Temat: DYSKRYMINACJA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

Magda Chomiuk
Studia podyplomowe: Edukacja historyczna i obywatelska
Konspekt lekcji wychowawczej
zawierającej elementy genderowe
Temat: DYSKRYMINACJA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE
Grupa docelowa: młodzież licealna
Cele:
 kształtowanie postawy tolerancyjnej wobec różnych osób,
 uczniowie potrafią wyjaśnić pojęcia tolerancja i dyskryminacja, znają przykłady
dyskryminacji, wiedzą do czego może doprowadzić brak tolerancji ,
 uczniowie rozwijają umiejętność pracy w grupie i zespole klasowym, umiejętność
dzielenia się poglądami uczniowie kształtują postawę tolerancyjną wobec innych osób
Metody pracy: dyskusja, praca w grupach
Formy pracy z uczniami: grupowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: sprzęt audio video, kartony, flamastry
Czas trwania: 2 godziny lekcyjne
Po zakończeniu zajęć uczeń/uczennica potrafi:
 Wyjaśnić pojęcia tolerancja, dyskryminacja
 Potrafi podać przykłady grup dyskryminowanych
Konspekt opracowano na podstawie następujących publikacji:

”Równa szkoła-edukacja wolna od dyskryminacji” autorstwa Ewy Majewskiej, Ewy Rutkowskiej,
Małgorzaty Jonczy-Adamskiej, Anny Wołosik,

„Tolerancja. Jak uczyć siebie i innych” autorstwa Jolanty Ambrosewicz-Jacobs

“Niebieskoocy” Podręcznik do prowadzenia zajęć w organizacjach autorstwa Nory Lester
WPROWADZENIE DO ZAJĘĆ
"Rozum jest tym prawem, które poucza ludzi, że skoro wszyscy są równi i niezależni,
żaden nie powinien szkodzić drugiemu jeżeli idzie o jego życie, zdrowie, wolność i mienie" John Locke.
„Pojęcie dyskryminacji często utożsamia się z nietolerancją. Powszechnie rozumie się ją
jako wpływ uprzedzeń na nasze zachowanie lub dyspozycję do zachowania mającego na
celu wyłączenie grupy lub jej członków z pewnych do- men aktywności społecznej. Jak
wykazały badania, relacje między poznawczymi emocjonalnymi składnikami postaw
nacechowanych uprzedzeniem oraz zachowań dyskryminujących nie są stałe. Część
naukowców
uważa,
iż
na zmniejszenie poziomu dyskryminacji innych grup przez
większość mają wpływ trzy zasadnicze czynniki. Dyskryminacja zmniejsza się, gdy
członkowie danej grupy dyskryminowanej walczą o siebie, gdy członkowie grupy
dominującej opowiadają się za zmianą, i gdy wpływowi członkowie grupy dominującej
dokonują zmian w prawodawstwie. Jednak dyskryminacja niekoniecznie musi pojawiać się
w relacjach pomiędzy grupami, dotyczy ona również relacji pomiędzy jednostkami.
Doświadczenie ofiary dyskryminacji może spowodować dyskryminowanie innych
ludzi zupełnie nie związanych z pierwotnym źródłem dyskryminacji. Mechanizm
kierowania naszego uczucia gniewu lub wrogości przeciwko ludziom nie związanym z
przyczyną naszego niepokoju nazywa się przemieszczeniem.
Wybieramy sobie
kozły
ofiarne, które potem winimy za przyczyny naszych kłopotów. Sam termin „kozioł ofiarny"
pochodzi z hebrajskiego rytuału opisanego w Księdze Kapłańskiej. Rytuał ten pozwalał
na
symboliczne przeniesienie przez kapłana grzechów ludzi na kozła. Przepędzany na
pustynię kozioł zabierał ze sobą grzechy.. To, czego nie akceptujemy w sobie możemy
próbować przypisać Innym - i już czujemy się dobrze, na właściwym miejscu i mamy
pozytywny obraz siebie. To tylko iluzja. Grupy mniejszościowe o wyraźnych cechach
charakterystycznych, np. Romów, Murzynów,
Azjatów,
Meksykanów,
Żydów
oraz
wszystkich tych, którzy mają niewielkie możliwości obrony, wini się często za problemy
bezrobocia, niskich pensji, przestępczości, itp.
