JURA KRAKOWSKO- CZĘSTOCHOWSKA OJCOWSKI PARK

advertisement
Ojcowski Park Narodowy – park narodowy w Polsce, utworzony w 1956 roku.
Znajduje się on w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, około
16 km od Krakowa. Położony jest na obszarze 4 gmin: Skała, JerzmanowicePrzeginia, Wielka Wieś, Sułoszowa. Zajmuje powierzchnię 21,46 km². Leży
w południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i obejmuje:
środkową część Doliny Prądnika, część Doliny Sąspowskiej wraz
z przyległymi częściami wierzchowiny jurajskiej. Jest najmniejszym
z polskich parków narodowych. Jego symbolem jest nietoperz.
Położenie
powiat krakowski, woj. małopolskie
Data utworzenia
14 stycznia 1956
Powierzchnia
21,46 km²
Pow. ochrony
21,46 km²
Powierzchnia otuliny
67,77 km²
Długość szlaków turystycznych 46,6 km
Odwiedzających rocznie
ok. 400 tys.
Siedziba
Ojców
Ojcowski Park Narodowy
Zabytki i inne obiekty znajdujące się na obszarze parku
Ruiny średniowiecznego
Zamku w Ojcowie
Późnorenesansowy Zamek
w Pieskowej Skale
Ojcowski Park Narodowy
Kaplica „Na Wodzie”
Pustelnia błogosławionej
Salomei w Grodzisku
Ojcowski Park Narodowy
Muzeum Ojcowskiego Parku
Narodowego im. prof. Władysława
Szafera
Maczuga Herkulesa
Jaskinia Łokietka
Ojcowski Park Narodowy
Flora
Na bogactwo flory Ojcowskiego Parku Narodowego składa się ok. 1000
gatunków roślin naczyniowych skupionych w ok. 30 zespołach roślinnych
(trzecie miejsce w Polsce po Tatrach i Pieninach pod względem liczebności
gatunków), ponad 230 gatunków mchów i wątrobowców, niespełna 1200
gatunków grzybów i blisko 200 gatunków porostów.
W szacie roślinnej okolic Ojcowa występuje wiele gatunków reliktowych, tzn.
pozostałości z minionych epok. Brak jest natomiast endemitów, czyli gatunków
rosnących na niewielkich, ograniczonych terenach.
Występują tu 84 gatunki roślin prawnie chronionych, wśród nich m.in.:
róża alpejska
brzoza ojcowska
kruszczyk błotny i rdzawoczerwony
Ojcowski Park Narodowy
gnidosz rozesłany
listera jajowata
goryczuszka orzęsiona
rokitnik zwyczajny
Przedstawicielami flory stepowej są:
wiśnia
karłowata
aster
gawędka
kosatka kielichowa
skrzyp olbrzymi
zerwa kulista
ostnica Jana
Ojcowski Park Narodowy
Florę górską reprezentuje:
jodła
tojad mołdawski
grab
chaber miękkowłosy
Przetrwały tu gatunki reliktowe z holocenu:
ułudka leśna
obrazki plamiste
tojad smukły
żywiec gruczołowaty
Ojcowski Park Narodowy
Doliczono się ok. 30 zespołów roślinnych. Największą powierzchnię zajmują lasy
i zarośla. Wiosną przed rozwojem liści przez drzewa w ich runie masowo
zakwitają: przylaszczka pospolita, zawilec gajowy i żółty,
miodunka ćma
śledziennica skrętolistna
zdrojówka rutewkowata
Na skałach występują murawy kserotermiczne, a na dnach
dolin las łęgowy. Wilgotne skały porośnięte są glonami.
Z rzadkich grzybów warto wymienić:
czasznicę olbrzymią
sromotnika smrodliwego
soplówkę jodłową
Ojcowski Park Narodowy
Fauna
Liczbę występujących tu gatunków zwierząt szacuje się na 11 tys., opisano do tej
pory ok. 6 tys. Bardzo charakterystyczną dla OPN grupą zwierząt i będącą jego
symbolem są zamieszkujące jaskinie nietoperze – występuje ich tutaj aż 17
gatunków (w całej Polsce jest 25 gatunków), najczęstszymi są:
Z większych ssaków
występują: sarna, zając
szarak, dzik europejski, lis
rudy, kuna leśna, bóbr
europejski, borsuk,
tchórz zwyczajny
nocek
duży
podkowiec
mały
piżmak
gronostaj
orzesznica
Ojcowski Park Narodowy
Stwierdzono występowanie 120 gatunków ptaków, w tym 94 lęgowe, m.in. są to:
bocian czarny, pluszcz, zimorodek, puszczyk, jastrząb gołębiarz, sowa uszata,
dzięcioł czarny, dzięcioł zielony, dzięcioł zielonosiwy, dzikie gołębie (gołąb
grzywacz i turkawka), mysikrólik. Na zimę przylatują:
czeczotki
jemiołuszki
kwiczoły
Z płazów występują: ropucha szara, żaba trawna, rzekotka drzewna,
traszka zwyczajna i grzebieniasta
kumak nizinny
Ojcowski Park Narodowy
Gady reprezentowane są przez: zaskrońca zwyczajnego, padalca zwyczajnego,
żmiję zygzakowatą,
jaszczurkę zwinkę
gniewosza plamistego
Najpospolitszymi gatunkami ryb są żyjące w wodach Sąspówki oraz Prądnika
pstrąg potokowy i pstrąg tęczowy.
