lekcji i potrzebę posiadania wiedzy w zakresie bhp. • podkreśl, że działania, które będą realizowane przez pracodawcę i pracownika nie wynikają z dobrej woli stron, lecz są obowiązkiem ązkiem ustawowym. ą • dokonaj podziału tych obowiązków. zków. MODUŁ I Ad. 2. • omów, jakie są podmioty obowiązków zków prawnych prawnych w zakresie zakresiebhp. bhp. TEMAT: • przedstaw, gdzie znajdują się zapisy tych obowiązków. ą ązków. • zapytaj, czy ktoś może przytoczyć jak brzmi któryś z obowiązków. ązków. Pokaż Kodeks pracy i jedno z ą rozporządze ą ń. Zwróć ądze uwagę na ich formę, na tryb nakazowy. PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkółjęzyk, ponadgimnazjalnych, Prawna ochrona pracy Ad. 3. CZAS REALIZACJI: 6 godzin lekcyjnych • przedstaw podstawowe obowiązki ązki pracodawcy ą w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy i omów ich znaczenie dla życia i zdrowia pracowników. • przedstaw, jakich problemów dotyczą szczegółowe obowiązki zki pracodawcy pracodawcy i zomów przykadami z przyk POZIOM WIEDZY najważniejsze z nich (w szkołach, w których są pracownie bhp może znajdą się eksponaty odzieży POCZĄTKOWEJ: wiadomości i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i sprzętu ochrony indywidual nej, karty charakterystyki substancji niebezpiecznych itd.). i gimnazjalnej Ad. 4. • omów, jaki jest charakter praw pracownika w zakresie bhp i w jakich przypadkach można z nich korzystać POMOCE (podaj przykłady najbardziej zbliżone do doświadczeń środowiskowych uczniów). DYDAKTYCZNE: – rzutnik, • przedstaw obowiązki zki pracownika i przedstaw jak wa ważne dla życia i zdrowia jest ich przestrzeganie – foliogramy, (przedstaw znane ci przykłady nie przestrzegania obowiązków). ą ązków). – wzory druków, • uzasadnij celowość tych szkoleń i ich kontrolne przydatnośći wtesty życiusprawdzające zawodowym pracowników. – pytania wiedzę. Ad 5. CELE EDUKACYJNE • narysuj na tablicy hierarchię odpowiedzialności za bhp w zakłdzie pracy (dyrektor, kierownicy działów, OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania – uczenia się uczeń mistrzowie, brygadziści i pracownicy). zna i umie stosować: • dokonaj podziału kar za nieprzestrzeganie wymogów bhp. prawne występujące w stosunku pracy, i Kodeksu • podaj, że wynikają one –z określenia Kodeksu pracy, Kodeksu postępowania administracyjnego karnego. – podstawy prawne obowiązków pracodawcy i pracownika z zakresu • zapytaj uczniów, czemu służą kary i jaką spełniają rolę. pracy, bezpieczeństwa i higieny – przepisy dotyczące ochrony pracy kobiet, młodocianych Ad. 6. i niepełnosprawnych, • przez zadawanie pytań zachęć uczniów do odpowiedzi i dyskusji. – uprawnienia nadzoru państwowego nad warunkami pracy • sprawdź, czy uczniowie mają własne doświadczenia z zakresu przedstawionych tematów (np.w Polsce, uczniowie ZSZ i Technikum). – zasady postępowania w związku z wypadkiem. Spis foliogramów SPIS JEDNOSTEK Nr Tytuł TEMATYCZNYCH: 1. pracodawcy. System ochrony i nadzoru nad warunkami pracy w Polsce. 10. Podstawowe obowiązki ązki ą 2.ąących Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. 11. Obowiązki ązki osób kieruj ą pracownikami. 12. Prawa pracownika. 3. Ochrona pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych. 13. Obowiązki ązki pracownika. ą 4. Postępowanie w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą zawodową oraz świadczenia z tego tytułu. 620 MODUŁ I I MODUŁ PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI LITERATURA: 1. zostały określone? 1. Jakie są podstawowe obowiązki ązki ą zki pracodawcy w dziedzinie bhp i gdzie zosta został łły y okre ślone? Kodeks Pracy, (stan prawny na dzień 1. maja 2004 roku): Odpowiedź: pracodawcy określone zostałyiwżycia art. 207 – 2093 Kodeksu Odpowiedź: Podstawowe Odpowied Pracodawca obowiązki jest zobowiązany ązany do ochrony ą zdrowia pracowników przez pracy. zapewnienie mu Dział IV, Zgodnie rozdział I – Obowiązki pracodawcy, bez piecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągni ą przez ągni ęć nauki z tymi przepisami pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników zaII – Obowiązki pracownika, i techni ki, a w szczególności do: pewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć naII a w– szczególności Zakazpracy konkurencji, uki i techniki, • organizowania w do: sposób zapewniający ący bezpieczne i higieniczne warunki pracy ą III – Kwalifikacje zawodowe. • organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne pracy, • zapewniania przestrzegania w zak zakładzie pracy przepisów oraz warunki zasad bezpieczeństwa i higieny • zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrona człowieka środowisku pracy, ochrona pracy. Centralny Instytut 2. Bezpieczeństwopracy wydawania poleceńwusunięcia uchybień w Prawna tym zakresie oraz kontrolowania wykonania wydawania poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowania wykonania tych poleceń, poleceń,2002. Ochrony Pracy, tych Warszawa • reagowania na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywania • zapewniania wykonania nakazów,szkoły wystąpie ą wń,zakresie ąpie decyzji i zarządze ą ń wydawanych ądze przez organyróżnych naddyrektora organizowania dla nauczycieli 3. Ferdynandśrodków Jucha i inni: Poradnik podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracownizoru nad warunkami pracy, Ministerstwo Edukacjisię Narodowej, Warszawa 1999. form szkolenia BHP. pod ków, biorąc uwagę zmieniające warunki wykonywania pracy, • zapewniania wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy. spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym 4. Krzysztof• zapewnienia Kwiatkowski:rozwoju Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. i obuwia roboczego. 2. Jaki obowiązek ązek ą zek spoczywa działłalno łalność? środowiska pracy, na pracodawcy, który po raz pierwszy rozpoczyna dzia 5. Bogdan Rączkowski: BHP w praktyce . Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. • uwzględniania zdrowia młodocianych, pracownicpowinien w ciąży lub karmiących piersią oraz Odpowiedź: Odpowied W terminieochrony 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności, zawiadomić nadziecko piśmie mie w wł aściwego pracowników niepełnosprawnych w państwowego ramach podejmowanych profilaktycznych, inspektora pracy i w właściwego inspektora działań sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. • zapewniania wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, 3. Jakie szczegółowe ązki wzaleceń ą dziedzinie bhp spoczywaj ą na pracy. pracodawcy w zakresie obiektów budowla• zapewnianiaobowiązki wykonania społecznego inspektora nych i pomieszczeń pracy? 2. Jakie obowiązki informacyjne spoczywają na pracodawcy? Odpowiedź: Do najważniejszych obowiązków Odpowied ązków pracodawcy w odniesieniu do obiektów budowlanych i pomieszą Odpowiedź: Do podstawowych obowiązków pracodawcy należą również obowiązki z zakresu informowania o: czeń pracy należy zapewnienie: • zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego w części, w którym przewiduje się pracy• i aby przybudowa wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania przypadku awarii i innych sytupomieszczenia pracy, był by a wykonywana na podstawie projektów uwzględniających ących ą wymagania acji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników, bezpieczeństwa pracy - pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznaw• działaniach ochronnychiihigieny zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia tych zaców, zgodnie z odrębnymi przepisami, grożeń, • wyznaczonych dobudowlany, udzielania pierwszej pomocy, wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpo• aby obiekt w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, spełniał wymagania dotyczążarowejcei ewakuacji pracowników. bezpieczeństwa i higieny pracy, • aby przebudowa obiektu budowlanego, w możliwości którym znajdują się pomieszczenia pracy, uwzględnia3. Jakie działania musi podjąć pracodawca w przypadku wystąpienia zagrożenia lub wystąpienia bezpośredniego zagrożenia? ła poprawę warunków bhp. • poinformować pracowników o zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej 4. Jakie szczegółowe obowiązki ązki w dziedzinie bhp spoczywają na pracodawcy w zakresie maszyn i urząą ochrony, dzeń technicznych? • dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, przerwanie pracy i oddalenie się w miejsce bezpieczne. Odpowiedź: Odpowied Obowiązkiem ązkiem ą aby maszyny i inne urzą ądzenia techniczne: Jeżeli zagrożenie jest pracodawcy bezpośredniejest, pracodawca ma obowiązek: • wstrzymać pracęłłyi wydać pracownikom polecenie oddalenia w miejsca bezpieczne, • zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, się w szczególno ści zabezpieczały łły pracownika • do czasu usunięcia zagrożenia nie niebezpiecznych wydawać polecenia wznowienia pracy, przed urazami, działaniem substancji chemicznych, porażeniem eniem pr prą ądem ą dem elektrycznym, nadmiernym hałasem, wstrząsami, ąsami, ą działaniem wibracji i promieniowania • umożliwić pracownikom podjęcie działańszkodliwymi w celu uniknięcia niebezpieczeństwa – na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych. oraz szkodli wym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy, Pracownicy, którzy•podjęli działania w celuergonomii. uniknięcia zagrożenia nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konuwzględniały łły zasady sekwencji tych działań. Jednakże, jeżeli działania ich spowodowały szkodę, której przyczyną jest zaniechanie swoich obowiązków, to będą ponosić to w odpowiedzialność 5. Jakieszczegó szczegół łłowe owe obowiza ązki ą dziedziniebhpspoczywająnapracodawcywzakresiesubstancjichemicznych, w tym niebezpiecznych? 