Poznawanie świata przez sztukę

Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
„Nie tylko wychowanie ma służyć sztuce,
ale to właśnie sztuka ma służyć wychowaniu”
Bogdan Suchodolski
„Poznawanie świata przez sztukę
Poznawanie świata przez sztukę” to innowacja programowa mająca na celu
rozszerzenie treści związanych z kształceniem estetycznym w klasach początkowych.
Innowacja ta jest uzupełnieniem i rozszerzeniem dowolnego programu nauczania
zintegrowanego w klasach 0 – III. Treści zostały poszerzone o edukację teatralną,
plastyczną i aktywność literacką uczniów. Program ten ma przyczynić się do
wszechstronnego rozwoju uczniów, odkryciu i rozwijaniu ich zainteresowań , zdolności i
umiejętności plastycznych, literackich a w efekcie ukształtowania twórczej postawy wobec
otaczającej rzeczywistości. Aktywność twórcza jest naturalną potrzebą biologiczną dziecka.
W młodszym wieku szkolnym dziecko cechuje potężna potrzeba ekspresji wymagająca od
nauczyciela dostarczenia środków do jej realizacji. Innowacja pedagogiczna „Poznanie
świata przez sztukę” umożliwia zrealizowanie tych potrzeb.
Realizacja innowacji programowej „Poznawanie świata przez sztukę” odbywać się
będzie w trzech kierunkach
1. Bezpośredni kontakt z przedmiotami, zjawiskami, dziełami sztuki
2. Zdobywanie i poszerzanie wiedzy o sztuce
3. Rozwijanie aktywność twórczej dziecka
Każdemu etapowi kształcenia przyświeca inne hasło, które wyznacza główne formy
aktywności realizowane w danej klasie
Hasła przewodnie, które przyświecają wszelkiej działalności dzieci w
poszczególnych klasach:
Klasa „0”
„W magicznym świecie teatru”
Klasa I
„Tworzymy galerię sztuki”
Klasa II
„W krainie koloru i formy”
Klasa III
„Tworzymy własny świat baśni i dziwów”
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
1
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Cele i zadania edukacyjno – wychowawcze i terapeutyczne
innowacji programowej „Poznanie świata przez sztukę”
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
rozwijanie zdolności poznawczych i zainteresowań umożliwiających rzetelne
poznanie świata
przygotowanie do odbioru różnych dzieł sztuki
dostarczanie różnorodnych przeżyć emocjonalnych i estetycznych
rozwijanie wrażliwości estetycznej oraz umiejętności wyrażania własnych
przeżyć za pomocą różnych form ekspresji
rozwijanie spostrzegawczości i umiejętności koncentracji
pobudzanie uczniów do działań artystycznych (rozwijanie zdolności
literackich, aktorskich, recytatorskich, plastycznych i tanecznych)
wyzwalanie w dzieciach kreatywności poprzez wykonywanie prac
plastycznych, udział w grach dramowych, inscenizacjach, przedstawieniach
teatralnych, tworzenie własnych prób literackich
rozbudzanie wyobraźni uczniów
rozwijanie umiejętności czystej, poprawnej wymowy, właściwej modulacji
głosu, jego siły poprzez ćwiczenia dykcyjne, oddechowe i ruchowe
kształcenie pamięci mechanicznej i logicznej
bogacenie słownika biernego i czynnego
kształtowanie płynności wypowiedzi
doskonalenie umiejętności pisarskich oraz redagowania myśli w formie zdań
opanowanie podstawowych sprawności instrumentalnych – czytanie, pisanie,
liczenie
rozwijanie zainteresowań czytelniczych
kształtowanie umiejętności skutecznego organizowania własnych działań
wyrażanie uczuć i stanów emocjonalnych poprzez gesty, ruch, mimikę
umiejętność wyrażania swoich uczuć , uczenie empatii
rozwijanie pozytywnych cech charakteru, takich jak życzliwość, otwartość,
szacunek dla pracy i innych
uczenie zachowań wartościowych moralnie wobec własnej osoby, rodziny,
grupy rówieśniczej, świata
rozwijanie umiejętności pracy w zespole, odpowiedzialności, rzetelności oraz
integracji zespołu klasowego
rozwijanie poczucia odpowiedzialności osobistej i grupowej, samodyscypliny,
wzmacnianie poczucia własnej wartości i poczucia wartości wynikającej z
przynależności do zespołu,
nabywanie swobody i otwartości w kontaktach z ludźmi, przezwyciężanie
nieśmiałości,
korygowanie deficytów rozwojowych i trudności wynikających z zaniedbań
środowiskowych
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
2
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
„Dziecko – to radosny szczebiot duszy,
która otwiera się ku światu”
Maurice Debesse
„W magicznym świecie teatru”
Innowacja programowa w edukacji dzieci sześcioletnich.
I. Wstęp
Dla dzieci sześcioletnich objętych rocznym etapem edukacji przedszkolnej pobyt w
szkole jest okresem wzmożonego rozwoju intelektualnego, emocjonalnego, społecznego.
Powinien on być intensywnie wykorzystany przez pedagoga, który dzięki interesującym formom
stymuluje i rozwija aktywność twórczą dzieci. Poszerzenie realizowanego programu dla
„sześciolatków” o treści związane z edukacją teatralną pozwolą lepiej przygotować dzieci do
odbioru przedstawień teatralnych oraz wyzwolić kreatywność, umożliwią dzieciom zabawę w
teatr i tworzenie widowisk o charakterze teatralnym, a przez to rozwiną ich osobowość. Teatr
stwarza możliwości wyrabiania wrażliwości estetycznej dzieci przez zapewnienie im kontaktu z
twórczością literacką, plastyczną, muzyczną. Edukacja teatralna pozwala wzbogacać wiedzę o
świecie, uspołecznia i wyzwala różnorodną twórczą ekspresję.
Edukacja teatralna pozwala na stymulowanie aktywności dziecka przez wzmacniane w nim
poczucia własnej wartości. Przyczynia się do urozmaicenia realizowanych treści nauczania
zintegrowanego.
Innowacja ta uzupełni obszary edukacji w zakresie:
· społeczno – moralnym
· mowy i myślenia
· przygotowania do czytania, pisania, liczenia
· kulturowo – estetycznym
II. Kierunki realizacji
·
·
·
bezpośredni kontakt z sztuką – wizyty w teatrach na przedstawieniach dla dzieci,
muzeach czy wystawach
udział w cyklu pogadanek związanych ze sztuką teatralną prowadzone przez aktora
teatru „Guliwer” poszerzających wiedzę o teatrze
różnorodna działalność twórcza dzieci inspirowana głównie odbiorem utworów
literackich i sztuki teatralnej
III. Formy realizacji
·
Poznawanie świata przez sztukę oparte jest przede wszystkim o współpracę z
teatrem „Guliwer” organizującym cykl spotkań w ramach akcji „Edukacja teatralna
w nauczaniu początkowym”. Wizyta w teatrze na przedstawieniu uczy, wychowuje,
umożliwia dziecku uzyskanie osobistej satysfakcji, kształci nawyki kulturalnego
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
3
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
spędzania wolnego czasu, daje możliwość pobudzania własnych zainteresowań, aktywizuje
do działań twórczych.. W percepcji przedstawienia teatralnego nie koncentrują się tylko na
głównych bohaterach, ale na tym co tworzy cały spektakl. Tematyka spotkań w teatrze
Guliwer obejmuje:
- ogólną wiedzę o teatrze lalek, (zasady zachowania w teatrze, teatr z
pozycji widza, zawody wykonywane w teatrze)
- powstawanie spektakli teatralnych
- powstawanie lalek teatralnych
- pokazy technik lalkowych (pacynka, kukła, kukła zmechanizowana,
marionetka, jawajka, maska, nietypowe lalki teatralne
· Obejrzane przedstawienia teatralne wyzwalają ekspresję twórczą dzieci. Pozwala
ona na wypowiadanie swoich wrażeń dotyczących postaci, zdarzeń, przestrzeni i
czasu akcji, sposobu porozumiewania się sceny z widownią (słowo, ruch,
scenografia, światło, muzyka), sensu całego widowiska (określenie charakteru
przedstawienia), jego walorów i niedostatków (np. ocena wyglądu lalek
teatralnych). Omówienie wymienionych zagadnień pozwoli rozwijać u dzieci ich
różnorodną aktywność twórczą (literacką, plastyczną, ruchową, muzyczną)
· Wizyta w teatrze aktywizuje dzieci do prób przygotowania własnych krótkich
inscenizacji, dram w oparciu o poznane utwory literackie lub własne pomysły.
Umożliwiają dzieciom poznawanie świata poprzez działanie. Powinny być
wykorzystywane różne techniki dramowe (etiudy, żywe obrazy itp.). Tworząc
własne scenki teatralne wykorzystują z pełną świadomością nabyte umiejętności ze
spotkania z prawdziwą sztuką teatralną. Własne inscenizacje uczą tolerancji,
życzliwości i otwartości. Każde dziecko ma możliwość zaistnienia w grupie i
odczucia, że jest ważne. W zabawach teatralnych biorą udział wszystkie dzieci (z
wadami wymowy, nadpobudliwe i nieśmiałe). Zajęcia takie powinny
dowartościować każde dziecko. Wspólna zabawa w teatr jest doskonałym środkiem,
który pozwala na wyzbycie się
nieśmiałości i poczucie własnej wartości.
Motywuje również do dbałość o poprawną wymowę.