Z rzadkich ślimaków warto wymienić dużego
pomrowa błękitnego i wielkiego
Najliczniejsze są owady (ponad 5 tys. gatunków).
Nieistniejący już zespół sześciu parków krajobrazowych
w województwie małopolskim o łącznej powierzchni 90038 ha,
które razem z otuliną (73576 ha) i Ojcowskim Parkiem
Narodowym (2146 ha) stanowiły największy w Polsce obszar
podlegający ochronie. Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych
został utworzony w 1981 roku, a w 1999 w wyniku reformy
administracyjnej został powiększony o część obszaru, który dawniej znajdował
się w granicach Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych województwa
katowickiego.
W skład zespołu wchodziły następujące parki krajobrazowe:
Orlich Gniazd
Rudniański
Dolinki Krakowskie
Bielańsko-Tyniecki
Tenczyński
Dłubniański
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Park Krajobrazowy Orlich Gniazd
Park Krajobrazowy Orlich Gniazd położony jest na obszarze dwóch
województw – małopolskiego i śląskiego i rozciąga się od Częstochowy
w kierunku południowo-wschodnim aż do Olkusza. W granicach województwa
małopolskiego (gminy – Klucze, Olkusz, Trzyciąż i Wolbrom) obszar parku wynosi
12842,2 ha. Nazwa parku wywodzi się od „Orlich Gniazd”, czyli
średniowiecznych warownych zamków, które w dużej liczbie występują na tym
terenie.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Na całym obszarze Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd utworzonych zostało
kilkanaście rezerwatów przyrody, z czego dwa znajdują się w obrębie
województwa małopolskiego. Oto niektóre z nich:
Michałowiec – rezerwat florystyczny, który
utworzony został w 1959 roku. Położony jest we
wsi Michałówka, a jego powierzchnia wynosi
12,12 ha. Rezerwat powołano celem ochrony
bogatej populacji obuwika pospolitego
rosnącego w zbiorowisku buczyny karpackiej.
Pazurek – rezerwat leśny i przyrody
nieożywionej, utworzony w 2008 roku
o powierzchni 187,91 ha. Położony jest
pomiędzy Jaroszowcem a wsią Pazurek.
Rezerwat utworzony został w celu ochrony
zbiorowisk buczyny sudeckiej, ciepłolubnej
buczyny naskalnej, kwaśnej buczyny niżowej
oraz malowniczych skał wapiennych.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Łężczok – nazwa ta pochodzi od łęgów, a więc
podmokłych terenów leśnych. Rezerwat, będący
jednym z największych w województwie
śląskim, ma 409 ha powierzchni, z której aż 245
przypada na malownicze akweny, zaś 144 na
lasy. Utworzony został w 1957 r.
Ostra Góra – rezerwat, ustanowiony w roku
1959 w celu ochrony buczyny karpackiej,
znajduje się na triasowym, zalesionym wzgórzu
Ostra Góra o wysokości 438 m n.p.m.
charakteryzującym się ostrą granią (stąd nazwa),
a obejmuje powierzchnię 7,22 ha.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Lipowska – rezerwat utworzony w 2008 roku,
znajduje się na terenie Żywieckiego Parku
Krajobrazowego. Obszar rezerwatu, o powierzchni
63 ha, leży w piętrze górnego regla, zdominowanego
przez charakterystyczny dla tej wysokości bór
świerkowy.
Kopce – leśny, częściowy rezerwat przyrody
w Marklowicach. Został utworzony w 1953
roku. Znajduje się on na prawym brzegu Olzy,
nad szosą prowadzącą z Cieszyna do
Pogwizdowa; jego obszar wynosi jedynie
14,77 ha. Podstawowym zadaniem rezerwatu
jest ochrona typowych dla piętra pogórza
zespołów leśnych.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Dolina Żabnika – teren ten jest objęty ochroną od
czerwca 1996 roku. To jeden z najpiękniejszych
krajobrazowo zakątków regionu i miasta. Zajmuje
powierzchnię 42 ha (z otuliną łącznie 154,44 ha).
Przyroda tego rezerwatu należy do unikatowej
w skali całego regionu.
Dolina Szklarki rozciąga się na długość
około 9 km od Jerzmanowic poprzez
Szklary do Dubia, gdzie łączy się
z Doliną Racławki. Zbocza są zalesione
i pokryte licznymi skałkami
wapiennymi i ostańcami
wierzchowinowymi.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Oszast – obejmujący polskie stoki góry rezerwat przyrody,
utworzony w 1971 roku, ma 48,8 ha i leży na terenie gminy
Ujsoły. Las w rezerwacie z pięknymi okazami buków, jodeł
i świerków, daje wyobrażenie o pierwotnej Puszczy
Karpackiej.