4. Jaki obowiązek spoczywa na pracodawcy, który po raz pierwszy rozpoczyna działalność? Odpowiedź: Odpowied Pracodawca nie może: Odpowiedź: W terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności, powinien zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy ii procesów właściwegotechnologicznych państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju • stosować materiałów bez uprzedniego ustalenia stopnia ichi zakresie prowadzonej szkodli wości dladziałalności. zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych, • stosować substancji i preparatów chemicznychna niepracodawcy oznakowanych w sposób widoczny, umoż5. Jakie szczegółowe obowiązki w dziedzinie bhp spoczywają w zakresie obiektów budowlaliwiający ącypracy? ą ich identyfikację oraz stosować niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych nych i pomieszczeń bez posiadania aktualnegoobowiązków spisu tych substancji i preparatów oraz kart charakterystyki, a tak takżei Odpowiedź: Do najważniejszych pracodawcy w odniesieniu do obiektów budowlanych opakowań zabez pieczających ących ą przed ich szkodliwym dzia łaniem, pożarem lub wybuchem. pomieszczeń pracy należy zapewnienie: W razie• aby zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych, budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w którym przewiduje się pomieszczenia była wykonywana natepodstawie projektów wymagania bez­ pieczeństwa pracodawca jestpracy, obowiązany ązany ą zastępować substancje i czynnikiuwzględniających mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosować i higieny pracyograniczające - pozytywnie przez uprawnionych rzeczoznawców, zgodnie inne dostępne środki ące zaopiniowanych ą stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągni ąz odrębnymi ągni ęć nauki i techniki.przepisami, • aby obiekt budowlany, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, spełniał wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, • aby przebudowa obiektu budowlanego, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, uwzględniała poprawę warunków bhp. 1. 7 21 6. Jakie szczegółowe obowiązki w dziedzinie bhp spoczywają na pracodawcy w zakresie maszyn i urządzeń technicznych? Odpowiedź: Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie, aby maszyny i inne urządzenia techniczne: • zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodli­wym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy, • uwzględniały zasady ergonomii. 7. Jakieszczegółoweobowiązkiwdziedziniebhpspoczywająnapracodawcywzakresiesubstancjichemicznych, w tym niebezpiecznych? TEMAT:Odpowiedź: Pracodawca nie może: • stosować materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodli­wości dla zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych, PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych, • stosować substancji i preparatów chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację oraz stosować niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabez­pieczających CZAS REALIZACJI: 6 godzin lekcyjnych przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem. W razie zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych, codawca jest obowiązany zastępować te substancje i czynniki mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosować pra­WIEDZY POZIOM inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki POCZĄTKOWEJ: wiadomości i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i techniki. Prawna ochrona pracy i gimnazjalnej 8. Jakie szczegółowe obowiązki w dziedzinie bhp spoczywają na pracodawcy w zakresie szkolenia w dziedzinie bhp? Odpowiedź: Pracodawca ma obowiązek zapewnienia przeszkolenia pracownika w zakresie bhp przed POMOCE dopuszcze­niem–gorzutnik, do pracy oraz prowadzenia okresowych szkoleń w tym zakresie. DYDAKTYCZNE: – foliogramy, w dziedzinie bhp spoczywają na pracodawcy w zakresie dostarczania środ9. Jakie szczegółowe obowiązki ków ochrony indywidualnej? – wzory druków, Odpowiedź: Pracodawca jestkontrolne zobowiązany do dostarczania pracownikowi nieodpłatnie środków ochro– pytania i testy sprawdzające wiedzę. ny indywidu­alnej, spełniających wymagania dotyczące oceny zgodności, zabezpieczających przed działaniem nie­bezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informo­wania go o sposobach posługiwania się nimi. Pracodawca nie może dopuścić pracownika CELE EDUKACYJNE do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego przewidzianych do stoOGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania – uczenia się uczeń sowania na danym stanowisku pracy. zna i umie stosować: 10. Jakie spoczywają na pracowniku obowiązki w zakresie bhp i gdzie zostały one określone? – określenia prawne występujące w stosunku pracy, Odpowiedź: Obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy określa art. 211 Kodek– podstawy prawne obowiązków pracodawcy i pracownika z zakresu su pracy. Pracownik jest obowiązany: i higieny pracy,i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się • znać przepisy orazbezpieczeństwa zasady bhp, brać udział w szkoleniu wymaganym egzaminom sprawdzającym, – przepisy dotyczące ochrony pracy kobiet, młodocianych • wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami oraz zasadami bhp oraz stosować się do wydawa­nych i niepełnosprawnych, w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych, – uprawnienia nadzoru państwowego warunkami pracypracy, w Polsce, • dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz onad porządek i ład w miejscu zasadyzbiorowej, postępowania w związku z wypadkiem. • stosować środki –ochrony a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem, • poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim, a także SPIS JEDNOSTEK stosować się do wskazań lekarskich, TEMATYCZNYCH: 1. System ochronyoi zauważonym nadzoru nad warunkami pracy w Polsce. • niezwłocznie zawiadomić przełożonego w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagro2. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. żenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, 3. Ochrona kobiet,w młodocianych i niepełnosprawnych. • współdziałać z pracodawcą orazpracy przełożonymi wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeń­stwa i higieny pracy. 4. Postępowanie w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą zawodową oraz świadczenia z tego tytułu. 11. Kto może odpowiadać za naruszenie wymogów bezpieczeństwa pracy? Odpowiedź: pracodawcy, osoby kierujące pracownikami, pracownicy. 12. Wymień rodzaje kar za naruszenie przepisów o ochronie pracy. Odpowiedź: kary służbowe (upomnienie, nagana, kara pieniężna), kary administracyjne (mandat karny, skierowa­nie sprawy do sądu grodzkiego), odpowiedzialność karna, odpowiedzialność cywilna. 22 MODUŁ I I MODUŁ Test sprawdzający wiadomości z zakresu LITERATURA: 1. „Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczeństwa pracy” 1. Kodeks Pracy, (stan prawny na dzień 1. maja 2004 roku): Za stan bezpieczeństwa stwa w zak zakłłładzie adzie pracy odpowiada: Dział IV, rozdział I – Obowiązki pracodawcy, A) pracownik stużby zatrudniony w zak zakładzie pracy II by– bhp Obowiązki pracownika, B) społeczny inspektor pracy konkurencji, II a – Zakaz C) pracodawcaIII – Kwalifikacje zawodowe. i ochrona wczłowieka w środowisku pracy, Prawna ochrona pracy. Centralny Instytut 2. 2. Bezpieczeństwo Obowiązkiem ązkiem pracodawcy ą zakresie bezpiecze ństwa i higieny pracy jest: Ochrony Pracy, Warszawa 2002. A) organizować pracę tak, aby zapewnić zysk dla zak zakładu i płace dla załogi Poradnik dyrektoraąący szkoły w zakresie organizowania Ferdynand Jucha i pracę inni: w B) organizować sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki dla nauczycieli różnych . Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1999. form C) szkolenia BHP organizować pracę tak, aby zapewnić zatrudnionym dobre samopoczucie 3. 