IV. Oczekiwane efekty aktywności dzieci:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
nawiązują serdeczne kontakty z rówieśnikami
posiadają umiejętność pracy w grupie
dostrzegają dobro i zło oraz potrzeby innych ludzi
wykorzystują wszystkie zmysły w obserwowaniu i poznawaniu otaczającego
świata
potrafią okazywać
radości i smutki poprzez gesty, słowa, muzykę,
działalność plastyczną
radzą sobie z rozwiązywaniem konfliktów
potrafią swobodnie i poprawnie wypowiadać się pod względem
gramatycznym, słownikowym, artykulacyjnym i logicznym
potrafią dokonać analizy utworów literackich
potrafią wyciągać wnioski
są wrażliwi na piękno literatury dziecięcej, sztuki teatralnej, plastycznej oraz
muzyki
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
4
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
·
·
·
·
biorą udział w inscenizacjach (proza, formy wierszowane). Przygotowują
plastyczne elementy dekoracji
potrafią operować pacynkami, kukiełkami i sylwetami z użyciem małej
scenki
tworzą własne opowiadania i bajki
przestrzegają kultury odbioru sztuki z uwzględnieniem estetyki własnego
wyglądu
V. Podstawowe pojęcia z dziedziny sztuki teatralnej
· teatr, widz, scena, proscenium, kurtyna, kulisy, garderoba, program sztuki
teatralnej
· specjalności zawodowe: autor, reżyser, scenograf, muzyk, akustyk, aktor
VI. Formy twórczości teatralnej:
- scenki dramowe rozwijające wrażliwość słuchową i wzrokową, umiejętności
językowe, intonacyjne i mimiczne
- inscenizacje krótkich scenek z wykorzystaniem znanego tekstu
- inscenizacje krótkich scenek z wykorzystaniem własnych pomysłów
- szkolne przedstawienia teatralne (udział w realizacji przestawienia)
Literatura:
B. Broszkiewicz, J. Jarek: „Warsztaty edukacji teatralnej – teatr dziecięcy, Wydawnictwo
Europa, Wrocław 2001
J.U. Ciarkowska: „Basniowy świat na scenie”, Wydawnictwo Innowacje 2001
E. Jodko – Kula: „W szkonym teatrze”, Wydawnictwo Juka, Warszawa 2001
A. Łada – Grodzicka: „ABC... Program wychowania przedszkolnego XXI wieku”, WSiP,
Warszawa 2000
A. Nowakowski: „Teatrzyk malucha”, Krajowa Agencja Wydawnicza, Gdańsk 1997
W. Strzelec: W kręgu plastyki”, Wydawnictwo Juka, Warszawa 2000
G. Reicher: „Grupa i ruch“, Centrum animacji kultury, Warszawa 1997
M.A. Szymańska: „Drama w nauczaniu początkowym. Przewodnik metodyczny dla
nauczyciela”, Wydawnictwo Juka, Warszawa 1998
J. Zborowski: „Rozwijanie aktywności twórczej dzieci, WSiP, Warszawa 1986
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
5
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Przykładowe kręgi tematyczne zajęć
1. Bajkowa planeta – przybliżenie dzieciom klasyki polskiej literatury dziecięcej w
różnych formach: słuchanie czytanego, opowiadanego, oglądanego utworu
2. W królestwie kolorów – poznawanie tworzenia przedstawienia teatralnego poprzez
tworzenie elementów scenografii, tworzenie scenek teatralnych
3. Jak to powiedzieć – ukazywanie możliwości stosowania różnych form wypowiedzi:
dialog, śpiew, taniec, ruch, gra na instrumentach
4. Żywe portrety – poznawanie sposobu tworzenia przedstawienia teatralnego z utworu
literackiego poprzez wcielanie się w rolę aktora. Przygotowanie inscenizacji z
wykorzystaniem znanego tekstu – ćwiczenia intonacyjne, językowe, mimiczne
5. Gdzie jest muzyka – poszukiwanie inspiracji muzycznej tekstu poetyckiego.
Wykorzystanie różnorodnych przedmiotów akustycznych i instrumentów perkusyjnych
6. Co by było gdyby... – poszukiwanie innych zakończeń utworów literackich.
Ćwiczenia dramowe typu: „dokończ opowiadanie”
7. Moja pierwsza bajka – stworzenie biblioteki plastyczno – słownej twórczości
dzieci. Wyrażanie własnych stanów emocjonalnych poprzez formy ekspresji plastycznej
i słownej
8. Dni teatru – podsumowanie wiadomości z zakresu edukacji teatralnej.
Przygotowanie przedstawienia teatralnego w oparciu o znany utwór literacki dla
rodziców oraz kolegów.
Proponowana tematyka zajęć może być inspirowana oglądanym wcześniej
przedstawieniem teatralnym lub poznanym utworem literackim.
Wszystkie zajęcia pozwalają nabyć umiejętności swobodnego i twórczego podejścia do
zadania. Pozwalają samodzielnie podejmować decyzje o sposobach realizacji
zmierzających do współdziałania w grupie, wyrabiają postawy akceptacji wobec pomysłów
innych.
Realizacja kolejnych kręgów tematycznych może być przeprowadzana zamiennie w
zależności od potrzeb programowych oraz możliwości realizacji zajęć.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
6
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Propozycje zajęć
Blok tematyczny „W królestwie kolorów”
Każde przedstawienie teatralne pozostawia u widza indywidualne wrażenia estetyczne.
Wielką rolę w odbiorze sztuki teatralnej odgrywają kolory dominujące w przedstawieniu.
Obejrzana sztuka teatralna może być inspiracją do przeprowadzenia cyklu zajęć pt.
„W królestwie kolorów” realizowanym w ciągu pięciu dni.
Ogólnym celem tego bloku tematycznego będzie:
– poznanie roli scenografii w przedstawieniu teatralnym
– rozwijanie wyobraźni, mowy, myślenia, postaw twórczych
– kształtowanie umiejętności rozumienia wartości uniwersalnych (np. piękno,
dobro, przyjaźń)
– rozwijanie w sposób werbalny i pozawerbalny różnych stanów uczuciowych
W wyniku przeprowadzonych zajęć będą zrealizowane następujące cele operacyjne:
– dzieci znają podstawowe barwy
– wykorzystują znajomość barw podstawowych do tworzenia barw
pochodnych
– potrafią odtworzyć fragmenty znanej bajki lub opowiadania własnymi
słowami
– potrafią operować pacynkami i sylwetkami z użyciem małej scenki
– tworzą własne pacynki i sylwetki kartonowe
– potrafią tworzyć własne scenki teatralne samodzielnie i w małych zespołach
– potrafią wykorzystać różne techniki plastyczne do przygotowania
scenografii własnych scenek teatralnych
Pierwszy dzień: Poniedziałek
· W sali zgromadzone są różnorodne elementy dekoracyjne w kolorze czerwonym.
Zajęcia rozpoczynamy od opowiadania nauczyciela. Treścią może być np. historia
mądrego króla i kapryśnej królewny ciągle niezadowolonej z kolorów jej ubrań.
Król martwiąc się zachowaniem córki rozkazuje, aby wszystko stało się czerwone.
· Opowiadanie to staje się inspiracją do działań twórczych dzieci. Dzieci tworzą
rysunki kredkami tylko w kolorze czerwonym. Zwracamy uwagę na różnorodność
odcieni koloru czerwonego.
· Wszystkie rysunki stanowią wspaniałą scenografię do scenki teatralnej „W
czerwonej krainie” przedstawionej przez nauczyciela. Do scenki można
wykorzystać pacynki lub sylwetki wykonane z tektury przedstawiające króla i
królewnę. Dzieci są widzami. Zwracamy uwagę na
kształtowanie nawyków
właściwego zachowania się widza.
Drugi dzień: Wtorek
· Zmiana koloru elementów dekoracyjnych sali na niebieski
· Zadaniem dzieci jest przypomnienie własnymi słowami poznanej historii z
poprzedniego dnia oraz przedstawienie własnej wersji zmiany w królestwie koloru
czerwonego na niebieski
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
7
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
·
·
Dzieci w parach przygotowują konstrukcje przestrzenne wykorzystując materiały i
elementy w kolorze niebieskim (np. plastelina, klocki), które będą wykorzystane do
scenografii kolejnej scenki teatralnej „W niebieskiej krainie”
Scenka teatralna wykorzystująca pomysły dzieci przedstawiona jest przez
nauczyciela z pomocą dzieci. Wykorzystane są pacynki lub sylwetki kartonowe
ubrane w niebieskie stroje.
Trzeci dzień: Środa
· Dzieci odnajdują w sali elementy dekoracyjne w kolorze żółtym. Tylko
towarzyszące pacynki lub sylwetki kartonowe pozostały w strojach w kolorze
niebieskim.
· Zadaniem dzieci jest zaprojektowanie i wykonanie stroju dla króla lub królewny
bohaterów opowiadania „W żółtej krainie”. Można wykorzystać skrawki
materiałów, krepinę papiery, włóczkę, guziki itp. w kolorze żółtym.
· Dzień kończy się przygotowaniem przez dzieci w parach scenki teatralnej „W
zielonej krainie”. Dzieci z pomocą nauczyciela przygotowują scenografię
wykorzystując gotowe elementy dekoracyjne w kolorze żółtym (np. kwiaty,
materiały, klocki)
Czwarty dzień: Czwartek
· Dzieci odnajdują pojemniki z farbami w kolorze czerwonym, niebieskim i żółtym.
W sali dominują w dalszym ciągu elementy dekoracyjne w kolorze żółtym.
· Zadaniem dzieci jest przygotowanie w zespołach kilkuosobowych na dużych
kartonach papieru ilustracji do scenki „W królestwie kolorów”. Mieszając w
różnych proporcjach farby dzieci stają się twórcami barwnych prac. Poznają
możliwości tworzenia wielu kolorów.
· Wzbogacają również ilość występujących postaci opowiadania „W kolorowej
krainie”, samodzielnie przygotowując pacynki lub kartonowe sylwetki.
Wykorzystują do tego elementy znajdujące się w „skrzyni teatralnych skarbów”
· Podczas swobodnych rozmów z dziećmi nauczyciel wykorzystując pomysły dzieci
przygotowuje treść opowiadania „W królestwie kolorów”, które stanie się inspiracją
do przygotowania inscenizacji teatralnej następnego dnia.
Piąty dzień: Piątek
· Dzieci wykorzystując zgromadzone przez cztery dni elementy dekoracyjne (rysunki,
konstrukcje przestrzenne, stroje dla występujących postaci, malowane farbami
ilustracje. Tworzą z nich barwną scenografię do inscenizacji teatralnej opowiadania
„W królestwie kolorów”
· Pod okiem nauczyciela w kilkuosobowych zespołach przygotowują kolejne scenki
inscenizacji. Rolą nauczyciela jest stworzenie takiej sytuacji aby każde dziecko
poczuło się współtwórcą przedstawianej inscenizacji np. kolegom z innej grupy czy
klasy.
Krąg tematyczny „W królestwie kolorów” wymaga od nauczyciela dużej pomysłowości,
która wyzwala w dzieciach aktywność twórczą Zajęcia te mogą być odpowiednim
momentem do wprowadzenia lub utrwalenia litery „k, K”, figur geometrycznych (koło,
kwadrat, prostokąt, trójkąt.
opracowała
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
8
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Blok tematyczny „Żywe portrety”
Najważniejszą rolę w przedstawieniu teatralnym odgrywają aktorzy. To oni wczuwając
się w role bohaterów stwarzają możliwości żywej reakcji dzieci na przebieg wydarzeń.
Dzięki wspaniałej aktorskiej grze, dzieci potrafią ocenić postępowanie bohaterów,
potrafią wskazać bliskie sobie wartości i odnaleźć je w swoim codziennym życiu.
Obserwacja aktorskiej gry inspiruje dzieci do własnych prób aktorskich.