Hubert utworzony został w celu ochrony
fragmentu naturalnego lasu, położonego
wśród drzewostanów znacznie zmienionych
przez gospodarkę. Utworzony został w 1958 r.
Ma powierzchnię prawie 14,5 ha.
Na terenie Parku znajduje się również
użytek ekologiczny, czyli Pustynia
Błędowska. Jej powierzchnia wynosi
683, 91 ha. Użytek chroni śródlądowe
piaski wydmowe z interesującymi
formami morfologicznymi, zbiorowiska
muraw piaskowych oraz rzadkie
i chronione gatunki flory i fauny.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Na obszarze Parku znajdują się
również pomniki przyrody np. drzewa
w zabytkowym parku dworskim
w Porębie Dzierżnej
oraz szereg ostańców wapiennych – między innymi:
Kompleks Skał Zegarowych
Skałki
w Dolinie Wodącej
w Rabsztynie
Pomorzańskie
Skały
Skały na
Syborowej Górze
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Park Krajobrazowy „Dolinki Krakowskie”
Park Krajobrazowy „Dolinki Krakowskie” – zajmuje powierzchnię 20686,1 ha,
całość znajduje się w województwie małopolskim. Park posiada także otulinę
o powierzchni 13017,0 ha. Składa się z jarowych dolin położonych na Wyżynie
Krakowsko-Częstochowskiej. Ściślej zajmuje obszar Wyżyny Olkuskiej i ciągnie
się aż do Rowu Krzeszowickiego. Należy do Zespołu Jurajskich Parków
Krajobrazowych. Usłany jest potokami i licznymi dolinami z formami rzeźby
krasowej.
Dolina Kluczwody – rezerwat Zamkowe Skały; pozostałości
zamku rycerskiego z XIV wieku.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Dolina Będkowska – dł. ok. 7 km; skała Sokolica (najwyższa
na Jurze), Jaskinia Nietoperzowa (Jerzmanowice); liczne
skałki, wodospad Szum.
Dolina Bolechowicka – skalna Brama Bolechowicka; krasowe
źródło – pomnik przyrody.
Dolina Kobylańska (Karniowicka) – skałki: Dzwon, Okręt,
Zjazdowa Turnia, Bodzio, Wzgórze Dumań.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Dolina Szklarki – skała Brodło, wywierzysko krasowe – źródło
Pióro, biegnie nią droga asfaltowa.
Dolina Racławki – rezerwat o pow. 473 ha z siecią
ścieżek przyrodniczych.
Dolina Eliaszówki – otaczająca klasztor Karmelitów Bosych
w Czernej.
Inne, mniejsze dolinki:
Dolina Czubrówki
Dolina Dzwonek
Dolina Kamienic.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Tenczyński Park Krajobrazowy
Park krajobrazowy położony na zachód od Krakowa w województwie
małopolskim. Wchodził w skład utworzonego w 1981 roku Zespołu Jurajskich
Parków Krajobrazowych obecnie Zespołu Parków Krajobrazowych
Województwa Małopolskiego.
Na terenie Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego znajduje się pięć rezerwatów
przyrody:
Bukowica – krajobrazowy i leśny rezerwat przyrody na
triasowym wzniesieniu zachodniej części Garbu
Tenczyńskiego, w gminie Babice, w powiecie
chrzanowskim, w województwie małopolskim.
Utworzony został w 1987 r. Powierzchnia 22,76 ha.
Zimny Dół – jest to częściowy rezerwat
przyrody nieożywionej, utworzony
w 1991 na powierzchni zaledwie
2,22 ha.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Dolina Mnikowska – wąwóz o długości około 2 km
w dolinie Sanki, położony na zrębie tektonicznym
Grzbietu Tenczyńskiego w obrębie Wyżyny
Krakowsko-Częstochowskiej. Północna część
wąwozu stanowi krajobrazowy rezerwat przyrody
o powierzchni 20,89 ha.
Lipowiec – rezerwat ustanowiono w roku 1959 na
powierzchni 11,36 ha obejmującej wzgórze Lipowiec na
Garbie Tenczyńskim w celu zachowania naturalnego
fragmentu buczyny karpackiej oraz krajobrazu z ruinami
znajdującego się tu średniowiecznego Zamku Lipowiec.
Skała Kmity – rezerwat mający powierzchnię
19,47 ha i utworzony został w 1959 r. w celu
ochrony naturalnego krajobrazu przełomu
rzeki Rudawy, a także naskalnej
roślinności i lasu.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Rudniański Park Krajobrazowy
Park krajobrazowy w województwie małopolskim na terenie gmin: Alwernia,
Babice, Czernichów, Krzeszowice; w południowej części Garbu Tenczyńskiego.
Powierzchnia parku wynosi 5813,9 km². Rok założenia 1981.
Na terenie parku znajdują się dwa rezerwaty przyrody:
Dolina Potoku Rudno – rezerwat leśnokrajobrazowy, utworzony w 2001 roku;
obejmuje fragment dobrze zachowanego
łęgu olszowego oraz stanowiska
geologiczne dawnego kamieniołomu
porfirów.