4. 3. Krzysztof Kwiatkowski: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży Pracodawca uruchamiając ąc produkcję po raz pierwszy w zak ą zakłłładzie adzie winien: Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. i obuwia roboczego. Ośrodek A) sprawdzić system ochrony obiektu B) przeszkolić wszystkich pracowników w zakresie podstawowym bhp C) w terminie 30 dni powiadomić wł w aściwego ciwego inspektora pracy i w właściwego państwowego inspektora sanitarnego Bogdan Rączkowski: BHP w praktyce. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. 5. 4. Obowiązkiem ązkiem pracodawcy jest, aby maszyny i urzą ą ądzenia dzenia techniczne zapewnia zapewniałły: ły: A) uwzględnienie najnowszych osiągni ą ęć techniki ągni B) bezawaryjną i wydajną pracę, C) bezpieczne i higieniczne warunki pracy i uwzględniały zasady ergonomii 5. Pracodawca nie może stosować substancji i preparatów chemicznych bez: A) oznakowania ich w sposób widoczny umożliwiający ący identyfikację ą B) wcześniejszego przeszkolenia C) zgody organu nadzoru nad warunkami pracy 6. W zakresie ochrony zdrowia pracownika pracodawca winien: A) zapewnić wentylację i ogrzewanie pomieszczeń pracy B) nie dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego C) wyposażyć pracowników w odzież roboczą 7. Pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy: A) gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika B) gdy praca jest źle zorganizowana C) jest zbyt gorąco ąco lub za zimno ą ROZWIĄZANIE ĄZANIE TESTU Ą 1 2 3 4 A 6 X B C 5 X X 7 X X X X 7 23 PRAWNA OCHRONA PRACY MATERIAŁ ŹRÓDŁOWY DLA UCZNIA Temat: Temat: Prawa ii obowiązki obowiązki pracodawcy pracodawcy ii pracownika pracownika Prawa w zakresie zakresie bezpieczeństwa bezpieczeństwa higieny pracy TEMAT: Prawna ochrona pracy w ii higieny pracy PRZEZNACZONY DLA: 1. WPROWADZENIE uczniów szkół ponadgimnazjalnych, 1. WPROWADZENIE W Kodeksie pracy jako podmioty praw i obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zostały okre- śloneWstrony stosunku czyli pracodawca i pracownik. Kodeksie pracy pracy, jako podmioty prawlekcyjnych i obowiązków ązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zostały ą łły okreCZAS REALIZACJI: 6 godzin art. 212pracy, Kodeksu ustala obowiązki w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla osób kieruśloneDodatkowo strony stosunku czylipracy pracodawca i pracownik. jących pracownikami. Do tej grupy zalicza się kierowników oddziałów,ństwa sekcji,i higieny mistrzów, brygadzistów itp. Dodatkowo art. 212 Kodeksu pracy ustala obowiązki ązki wwydziałów, ą dziedzinie bezpiecze pracy dla osób kieruObowiązki te są określone w przepisach i obwarowane karami za ich nieprzestrzeganie. jących ących ą pracownikami. Do tej grupy zalicza si ę kierowników wydziałów, oddziałów, sekcji, mistrzów, brygadzistów itp. POZIOM WIEDZY Aby wymogi Pracy były pełne ii obejmowały cały obowiązków stron stosunku pracy, zostały Obowiązki ązki te Kodeksu ą są określone w przepisach obwarowane karami za ich nieprzestrzeganie. POCZĄTKOWEJ: wiadomości umiejętności zzakres zakresu szkoły podstawowej rzone o rozporządzenia posze­ i wykonawcze. gimnazjalnej Aby wymogi Kodeksu Pracy byłłłyy pełne i obejmowały by łły całły zakres obowią ązków stron stosunku pracy, zostały ł Przepisy w Kodeksie pracy, jak również w poszczególnych rozporządzeniach, mają charakter prawa posze rzone o zawarte rozporządzenia ądzenia ą wykonawcze. bezwzględnie obowiązującego, to pracy, znaczy, nawet przy wyrażeniu wolirozporządzeniach, dwóchą zainteresowanych stron (pracoPrzepisy zawarte w Kodeksie jakżerównież w poszczególnych ądzeniach, mają charakter prawa dawcy i pracownika) możnatoodstąpić ustaleń. POMOCE bezwzględnie obowiązuj ąnieą ązuj ącego, znaczy,od że ich nawet przy wyrażeniu woli dwóch zainteresowanych stron (pracodawcy i pracownika) nie można odstąpić od ich ustaleń. DYDAKTYCZNE: – rzutnik, – foliogramy, – wzoryWdruków, 2. OBOWIĄZKI PRACODAWCY DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY – pytania kontrolne i testy sprawdzające wiedzę. A. pracodawcy w dziedzinieBEZPIECZEŃSTWA bezpieczeństwa i higieny pracy PRACY 2. Podstawowe OBOWIĄZKIobowiązki PRACODAWCY W DZIEDZINIE I HIGIENY Podstawowe obowiązki pracodawcy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy zostały określone w dziale A. Podstawowe obowiązki CELE EDUKACYJNE dziesiątym Kodeksu pracy.pracodawcy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy OGÓLNE: W wyniku procesu nauczania – iuczenia sięwuczeń Podstawowe obowiązki ązki pracodawcy wzorganizowanego dziedzinie bezpieczeństwa stwa i higieny pracy zosta został łły yhigieny określone dziale Według art. 207 § 1ą pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa pracy w zakładzieą pracy. Oznaczapracy. to, że zna tylko ipracodawca jest odpowiedzialny za ten stan, a nie żadna inna osoba, np. pradziesiątym ątym Kodeksu umie stosować: cownik służbyart. bhp. Pracodawca jest zobowiązany do ochrony zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie im Według 207 § 1 pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa higieny pracy w za– określenia prawne występujące w stosunku pracy, i nauki bezpiecznych i higie­ n icznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć i techniki, a w k adzie pracy. Oznacza to, że tylko pracodawca jest odpowiedzialny za ten stan, a nie żadna inna osoba, np. prakł szczególności do: – podstawy prawne obowiązków i pracownika z zakresuim cownik służby bhp. Pracodawca jest zobowiązany ązany ą do ochrony zdrowia pracodawcy i życia pracowników przez zapewnienie w sposób zapewniający bezpieczne higieniczne warunkiosiągni pracy, • organizowania bezpiecznych i higiepracy nicznych warunków pracy przy wykorzystaniu ą ęć nauki i techniki, a w ągni bezpieczeństwa i odpowiednim higieny ipracy, szczególności do:przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy wydawa• zapewnienia – przepisy ochrony pracywykonania kobiet, młodocianych nia poleceń usunięcia w tym dotyczące zakresie oraz kontrolowania poleceń, • organizowania pracy wuchybień sposób zapewniający ący bezpieczne ą i higieniczne warunkitych pracy, i niepełnosprawnych, reagowania na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz środ• • zapewniania przestrzegania w zak zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwadostosowywania i higieny pracy, wydaków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc – uprawnienia nadzoru nad warunkami pracy w Polsce, wania poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie orazpaństwowego kontrolowania wykonania tych poleceń, pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy, • zapewniania wykonania nakazów, decyzji i zarządze ą ądze ń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, – zasady w związku wypadkiem. • zapewnienia rozwoju spójnej polityki postępowania zapobiegającej wypadkom przyz pracy i chorobom zawodowym uwzględzapewniania wykonania zaleceń społecznego pracy. społeczne oraz wpływ czynników środowiska niającej zagadnienia techniczne, organizacjęinspektora pracy, stosunki W przypadku prowadzenia w tym samym miejscu prac przez różnych pracodawców (np. na budowie), pracopracy, SPIS JEDNOSTEK dawcy ci mają obowiązek: ą ązek: • uwzględniania ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowTEMATYCZNYCH: Systempodejmowanych ochrony i nadzoru warunkami pracy w Polsce. • współpracować ze sobą, ą 1. ą, ników niepełnosprawnych w ramach działań nad profilaktycznych, •• wyznaczyć sprawującego ącego ą nad bezpieczeństwem i higieną pracynad wszystkich pracowzapewnianiakoordynatora wykonania nakazów, decyzji i nadzór zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru warunkami pracy, 2. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. zatrudnionych w zaleceń tym samym miejscu,inspektora pracy. • ników zapewniania wykonania społecznego 3. Ochrona pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych. • podstawowych ustalić zasady obowiązków współdziałania uwzględniające ące sposoby ą ępowania w przypadku wystąpienia ąpienia ą Do pracodawcy należą równieżpost obowiązki z zakresu informowania o: zagrożeń dla 4. Postępowanie w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą życia lub zdrowia pracowników. • zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy zawodową oraz świadczenia z tego tytułu. W art. 209 zostały ły ł okre ślone obowiązki ązki ą pracodawcy rozpoczynaj ącego ą dzia łalność. Taki pracodawca obowiązaą ązai przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrany jest, w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności, zawiadomić na piśmie mie w właściwego okręgowego inspekżających zdrowiu i życiu pracowników, tora iw właści ciochronnych wego państwowego inspektora sanitarnego miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. • pracy działaniach i zapobiegawczych podjętych wocelu wyeliminowania lub ograniczenia tych zagrożeń, • Obowiązek ązek taki ci ą y tak także na pierwszej pracodawcy w raziewykonywania zmiany miejsca, rodzaju zakresu prowadzonej działalności, • wyznaczonych doąży udzielania pomocy, działań w izakresie zwalczania pożarów zw aszcza zwł zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagroi ewakuacji pracowników. żenia dla zdrowia pracowników. W przypadku wystąpienia możliwości zagrożenia pracodawca jest obowiązany: • poinformować pracowników o zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony, • dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, przerwanie pracy i oddalenie się w miejsce bezpieczne. 