Ogólnym celem tego bloku tematycznego będzie:
– Wzbogacanie wiedzy i przeżyć związanych z utworem literackim
– Pobudzanie uczniów do działań aktorskich
– Wyzwalanie w dzieciach kreatywności
– Rozwijanie umiejętności wyrażania uczuć i stanów wykorzystując techniki
dramy
– Przezwyciężanie nieśmiałości
– Rozwijanie umiejętności pracy w zespole
W wyniku przeprowadzonych zajęć będą zrealizowane następujące cele operacyjne:
– Dzieci znają charakterystyczne cechy fizyczne i psychiczne bohaterów
– Potrafią w kilkuzdaniowej wypowiedzi przedstawić swoje spostrzeżenia o
ich zachowaniach
– Wykorzystują swoje wiadomości i spostrzeżenia aby przedstawić ich
charakterystyczne cechy za pomocą, ruchu, gestu, mimiki, słowa
– Potrafią dostrzec związki między treścią utworu literackiego a własnymi
obserwacjami
– Potrafią opanować pamięciowo krótki tekst literacki
– Wzbogacają słownik czynny i bierny
– Potrafią przedstawić swoje zdobyte wiadomości w sposób aktorski
Krąg tematyczny „Żywe portrety” może być realizowany w oparciu o wybrany przez
nauczyciela tekst literacki czy oglądane przedstawienie teatralne zrealizowane na podstawie
utworu literackiego zaakceptowanego z pedagogicznego punktu widzenia.
Czas realizacji kręgu musi być uzależniony od możliwości i umiejętności dzieci.
Zajęcia „Żywe portrety” mogą być powiązane z wieloma realizowanymi zgodnie z
programem treściami np. przyrodniczymi, społeczno – moralnymi, matematycznymi
Proponowany tekst literacki do inscenizacji „Nieśmiały indyk” (Teresa Fiutowska:
„Wybrane zagadnienia do pracy z dziećmi sześcioletnimi, Didasko, Warszawa 1996)
pozwala na realizację kręgu w ciągu pięciu dni. Pomimo krótkiego tekstu umożliwia on
udział 16 dzieciom. (W inscenizacji występują: narrator, indyk, indyczka, sroka, 4 kaczki, 4
kury, 4 gęsi)
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
9
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Nieśmiały indyk
Narrator:
Wyszedł indor na podwórze,
A tam kaczek stado duże...
Kaczka 1:
Moje siostry, spojrzeć raczcie.
Indyk idzie, głośno kwaczcie...
Znowu czai się przy sieni,
On się chyba już nie zmieni!
Kaczka 2:
Nadal w szarym jest kolorze,
Barwy zmienić już nie może.
Dalej stroni od podwórka,
Więc wyśmiejmy jego piórka!
(śmieją się: kwa, kwa, kwa, ...)
Kaczka 3:
Tak, wyśmiejmy. Drwijmy z niego.
Ciemny, szary. Nic pięknego.
(śmiech: kwa...)
Kaczka 4:
Nie dość, ze ma szare pióra,
Ciągle milczy. Kawał gbura!
Indyk:
Znów plotkują o mnie kaczki.
Chciałbym schować się do dziury,
Ale z tyłu idą kury...
Kura 1:
Patrzcie indyk !
Nie do wiary,
On jest ciągle cały szary...
Kura 2:
Cały szary, cały szary,
Więc jest młody czy też stary?
Kura 3:
Słowa nigdy też nie powie.
Szare pióra – szaro w głowie!
Kura 4:
Szary – bury,
Bury – szary...
Ni on młody
ni on stary...
Narrator:
Jeszcze kogut go zobaczył...
Kogut:
Może piać byś kiedyś raczył?
Indyk:
Ja, ja...piać? Jam indyk przecież...
Kogut:
Właśnie.
Szare pióra masz na grzbiecie.
Moje pióra kolorowe,
Piękny grzebień zdobi głowę.
Piać potrafię, mam ostrogi...
A ty co? Zejdź mi z drogi!
(odpycha indyka)
Narrator:
Przyszły gęsi. Zasssyczały...
Gęsi:
Ssss, sss... My jesteśmy białe ptaki,
A ty, szary jak ziemniaki...
Pilnuj dobrze swoich piórek
W barwie ziemniaczanych skórek!
(gęgają i szczypią indyka)
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
Narrator:
Zasyczały, zagęgały
I indyka poszczypały.
Uciekł indyk przestraszony,
Wraca do indyczej żony.
(indyk ucieka, wchodzi indyczka)
Indyczka:
Znowu wracasz wystraszony,
Nos masz na dół opuszczony...
Czemu martwisz się i smucisz
I gulgotek już nie nucisz?
Indyk:
Znów się śmieją ze mnie ptaki...
Indyczka:
Co dziś mówią?
Indyk:
Że me piórka jak ziemniaki,
Że..., że... nie pieję,
I nie mówię wcale.
Chciałbym iść stąd jak najdalej...
Indyczka:
Ja też tak myślałam wczoraj
(przytulają się, opuszczają głowy)
Odejść stąd – tak myślę właśnie.
Narrator:
Wtedy z góry sroka wrzaśnie:
Sroka:
W garść się weźcie!
Bo indycza to natura,
Mieć na sobie szare pióra!
Indyk:
Gul – gul...Ale wszystkie inne ptaki...
Sroka:
Jakie wszystkie? Oj głuptaki...
(indyki wzdychają gul – gul)
Indyczka:
Inne ptaki mają jednak barwne pióra...
Sroka:
Lecz w rozumie u nich dziura!
Indyk:
Nie mogę się równać wcale...
Sroka:
A twój ogon? A korale?
Pokaż swój indyczy nos
I gulgotki śpiewaj w głos!
Narrator:
I rozłożył indyk ogon.
Z żoną po podwórku kroczy.
Kaczki, kury, gęsi, kogut
Wytrzeszczały na nich oczy...
Sroka:
(biegając wokół indyka)
Napusz nochal i korale
I idź śmiało razem z żoną...
Gulgocz piosnkę ulubioną
(indyk gulgocze śpiewając)
Sroka:
Właśnie tak, tak. Doskonale!
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
10
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Indyczka:
(do kur, gęsi i kaczek)
Witam, witam, mile panie...
(do koguta)
Niech łaskawy pan nam powie:
Czy glos dobry..., jak tam zdrowie?
Kogut:
Do...do...doskonale...
Lecz to tylko pani powiem,
że z wrażenia piać nie mogę...
Sroka:
Dobra nasza! Gdy koguta coś zatyka,
Będzie słychać głos indyka...
Indyk:
Gul, gul... Mam wspaniały ogon,
Nos i korale,
i szarych piór
Nie wstydzę się wcale
Role należy tak dobierać dzieciom, aby każde z nich było przekonane, że ma do spełnienia
ważne zadanie.
W realizacji kręgu tematycznego „Żywe portrety” należy uwzględnić:
– czytanie dzieciom tekstu inscenizacji
– omówienie cech bohaterów na podstawie obserwacji i własnych doświadczeń
dzieci oraz zdobyte wiadomości
– przedstawienie cech bohaterów z wykorzystaniem ekspresji plastycznej
– próby przedstawienia cech bohaterów w ćwiczeniach dramowych (mimika,
gesty, ruchy ciała
– ćwiczenia językowe, artykulacyjne, pamięciowe
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
11
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
„Szczęśliwy wiek, gdy stwierdza się, że podczas rysowania
można robić wszystko, co się chce, naprawdę wszystko,
jest się jeszcze panem świata tak dalece, że nie można w to wątpić”
Anne Jacques
„Tworzymy galerię sztuki”
Innowacja programowa w klasie pierwszej
I. Wstęp
Główną formą aktywności w klasie I jest szeroko rozumiana twórczość plastyczna.
Nie oznacza to, że rezygnujemy z innych form edukacji. Edukacja teatralna i literacka nadal
są obecne, chociaż spełniają one rolę inspirującą do twórczości plastycznej. W czasie trwania
roku szkolnego tworzona jest swoista dziecięca galeria sztuki, z wykorzystaniem różnych
technik plastycznych i środków wyrazu własnych uczuć i przeżyć.
Zajęcia plastyczne stanowią bardzo atrakcyjną formę aktywności dzieci. Forma ta jest
bliska dziecku, ponieważ przypomina okres beztroskiego dzieciństwa, pobytu w przedszkolu.
Dzięki niej przejście z przedszkola do szkoły jest łagodniejsze, swoboda większa, sukces
pewniejszy. To także wielka radość ze wspólnego odkrywania i tworzenia. Zajęcia plastyczne
dają możliwość rozwijania różnorodnej aktywności, rozbudzają wyobraźnię i
spostrzegawczość. Dają dziecku przekonanie, że jest kimś ważnym, że ma wpływ na to co się
dzieje wokół niego.
II. Cele aktywności
Głównym celem prowadzonych zajęć plastycznych jest przygotowanie młodego,
wrażliwego odbiorcy, a także twórcy sztuki.
·
Wyrobienie dobrego smaku, umiejętności kontaktowania się z wartościami
artystycznymi. Rozwijanie twórczej i badawczej postawy przez zaangażowaną, celową
działalność plastyczną.
·
Kształcenie procesów poznawczych wrażliwości, spostrzegawczości, wyobraźni, oraz
umiejętności wnikliwej obserwacji.
·
Zdobycie umiejętności posługiwania się podstawowymi środkami plastycznymi, dla
wyrażania własnych przeżyć, uczuć.
·
Zaznajomienie z podstawowymi terminami i pojęciami plastycznymi.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
12
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
III. Formy pracy
Poznawanie świata przez sztukę, wymaga stosowania różnorodnych form pracy z
dziećmi. Ważne jest wytworzenie odpowiedniego klimatu zajęć. Zdobywanie i przyswajanie
wiadomości o sztuce odbywać się powinno w wyniku wnikliwej, bezpośredniej obserwacji
dzieł sztuki plastycznej: na wycieczkach, w teatrze, w muzeum oraz w trakcie samej
działalności plastycznej. Regularny, przemyślany kontakt z wybranymi przedmiotami,
fragmentami natury pobudza ekspresję twórczą dzieci.
IV. Metody pracy
Na zajęciach w klasach młodszych należy stosować bogaty wachlarz metod, aby
uaktywnić uczniów.
1.
2.
Metody słowne - oparte na posługiwaniu się słowem. W klasach 0-III szczególne
miejsce zajmują tu opowiadanie i pogadanka. Obie te metody mają służyć pobudzeniu
zainteresowań dzieci i ich przeżyć. Są one obecne w czasie percepcji, ekspresji,
przekazywania informacji, konstruowania zadań, a także w czasie samego tworzenia.
Metody oglądowe - oparte na pokazie i obserwacji dzieł sztuki i zjawisk.
3.
Metody praktyczne - oparte na działaniu. Zaliczyć do nich należy metodę ćwiczeń
praktycznych oraz metodę badawczą. Obie te metody oparte są na czynnościach
manualnych i stosowane są w toku działalności ekspresyjno - twórczej. Metoda badawcza
zmusza ucznia do własnych poszukiwań i rozwiązań.