Kajasówka – rezerwat przyrody nieożywionej,
utworzony w 1962 roku; ochronie podlega
unikatowy zrąb tektoniczny pokryty
roślinnością kserotermiczną.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy
Park krajobrazowy znajdujący się na terenie województwa małopolskiego.
Obejmuje fragment doliny Wisły pomiędzy Krakowem a Ściejowicami i był
częścią Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych.
W obrębie Parku znajdują się trzy ważne kompleksy leśne: Lasek Wolski,
drzewostany w okolicach Tyńca i Czernichowa. Nazwa parku wywodzi się od
dwóch klasztorów położonych na terenie parku: Klasztoru Ojców Kamedułów na
Bielanach oraz Opactwa Ojców Benedyktynów w Tyńcu.
Na terenie Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego znajdują się cztery
rezerwaty przyrody:
Bielańskie Skałki – ścisły, florystyczny rezerwat
przyrody o powierzchni 1,73 ha, założony w 1957 r.
w celu ochrony muraw kserotermicznych.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Panieńskie Skały – rezerwat leśny i krajobrazowy
o powierzchni 6,41 ha, założony w 1953 roku.
Ochroną objęto dolną część długiego i głębokiego
wąwozu zwanego Wolskim Dołem.
Skałki Przegorzalskie – ścisły, florystyczny rezerwat
przyrody o powierzchni 1,38 ha, założony w 1959 r. na
terenie wyraźnego grzbietu ze skałkami, na skraju Lasu
Wolskiego od strony Przegorzał. Służy ochronie rzadkich
muraw naskalnych i kserotermicznych oraz ciepłolubnych
zarośli.
Skołczanka – rezerwat faunistyczny (stepowy), częściowy
o powierzchni 36,77 ha utworzony w 1957 r. w ówczesnej
wsi Tyniec. Chroni las sosnowo-jodłowo-bukowy,
roślinność kserotermiczną a w szczególności około 500
gatunków rzadkich motyli i błonkówek.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Na terenie Bielańsko-Tynieckiego Parku Krajobrazowego znajdują się 63
pomniki przyrody, np. aleja lip drobnolistnych przy Opactwie Benedyktynów,
Jaskinia Kryspinowska, Park przy Willi Decjusza, czy Źródło Świętojańskie.
Do zabytków na terenie parku należą liczne kościoły i klasztory oraz równie
liczne zespoły dworskie i parki zabytkowe.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Dłubniański Park Krajobrazowy
Park krajobrazowy położony jest na granicy Wyżyny Krakowskiej i Wyżyny
Miechowskiej na terenie 6 gmin: Gołcza, Iwanowice, Michałowice, Skała,
Trzyciąż, Zielonki. Rozciąga się od Dziekanowic w kierunku północnym
i północno-zachodnim do wsi Trzyciąż. Jego powierzchnia wynosi 10959,6 ha.
Nazwa parku wywodzi się od rzeki Dłubni, której dolina biegnie od północy na
południe przez cały obszar parku.
W obrębie parku projektuje się utworzenie dwóch rezerwatów przyrody:
Ostrysz – rezerwat leśno-krajobrazowy
Jodłowy Trzyciąż – rezerwat leśny.
W Dłubniańskim Parku Krajobrazowym występuje 28 pomników przyrody m.in.
Zespół Jurajskich Parków
Krajobrazowych
Stara aleja kasztanowców
białych w Minodze
Źródło „Jordan” w Ściborzycach
i źródło Dłubni
Drzewa w zabytkowym parku dworskim
w Młodziejowicach i Tarnawie
Na terenie parku, oprócz licznych
pomników przyrody, znajdują się
również cenne zabytki architektury,
wśród których dominują kościoły
i zespoły dworsko-parkowe.
Największe ich skupienie znajduje się na północ od Doliny Rudawy. Licząc od
Krakowa są to doliny: Kluczwody, Bolechowicka, Kobylańska, Będkowska,
Szklarki, Racławki i Eliaszówki. Wszystkie dolinki podkrakowskie prawie na
całej swej długości są bardzo głębokie i skaliste, a każda z nich posiada
odmienny krajobraz. Dolinki Podkrakowskie urzekają pięknem łagodnych
wzniesień i wznoszących się stromo wapiennych skałek, tworzących pod
Krakowem urokliwe dolinki i wąwozy.
Dolina Kluczwody
Dolina Bolechowicka
Dolina Kobylańska
Dolina Będkowska
Dolina Szklarki
Dolina Racławki
Dolina Eliaszówki
Dolina Kluczwody
Dolinki Podkrakowskie
Zwana także Doliną Wierzchówki, rozciąga się na długości około 7 kilometów.