24 MODUŁ I I MODUŁ B. Szczegółowe pracodawcy zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (w rozdziałach: Jeżeli zagrożenie jestobowiązki bezpośrednie pracodawcawma obowiązek: trzecim, czwartym i piątym działu dziesiątego Kodeksu • LITERATURA: wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się wpracy): miejsca bezpieczne, • 1.do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia Pracy, (stan prawny na dzień 1. maja 2004 roku): pracy, 1. Kodeks Obowiązki ązki pracodawcy ą dotycz ące budynków, pomieszczeń pracy, maszyn i innych urządzeń tech• umożliwić pracownikom podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa – na miarę ich wiedzy i dostępnych nicznych, substancji chemicznych, materiałów oraz procesów technologicznych - w tym zwłaszDziałtechnicznych. IV, rozdział I – Obowiązki pracodawcy, środków cza szczególnie szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych. II działania – Obowiązki Pracownicy, którzy podjęli w celu pracownika, uniknięcia zagrożenia nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych Do najważniejszych najwa obowi obowią ązków zków pracodawcy odniesieniu do obiektów i pomieszcze pracy II a –ą Zakaz konkurencji, konsekwencji tychniejszych działań. Jednakże, jeżeli działania ichwspowodowały szkodę, którejbudowlanych przyczyną jest zaniechanieńswoich należy y zapewnienie, zapewnienie aby: obowiązków, to będą ponosićIIIza to – odpowiedzialność. Kwalifikacje zawodowe. • budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w którym przewiduje się pomieszczenia W przypadku prowadzenia w tym miejscu prac przez różnych pracodawców (np. na budowie), pracodawcy pracy, by była wykonywana podstawie uwzględniających wymagania bezpiecze ństwa i higieny i ochronanasamym człowieka wprojektów środowisku pracy,ąących Prawna ochrona pracy. Centralny Instytut 2. Bezpieczeństwo ci mają obowiązek: pracy pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, zgodnie z odrębnymi przepisami, Ochrony Pracy, Warszawa 2002. • współpracować ze sobą, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, spełniał wymagania dotyczące • obiekt budowlany, ące bezpieą Poradniknadzór dyrektora szkoły w zakresiei organizowania dla nauczycieli różnych 3. Ferdynand inni: czeństwa iJucha higienyi pracy, • wyznaczyć koordynatora sprawującego nad bezpieczeństwem higieną pracy wszystkich pracowników • przebudowa obiektu budowlanego, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, uwzględniała poprawę . Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1999. form szkolenia BHP zatrudnionych w tym samym miejscu, warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. • 4.ustalić zasady współdziałania sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla życia lub Krzysztof Kwiatkowski:uwzględniające Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży zdrowia pracowników, Pracodawca jest obowiązany ązany ą zapewnia ć pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i obuwia roboczego. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. i liczby zatrudnionych obiekty budowlane i znajdujące ące si ą w nich pomieszczenia pracy, • przekazać pracownikompracowników zatrudnionymi uutrzymywać innego pracodawcy, którzy wykonują pracę naę terenie jego zakładu informa5.cje, Rączkowski: BHP w praktyce Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. a także teremowa ny i urządzenia ądzenia ą z nimi zwią ązane. w stanie zapewniaj ącym ą bezpieczne i higieniczne warunki pracy. oBogdan których wyżej. WObowią art. 209 zostały określonejest, obowiązki pracodawcy działalność. Taki pracodawca obowiązaązkiem ą zkiem pracodawcy aby maszyny i inne rozpoczynającego urzą ądzenia dzenia techniczne: ny jest,• w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności, zawiadomić na piśmie właściwego okręgowego zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownikainspekprzed tora pracy urazami, i właści­wego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem ądem ą elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, ąsami, ą dzia łaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i nieObowiązek taki ciąży także na pracodawcy w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, bezpiecznym działaniem innych czynników pracy, może powodować zwiększenie zagrożenia zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeliśrodowiska zmiana technologii • uwzględniały zasady ergonomii. dla zdrowia pracowników. Są to wymagania, których spełnienie powinni zapewnić konstruktorzy i producenci. Jeżeli maszyny i inne B. ą Szczegółowe obowiązki pracodawcy w zakresie i higienywpracy (w rozdziałach: urządzenia ądzenia techniczne nie spełniają powyższych wymagań,bezpieczeństwa powinny być wyposażane odpowiednie zabezpietrzecim, czwartym i piątym działu dziesiątego Kodeksu pracy): czenia. W przypadku, gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych, wyposażenie maszyny lub innegopracodawcy urządzenia ą ądzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia do iobowiązków ązków ą pracodawcy. 1. Obowiązki dotyczące budynków, pomieszczeń pracy,należy maszyn innych urządzeń tech- nicznych, substancji chemicznych, materiałów oraz procesów technologicznych - w tymktóre zwłaszNiedopuszczalne jest wyposażenie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzania ądzania techniczne, ą nie cza szczególnie szkodliwych dla zgodno zdrowia niebezpiecznych. spełniają wymagań dotyczących ących oceny ą ścilub określonych w odrębnych przepisach. Do obowiązków pracodawcy w odniesieniu do obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy 2. najważniejszych Obowiązki ązki pracodawcy ą dotycz ące stosowania substancji i preparatów chemicznych, w tym niebeznależy zapewnienie, aby: piecznych substancji i czynników rakotwórczych oraz emitujących promieniowanie jonizujące itp. • budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w którym przewiduje się pomieszczenia Art. 220 § 1wykonywana wprowadza zakaz stosowania przezuwzględniających pracodawcę materiałów i procesów technologiczpracy, była na podstawie projektów wymagania bezpieczeństwa i higieny nych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia odpracy - pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, zgodnie z odrębnymi przepisami, powiednich środków profilaktycznych. • obiekt budowlany, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, spełniał wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, Minister zdrowia jest upoważniony do określenia w drodze rozporządzenia: ą ądzenia: • przebudowa obiektu budowlanego,dowprzeprowadzania którym znajdują badań się pomieszczenia pracy, uwzględniała poprawę • wykazu jednostek upoważnionych materiałów i procesów technologicznych w warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. celu ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia oraz zakresu tych badań, Pracodawca obowiązany zapewniaćobrotu pomieszczenia pracy materiałów odpowiedniei procesów do rodzajutechnologicznych wykonywanych prac • zakazu albo jest ograniczenia stosowania, lub transportu ze i liczby zatrudnionych pracownikówdla i utrzymywać obiekty budowlane znajdujące się w nich pomieszczenia względu na ich szkodliwość zdrowia albo uzależnienia ich istosowania, obrotu lub transportu odpracy, przea także tere­ny i urządzenia nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. strzegania określonychz warunków. Obowiązkiem jest, stosowania aby maszyny i inne urządzenia techniczne: Zapisany pracodawcy jest także zakaz substancji i preparatów chemicznych nie oznakowanych w sposób • zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy,się w stosowania szczególności zabezpieczałysubstancji pracownika przed widoczny, umożliwiający ący ich identyfikacj ą ę oraz zabrania niebezpiecznych i niebezurazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, piecznych preparatów chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz kart nadchamiernyma hałasem, szkodliwymi