4.
Metody problemowe - szczególnie ważne przy rozwijaniu zainteresowań, zamiłowań
poznawczych, wdrażają do samodzielnego myślenia i działania, a przy tym dostarczają
uczniom przeżyć i motywacji do dalszej pracy.
Realizacja programu” Poznawanie świata przez sztukę” odbywać się będzie w trzech
kierunkach:
1.
Bezpośredni kontakt z przedmiotami, zjawiskami, dziełami sztuki, reprodukcjami.
Dzięki temu dzieci mają możliwość obserwacji i zebranie materiału do swojej twórczości,
a zarazem treści do ćwiczeń plastycznych
2.
Działalność plastyczna obejmująca różne techniki. Od nauczyciela wymaga to dużej
pomysłowości i inwencji. Trzeba dobrać techniki tak, by zajęcia nie były monotonne,
zachęcały do podjęcia wysiłku i pozwoliły odnieść sukces.
3.
Wiedza o sztuce. Jej zakres jest jeszcze w klasie I niewielki, ale stosownie do potrzeb,
a także możliwości uczniów można go poszerzać uzupełniać. Dzięki temu dziecko ma nie
tylko umieć patrzeć na przedmiot, ale nazywać problemy, kształtować język plastyczny,
wzbogacać środki wypowiedzi plastycznej oraz stosować różne techniki.
Inspiracją twórczej aktywności uczniów będą wizyty w muzeach historycznych,
etnograficznych, rzemiosł i sztuki użytkowej, galeriach sztuki współczesnej, obejrzana sztuka
teatralna także ta w wykonaniu szkolnego teatrzyku, interesujący film, wycieczki a także
utwory literackie. Zajęcia będą wplatane w miarę potrzeb w tematykę zajęć zgodnych z
programem nauczania zintegrowanego. Uczniowie wykorzystując przeżycia, doświadczenia
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
13
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
związane z edukacją teatralną (główna forma aktywności w klasie „0”) przygotowują krótkie
sztuki oparte na gotowych scenariuszach, przygotowują scenografię, plakaty…
IV. Podstawowe pojęcia z dziedziny sztuki dla klasy I:
·
·
·
·
architektura, malarstwo, rzeźba
specjalności zawodowe: architekt, rzeźbiarz, malarz, ilustrator, scenograf.
postacie dzieła: rysunek, obraz, rzeźba, makieta, dekoracja sceny, kostiumy,
oświetlenie..
pojęcia:
o kształt - formy proste (owalny, prostokątny, kwadratowy, prosty, krzywy),
o wielkość i proporcja - porównywanie dwóch przedmiotów(krótszy-dłuższy,
cieńszy - grubszy)
o położenia i oddalenia (bliższy - dalszy)
o barwa (ciepłe - zimne, podstawowe, pochodne)
o faktura - wprowadzenie pojęcia faktur i ich porównywania.
V. Techniki plastyczne:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Malowanie farbami (akwarele, plakatowe), plasteliną.
Mokre w mokrym.
Wydzieranka z gazet, papieru kolorowego, z bibułki.
Wycinanka z kolorowych papierów, gazet, papieru kontrastowego.
Układania na podłożu z plasteliny materiałów przyrodniczych, gazet, drobnych
przedmiotów dekoracyjnych.
Frottage, Collage.
Malowanie podanego wzoru.
Rysowanie kredkami ołówkowymi, świecowymi, świecą.
Formowanie z materiałów przyrodniczych, papieru, bibułki lub sznurka.
Malowanie pastą do zębów, którą można łączyć z farbą.
Odbijanie na papierze stemplami wykonanymi np. z ziemniaka.
Witraż papierowy.
Literatura:
[1] A. Pełzowski: Plastyka w klasach I-III szkoły podstawowej Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne, Warszawa 1986
[2] St. Popek: Metodyka zajęć plastycznych w klasach początkowych, Wydawnictwa Szkolne
i Pedagogiczne, Warszawa 1984
[3] J. Zborowski: Rozwijanie aktywności twórczej dzieci, Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne, Warszawa 1986
[4] J. Andrychowska-Biegacz, D. Biegacz: Sztuka - klasa I - poradnik metodyczny dla
nauczycieli nauczania początkowego, Oficyna Wydawnicza ”Impuls”, Kraków 2002
[5] J. Lewicka: 100 technik plastycznych. Nasza Księgarnia, Warszawa 1969
[6] A. Jabłońska: Zabawy plastyczne. Świat Książki, Warszawa 1987
[7]
K. Michejda- Kowalska: O dziecięcej wyobraźni plastycznej, Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne. Warszawa 1987
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
14
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Przykładowe bloki tematyczne zajęć
1.
W magicznym świecie kolorów - wyposażenie uczniów w wiedzę o barwach a także
w umiejętności z tego zakresu poprzez obserwację i eksperymentowanie z różnymi
technikami plastycznymi.
2.
Jestem małym artystą - zapoznanie uczniów z pojęciami: malarz, rzeźbiarz, farby i
ich rodzaje, paleta, sztaluga. Poznanie różnych technik plastycznych, zabawa nimi,
przełamanie lęków związanych z twórczością plastyczną. Rozmowy na temat własnej
twórczości i twórczości kolegów. Tworzenie galerii klasowej.
3.
W pracowni mistrza rzeźbiarza- Zajęcia wprowadzają dzieci w zagadnienia rzeźby.
Uczniowie odkrywają możliwości wykorzystania papieru jako tworzywa plastycznego.
Dzieci tworzą papieru rozgrywającą się przestrzeni opowieść Zajęcia mają na celu
zapoznanie dzieci z rodzajami papieru, wzbogacone treściami ekologicznymi.
4. W czarodziejskim świecie zegarów - zajęcia z tego kręgu poszerzają wiedzę dzieci
o czasie, sposobach jego mierzenia na przestrzeni wieków i współcześnie.
Zagadnienia związane ze sztuką użytkową na przestrzeni wieków. Zajęcia
prowadzone są w Muzeum Rzemiosł Precyzyjnych, zajęcia plastyczne i muzyczne - w
klasie.
5.
W pracowni kreatora mody - uczniowie zdobywają wiadomości i umiejętności z
zakresu sztuki użytkowej. Wcielają się w postać kreatora mody, projektują wzory tkanin,
odzieży stosownie do pory roku i okazji, w jakiej mają być wykorzystane. Tworzą swoją
własną kolekcję odzieży połączoną z pokazem mody.
6.
Szkoła kreskówek - zajęcia inspirowane obejrzanym filmem animowanym,
komiksem. Zajęcia plastyczne połączone z działalnością literacką.
7.
W klasie i na scenie - wspólne przygotowanie inscenizacji krótkich utworów
literackich, omawianych na zajęciach. Przygotowywanie rekwizytów, scenografii,
ćwiczenia dramowe, zdobycie doświadczeń i umiejętności z zakresu mowy ciała.
8.
Szlakiem legend o Warszawie - przybliżenie dzieciom legend związanych z miastem,
w którym mieszkają w oparciu literaturę dziecięcą, twórczość plastyczną i teatralną, a
także wycieczkę umożliwiającą bezpośrednią obserwację zabytkowych budowli.
Zapoznanie uczniów z pojęciem: architektura i jej zmieniającym się charakterem na
przestrzeni wieków.
Realizacja poszczególnych kręgów odbywać się może w zależności od potrzeb i
możliwości dzieci w ciągu trwania całego roku szkolnego. Nie muszą być realizowane w
ciągu jednego tygodnia aktywności dzieci. Proponowana tematyka zajęć zbogacona może być
warsztatami prowadzonymi przez Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w
których biorą udział uczniowie Są to:
Podróż przez krainę sztuki
Kolorowy świat
Po co nam zmysły
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
15
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Propozycje zajęć
W magicznym świecie kolorów
Jest elementem budowy obrazu. Przy jej pomocy można ukazać w obrazie różne
nastroje, np. pogody, radości, smutku, melancholii, grozy. Dla odbioru wrażeń barwnych i
uzyskania efektów wyrażania swoich stanów przez dziecko, ważne jest posługiwanie się
różnymi materiałami i przyborami, które pozwalają na stosowanie różnorodnych technik
malarskich.
Celem zajęć jest wyposażenie dzieci w wiedzę o barwach. Wprowadzenie pojęć:
barwy podstawowe, pochodne temperatury barw {ciepłe, zimne). Zajęcia odbywają się w
formie zabaw, obcowania z dziełami sztuki, a także z eksperymentowania z różnymi
technikami.
W wyniku przeprowadzonych zajęć będą zrealizowane następujące cele operacyjne:
- znają warsztat pracy malarza(różne rodzaje pędzli, farb, palety, sztalugi, palety, płótno,
karton, ramy do płócien)
-uczniowie znają barwy podstawowe
- potrafią utworzyć barwy pochodne poprzez zmieszanie trzech barw podstawowych.
-potrafią posługiwać się narzędziami malarskimi
-rozumieją malarstwo jako dziedziny sztuki
-potrafią odpowiedzieć na pytania związane z treścią obejrzanego dzieła, określić jego nastrój
- chętnie podejmują działalność malarską
-wierzą we własne siły
-aktywnie uczestniczy w zajęciach, potrafi dokonać samooceny
-potrafi zadbać o estetykę pracy
Propozycje zajęć i zabaw z plastyką
Barwy pochodne
Główne cele: wiedza o barwie, percepcja wizualna
1.Ważne kolory
(potrzebne będą: ołówek, kredki, farby, przezroczyste folie w kolorach żółtym, czerwonym,
niebieski, oraz pędzel i papier)
Narysuj ołówkiem duże jabłko, pomarańczę i śliwkę. Pokoloruj jabłko rysując kreski żółte i
niebieskie jedną obok drugiej, na zmianę. Pomarańczę pokoloruj na przemian kreskami
żółtymi i czerwonymi a śliwkę czerwonymi i niebieskimi. Przypnij do ściany. Obserwując go
z odległości kilku kroków, określ kolory owoców.
2.Weź kawałki folii(na przykład po cukierkach) w kolorach podstawowych. Zgadnij jakie
folie należy nałożyć na siebie, żeby otrzymać kolory: pomarańczowy, fioletowy. zielony.
Spójrz na złożone folie pod światło. Czy już wiesz?
3. Narysuj ołówkiem kontury jabłka, śliwki i pomarańczy. Pomaluj jabłko, mieszając farby
żółtą i niebieską. Stopniowo dodając niebieskiej, zwróć uwagę, że powstająca zieleń jest
coraz mocniejsza. Mówiąc językiem malarzy nasycona lub intensywna. Pomaluj pomarańczę,
mieszając farby żółtą z czerwoną, a śliwkę- mieszając farby czerwoną i niebieską.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
16
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Barwy ciepłe i zimne
Główne cele: wiedza o barwie,, percepcja wizualna
Uczniowie łatwiej przyswoją wiedzę o barwach ciepłych i zimnych, gdy wspólnie dokonamy
z nimi podziału barw na grupy np. podobnych do koloru słońca, podobnych do koloru morza.