Najbardziej malowniczą jej częścią jest środkowy odcinek pomiędzy Wąwozem
Zelkowskim a Gackami, o zmiennym przebiegu i jarowym charakterze,
z wieloma skałkami zalesionymi na zboczach. W górnej części doliny występuje
grupa skalna Berdo, kryjąca trzy jaskinie: Mamutową, Dziką i jedną
z największych na całej Jurze o długości 975 metrów – jaskinia Wierzchowska
Górna. U wejścia do Doliny Kluczwody możemy przystanąć na chwilę w miejscu,
gdzie niegdyś wzdłuż potoku Kluczwody przebiegała granica pomiędzy Rosją
a Austrią. Jest ono oznaczone tablicą informacyjną i dwoma słupami
Zbocze wschodnie
granicznymi.
w górnej części doliny
Gackowa Turnia
Wylot doliny
Skała przy
niebieskim szlaku
w lesie
Dolina Bolechowicka
Dolinki Podkrakowskie
Dolina Bolechowicka,
ściana zachodnia
Panorama z Bramą
Bolechowicką
Brama Bolechowicka – wejście
do Doliny Bolechowickiej
Jest to jedna z najmniejszych Podkrakowskich Dolinek, o długości około
1,5 kilometra. Niektórzy zwą ją Wąwozem Bolechowickim. Górna i środkowa
część doliny jest wąska i zalesiona. Dolny jej odcinek jest natomiast skalisty,
o stromych zboczach, których zwieńczeniem jest najbardziej efektowna
w Podkrakowskich Dolinkach, skalna Brama Bolechowicka o wysokości
30 metrów. W jej pobliżu bije krasowe źródło.
Dolina Kobylańska
Dolinki Podkrakowskie
Zwana również Karniowicką o długości 4 kilometrów, jest chyba najbardziej
widokową dolinką podkrakowską. Część górna koło wsi Będkowice jest dość
płytka i pozbawiona skałek, które dopiero pojawiają się w środkowej części:
Wronia Baszta, Okręt. Dolny odcinek doliny przybiera formę głębokiego
i krętego kanionu. Zbocza tworzą strome skalne ściany, jak: Żabi Koń czy
Zjazdowa Turnia.
Panorama Doliny Kobylańskiej
Dolina Będkowska
Dolinki Podkrakowskie
Zwana też Będkowicką lub Będkówki,
Iglica
o długości około 7 kilometrów, z rzadka
Czarcie Wrota
zamieszkana, należy do największych
i najciekawszych krajobrazowo
podkrakowskich dolinek. Położona w górnej
części Jaskinia Nietoperzowa to jedna
z największych na Jurze. W części środkowej
doliny znajduje się wodospad o nazwie Szum Skała przy drodze
spływający po około 5 metrowym progu
skalnym. Poniżej występują liczne formy
skalne o nader oryginalnych kształtach,
w tym największa na całej Jurze, wcinająca
się w dolinę na ponad 90 metrów wysokości
skalna ściana nazwana skała Sokolica. Zbocza
porozcinane są licznymi bocznymi
Brama Będkowska
wąwozami, które łączą się z doliną
charakterystycznymi bramami skalnymi,
a najpiękniejszą z nich jest Będkowska
Zamczysko
Brama.
Dolina Szklarki
Dolinki Podkrakowskie
Wilisowe Skały
Brodło
Witkowe Skały
Dolina Szklarki ma długość około 9 kilometrów. Zbocza jej południowego
odcinka nie są zalesione, a po części skaliste. W środkowym odcinku wzdłuż wsi
Szklary wznoszą się najbardziej dla niej charakterystyczne skałki: Jedlina,
Bukowa Góra, Magazyn i największa z nich – Skała Brodło.
Dolina Racławki
Skały wznoszące się
ponad lasem
Racławka w Dubiu
Źródło Dubie
Dolinki Podkrakowskie
Dolina Racławki jest rezerwatem
krajobrazowym. Obejmuje dno
doliny oraz przyległe partie zboczy,
które są strome, a od wschodu
skaliste. Całą dolinę pokrywa las,
szczególnie piękny i barwny jesienią.
Skały w dolinie są słabo widoczne.
Duży potok Racławka wcina się
głęboko tworząc jary.
Wapienne ściany skalne
u wylotu doliny w Dubiu
Dolina Eliaszówki
Dolinki Podkrakowskie
Dolina Eliaszówki w części jest rezerwatem leśnym i chroni skaliste zbocza
porośnięte naturalnymi drzewostanami. W dolinie wypływa kilka źródeł
krasowych. Źródło Świętego Eliasza uznawane jest za zdrój o właściwościach
leczniczych.
Eliaszówka
Ruiny Diabelskiego
Mostu
Źródło Eliaszówki
w Lesie Hrabskim
Dolinki Podkrakowskie są znakomitym miejscem na spędzenie wolnego
czasu, cieszą się zresztą ogromną popularnością wśród mieszkańców
Krakowa. Liczne szlaki piesze i rowerowe pozwalają poznać piękno tego
obszaru, wskazując jednocześnie najciekawsze atrakcje.
Pierwsze kamienne założenia obronne powstawały już w XIII w., ale główny
rozkwit budowy warowni jurajskich przypadł na XIV w., na co bezpośredni lub
pośredni wpływ miała aktywność w tej dziedzinie króla Kazimierza Wielkiego.