wstrząsami, wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i nierakterystyki, także opakowań zabezpieczających ącychdziałaniem ą przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem. bezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy, W razie zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwór• uwzględniały zasady ergonomii. czych, pracodawca jest obowiązany ązany zastępować te substancje i czynniki mniej szkodliwymi dla zdrowia lub ą stosować dostępnektórych środki spełnienie ograniczające ące stopie ą ń tego narażenia, przyi producenci. odpowiednim wykorzystaniu Są to inne wymagania, powinni zapewnić konstruktorzy Jeżeli maszyny i osiąinne gnięć naukitechniczne i techniki. nie spełniają powyższych wymagań, powinny być wyposażane w odpowiednie zabezpieurządzenia czenia. W przypadku, konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych, wyposażenie maMinister zdrowia gdy określa w drodze rozporządzenia: ą ądzenia: szyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia do obowiązków pracodawcy. • wykaz substancji, czynników i procesów technologicznych o działaniunależy rakotwórczym i prawdopodobnym działaniu rakotwórczym oraz sposóbstanowisk ich rejestracji, Niedopuszczalne jest wyposażenie pracy w maszyny i inne urządzania techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny określonych w odrębnych przepisach. • warunki sprawowania nadzoru nadzgodności stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na działanie substancji i czynników rakotwórczych. 2. Obowiązki pracodawcy dotyczące stosowania substancji i preparatów chemicznych, w tym niebezpiecznych sub­ stancjią i czynników rakotwórczych oraznagłym emitujących promieniowanie itp. Pracodawca prowadzący ący działalność mogąc ą ą zagrażać ąc niebezpieczeństwem dlajonizujące zdrowia lub życia pracowni obowiązany ązanyzakaz ą jest zapewni ć: Art. 220 ków, § 1 wprowadza stosowania przez pracodawcę materiałów i procesów technologicz• nych odpowiednie do rodzaju ustalenia niebezpieczeństwa urządzenia ądzenia i sprzęt ą ratowniczy oraz ich obsługę przez osoby bez uprzedniego stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia odnależycie przeszkolone, powiednich środków pro­filaktycznych. • udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym. Minister zdrowia jest upoważniony do określenia w drodze rozporządzenia: • wykazu jednostek upoważnionych do przeprowadzania badań materiałów i procesów technologicznych w celu usta­lenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia oraz zakresu tych badań, 7 25 PRAWNA OCHRONAPRACY PRACY PRAWNA OCHRONA W•polskim prawie nie były stosowania, do niedawnaobrotu uregulowane obowiązki ązki ą pracodawcy prowadz ącego dziaą zakazu albo pracy ograniczenia lub transportu materiałów i procesów technologiczłalność stwarzając ą ąwzględu ąc możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla ich zdrowia lub życia pracowników. nych ze na ich szkodliwość dla zdrowia albo uzależnienia stosowania, obrotu lub transportu odten przestrzegania warunków.został nałożony obowiązek Obecnie problem reguluje art. określonych 224. Na pracodawcę ązek podejmowania działań ą zapobiegających ących ą niebezpiecze ństwu. Zapisany jesttakiemu także zakaz stosowania substancji i preparatów chemicznych nie oznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację oraz zabrania się stosowania niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem. 3. Obowią Obowi zki pracodawcy dotyczące zapewnienia pracownikom profilaktycznej ochrony zdrowia, Wła zatrudnienia pracownika w warunkach narażeniaprzy na działanie substancji i czynników rakotwórczych, w wł łarazie ściwego postępowania ępowania ę w sprawach wypadków pracy oraz chorób zawodowych, i zapewpra­codawca jest obowiązany zastępować te substancje i czynniki mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosować inne niania pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży żży i obuwia roboczego, szkolenia dostęp­ e środki ograniczające stopień tego narażenia, w nzakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Minister zdrowia określa w drodze rozporządzenia: TEMAT: Pracodawca jest zobowią zobowi ązany: ą zany: • wykaz substancji, czynników i procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym i prawdopodobnym działaniu rakotwórczym sposób ichktóre rejestracji, • do informowania pracowników o ryzykuoraz zawodowym, wiąże się z wykonywaną pracą. Realizacja • warunki sprawowania nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych działatego obowiązku ązkuDLA: ą powinnauczniów polegać na przekazywaniu pracownikowi wiedzy o rodzaju i zakresie na występuPRZEZNACZONY szkół ponadgimnazjalnych, substancji i czynnikówpracy rakotwórczych. jących ącychnie ą zagro żeń w środowisku oraz o skutkach dla zdrowia i życia, jakie może wywołać praca w kontakcie z tymi zagrożenia mi. Pracownik powinien być także poinstruowany o środkach ą żyących Pracodawca prowadzący działalność mogącą zagrażać nagłym niebezpieczeństwem dlazapobiegających zdrowia lub zagrożeniom, a w szczególności o sposobach stosowania środków ochrony indywidualnej i zbiorowej, cia pracowni­ k ów, obowiązany jest zapewnić: CZAS REALIZACJI: 6 godzin lekcyjnych • do•stosowania środków zapobiegających ących chorobomurządzenia ą zawodowym i innym chorobomoraz zwią ązanym z wykonyodpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa i sprzęt ratowniczy ich obsługę przez osoby a należycie przeszkolone, waną pracą, w szczególności: • WIEDZY udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym. POZIOM utrzymywania w stanie stałej sprawności urządzenia ądzenia ą ograniczaj ące ą lubpracodawcy eliminuj ąceprowadzącego ą szkodliwe dla zdroW polskim prawie pracy wiadomości nie były do niedawna uregulowane obowiązki dziaPOCZĄTKOWEJ: i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej czynniki środowiska pracy oraz urządzenia ądzenia ą s łużące żące żą do pomiarów tych czynników, łalnośćwia stwarzającą możliwość wystąpienia nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników. i gimnazjalnej Obecnie problem ten reguluje 224.badań Na pracodawcę został nałożony obowiązek podejmowania działańi - przeprowadzania, na swójart. koszt, i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrowania zapobiegających takiemu niebezpieczeństwu. przechowywania wyników tych badań i pomiarów oraz udostępniania ich pracownikom, - nie dopuszczania do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego ącego ą brak POMOCE 3. Obowiązki pracodawcy dotyczące zapewnienia pracownikom profilaktycznej ochrony zdrowia, przeciw wskazań do pracy na określonym stanowisku. Jeżeli pracownicy pracują w warunkach narawłaściwego postępowania w sprawach wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych, i zapewDYDAKTYCZNE: –stancji rzutnik, żeniapracownikom na działanie sub i czynników rakotwórczych lubodzieży pyłów zwłókniających, ących, jest obowi ą ązany niania środków ochrony indywidualnej oraz i obuwiaą roboczego, szkolenia – foliogramy, zapewnić tym pracownikom okre sowe badania lekarskie. Wszystkie badania lekarskie są przeprowaw zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. – wzory druków,ponosi także inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dzane na koszt pracodawcy. Pracodawca Pracodawca jest zobowiązany: pracownikami - niezbędnej ze względu na warunki pracy, – pytania kontrolne i testy sprawdzające wiedzę. • do informowania pracownikówzatrudnionym o ryzyku zawodowym, któreszczególnie wiąże się zuciążliwych, wykonywaną pracą. Realizacja - zapewnienia pracownikom w warunkach nieodpłatnie, odpotego obowiązku powinna polegać na jest przekazywaniu o rodzaju i zakresie występuwiednich posiłków i napojów, jeżeli to niezbędnepracownikowi ze względówwiedzy profilaktycznych, zagrożeń w środowisku pracy oraz urządze o skutkach dla zdrowia i życia, jakie wywołać niezbędpraca w CELE jących EDUKACYJNE - zapewnienia pracownikom odpowiednich ą ądze ń higieniczno-sanitarnych orazmoże dostarczania kontakcie z tymi zagrożenia­ m i. Pracownik powinien być także poinstruowany o środkach zapobiegających nych środ ków higieny osobistej, a także do zapewnienia środków do udzielania pierwszej pomocy w OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania – uczenia się uczeń zagrożeniom, a w szczególności o sposobach stosowania środków ochrony indywidualnej i zbiorowej, razie wypadku, zna i umie stosować: • do stosowania środków zapobiegających zawodowym i innym chorobom związanym z wykony- dostarczania pracownikowi nieodpłatniechorobom środków ochrony indywidualnej, spełniających ących ą wymagania do– określenia prawne występujące wniebezpiecznych stosunku pracy,i szkodliwych dla zdrowaną a w zgodności, szczególności: tyczące