Do obu zbiorów dzieci obierają oznaczenia, hasła np. słońce( barwy ciepłe), fale
morskie(barwy zimne)
Wykorzystując ustalone znaki nauczyciel inspiruje zabawę z dziećmi w wyszukiwanie i
werbalizowanie nazw np. Przedmiotów z otoczenia w danej gamie barw. Może to być zabawa
na konkretny temat, np. owoce. Zabawa ta doskonali umiejętność szybkiego kojarzenia,
płynność myślenia, pamięć wzrokową i wyobraźnię.
Zabawa z wierszem
Nauczyciel czyta wiersz, a uczniowie kolorują plamki w tabelce:
Barwy ciepłe
Barwy zimne
Kolorki
Andrzej Szadkowski
Na kroplach deszczu
Słoneczko zwinne
Pasy barw tworzy
Ciepłe i zimne
Pomarańcz ciepły
Jak obwarzanekŻółty, czerwony
Z sobą zmieszane.
Niebieski kolor
Ma głębię nieba
Jest niczym wodaChłodny jak trzeba!
Zielony kolorWiosenne liście
żółty z niebieskim!
Tak! Oczywiście.
Żółta, czerwonaBarwy gorące!
Czerwień- jak ogień
Żółtka - jak słońce.
Teraz już wiemy?
Zimne gorąceWszystkie kolory
Dało nam słońce.
Zabawa – Zawężona gama barwna
Główne cele: percepcja wizualna, eksperymentowanie z różnymi technikami
plastycznymi, wyobraźnia
Zawężenie gamy barwnej pobudza ekspresyjność dzieci, skłania do poszukiwania
natężeń barw oraz tworzenia barw złożonych, np. żółto- pomarańczowa.
Jako źródło inspiracji mogą służyć wiersze.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
17
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Obraz
Wiesław Czerniak
Gdy pewien malarz,
(rzecz nie do wiary)
nad ciemnozieloną rzeką,
założył kiedyś okulary
to namalował obraz taki
Różowe pola,
różowe leżące ptaki.
różowe niebo,
Różowe były drzewa w sadzie.
Płynęła różowa rzeka.
Widać też było na tym obrazie
Różowy las z daleka.
Rósł świerk samotny
(także różowy)
na dużej różowej górze.
I domy we wsi
Były różowe
.I kwitły różowe róże.
Był na wystawie ten obraz różowy- i mogę dać za to głowęże pan artysta na świat popatrzył
przez –okulary- różowe.
Na łące
R. Opala
Na łące w kolorze zielonym
i dają zielone mleko
.zielone pasą się krowy
Zielono kwitną dziewanny
wiatr goni zielone dmuchawce
i cały świat jest zielony,
gdy przez zielone szkło patrzę.
Zabawa ta może być punktem wyjścia do ćwiczeń poszerzających słownik uczniów
oraz do ćwiczeń w pisowni nazw barw, np. różowy, ciemnozielony.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
18
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
„Gdzie słowa zawodzą
tam muzyka mówi”
H. Ch. Andersen
„W krainie muzyki i koloru”
Innowacja programowa - klasa II
I.
Wstęp
Muzyka jest dziedziną sztuki szczególnie sprzyjającą spontanicznej, aktywnej i
twórczej wypowiedzi dzieci. W klasie II stwarzamy dzieciom okazję do kontaktu z
muzyką, która będzie głównym elementem sprzyjającym poznawaniu świata oraz
rozwojowi twórczej aktywności. Słuchanie nagrań muzyki, bezpośredni kontakt z muzyką
podczas wizyt w filharmonii (koncerty dla dzieci lub czwartkowe spotkania muzyczne),
śpiew, muzykowanie na instrumentach, ruch przy muzyce, malowanie muzyki czy
tworzenie własnych tematów muzycznych pozwolą dzieciom stać się odkrywcami,
wykonawcami i twórcami muzyki. Wyczulenie na piękno muzyki nierozerwalnie
związanej z malarstwem i literaturą będzie sprzyjało rozwojowi emocjonalnemu oraz
wrażliwości estetycznej. Kontakt z muzyką pozwoli również na rozwój analizatora
słuchowego, koncentracji uwagi, pamięci muzycznej i pozamuzycznej. Pozwoli
wykorzystać elementy muzyczne przy działalności teatralnej, plastycznej, literackiej.
II.
Kierunki realizacji
· bezpośredni kontakt z dziełami muzycznymi będącymi źródłem do plastycznej i
literackiej twórczości dzieci
· różnorodna działalność twórcza dzieci inspirowana głównie odbiorem utworów
muzycznych, wyrażająca się w swobodnej ekspresji ruchowej, improwizacji wokalnej
czy instrumentalnej
· poszerzanie wiedzy o sztuce
III.
Formy realizacji
· Poznawanie świata przez sztukę oparte jest przede wszystkim o bezpośredni kontakt
dzieci z muzyką. Można realizować go korzystając z bogatej płytoteki przeznaczonej
dla młodych odbiorców, muzycznych spotkań w filharmonii czy muzycznych teatrach.
Dzieła muzyczne dostarczają dzieciom niepowtarzalnej okazji do kontaktu ze sztuką,
zdobywają one w ten sposób podstawowe dane do pogłębionego w przyszłości
rozumienia całej twórczości muzycznej. Przez spotkania z nimi dziecko oswaja się i
zaprzyjaźnia z różnymi formami aktywności artystycznej, przyzwyczaja się do nich i
wyrabia w sobie nawyk poszukiwania sztuki. Utwory dla dzieci mają wspólny sposób
przemawiania do słuchacza: muzyką, tekstem, ruchem i gestem. Kontakt ze sztuką
muzyczną pozwala również poznać twórców utworów muzycznych, instrumenty i ich
rolę, jaką spełniają w utworze.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
19
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
· Bezpośredni kontakt z utworami muzycznymi pozwoli dzieciom w sposób aktywny
na działalność twórczą. Stworzy możliwości spontanicznej odtwórczej i twórczej
ekspresji muzycznej Dzieci będą twórcami improwizacji muzycznych opartych na
tekście (np. recytowanie tekstu w oparciu o jeden wzór rytmiczny, tworzenie
różnych wariantów rytmu do tekstu), będą tworzyć opowiadania do słuchanej
muzyki oraz improwizacje instrumentalne.
IV.
Oczekiwane efekty aktywności dzieci:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
V.
Aktywnie uczestniczą w słuchaniu muzyki odtwarzanej mechanicznie oraz
granej na żywo
Są przygotowane do odbioru i przeżycia dzieła muzycznego
Potrafią właściwie zachować się podczas koncertu
Dostrzegają znaczenie muzyki potęgującej nastrój utworu literackiego
Znają zjawiska akustyczne i wykorzystują je jako rytmiczne akompaniamenty
(np. kląsanie, tupanie)
Potrafią dokonać plastycznej interpretacji utworu muzycznego uwzględniając
charakter i nastrój muzyki (np. malowanie ilustracji do utworu o znanym
tytule, bez podanego tytułu)
Potrafią improwizować wokalnie na dowolny temat lub do krótkich tekstów
literackich
Potrafią swobodnie poruszać się przy muzyce oraz wykonać swobodne
interpretacje ruchowe utworów muzycznych. Potrafią stworzyć opowiadania
do słuchanej muzyki
Maja rozwiniętą wrażliwość estetyczną
Dbają o kulturę głosu z uwzględnieniem dykcji
Znają podstawowe pojęcia związane ze sztuką muzyczną
Znają elementy twórczości wybranych kompozytorów
Podstawowe pojęcia z dziedziny muzyki:
· Koncert, opera, operetka, teatr muzyczny, filharmonia, orkiestra, chór, solista
· specjalności zawodowe: kompozytor, muzyk, dyrygent
VI. Propozycje utworów muzycznych do słuchania:
·
·
·
·
·
·
·
Piotr Czajkowski: Taniec hiszpański; Walc kwiatów z baletu „Dziadek do orzechów”
Fryderyk Chopin: wybrane Mazurki, Polonezy
Edward Grieg: W grocie Króla Gór
Witold Lutosławski: Kotek; Taniec; O Panu Tralalińskim; Spóźniony słowik;
Bogdan Mazurek: Pociąg, Rozmowa zegarów z cyklu Sny dziecięce
Stanisław Moniuszko: Dziad i baba
Modest Musorski: utwory z cyklu Obrazki z wystawy
·
·
·
Ludomir Różycki: Kotki dwa
Camille Saint – Saëns : utwory z cyklu Karnawał zwierząt
Franz Schubert: Pszczółka; Pstrąg
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
20
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
·
·
·
Robert Schumann: Marzenie; Wesoły wieśniak
Antonio Vivaldi: „Cztery pory roku“
Muzyka ludowa: krakowiak, kujawiak, oberek, zbójnicki
Literatura:
Jadwiga, Izabela Rogowska: Muzykuje i maluję – Wskazówki metodyczne dla nauczycieli
część I i II Wydawnictwo Juka Warszawa 2001
Jadwiga, Izabela Rogowska: „Płytoteka szkolna klas I – III” - Wydawnictwo Juka, Warszawa
2001
120 lekcji muzyki w klasach I – III – kaseta audio, część I i II, WSiP
Klik uczy śpiewać – Multimedialne zabawy muzyczne dla dzieci w wieku 6 – 10 lat, WSiP
Boguszewska A.Weiner-100 pomysłów na nauczanie zintegrowane w klasach I-III,
Edukacja plastyczno- muzyczna, Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 2002
J. Andrychowska-Biegacz - Gry i zabawy rozwijające dla dzieci młodszych
50 przykładów zajęć do praktycznego wykorzystania, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE
Rzeszów2002
U. Bissnger-Ćwierz - Muzyka i ruch dla każdego, Wydawnictwo KLANZA, Lublin 2000
J. Krzyżewska - Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, AU OMEGA,
Suwałki 1998
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
21
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Propozycje bloków tematycznych dla klasy II
1. W tęczowej krainie-celem zajęć jest rozwijanie wrażliwości muzycznej, próby
przedstawiania za pomocą środków plastycznych nastrojów w muzyce, jej tempa i
rytmu.
2. Świat dźwiękami malowany- celem zajęć z tego bloku tematycznego jest
uwrażliwienie młodego odbiorcy poezji, kształtowanie umiejętności tworzenia muzyki
do poezji, także poprzez dobór instrumentów do akompaniowania utworów
literackich.