Dzięki działalności budowlanej tego króla oraz rodzimego rycerstwa powstała
sieć 29 zamków wspieranych 10 strażnicami obronnymi.
Obecnie malownicze ruiny popularnie zwane „orlimi gniazdami”, ze względu na
trudne do zdobycia położenie, stanowią jeden z symboli Jury. Stopniowo zamki
te są odbudowywane („Ogrodzieniec”, „Tęczyn”, Bobolice, Korzkiew)
i udostępniane do zwiedzania. Do czasów obecnych tylko jeden z zamków
typowo jurajskich ocalał w całości – zamek w Pieskowej Skale.
Zamki królewskie
Zamki biskupie
Zamki rycerskie
Zamki i ruiny na Jurze
Zamki królewskie
ZAMEK KRÓLEWSKI W BĘDZINIE
Obecny wygląd zamku to mieszanka stylu czysto gotyckiego i neogotyckich
naleciałości z XIX w. /w tym krenelaż baszty, blanki murów, ostrołukowe mury
ozdobne/. Mury obwodowe średniowiecznej warowni dostosowane były do
rzeźby terenu i łączyły się z murami obronnymi miasta. Zamek górny i dolny
zajmowały około 1 ha powierzchni.
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK KRÓLEWSKI W BOBOLICACH
Zamek typu małopolskiego wznosi się malowniczo na wysokiej skale wapiennej
(380 m n.p.m.). Liczne przebudowy od XV do XVII w. zatarły pierwotną gotycką
sylwetkę zamku. Do czasu odbudowy rozpoczętej pod k. XX w. zachowały się
tylko częściowo mury zewnętrzne zamku górnego z otworami okiennymi,
sięgające miejscami do wysokości 3 piętra. Ani na zamku górnym ani na dolnym
nie zachowały się niestety żadne pomieszczenia ze stropami.
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK KRÓLEWSKI „WAWEL” W KRAKOWIE
Wzgórze Wawel wraz ze stojącymi na nim zabudowaniami, w tym: katedrą,
dawnym zamkiem królewskim, domami dostojników państwowych
i kościelnych, murami obronnymi itd., prawie przez 7 wieków stanowiło
siedzibę książąt i królów polskich. Nagromadzone są tam niezliczone zabytki
architektury i sztuki, pamiątki narodowe itp.
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK KRÓLEWSKI W OJCOWIE
Zamek położony jest na wysokim
skalnym cyplu górującym nad drogą
biegnącą Doliną Prądnika. Do dzisiaj
z zamku zachowało się stosunkowo
niewiele murów, w zdecydowanej
większości na poziomie
przyziemia. Powierzchnia ruin
zajmuje około 6000 m2.
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK KRÓLEWSKI W OLSZTYNIE k. Częstochowy
Zamek w Olsztynie stanowi unikalny w skali europejskiej przykład warowni
skalno-wyżynnej typu jaskiniowego i prezentuje polskie budownictwo obronne
z okresów od XIII do XVII wieku. W wyniku badań archeologicznych
stwierdzono, że początki osadnictwa na terenie późniejszego zamku sięgają
X-XI w. Na zamkowym wzgórzu znajdowało się wówczas drewniane grodzisko.
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK KRÓLEWSKI W OSTRĘŻNIKU
Wzgórze zamkowe stanowi rezerwat
leśny „Ostrężnik”. W skale, na której
wzniesiono mury zamku górnego od
strony północnej widnieje ogromny
otwór ciekawej jaskini Ostrężnickiej.
Według podań zamek ten miał być
więzieniem dla przestępców lub
siedzibą rozbójników, którzy
przechowywali w nim skarby, zdobyte
podczas łupieskich wypraw. Wg
innych podań na zamku tym ukryty
został skarb powstańców
styczniowych.
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK KRÓLEWSKI W RABSZTYNIE
Wg naukowców zamek składał się
z czterech części tj.: zamku górnego,
średniego i dolnego oraz pałacu. Do
dnia dzisiejszego najwięcej murów
pozostało po części pałacowej.
Od strony północnej i wschodniej
widoczne są fosy oraz szańce
artyleryjskie, które powstały jako
dostosowanie warowni do wymogów
nowej techniki wojennej jaką stała się
artyleria. Nad fosą w miejscu dawnej
drogi dojazdowej istniał drewniany
pomost, ob. zrekonstruowany.
Zamki i ruiny na Jurze
Zamki biskupie
ZAMEK BISKUPI „LIPOWIEC” W BABICACH
Zamek składał się z zamku właściwego /założonego na planie
zbliżonym do pięciokąta/ i przedzamcza otoczonego murem
obronnym. Jako budulec wykorzystano łatwo tu dostępny
kamień wapienny oraz sporadycznie cegłę. Poniżej zamku
właściwego funkcjonowało przedzamcze otoczone wysokim
murem obwodowym z bramą wjazdową mieszczące
tradycyjnie zabudowania gospodarcze. Wokół zamku
rozciąga się rezerwat krajobrazowy „Lipowiec”.