ąpracą, ące oceny zabezpieczających ących przed ą działaniem - utrzymywania stanie sprawności urządzenia ograniczające lubgoeliminujące szkodliwe dla zdrowia czynnikówwwys tępujących ących ą w środowisku pracy oraz informowania o sposobach posługiwania się –stałej podstawy prawne obowiązków pracodawcy i pracownika z zakresu wia czynni­ ki środowiska pracy oraz urządzenia służące dodo pomiarów tych czynników, nimi. Zabrania się pracodawcy dopuszczenia pracownika pracy bez środków ochrony indywidualnej bezpieczeństwa i higieny pracy, na danym stanowisku pracy. oraz odzieży i obuwia roboczegoprzewidzianych do czynników stosowaniaszkodliwych - przeprowadzania, na swój koszt, badań i pomiarów dla zdrowia, rejestrowania i – przepisy dotyczące ochrony pracy kobiet, młodocianych prze­ c howywania wyników tych badań i pomiarów oraz udostępniania ich pracownikom, • do podjęcia niezbędnych działań w razie wypadku przy pracy. Pracodawca jest obowiązany ązany podjąć działaą i niepełnosprawnych, - nie dopuszczania do pracy pracownika bezzapewnić aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak nia eliminu jące ące lub ograniczaj ą ące ą zagrożenie, udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodoprzeciw­ wskazań do widzianym pracy na określonym stanowisku. Jeżeli pracownicy pracują w warunkach narawanym i ustalić w prze trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie –stancji uprawnienia nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce, żeniazapobiegające na działanie i wypadkom. czynników rakotwórczych lubz pyłów zwłókniających, obowiązany środki ące sub­ ą podobnym Koszty związane ązane ą ustalaniem okolicznościjest i przyczyn wyzapewnić pracownikom okre­postępowania sowe badania lekarskie. Wszystkie badania lekarskie są przeprowapadków przytym pracy ponosi – pracodawca, zasady w związku z wypadkiem. na kosztprzeszkolenia pracodawcy. Pracodawca ponosi także inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad • dodzane zapewnienia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczepracownikami niezbędnej ze względu na warunki pracy, niem go do pracy oraz prowadzenia okresowych szkoleń w tym zakresie. - zapewnienia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpoSPIS JEDNOSTEK Pracodawca jestposiłków równie i zobowią również ązany: ą zany: wiednich napojów, jeżeli ochrony jest to niezbędne ze względów profilaktycznych, TEMATYCZNYCH: 1. System i nadzoru nad warunkami pracy w Polsce. • wydawać szczegó szczegół łowe ł owe instrukcje i wskazówki dotycz ące bezpiecze ą ństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy, - zapewnienia pracownikom odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz dostarczania niezbęd2. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. • utworzyć służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, jeżeli zatrudnionych jest więcej niż 100 pracowników. nych środ­ków higieny osobistej, a także do zapewnienia środków do udzielania pierwszej pomocy w Jeżeli codawca nie jest ązany pracy ą do powo łania służby bhp, obowiązek ązek ą wykonywania zadań tej służraziepra wypadku, 3.obowiązany Ochrona kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych. by spoczywa na pra codawcy. Pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom - dostarczania pracownikowi nieodpłatnie środków ochrony indywidualnej, spełniających wymagania dospoza zakładu albo4.pra cownikowi zatrudnionemu przy innejniebezpiecznych pracy, przy pracy Postępowanie w przed związku z wypadkiem i chorobą tyczące ocenypracy zgodności, zabezpieczających działaniem i szkodliwych dla zdro• powołania komisjiwys­ bezpieczeństwa i higieny pracy, jako organu zawodową oraz świadczenia z tego tytułu. wia czynników tępujących w środowisku pracy orazswojego informowania godoradczego o sposobachi opiniodawczego, posługiwania się jeżeli nionych jest więcej 250 pracowników. nimi.zatrud Zabrania się praco­ dawcyniż dopuszczenia pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczegoprzewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. • do podjęcia niezbędnych działań w razie wypadku przy pracy. Pracodawca jest obowiązany podjąć działania eliminu­jące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w prze­widzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom. Koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy ponosi pracodawca, • do zapewnienia przeszkolenia pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenia okresowych szkoleń w tym zakresie. MODUŁ I Prawna ochrona pracy 6 26 MODUŁ I I MODUŁ 3. OBOWIĄZKI OSÓB KIERUJĄCYCH PRACOWNIKAMI W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA Pracodawca jest również zobowiązany: I HIGIENY PRACY • LITERATURA: wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy, • utworzyć służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, jeżeli zatrudnionych jest więcej niż 100 pracowników. Jeżeli 1.pra­cKodeks Pracy, (stan prawnydo napowołania dzień 1. służby maja 2004 roku): odawca nie jest obowiązany bhp, obowiązek wykonywania zadań tej służby spoczywa Szczególną kategorię pracowników stanowią osoby kierujące ące pracownikami ą i są one, zgodnie z art. 212 Kodeksu napracy, pra­ codawcy. Pracodawca powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy Dział IV, ązane: I –może Obowiązki pracodawcy, obowiązane: ąrozdział albo cownikowi zatrudnionemu przy innej pracy, II – Obowiązki pracownika, • pra­ organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy • powołania komisji bezpieczeństwa i higieny pracy,prace, jako swojego organu doradczego i opiniodawczego, jeżeli II a – Zakaz konkurencji, • organizować, przygotowywać i prowadzić uwzględniając ąc zabezpieczenie ą pracowników przed zatrud­wypadkami nionych jestprzy więcej niż 250 pracowników. pracy, zawodowymi i innymi chorobami związanymi ązanymi z warunkami środowiska pracy ą III –chorobami Kwalifikacje zawodowe. • dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność i ochrona człowieka w środowisku pracy, Prawna ochrona pracy. Centralny Instytut 2. 3.Bezpieczeństwo OBOWIĄZKI OSÓB KIERUJĄCYCH PRACOWNIKAMI W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, Ochrony Pracy, Warszawa 2002. I HIGIENY PRACY • egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, kategorię pracowników stanowią osoby kierujące pracownikami i są one, zgodnie z art. 212 Kodek• Ferdynand zapewniać wykonanie lekarza sprawującego ącego w ą opiek ę zdrowotną nad pracownikami. Poradnik dyrektora szkoły zakresie organizowania dla nauczycieli różnych 3.Szczególną Jucha i inni:zaleceń su pracy,form obowiązane: Ponadto, zgodnie art. 207 § 3 Kodeksu pracy taka osobaWarszawa jest obowiązana ązana ą Edukacji Narodowej, 1999. znać, w zakresie niezbędnym szkolenia BHPz. Ministerstwo • organizować stanowiska pracynazgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zasady do wykonywania ciążących ążących ążą niej obowi ązków, przepisy ą o ochronie pracy, w tym także przepisy Krzysztof Kwiatkowski: Zasady doboru stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży • 4.organizować, przygotowywać i prowadzić prace,i uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami bez pieczeństwa i higieny pracy. Ośrodek iDoradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. pracy obuwia roboczego. przyi pracy, chorobami zawodowymi innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska • 5.dbaćBogdan o bezpieczny i higieniczny pomieszczeń i wyposażenia technicznego, a także o sprawność Rączkowski: BHP wstan praktyce . Ośrodekpracy Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 4. PRAWAprzestrzeganie I OBOWIĄZKI przez PRACOWNIKA W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA PRACY • egzekwować pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwaI iHIGIENY higieny pracy, • zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Ponadto, zgodnie art.prawny 207 § -3Konstytucja Kodeksu pracy taka osoba Najwyższy rangązakt RP stanowi, że: jest obowiązana znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na niej obowiązków, przepisy o ochronie tym także przepisy oraz zasady bez­ • każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunkówpracy, pracyw(art. 66), pieczeństwa i higieny pracy. • praca znajduje się pod ochroną państwa, które sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy (art. 24), • każdy ma prawo do ochrony zdrowia (art. 68). 