3. W pracowni mistrza lalkarza- zapoznanie z warsztatem twórcy lalek teatralnych.
Wspólne wykonywanie lalek do przedstawień teatralnych przygotowywany przez
klasowy teatr.
4. Baśniowy świat na scenie- przygotowanie w ciągu roku całego roku szkolnego dwóch
przedstawień teatralnych i zaprezentowanie ich na szkolnej scenie. Wybór repertuaru
dostosowany jest do aktualnych potrzeb i zainteresowań dzieci.
5. Cuda i dziwy- celem tego bloku jest przygotowanie uczniów do samodzielnych prób
tworzenia swoich tekstów literackich, pisanych prozą i wierszem. Stworzenie w klasie
kącika poetyckiego i bajkowego.
6. Muzyka mistrzów-zapoznanie z postaciami wielkich mistrzów muzyki:F.Chopina i
A.Vivaldiego, a także ich muzyką.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
22
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Propozycje zajęć
·
z bloku tematycznego Świat dźwiękami malowany
Muzyczny wierszyk
Cele: umuzycznienie poezji, dobór środków wyrazu, kompozycja muzyczno-poetycka,
rozwijanie wyobraźni muzycznej
Letnia ulewa
Stefania Szuchowa
Drobniutko,
Leciutko i cichutko
Po gałązkach brzozowych
Po lesie w wzdłuż i wszerzZaszeptał deszcz...
A potem...w jednej chwili
Wiatr czuby drzew pochylił
I w chmurach szumią drzewa.
Ulewa! straszna ulewa!
I nagle... wszystko ścicha.
Las błyszczy i oddycha.
Nad najbliższą sosenką
już błękitu okienko.
Ptak jak o świcie śpiewa...
Skończyła się ulewa.
Po wzorowej recytacji wiersza przez nauczyciela dzieci rozmawiają o dźwiękach,
jakie niesie ze sobą deszcz. Szczególną uwagę zwracamy na dynamikę w wierszu. Najpierw
lekkie, pojedyncze krople, stopniowo narastający szum deszczu i raptowna cisza oraz śpiew
ptaków.
Potem dzieci proponują jak można uatrakcyjnić wiersz. Proponujemy wykorzystanie
do tego celu instrumentów muzycznych.
Oto przykład umuzykalnienia tekstu:
Drobniutko,
Leciutko i cichutko
Po gałązkach brzozowych
Po lesie w wzdłuż i wszerz
Zaszeptał deszcz..
A potem...w jednej chwili
Wiatr czuby drzew pochylił
Nieregularne, pojedyncze
uderzenia w płytki dzwonków
gra na dzwonkach
grzechotki
i w chmurach szumią drzewa.
Ulewa! Straszna ulewa!
Pauza
I nagle... wszystko ścicha.
Las błyszczy i oddycha.
Nad najbliższą sosenką
już błękitu okienko.
Ptak jak o świcie śpiewa...
Skończyła się ulewa
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
Trójkąty, tamburyna, talerze- nieregularne uderzenia,
szelest folią
Lekkie uderzanie opuszkami palców o blat stolików
cichutki dźwięk fletu
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
23
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
·
z bloku tematycznego „Baśniowy świat na scenie”
Zajęcia inspirowane lekturą pt. „Szewczyk Dratewka”. Uczniowie przygotowują
przedstawienie teatralne dla młodszych dzieci. Samodzielnie projektują i wykonują kukiełki,
scenografię, a także oprawę muzyczną baśni.
Ogólnymi celami tego bloku tematycznego są:
-wzbogacanie wiedzy o teatrze
- utrwalenie pojęć związanych z teatrem
-pobudzanie dzieci do twórczej aktywności
-integracja grupy
-przezwyciężanie nieśmiałości
- rozwijanie zainteresowań i zamiłowań dzieci
-rozwijanie umiejętności współpracy w zespole
-wdrażanie do samodzielnych występów na scenie
W wyniku przeprowadzonych zajęć będą osiągnięte następujące cele operacyjne:
-potrafią opanować pamięciowo dłuższy tekst literacki
-potrafią pięknie wygłosić tekst
-wykorzystują wiadomości o pracownikach teatru w czasie przygotowywania własnego
przedstawienia
- potrafią twórczo wypowiadać się na temat przygotowań do spektaklu
Oto przykład scenariusza takiego przedstawienia
Część I- w lesie i nad stawem
Osoby: narrator, szewczyk Dratewka, pszczółki, kaczki i mrówki
Żył sobie chłopiec. Był biedny. Wędrował po świecie i naprawiał ludziom buty.
Nazywano go” Dratewka”. A oto i on (wchodzi Dratewka)
Narrator:
Wędruję od wsi do wsi i naprawiam dziurawe buty. Tu załatam, tam
załatam, tam przyszyję i cieszę się, że pomagam ludziom. Ale co to?(przystaje). Ktoś
zniszczył mrowisko. Pewnie był tu niedźwiedź. Nie martwcie się mrówki, zaraz wam
pomogę(poprawia czapką mrowisko).
Szewczyk Dratewka:
Mrówka królowa: (stojąc na wierzchołku mrowiska).Dziękujemy ci, dobry człowieku za to, żeś
nam naprawił dom.
My ci też pomożemy, gdy będziesz w potrzebie.
Szewczyk: Dziękuję wam za dobre chęci. Dziękuję.
Narrator: I poszedł dalej. Idzie i idzie, patrzy:
Szewczyk: O! A tu co się stało? I tu gospodarował miś .Nie martwcie się pszczółki i wam
pomogę.
Narrator: I zabrał się do naprawiania barci.
Dziękujemy ci, chłopcze, za serce i pomoc. Zrobiłeś dla nas wiele i my ci
pomożemy, gdy będziesz miał kłopoty.
Pszczoła:
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
24
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Szewczyk uśmiechnął się tylko, ukłonił pięknie i poszedł dalej. Zawędrował do
krainy stawów.
Narrator
Szewczyk Jak
tu ładnie! Jakie piękne cyraneczki! Nigdy was nie widziałem z bliska. Nie bójcie
się. Nic wam złego nie zrobię, tylko nacieszę oko waszą urodą oraz poczęstuję chlebem.
Kaczor: Dziękujemy ci, dobry człowieku, za okruchy chleba. Bardzo były smaczne. Gdy
będziesz kiedyś w potrzebie, to chętnie przybędziemy ci z pomocą.
Szewczyk Dziękuję wam.
Narrator: I poszedł
Żegnajcie.
dalej
Część II- przed zamkiem
Osoby; Narrator II, Szewczyk, ludzie, czarownica
Narrator:
Długo, długo wędrował nasz Dratewka, bo taka była jego dola. Wreszcie zawędrował
do miejscowości, gdzie był wielki zamek. A w tym zamku zła czarownica więziła śliczną
królewnę.
Ludzie:
Biedna dziewczynka. Może ją tylko uratować od czarownicy ten, kto wykona bardzo
trudne zadania i rozwiąże zagadkę.
Szewczyk ;Cóż to za praca? Co to za zagadka? Ja się pracy nie lękam. Spróbuję.
Ludzie: Nie chodź tam, bo już wielu zginęło. Nie poradzisz sobie i zginiesz biedaku!
Dratewka A jednak idę. Może mi się uda
Narrator: I poszedł.
Czarownica: Czego chcesz? Czego tu szukasz?
Szewczyk: Chcę uratować dziewczynę, którą więzisz w tym zamku.
Czarownica: Dobrze,, ale musisz wykonać zadania i odgadnąć zagadkę. Chodź ze mną do
komnat. Pamiętaj, jak nie poradzisz sobie, zginiesz.
Część III- w zamku( w komnatach)
Osoby: Narrator III, Dratewka, Czarownica, Pszczo ły, mrówki, kaczki, panna
Czarownica: Oto
pierwsze zadanie. Masz tu worek maku z piaskiem. Do rana przebierzesz mak.
Jeśli nie oddzielisz piasku od maku, to stracisz głowę.
Narrator: I odeszła zadowolona, pewna siebie.
Szewczyk:( chwyta się za głowę) Taki wielki wór mam przebrać do rana. Toż to niemożliwe.
Co ja teraz zrobię? Jestem stracony.
Narrator: Gdy tak martwił się, usłyszał szmer. Cała armia mrówek przybyła na pomoc. Zabrały
się szybko do oddzielania maku od piasku. W mig przebrały i odeszły do lasu Szewczyk
podziękował i zadowolony poszedł spać.
Czarownica: ( otworzyła drzwi) No! Widzę, że wykonałeś zadanie. To teraz czeka cię następne.
Panna, kąpiąc się , zgubiła złoty kluczyk w stawie. Do rana masz przynieść mi. Jeśli tego nie
zrobisz, zginiesz.
Narrator: Zmartwiony Dratewka udał się nad staw.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
25
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Część IV- nad stawem
Osoby: Narrator I, Dratewka, kaczki
Usiadł Szewczyk i duma, co robić, żeby kluczyk wydobyć. Nie wie nawet, gdzie
panna się kąpała.
Szewczyk: Teraz to już zginę z całą pewnością.
Kaczor:(wpływa) Nie martw się chłopcze. Wszystkie rybki będą szukać i wszystkie kaczki
będą nurkować i kluczyk przyniesiemy ci.
Narrator: Szewczyk podziękował kaczorowi za pociechę i czekał.
Kaczor: Masz ten złoty kluczyk, bądź szczęśliwy
Narrator: Szewczyk wziął kluczyk, wrócił do zamku i oddał go czarownicy.
Narrator:
Część V- w zamku
Osoby: Czarownica, Dratewka, panna, pszczoły
Czarownica: Widzę, że wykonałeś już dwa
Narrator: Otworzyła złotym kluczykiem
zadania, pozostała ci jeszcze zagadka.
drzwi i pokazała szewczykowi komnatę, w której
przebywały panny jednakowo ubrane.
Czarownica; Przypatrz się i odgadnij, która z tych panien jest tą, której chcesz pomóc? Jeśli nie
trafisz, zginiesz.
Szewczyk: Teraz to już naprawdę zginę. Jak ją znajdę, skoro wszystkie są jednakowe?
Narrator: Stoi zmartwiony, myśli, przygląda się. Nagle pszczoły przyleciały i zatoczyły koło
nad głową jednej z panien.
Szewczyk: To jest zaczarowana panna(wskazał)
Panna: Dziękuję ci, żeś mnie uratował. Wybieram cię na męża.
Narrator: Czarownica ze złości zamieniła się w wielkie, czarne ptaszysko i odleciała, Dratewka
i panna urządzili wspaniałe wesele i szczęśliwie zamieszkali w zamku.
Jako przygotowanie dzieci do przedsięwzięcia jakim jest wystawienie sztuki mogą
służyć zajęcia plastyczne, ruchowe, muzyczne i gry dramowe.