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK BISKUPÓW W SIEWIERZU
Zamek w Siewierzu powstał w zakolu rozlewiska Czarnej Przemszy, na
usypanej sztucznie wyspie o średnicy około 80 metrów, wznoszącej się
10 metrów nad poziomem bagien
osuszonych dopiero w XIX w. Bryła zamku
zatraciła swój pierwotny - gotycki
charakter w wyniku licznych przebudów,
jednak dominującym stylem obecnej
ruiny jest renesans. Jest to budowla
kamienna z wtrąceniami cegły ułożonej
w układzie polskim. Detale
architektoniczne wykonano z piaskowca
a tynki zastosowane były tylko częściowo.
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK BISKUPI I WIEŻA OBRONNA W SŁAWKOWIE
Pierwotne założenie obronne w Sławkowie powstało najprawdopodobniej
w latach 1280-1283. Powstawał duży kompleks obronny założony na planie
nieregularnego prostokąta zwany dziś przez naukowców „wielkim założeniem”
lub „dużym zamkiem”. Budowla posiadała mury obwodowe osiągające
miejscami 230 centymetrów grubości dodatkowo wzmocnione basztami
łupniowymi (otwarte od strony bronionego terenu). Pierwotne założenie miało
na celu obronę miasta. Relikt zamku otoczony jest metalowym płotem
i stanowi od 1990 r. rezerwat archeologiczny.
Zamki rycerskie
ZAMEK RYCERSKI W BIAŁYM KOŚCIELE
ZAMEK RYCERSKI W BYDLINIE
ZAMEK RYCERSKI W DANKOWIE
Zamki i ruiny na Jurze
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK RYCERSKI W KORZKWI
ZAMEK RYCERSKI „BĄKOWIEC” W MORSKU
ZAMEK RYCERSKI W MIROWIE
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK RYCERSKI W PIESKOWEJ SKALE
ZAMEK RYCERSKI „OGRODZIENIEC” W PODZAMCZU
Zamki i ruiny na Jurze
ZAMEK RYCERSKI „TENCZYN” W RUDNIE
ZAMEK RYCERSKI W SMOLENIU
Teren Jury dzięki materiałowi z którego jest zbudowany łatwo ulega erozji co
stanowi doskonały „budulec” dla tego typu form, zatem nie powinien dziwić
fakt, że jest to jedno z największych skupisk jaskiń w Polsce. Szczególnie duże ich
nagromadzenie obserwuje się w okolicy Ojcowa.
Jaskinie te stanowiły doskonałe schronienie dla ludzi pierwotnych stąd w nich
odkryto pierwsze ślady występowania człowieka na terenach Polski.
Niestety działalność początkowo na potrzeby przemysłowe a później
pseudoturystów spowodowało, że w wielu przypadkach piękna szata naciekowa
uległa nieodwracalnemu zniszczeniu. Mimo tego warto poznać tajemnicze, ale
pamiętajmy niejednokrotnie również bardzo niebezpieczne czeluście
jaskiniowe.
Jaskinie najdłuższe
Jaskinie najgłębsze
Jaskinie udostępnione do zwiedzania z przewodnikiem
Jaskinie na Jurze
Jaskinie najdłuższe
Jaskinia Wierna – 1027 m długości
Największa i uznana za najpiękniejszą jaskinia
na Jurze, m.in. z uwagi na stosunkowo późne jej
odkrycie i niemal natychmiastowe
zabezpieczenie wejścia kratą, dzięki czemu
ocalała piękna szata naciekowa.
Położona w zalesionym grzbiecie biegnącym na
wschód od Ostrężnika.
Jaskinia Wierzchowska Górna
w Wierzchowiu – 975 m długości
Powstała w wapieniach górnojurajskich
stanowiąc doskonały przykład podziemnej formy
krasowej. Długość Jaskini Wierzchowskiej to
prawie 1000 m podziemnego labiryntu wiodącego
przez bajkowe w wystroju i ukształtowaniu sale i korytarze.
Jaskinia Brzozowa – 645 m długości
Jaskinie na Jurze
Jaskinia Szachownica I – 600 m długości
Jedna z największych jaskiń na Jurze
i zarazem jedno z największych odkryć
ostatnich lat. Obszerna pozioma
jaskinia z bogatą miejscami szatą
naciekową.
Jaskinia położona w rezerwacie
Szachownica na Wyżynie Wieluńskiej.
Jaskinia ta jest zarazem jedną
z największych osobliwości
geologicznych gdyż powstała ok.
Jaskinia Twardowskiego – 500 m długości
10,5 tys. lat temu.
Jaskinia ta położona jest w Krakowie – Dębnikach
w Parku Skały Twardowskiego nieopodal Jaskini
Jasnej nad Wisłą. Dzięki długości korytarzy plasuje się
na 5 miejscu pod tym względem na Jurze. Sławę
jaskini przyniosła legenda, która mówi, że w jej
wnętrzu Pan Twardowski miał niejako odprawiać
praktyki czarnoksięskie.