Obiekty negatywnych projekcji - jednostki i grupy - często ukazują przypisane im
negatywne cechy i często same tworzą bariery między sobą, a osobami bądź grupami,
którzy przypominają im o tym fakcie. Prowokowani, będą zachowywać się dokładnie tak, jak
się tego po nich oczekuje, uruchamiając w ten sposób mechanizm samospełniającej się
przepowiedni. Dyskryminacja może wydawać nam się czymś odległym, gdy należymy do
większości. Nawet jeśli nie jesteśmy tego świadomi, często dyskryminujemy innych”1.
ĆWICZENIE I
Dyskryminacja – co to takiego?
Cel:
Sprecyzowanie pojęcia dyskryminacji – określenie czym jest, a czym nie jest
dyskryminacja.
Przebieg ćwiczenia:
Dzielimy młodzież na grupy 5 osobowe. Uczniowie maja za zadanie na kartonach
zapisać własne definicje pojęcia dyskryminacja i czym jest dyskryminacja? Uczniowie mają 5
min na wykonanie tego zadania
Następnie nauczyciel prosi każdą grupę o prezentację wypracowanych definicji.
Ta część ćwiczenia ma za zadanie wskazać wyznaczniki dyskryminacji, tj.:
–
nierówne, gorsze traktowanie jakiejś osoby w określonej sytuacji tylko na podstawie jej
przynależności do pewnej grupy społecznej oraz to iż gorsze traktowanie nie jest
usprawiedliwione żadnymi obiektywnymi przesłankami,
np. w Polsce znany jest przypadek mężczyzny, który nie został przyjęty do pracy w
laboratorium analitycznym mimo posiadania pełnych kwalifikacji do pracy w tej dziedzinie,
ponieważ jego właścicielka stwierdziła, że „mężczyźni są Malo precyzyjni” – był to przykład
dyskryminacji ze względu na płeć: żadne obiektywne dane nie wskazują, jakoby precyzja
przy wykonywaniu pracy w laboratorium w jakikolwiek sposób związana z płcią.
Po zdefiniowaniu pojęcia dyskryminacji prosimy młodzież o powrót na swoje
miejsca i próbę znalezienia przykładów z własnego życia (zarówno własnych doświadczeń
sytuacji, w których znalazły się bliskie czy znajome osoby) – kto, kiedy i gdzie najbardziej
1
Tolerancja. Jak uczyć siebie i innych” Jolanta Ambrosewicz-Jacobs
narażony/-na na dyskryminację i ze względu na co. Po 10 min pracy w grupach prosimy o
prezentację wyników.
ĆWICZENIE II
Od stereotypu do dyskryminacji
Cel:
Przekazanie informacji dotyczących zależności między stereotypami, uprzedzeniami i
dyskryminacją; uświadomienie szkodliwości stereotypów – tego, że mogą prowadzić do
dyskryminacji. Wielu osobom wydaje się, że stereotypy nikomu nie szkodzą, i to, że mamy w
głowie jakiś pogląd na temat blondynek czy kibiców, jest w porządku. Tymczasem takie
przekonania prowadzą do dyskryminacji – gorszego traktowania osób, na temat których
mamy stereotypowe poglądy.
Przebieg ćwiczenia:
Na początku ćwiczenia nauczyciel pokazuje uczniom wskazane poniżej rozróżnienie
między stereotypem, uprzedzeniem i dyskryminacją jako składnikami jednej postawy.
Uprzedzenie – postawa (trwała negatywna ocena rzeczy lub zjawisk). 3 składniki:
–
Stereotyp to zestaw opinii na temat jakiejś osoby lub grupy osób formułowany tylko na
podstawie jednej cechy
–
Uprzedzenie (termin ten występuje tu jednocześnie jako nazwa całej postawy i jednego z
jej składników) dotyczy sfery uczuć, emocji, jakie żywimy w stosunku
–Dyskryminacja dotyczy zachowania, a więc działania lub powstrzymania się od niego, w
stosunku do jakiejś osoby lub grupy tylko na podstawie jednej cechy.
Następnie nauczyciel dzieli klasę na 4 mniejsze zespoły i przydziela każdemu z nich
jedną z grup społecznych, wobec których społeczeństwo najczęściej posługuje się
stereotypami. Nazwy takich grup przygotowane są na kartkach przez nauczyciela wcześniej.