Oto przykłady takich zajęć:
Przebieranie korca maku
Ćwiczenie w małych grupach- dzieci oddzielają ziarenka ryżu od kaszy. Zwycięża ta grupa,
która zrobi to szybciej i najdokładniej, np. za każde ziarenko kaszy, które znajduje się wśród
ryżu, można doliczać karny punkt.
Szukanie panny z wieży
Ćwiczenie z instrumentami. Dzieci cicho grają na instrumentach, umawiają się, że jedno z
nich- panna z wieży- będzie grać nieco głośniej. Inne dziecko-Dratewka, które na chwilę
odeszło na bok, chodzi między grającymi i szuka wyznaczonego instrumentu.
Należy przypomnieć, że aby było możliwe odnalezienie wybranego instrumentu wszyscy
muszą zdyscyplinować się- nie mogą wybijać się ze swoim dźwiękiem, muszą możliwie
jednostajnie i cicho, aby stworzyć odpowiednie tło dla jednego instrumentu.
Zajęcia plastyczne
Dzieci w grupach przygotowują elementy do scenografii.( ule, zamek, mrowisko, staw)
Przygotowanie kukiełek do przedstawieni, to już na zajęciach związanych z blokiem
tematycznym- W pracowni mistrza lalkarza..
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
26
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
„Ludzie najbardziej lękają się podjąć
nowe starania, wypowiedzieć słowo
własne i nowe.”
F. Dostojewski
„ Tworzymy własny świat baśni i dziwów”
Innowacja programowa w klasie trzeciej
I. Wstęp
Wykorzystanie licznych walorów sztuki odgrywa szczególną rolę w procesie dydaktycznowychowawczym w klasach młodszych. W tym wieku kształtują się podstawy osobowości
dziecka. Zakres i treść oddziaływań wychowawczych mogą zdecydować o dalszej drodze
życiowej ucznia, jego postaw wobec świata, kultury, człowieka. Aby postawa jednostki była
twórcza konieczne są pewne cechy umysłu, które należy kształtować i rozwijać. Dziecko
powinno doznawać wielu bogatych i różnorodnych przeżyć, pobudzających je umysłowo i
uczuciowo.
Przy kształtowaniu postawy twórczej konieczne jest opanowanie wiedzy, wykorzystywanie
różnorodnych środków wyrazu. Bowiem od płynności myślenia, umiejętności koncentracji
uwagi zależy umiejętność myślenia dedukcyjnego, umiejętność wysuwania wniosków czy
tworzenia oryginalnych pomysłów. Należy przy tym dbać, aby dzieci odczuwały zadowolenie
płynące z podejmowania działań. Działalności twórczej nie wystarczy akceptować, trzeba ją
rozwijać i stymulować.
W klasach 0-II dziecięce poznawanie świata inspirowane było plastyką, muzyką, teatrem.
W klasie III główną funkcję stymulującą będzie pełniła literatura.
Ma ona być:
·
bodźcem do podejmowania działań twórczych, które będą rozwijać wyobraźnię
oraz wrażliwość estetyczną
· pośrednikiem między tym co znane i nieznane
· źródłem wiedzy na temat zjawisk wchodzących w zakres kultury światowej
· rozrywką
Wzbogacanie wiedzy i doświadczeń dziecka będzie przebiegało w bezpośrednim
związku z literaturą. Dla młodego odbiorcy stanowi ona niezastąpione źródło wiedzy o
świecie, stosunkach społecznych. Pozwala wniknąć w świat bohaterów literackich,
filmowych. Skłania do analizowania skomplikowanych problemów moralnych nie znanych
dziecku z bezpośrednich doświadczeń. Prowokuje do wnikliwej obserwacji własnego
otoczenia i rozumienia jego złożoności. Stanowi też cenna inspirację dla szeroko rozumianej
aktywności twórczej przejawiającej się w innych formach ekspresji artystycznej: plastycznej,
muzycznej, ruchowej.
Aktywność twórcza, która miała miejsce w klasach wcześniejszych jest podwaliną do
ekspresji werbalnej i literackiej w klasie III. W znaczącym stopniu wpływa ona na
doskonalenie społecznej komunikacji językowej. Zabawy z literaturą mają doskonały wpływ
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
27
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
na dziecięcą psychikę. Są antidotum na dziecięce lęki, kompleksy. Pomagają
słuchaczowi lub twórcy (jeżeli dziecko układa np. własną baśń) identyfikować się z silnymi i
pięknymi.
II. Kierunki realizacji
·
·
·
·
·
·
bezpośredni kontakt z literaturą - czytanie, słuchowiska, sztuki teatralne,
lekcje biblioteczne - korzystanie z katalogów, kartotek, nowości wydawnicze,
ćwiczenia redakcyjne zbiorowe, indywidualne,
ćwiczenia ortograficzno- gramatyczne,
pisanie własnych tekstów,
inscenizacje.
III. Formy realizacji
Kształcenie literackie dzieci będzie się odbywało w następujących sytuacjach:
1. Podczas słuchania i swobodnego przeżywania utworów prezentowanych w formie
artystycznego przekazu (słuchowiska, widowiska teatralne, czytanie lektora).
2. W toku własnego czytania i analizy utworów literackich ( poezji, prozy, scenariuszy,
listów, zaproszeń).
3. Przy okazji odtwarzania tekstów ( recytacje, inscenizacje, dramy, improwizacje).
4. W czasie tworzenia (zbiorowego, indywidualnego) własnych różnorodnych form
literackich.
IV. Oczekiwane efekty aktywności dzieci
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
umiejętność komunikacji w różnych sytuacjach,
współpraca w grupie,
posługiwanie się bogatym zasobem słów,
sprawność gramatyczno-ortograficzna
umiejętność zamykania myśli w granicach zdania,
umiejętność posługiwania się różnymi formami wypowiedzi pisemnej,
umiejętność samodzielnego komponowania fabuły,
pomysłowość w rozwijaniu akcji opowiadania,
wrażliwość na sztukę,
umiejętność wcielania się w różne postacie - empatia.
V. Podstawowe pojęcia z literatury
·
·
·
·
·
·
literatura, proza, poezja,
gatunki literackie: opowiadanie, opis, streszczenie, wiersz, legenda, bajka, baśń,
autor, pisarz, poeta
wstęp, rozwinięcie, zakończenie,
akapit, dialog, morał
wers, rym.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
28
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
VI. Formy twórczości literackiej
- ustne relacje z wydarzeń, opowiadania,
- pisanie: opowiadań, opisów, streszczeń, sprawozdań, wierszy,
- wywiady,
- improwizacje inspirowane tekstem literackim,
- gry dramowe,
- inscenizacje na podstawie gotowego lub własnego scenariusza.
scenariuszy, baśni,
Literatura:
I. Wojnar „Integracja wychowania estetycznego w teorii i praktyce” , Wydawnictwo Polskiej
Akademii Nauk - 1975r.
I. Wojnar „W kręgu wychowania przez sztukę”, WSiP
Warszawa 1974r.
M. Tyszkowa „Sztuka dla dzieci szkolnych” , PWN Poznań 1979r.
N. D. Czelakowska „ Twórczość, a kształcenie języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym”
Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków 1996r.
O. Szczepańska „Edukacja kulturalna dziecka w wieku wczesnoszkolnym” Oficyna
Wydawnicza „Impuls” Kraków 2000r.
P. B. Dymara „Wczesnoszkolna edukacja literacka” Oficyna Wydawnicza „Impuls” Kraków
R. Gloton, C. Clero „ Twórcza aktywność dziecka” WSiP Warszawa 1985r.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
29
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Tematy aktywności literackiej
1. Żyli długo i szczęśliwie - tworzenie własnych zakończeń do znanych baśni i lektur.
Dzieci bardzo chętnie czytają opowiadania ze szczęśliwym zakończeniem, jeżeli jakaś
opowieść ma smutne zakończenie chętnie piszą własne.
2. Zgadnij kim jestem - dzieci wcielają się w ulubionego bohatera z lektury . W ten sposób
poznają dokładnie daną postać, starają się poznać motywacje jej działania. Uczą się
dokonywać wyborów i uzasadniać je.
3. Jestem poetą - dzieci pod kierunkiem nauczyciela uczą się słuchać poezji, a następnie
próbują tworzyć własne wiersze. Ukoronowaniem wysiłków jest własny zbiorek poezji.
Pisząc własne wiersze dzieci chętniej sięgają po klasyków poezji dziecięcej jako wzorca.
4. Proszę wstać, sąd idzie. - jest to zabawa w sąd nad wybraną postacią z literatury. Klasa
dzieli się na sędziego, obrońców, oskarżycieli, ławników i zgodnie z przyjętymi rolami
dokonuje analizy postępowania wybranego bohatera z literatury dziecięcej. Taka zabawa
zmusza jej uczestników do wnikliwej analizy tekstu literackiego, uczy wygłaszania
poglądów i uzasadniania ich.
5. Jestem krytykiem sztuki - zadaniem tego typu zajęć jest uczenie dzieci odbioru obrazu,
rzeźby, pomnika spektaklu teatralnego, a następnie przekazywanie swoich wrażeń w
formie krótkiego tekstu. Uczniowie uczą się porządkować i selekcjonować wiadomości.
Właściwie dobierać wyrazy określające daną przedmiot. Poszukują dodatkowych
informacji np. o twórcy dzieła.
6. Jak pracuje scenarzysta - taki blok tematyczny stwarza olbrzymie możliwości rozwijania
twórczego myślenia dzieci. Uczniowie adaptują znany tekst literacki na scenariusz, uczą
się wybierać najważniejsze wątki, pisać dialogi, później tworzą własny scenariusz
przedstawienia. Zwieńczeniem wysiłków jest wystawienie sztuki w oparciu o własny
scenariusz.
Proponawana tematyka uczy dzieci twórczego podejścia do życia. Mobilizuje do aktywności,
pomysłowości, ułatwia poznawanie otaczającej rzeczywistości oraz ułatwia zrozumienie praw
rządzących światem. Tego typu zajęcia rozwijają u dzieci nie tylko umiejętności pisania i
mówienia ale także ich inwencję twórczą. Inspirują do aktywności badawczej, uczą
samodzielności w zdobywaniu wiedzy, wzbogacają świat emocji. Pozwalają wierzyć, że każdy
jest ważny.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
30
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
PROPOZYCJE ZAJĘĆ
Temat: Żyli długo i szczęśliwie - tworzenie własnego zakończenia.
Cele ogólne:
-rozwijanie umiejętności pisarskich, poprawne budowanie zdań
-zapoznanie dzieci z utworem literackim, umiejętność słuchania, czytania ze zrozumieniem
-rozwijanie wyobraźni , wrażliwości
Cele operacyjne:
Uczeń zna:
- trójczłonową budowę opowiadania
-słownictwo oznaczające bohaterów, czas, miejsce akcji
-używa słownictwa ożywiającego akcję
-ortografię
-samodzielnie komponuje zakończenie baśni
Do tego typu ćwiczeń proponuję baśń H. Ch. Andersena „Dziewczynka z zapałkami” lub
opowiadanie R. Pisarskiego „O psie, który jeździł koleją”.