4. PRAWA I OBOWIĄZKI PRACOWNIKA W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY W 1996 r. Kodeks pracy po raz pierwszy w polskim prawie pracy określił prawa pracownika w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy. Najwyższy rangą akt prawny - Konstytucja RP stanowi, że: • każdy Zgodnie ma prawoz do bezpiecznych i higienicznych (art. 66), się pracownika od wykonywania art. 210 § 1 prawem takim jestwarunków możliwośćpracy powstrzymania • praca znajduje się pod ochroną państwa, które sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania 24), pracy w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracypracy oraz(art. stwarzają • każdy ma prawo do ochrony zdrowia (art. 68). bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim innym osobom. O fakcie powstrzymania się od pracy prawa pracownik jest obowiązany ązany zany niezw niezwł łocznie Wniebezpieczeństwem 1996 r. Kodeks pracy po raz pierwszy w polskim prawie pracy określił pracownika wą zakresie ochrony powiadomić przełożonego. Ocenę sytuacji upoważniającej ącej ą do powstrzymania si ę od wykonywania pracy dokonuje zdrowia i bezpieczeństwa pracy. sam pracownik. Zgodnie z art. 210 § 1 prawem takim jest możliwość powstrzymania się pracownika od wykonywania pracy w razie, gdy warunki pracy bezpieczeństwa i higieny oraz stwarzająpowiadamiając bezpośrednie Art. 210 nie § 2 odpowiadają określa la tak także,przepisom że pracownik ma prawo oddalić się z pracy miejsca zagrożenia, ąc ozagrożenie ą tym fakcie dla zdrowia lub życia pracownika, albo,powstrzymanie gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym niezwłłocznie niezwł ocznie prze ł żonego, jeżeli ło się od pracy nie usuwa tego zagrożenia. Pracownik zachowuje osobom. O fakcie powstrzymaniaza sięczas od pracy pracownik jestsię obowiązany prawo do wynagrodzenia powstrzymywania od pracy.niezwłocznie powiadomić przełożonego. Ocenę sytuacji upoważniającej do powstrzymania się od wykonywania pracy dokonuje sam pracownik. Pracownik ma również prawo, po uprzednim powiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania Art. 210wymagającej § 2 określa że pracownik mapsychofizycznej, prawo oddalić się z miejsca gdy zagrożenia, o tym fakcie pracy ącejtakże, ą szczególnej sprawności w przypadku, jego stanpowiadamiając psychofizyczny nie zapewnia niezwłocznie przełożonego, jeżeli powstrzymanie się od pracy nie usuwa tego zagrożenia. Pracownik zachowuje bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób (art. 210 § 4). W razie powstrzymania się prawood do pracy wynagrodzenia czas powstrzymywania się od pracy. z powodu za braku dyspozycji psychofizycznej, pracownikowi nie przys przysługuje wynagrodzenie za czas nie Pracownik ma również prawo, po uprzednim powiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania wykonywania pracy. pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej, w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewObowiązki ązki ą pracownikapracy w zakresie bezpiecze ństwa dla i higieny art.§ 211 Kodeksu pracy. Według nia bez­piecznego wykonywania i stwarza zagrożenie innychpracy osóbokreśla (art. 210 4). W razie powstrzymania tego artykułu podstawowym obowiązkiem ązkiem ą pracownika jest przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpiecze ństwa się od pracy z powodu braku dyspozycji psychofizycznej, pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie za czas nie i higieny.pracy. Pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z powodu wykonywania powstrzymania się od pracy lub oddalenia W szczególności pracownik jest obowiązany: ąsię z miejsca zagrożenia w wymienionych przypadkach. ązany: Obowiązki zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy 211 Kodeksu pracy.z Według tego • znać pracownika przepisy orazwzasady bezpieczeństwa i higieny pracy, braćokreśla udział wart. szkoleniu i instruktażu tego zakresu artykułu podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, ą przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny. ącym, • szczególności wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować W pracownik jest obowiązany: się do wydawanych tym zakresie poleceń i wskazówek • znać przepisy oraz zasadywbezpieczeństwa i higieny pracy, braćprzełożonych, udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu • poddawać dbać o należyty stan maszyn, urządze ą ądze ń, sprawdzającym, narzędzi i sprzętu oraz o porządek ądek i ład w miejscu pracy, ą oraz się wymaganym egzaminom • stosować środki ochrony zbiorowej, a takżeoraz używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz • wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować i obuwia roboczego, przeznaczeniem, się do odzieży wydawanych w tym zakresiezgodnie poleceńzi ich wskazówek przełożonych, • opoddawać się wstępnym, pnym, urządzeń, okresowymnarzędzi i kontrolnym oraz innym lekarskim, a tak także stosować • dbać należyty stan maszyn, i sprzętu oraz zaleconym o porządekbadaniom i ład w miejscu pracy, się do wskazań lekarskich, • stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży•i obuwia roboczego, zgodnie przełożonego z ich przeznaczeniem, niezwłocznie zawiadomić o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia • poddawać się wstępnym, oraz innym badaniom lekarskim, a także stosolub zdrowia ludzkiegookresowym oraz ostrzeci kontrolnym współpracowników, pracowników, a tak takżzaleconym e inne osoby znajdujące ące ą się w rejonie zagrożenia, wać się do żą wskazań o grożącym żącym im lekarskich, niebezpieczeństwie, • niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzieobowiązków pracyą wypadku albo zagrożeniu życia lubi • współdziałać z pracodawcą oraz przełożonymi w wypełnianiu ązków dotycz ących ą bezpiecze ństwa zdrowia ludzkiego higieny pracy.oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, • współdziałać z pracodawcą oraz przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. 7 27 PRAWNA OCHRONAPRACY PRACY PRAWNA OCHRONA 5. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NIEPRZESTRZEGANIE PRZEPISÓW BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY Konsekwencje naruszenia przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczą nie tylko pracowników, ale wszystkich osób, które swoim postępowaniem przyczyniły się do powstania zagrożenia lub wypadku przy pracy. Tak więc, za naruszenie wymogów bezpieczeństwa odpowiadać mogą pracodawcy, osoby kierujące pracownikami (osoby odpowiedzialne za stan bezpieczeństwa i higieny pracy) oraz pracownicy szeregowi. MODUŁ I Odpowiedzialność porządkowa (służbowa) Odpowiedzialności porządkowej ądkowej podlegają wszyscy pracownicy zakładu pracy. Przedmiotem odpowieą dzialności jest naruszenie ustalonego porządku ądku i dyscypliny pracy, regulaminu pracy, przepisów bezpieczeńą stwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych. Wobec pracowników, którzy nie przestrzegają ww. TEMAT: przepisów stosuje się następujące ące kary porządkowe: ą ą ądkowe: • upomnienie, • naganę, PRZEZNACZONY • karę pieniężną. DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Kara pieniężna za jedno przekroczenie nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie łą kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej ątej części wynagrodzenia przypadającego ą ą ącego pracownikowi do wypłaty. Kara nie możelekcyjnych być zastosowana po upływie 2 tygodni od uzyskania informacji o CZAS REALIZACJI: 6 godzin naruszeniu przepisów bhp i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Pracodawca przed wymierzeniem kary winien wysłuchać pracownika na okoliczność popełnionego przez niego naruszenia obowiązku ązku pracowniczego. Pracodawca, stosują ą ąc karę, uwzględnia rodzaj przekroczenia, POZIOM WIEDZY stopień winy pra cownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy. POCZĄTKOWEJ: wiadomości i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej Jeżeli zastosowano karę z naruszeniem przepisów prawa, ukarany pracownik może w ciągu ągu siedmiu dni ą i gimnazjalnej od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkow ą ązkow ą. Nie odrzucenie sprzeciwu w ciągu ągu 14 dni ą od daty wniesienia jest równoznaczne z jego uwzględnieniem. Prawna ochrona pracy POMOCE DYDAKTYCZNE: – rzutnik, Odpowiedzialność wykroczeniowa – foliogramy, Odpowiedzialności wykroczeńiowej za naruszenie praw pracowniczych podlegają osoby, które dopuściły wzory się naruszenia przepisów art.