Nauczyciel prosi uczniów żeby pracowali cicho, tak żeby żaden z zespołów nie wiedział, nad
jakimi stereotypami pracują pozostałe. Zadaniem każdego zespołu będzie wypisanie na
arkuszach papieru, jaki jest stereotyp dotyczący danej grupy (można tu wskazać, że chodzi o
wygląd zewnętrzny, typowe cechy, zachowania), jakie żywi się wobec tej grupy uprzedzenia,
czyli jakie uczucia budzi ta grupa w innych ludziach, oraz jakie przejawy dyskryminacji ją
dotykają: jak zachowują się ludzie wobec jej przedstawicielek/-li. Dodatkowo każdy zespół
powinien przygotować pantomimiczną scenkę, na podstawie której pozostali muszą zgadnąć,
o jaką grupę społeczną chodzi. Czas pracy to ok. 20-25 minut, po tym czasie zapraszamy
zespoły do prezentacji wyników pracy, każdorazowo zaczynając od scenki, a dopiero po
odgadnięciu, o jaką grupę dyskryminowaną chodzi, przechodzimy do omówienia efektów
pracy. Przykładowe stereotypy do wykorzystania w ćwiczeniu blondynki, kibice, Romowie,
osoby homoseksualne, kobiety, mężczyźni, Murzyni, osoby otyłe.
Przy przekazywaniu polecenia do tego ćwiczenia warto zwrócić uwagę, że nie chodzi
w nim o to, żeby uczennice/uczniowie opisywali własne przekonania, a zatem własne
stereotypy dotyczące jakiejś grupy, ale takie, które funkcjonują w społeczeństwie.
Zastrzeżenie to da młodzieży poczucie bezpieczeństwa i pozwoli „wyłączyć” cenzurę, która
funkcjonowałaby, gdyby osoby uczestniczące w ćwiczeniu miały świadomość czy choćby
wrażenie, że chcemy sprawdzić, jakie stereotypy mają w swoich głowach.
ĆWICZENIE III
Projekcja Filmu „ Niebieskoocy”
Nauczyciel odtwarza uczniom film „Niebieskoocy”. Jest to dokument nakręcony na
podstawie eksperymentu wykonanego przez Jane Elliott, nauczycielkę szkoły średniej w
USA, która widząc popularność segregacji rasowej w swoim miasteczku, postanowiła
przerobić z uczennicami i uczniami zagadnienie dyskryminacji w sposób wyjątkowo
intensywny. Zaproponowała klasie
by podzielili się na grupę dyskryminowaną i grupę
dyskryminującą na podstawie umownie wyznaczonego kryterium, którym w tej pierwszej
edycji eksperymentu był kolor oczu (stąd tytuł filmu). Uczennice/uczniowie spełniający owo
umownie wybrane kryterium przez cały dzień podlegali takiej dyskryminacji, jakiej na co
dzień doświadczają osoby czarnoskóre, kobiety, przedstawiciele mniejszości i innych grup.
Eksperyment okazał się skuteczną lekcją – większość uczestniczek/uczestników po jednym
dniu wiedziała, na czym polega dyskryminacja i jak bardzo jest nieznośna. Sam film
Niebieskoocy jest zapisem warsztatu realizowanego w latach 90. z grupą dorosłych osób,
które dobrowolnie zgłosiły się na zajęcia poświęcone uprzedzeniom i dyskryminacji.
Dokument pokazuje, jak bardzo – poprzez umiejętne stosowanie różnych mechanizmów
dyskryminacji – nawet w ciągu kilku godzin można negatywnie wpłynąć na sytuację i
samopoczucie osób należących do jakiejś grupy społecznej.
Ćwiczenia do filmu:
Jednym ze sposobów poprowadzenia dyskusji jest skupienie się na mechanizmach
wprowadzania dyskryminacji .Nauczyciel prosi uczniów o zanotowanie jakie metody stosuje
Jane Elliott aby wprowadzić sytuację dyskryminacji, jakie uczucia towarzyszyły osobom
dyskryminującym a jakie osobom dyskryminowanym w jaki sposób dyskryminacja wpływała
na poszczególne osoby?. Uczniowie na wykonanie zadania mają 5 min.
Część podsumowująca
Nauczyciel mocno podkreśla negatywny charakter zachowań dyskryminacyjnych,
pokazuje tolerancję jako akceptację drugiego człowieka) uczniowie pracując w grupach
wyciągają z lekcji wnioski w formie haseł (na tej lub następnej lekcji zapisują je na kartonach
i przygotowują klasową gazetkę na temat: „Tolerancja we współczesnym świecie”)