· Uczniowie słuchają wzorowo przeczytanego tekstu. Dzielą się spostrzeżeniami. Jaki
nastrój ma utwór? Jakie występują postacie? Kiedy i gdzie toczy się akcja? Opowiadają co
ich najbardziej wzruszyło.
· Przypomnienie trójczłonowej budowy . Dzieci dokonują podziału tekstu na trzy części:
wstęp, rozwinięcie , zakończenie. Odczytują głośno wstęp, początek rozwinięcia
zakończenie. Używają określenia akapit.
· Wyodrębnienie informacji zawartych we wstępie, rozwinięciu i zakończeniu. Układanie
pytań do poszczególnych części.
· Zachęcenie dzieci do napisania innego ( nie narzucam , że opowiadanie musi mieć dobre
zakończenie. Używam słowa inne celowo, chodzi mi też o diagnozowanie moich uczniów
poprzez to ćwiczenie. Zazwyczaj dzieci piszą szczęśliwe zakończenia. Tragiczne
zakończenie może być oznaką braku poczucia bezpieczeństwa przez dziecko, braku wiary
we własne siły.)
· Gromadzenie słownictwa dynamizującego akcję. Wspólnie na tablicy gromadzimy
słownictwo w takich grupach:
o wyrazy: nagle , zaraz, jednocześnie,
o wyrażenia: nie czekając ani chwili, po pewnym czasie,
o powtórzenia tych samych wyrazów: idą, idą
o szeregowe zestawienie czasowników: podeszła, pochyliła się i spojrzała.
· Komponowanie innego zakończenie, najpierw ustne propozycje. Uczniowie samodzielnie
piszą własne zakończenie w oparciu o przygotowane słownictwo, korzystają ze słowników
ortograficznych.
· Prezentacja prac. Wykonanie ilustracji. Zorganizowanie wystawki klasowej.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
31
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Temat: Jestem krytykiem sztuki.
Cele ogólne:
- wnikliwa obserwacja dzieła sztuki, zwracanie uwagi na szczegóły,
- wzbogacanie słownika ucznia,
- umiejętność przekazywania swoich odczuć w formie zdań,
- samodzielne zdobywanie wiedzy.
Cele operacyjne:
-uczeń zna strukturę opisu,
-potrafi zinterpretować ilustrację ( obraz, rzeźbę, przedstawienie),
-wykorzystuje swoje wiadomości i spostrzeżenia oby zaprezentować dzieło,
- potrafi samodzielnie poszukać informacji na dany temat,
-potrafi obronić swoje zdanie,
Jako materiał do tego typu ćwiczeń proponuję uczniom jeden z pomników
warszawskich, ulubiony obraz, ostatnio obejrzane przedstawienie. W klasach wcześniejszych
dzieci wielokrotnie miały kontakt z różnymi dziełami sztuki. Potrafią właściwie patrzeć.
Zwracają uwagę na wielkość, kolorystykę, temat pracy , szczegóły, otoczenie. Dobrym
wprowadzeniem do tematu jest wizyta w Muzeum Narodowym i zajęcia o twórczości Jana
Matejki. Praca nad dziełami tego mistrza wymaga także przygotowania historycznego.
Proponuję wówczas uczniom zabawę w zagadki - Jaki to obraz? Nauczyciel bez podania
tytułu opisuje dzieło: Działo się to na rynku krakowskim. Zbudowano tam wzniesienie,
przykryto je czerwonym materiałem i kosztownymi dywanami. Ustawiono na nim tron
królewski. Na tronie zasiadł król polski, obok niego zgromadził się dwór. Przed królem klęczy
mężczyzna w ciemnym ubraniu. Jest to książę sąsiadującego księstwa itd. Dzieci
przypominają sobie oryginał, który widziały w muzeum, mogą też korzystać z reprodukcji i
odgadują tytuł obrazu. Dowiadują się też wielu nowych faktów z naszej przeszłości,
powtarzają pisownię tytułów. Uczniowie bardzo chętnie same opisują obrazy J. Matejki.
Zaglądają do książek historycznych. Angażują rodziców do zabawy. Może ze względu na
wielkość płócien, prace tego malarza są dla uczniów tak atrakcyjne.
Inspiracją do tego typu zabaw może być również dorobek Barnarda Bellotto zw.
Canaletto. Opisując jego obrazy, które wcześniej widziały w Zamku Królewskim, dzieci
poznają dawną Warszawę. Rozpoznają zabytkowe budowle, dowiadują się jak żyli, ubierali
się dawni mieszkańcy stolicy.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
32
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
Temat: Proszę wstać, sąd idzie.
Omawiani bohaterowie lektur są bardzo piękni, czasem brzydcy, ich postępowania mogą być
odważne niekiedy nikczemne. Warto jednak pokusić się o spojrzenie na szlachetność i
nikczemność w sposób bardziej wnikliwy. Na przykład:
- czyim kosztem odważni królowie wygrywają bitwy;
- do czego wykorzystują swoją pomysłowość;
- czy piękna królewna, poza swoim urokiem posiada jakieś inne zalety.
Proponuję na podstawie baśni „Calineczka” H.Ch. Andersena poszukać z dziećmi dobra i
zła, mądrości i głupoty. Spojrzeć na motywy postępowania z różnych punktów widzenia.
Na początku przypominamy z dziećmi treść baśni, przypominamy występujące
postacie, omawiamy ich postępowanie, później wybieramy sędziego, ławników, obrońców i
oskarżycieli. Pozostałe dzieci będą odgrywały wybrane scenki posługując się własnymi
dialogami.
INSCENIZACJA:
Występują:
· Calineczka
· Chrabąszcz , chrabąszczówny
· Motylek
· Myszka
· Kret
· Jaskółka
Odrobinka siedzi smutna na listku na którym umieściła ją ropucha. Nagle dostrzega
kolorowego motyla, który tanecznym krokiem biega dookoła krzesełka.
CALINECZKA
Jaki piękny motyl! Muszę go mieć koniecznie przy sobie! Jest cudowny!
Chwyta motyla na pasek od sukienki i przywiązuje do liścia. Motylek trzepoce skrzydełkami, ale nie może się
wyrwać. Po chwili nadlatuje chrząszcz.
CHRABĄSZCZ
Jaka wspaniała dziewczynka! Muszę ją koniecznie mieć za żonę! Och jestem zakochany!
Chrabąszcz porywa Calinaczkę. Zanosi do swojego domu na drzewie.
CALINECZKA
Biedny motylek, nie zdążyłam go odwiązać.
CHRABĄSZCZÓWNY
Co to za brzydactwo!
Ma tylko dwie nogi? Jest taka cienka w talii. Zupełni podobna do człowieka. A fe , okropna!
Odlatują. Chrabąszcz przygląda się Calineczce i dochodzi do tego samego wniosku.
CHRABĄSZCZ
Rzeczywiście! Ze też tego wcześniej nie widziałem. Okropna!
Zostawia dziewczynkę samą.
CALINECZKA
Jaka jestem nieszczęśliwa. Jak ciężko jest być brzydką. Jeść mi się chce i smutno mi samej.
Calineczka spostrzega domek myszki. Puka. Na spotkanie wychodzi myszka.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
33
Innowacja programowa
„Poznawanie świata przez sztukę”
opracowana przez zespół nauczycieli nauczania zintegrowanego SP nr 98: M. Jakowicka, H. Murzyn, E. Wilk
CALINECZKA
Proszę o jedno ziarenko, jestem bardzo głodna.
MYSZKA
Biedne stworzenie, chodź do izby, zjemy razem.
Wprowadza Calineczkę do domku.
Możesz u mnie zostać przez zimę, tylko musisz mi w zamian sprzątać i opowiadać ciekawe historie. Dzisiaj
odwiedzi mnie mój znajomy kret. Jeśli będziesz dla niego miła, możesz mu się spodobać i zostaniesz jego
żoną. Kret ma przepiękne futerko. Jest bardzo mądry. Musisz mu coś ciekawego opowiedzieć.
Dzieci dalej odgrywają scenkę , gdy Calineczka znajduje w korytarzu zamarzniętą jaskółkę, jak ratuje jej
życie i jak ucieka od myszki.
Potem następuje rozprawa sądowa.
SĘDZIA
Ogłaszam rozpoczęcie rozprawy przeciwko głównej bohaterce - Calineczce. Prokurator odczyta oskarżenie.
PROKURATOR
Wnoszę o oskarżenie Calineczki o to, że była próżna i zapatrzona w siebie. Proszę świadków oskarżenia o
zabranie głosu.,
Świadkowie stawiają zarzuty:
· przywiązała motylka do krzesła,
· płakała, że chrabąszcz nazwał ją brzydką,
· użalała się nad jaskółką tylko dlatego, że ta kiedyś umilała jej życie,
· uciekła od myszki i kreta nie mówiąc dziękuję
· nie miała odwagi powiedzieć im wprost, że woli życie na powietrzu
· nazwała kreta brzydactwem
Świadkowie obrony:
· litowała się nad motylkiem, że nie zdążyła go uwolnić,
· z jaskółką dzieliła się własnym pożywieniem,
· wiosną nie chciała opuścić samotnej myszki
· uciekła, bo czuła się samotna i bezbronna i nie miał nikogo, kto stanąłby po jej stronie.
Oczywiście dzieci same podają wszystkie argumenty. Muszą bronić swojego stanowiska,
umieć je uzasadnić. Uczą się w ten sposób wypowiadać, ale również mówić w pewnym
porządku. To sędzia jest osobą, która udziela głosu. Nie można mówić, kiedy się chce.
Trzeba umieć notować swoje spostrzeżenia, wypowiedzi drugiej strony i w odpowiednim
momencie je zaprezentować.
Kiedy już sędzia wysłucha wszystkich argumentów razem z ławnikami udaje się na
naradę. Należy pozwolić dzieciom wydać taki wyrok , jaki uznają za najbardziej
sprawiedliwy.
Inscenizacja baśni powinna przebiegać w formie zabawy. Wypowiadane kwestie będą
logicznie łączyć się z fabułą. Dzieci powinny wypowiadać się swoimi słowami. Zajęcia te
są również okazją do zapoznania dzieci z podziałem funkcji w sądzie. Przed przystąpieniem
trzeba omówić zadania poszczególnych postaci, a zwłaszcza sędziego i ławników. Należy
uświadomić dzieciom, jaka ciąży na nich odpowiedzialność.
Szkoła Podstawowa nr 98 w Warszawie
2002/2003
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.fineprint.com
34