–281 - 282druków, Kodeksu pracy oraz przepisów ustawy o Społecznej Inspekcji Pracy. W szczególności będą to osoby pełniącekontrolne funkcje kierownicze, odpowiedzialne za przestrzeganie przepisów – pytania i testy sprawdzające wiedzę. prawa pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów sanitarnych, przepisów przeciwpożarowych oraz innych przepisów. przeciwko prawom pracownika mają miejsce m.in., gdy pracodawca lub osoba działająca w CELE Wykroczenia EDUKACYJNE jego imieniu: OGÓLNE: wyniku zorganizowanego • nie potwierdza na piśmie W zawartej z pracownikiem umowy oprocesu pracę, nauczania – uczenia się uczeń zna i wumie stosować: • zawiera umowę cywilnoprawną warunkach, o których zgodnie z art. 22 § 1 powinna być zawarta umowa o pracę, – określenia prawne występujące w stosunku pracy, • wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszając w sposób rażący przepisy prawa pracy, – podstawy prawne obowiązków pracodawcy i pracownika z zakresu • narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy oi uprawnieniach bezpieczeństwa higieny pracy,pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudnianiu młodocianych, dotyczące ochrony pracy pracy kobiet, młodocianych • nie prowadzi dokumentacji– wprzepisy sprawach związanych ze stosunkiem oraz akt osobowych pracowników, • pozostawia dokumentację wi niepełnosprawnych, sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników w warunkach grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem, – uprawnienia nadzoru państwowego pracy w Polsce, • stosuje wobec pracowników inne kary niż przewidziane w przepisach nad prawawarunkami pracy, • nie wypłaca w ustalonym–terminie lub innego świadczenia przysługującego prazasadywynagrodzenia postępowaniazawpracę związku z wypadkiem. cownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń, • nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar SPIS JEDNOSTEK tego urlopu, TEMATYCZNYCH: System ochrony i nadzoru nad warunkami w Polsce. • nie wydaje pracownikowi 1. świadectwa pracy, podlega karze grzywny od 1.000 złpracy do 30.000 zł. A w myśl art. 283 § 1 i 2 Kodeksu pracy tej samej karze grzywny podlega ten, kto będąc odpowiedzialnym 2. Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie 3.zasad Ochrona pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych. przestrzega przepisów lub bezpieczeństwa i higieny pracy: • nie zawiadamia w terminie 30 dni właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sa4. Postępowanie w związku z wypadkiem przy technologii, pracy i chorobą nitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności oraz o zmianie jeżeli zmiana zawodową świadczenia z tego tytułu. technologii może powodować zwiększenieoraz zagrożenia dla zdrowia pracowników, • wbrew obowiązkowi nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, • wbrew obowiązkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności, • wbrew obowiązkowi dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności, 6 28 MODUŁ I I MODUŁ • wbrew obowiązkowi stosuje: a) materiały technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników LITERATURA: oraz bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych, 1. b) Kodeks Pracy, (stan prawny na dzień 1. maja 2004 roku):widoczny i umożliwiający ich identyfikację, substancje i preparaty chemiczne nieoznakowane w sposób c) Dział niebezpieczne substancje i niebezpieczne preparaty chemiczne nieposiadające kart charakterystyki tych subIV, rozdział I – Obowiązki pracodawcy, stancji, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem, II zawiadamia – Obowiązki pracownika, • wbrew obowiązkowi nie właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściII a – ciężkim Zakaz konkurencji, wego organu o śmiertelnym, lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, związekzawodowe. z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, nie zgłasza III mającym – Kwalifikacje choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy, Prawna ochrona pracy. Centralny Instytut 2. albo przedstawia niezgodne z prawdą informację, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków i chorób, • nieOchrony wykonujePracy, w wyznaczonym Warszawa terminie 2002. podlegającego wykonaniu nakazu Państwowej inspekcji Pracy, • utrudnia działalność organu państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwia prowadzenie wizytacji szkoły w zakresiejejorganizowania dla nauczycieli różnych 3. zakładu Ferdynand Jucha i inni: Poradnik pracy lub nie udziela informacjidyrektora niezbędnych do wykonania zadań, . Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1999. form szkolenia BHP • bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia; 4. 5. Krzysztof Kwiatkowski: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1998. Odpowiedzialność karna Bogdan Rączkowski: w na praktyce Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr w Gdańsku, 1999. Naruszenie przepisówBHP prawa szkodę. pracownika może również nosić znamię przestępstwa. W rozdziale XXVIII Kodeksu karnego „Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących ących prac ą ę zarobkową” pracę prze ą czyny podlegające ące karze: ą prze­widziane widziane ssą Art. 220. § 1. Kto, będą d c odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia dą łłnia nia wynikaj wynikają ącego st stą d będąc wynikającego stąd obowi obowią ązku ą zku i przez to nara ża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty żżycia ycia albo ci cięż ężkiego ęż kiego uszczerbku obowiązku naraża ciężkiego na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli sprawca działa łła a nieumy nieumyś ślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia nieumyślnie, wolnoś wolnoś­ci ci do roku. § 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchyli uchylił grożące niebezpieczeństwo. Art. 221. Kto wbrew obowi obowią zkowi nie zawiadamia w terminie w wł łaściwego organu o wypadku przy pracy lub ła obowiązkowi właściwego choro choro­bie bie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności. Kary administracyjne to: •• mandat karny - może być wystawiony pracownikom nadzorującym ącym i kieruj ą ącym pracownikami oraz pracodawą kierującym com. Osoba karana ma prawo odmowy przyjęcia mandatu, wówczas jej sprawa będzie skierowana do Sądu ą ądu Rejonowego, do Wydziału d/s Orzeczeń, •• kary za naruszenie Kodeksu karnego są kierowane do organów ścigania (prokuratura, policja). Są to kary za rażące żące zaniedbania w zakresie bezpiecze żą ństwa stwa pracy, zw zwł aszcza za zagrożenie bezpośredniej utraty życia lub bezpieczeństwa zwłaszcza zdrowia pra ących nadzór nad prac ą ą podległych im pra­cowników cowników oraz za wypadki powstałe z winy osób sprawujących pracą pracowników. Wyroki w sprawach karnych ulegają zatarciu po 10 latach. Obecnie coraz częściej pracownicy występują do sądu ą z powództwa cywilnego w sprawach o odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy, utraty ądu zdrowia lub chorób zawodowych. LITERATURA: 1. 2007 roku). 1. Kodeks pracy (stan prawny na dzień 1. lipca stycznia 2009 roku). 2. ochronaczłowieka człowieka łłowiekaw w środowisku pracy. Prawna ochrona pracy. Instytut 2. Bezpieczeństwo ii ochrona środowisku pracy. Prawna ochrona pracy. CIOPCentralny - PIB, Ochrony Pracy, Warszawa 2008.Warszawa 2002. 3. Ferdynand Jucha, Eugeniusz Osiński, Marian Otulak: Poradnik dyrektora szkoły łły w zakresie organizowania dla nauczycieli różnych form szkolenia bhp. Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1999. PYTANIA KONTROLNE 1. Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w dziedzinie bhp i gdzie zostały określone? PYTANIA KONTROLNE 2. Jaki obowiązek spoczywa na pracodawcy, który po raz pierwszy rozpoczyna działalność? 1. są podstawowe obowiązki ązki ą pracodawcy dziedzinie bhp i gdzie zostaw ły zakresie określone? 3. Jakie szczegółowe obowiązki w dziedzinie bhpwspoczywają na pracodawcy obiektów budowla2. Jaki ązek spoczywa ą nychobowiązek i pomieszczeń pracy?na pracodawcy, który po raz pierwszy rozpoczyna działalność? 3. ązki w dziedzinie bhp spoczywaj ą ą na pracodawcy w zakresie obiektów budowla4. Jakie szczegółowe obowiązki spoczywają maszyn i urządzeń nych i pomieszczeń pracy? technicznych? 4. ązki wwdziedzinie ą ą nana pracodawcy w zakresie maszyn i urządze ą cheądze ń 5. Jakie szczegółowe szczegółowe obowiązki obowiązki dziedziniebhp bhpspoczywaj spoczywają pracodawcy w zakresie substancji technicznych? micznych, w tym niebezpiecznych? 5. obowiązki ązki w ą w dziedzinie dziedziniebhp bhpspoczywają spoczywająna napracodawcy pracodawcywwzakresie zakresieszkolenia substancji che6. Jakie szczegółowe obowiązki w dziemicznych, dzinie bhp?w tym niebezpiecznych? 6. ązki w ą w dziedzinie dziedzinie bhp bhp spoczywają spoczywająna napracodawcy pracodawcywwzakresie zakresiedostarczania szkolenia w środdzie7. Jakie szczegółowe obowiązki dzinie bhp? indywidualnej? ków ochrony 7. obowiązki ązki ą w dziedzinie bhp ą na pracodawcy w zakresie dostarczania środ8. Jakie szczegółowe obowiązki w zakresie bhp spoczywają naspoczywaj pracowniku i gdzie zostały one określone? ochrony indywidualnej? 9. ków Kto może odpowiadać za naruszenie wymogów bezpieczeństwa pracy? 8. Jakie obowiązki ązki w ą zakresie bhp spoczywaj ą nao pracowniku i gdzie zostały one określone? 10. Wymień rodzaje kar za naruszenie przepisów ochronie pracy. 9. Kto może odpowiadać za naruszenie wymogów bezpieczeństwa pracy? 10. Wymień rodzaje kar za naruszenie przepisów o ochronie pracy. 7 29 29