Jaskinie na Jurze
Jaskinie najgłębsze
Jaskinia Studnisko w Sokolich Górach – 75,5 m głębokości
Jaskinia zlokalizowana w rezerwacie Sokole Góry
w sąsiedztwie jaskini Pod Sokolą Górą. Jest to najgłębsza
znana obecnie jaskinia na Jurze i jedna z najdłuższych
(na 9 miejscu). Jaskinia ma pionowe rozwinięcie, a wejście
wymaga użycia specjalistycznego sprzętu i doświadczenia
we wspinaczce jaskiniowej. Z tego też powodu możliwa
do zwiedzania jedynie przez bardzo doświadczone zespoły speleologów.
Jaskinia Szeroki Aven – 59 m głębokości
Typowa jaskinia szczelinowa powstała na dwóch
prostopadłych szczelinach. W całej jaskini występuje bardzo
duże zagrożenie oberwania wiszących want, co czyni próżnię
bardzo niebezpieczną. Mimo znacznej głębokości do
pokonania jaskini lina potrzebna jest tylko w jednym miejscu.
Jaskinia Januszkowa Szczelina – 56 m głębokości
Jaskinie na Jurze
Pionowy otwór jaskini znajduje się
na niewielkim spłaszczeniu nad
skałkami, kilkanaście metrów poniżej szczytu
Januszkowej Góry. Do wewnątrz prowadzi
okrągła studnia. Cała jaskinia rozwinięta
jest na wielkim pionowym pęknięciu.
Jaskinia Piętrowa Szczelina w Niegowej – 45 m głębokości
Posiada łączną długość 428 m (7 miejsce na Jurze) i głębokość
45 m, co stanowi, że do niedawna była najgłębszą na Jurze,
a obecnie obejmuje 4 miejsce pod tym względem. Wejście do
niej jest możliwe wyłącznie dla zaawansowanych speleologów
przy użyciu profesjonalnego sprzętu.
Jaskinia Błotna – 42 m głębokości
Jaskinia ta znajduje się w kompleksie Stołowej Góry
na północ od Jaroszowca. Jest to jedno
z największych odkryć ostatnich lat na Jurze,
głównie z powodu znalezienia licznych
skamieniałości, położenia otworu oraz pięknej szaty
naciekowej.
Jaskinie na Jurze
Jaskinie udostępnione do zwiedzania z przewodnikiem
Jaskinia Wierzchowska Górna w Wierzchowiu
Ta największa udostępniona do zwiedzania
na Jurze jaskinia znajduje się w Dolinie
Kluczwody koło wsi Wierzchowie. Jest to
jaskinia o rozwinięciu poziomym. Posiada
najdłuższą trasę turystyczną ze wszystkich
jaskiń w Polsce.
Jaskinia (Grota) Łokietka w Ojcowie
Jest to jedna z najbardziej znanych jaskiń
w Polsce, będąca jednym z symboli
Ojcowskiego PN. Znana szczególnie dzięki
legendzie, mówiącej, że w tej jaskini ok.
1300 r. ukrywał się przyszły król Władysław
Łokietek przed ścigającymi go wojskami króla
czeskiego Wacława II.
Jaskinie na Jurze
Jaskinia Ciemna w Ojcowie
Jest to obszerna pozioma jaskinia,
udostępniona do zwiedzania dla
masowego ruchu turystycznego.
Ciekawostką jest jej zwiedzanie „przy
świeczkach”. Położona jest w malowniczej
Dolinie Prądnika na terenie Ojcowskiego
Parku Narodowego.
Jaskinia Nietoperzowa w Jerzmanowicach
Jaskinia Nietoperzowa zwana była także
Jerzmanowicką, Księżą lub Białą. Nazwa jaskini
pochodzi od znalezionych szczątków kopalnych
i współcześnie żyjących nietoperzy. Jaskinia
usytuowana jest w grupie skał górnej części
Doliny Będkowskiej. Położona 447m n.p.m. ma
306m długości. Jest jedną z największych jaskiń
Jury Krakowskiej.
Jaskinie na Jurze
Jaskinia Smocza Jama w Krakowie
Otwór tej chyba najsłynniejszej w Polsce jaskini znajduje
się we wzgórzu wawelskim w samym centrum Krakowa.
Obecnie dostać się do jaskini można ze Wzgórza
Wawelskiego. Jest to jaskinia o rozwinięciu poziomym,
a główny ciąg korytarzy jest oświetlony i udostępniony
do ruchu turystycznego. Łączna długość podziemi
wynosi 276 m.
Pamiętaj, jeśli wchodzisz do jaskini nie niszcz pozostałej w niej szaty
naciekowej i namuliska, pozwól cieszyć się jej pięknem również innym.
Wędrując szlakami turystycznymi mamy możliwość bezpośredniego
i najpełniejszego obcowania z jurajską przyrodą i krajobrazem. Dodatkowym
atutem jest możliwość najefektywniejszego łączenia tego rodzaju aktywnego
wypoczynku z zajęciami edukacyjnymi, podczas których uczestnicy mogą
zobaczyć, dotknąć, poczuć, usłyszeć, czyli odebrać bezpośrednio własnymi
zmysłami to co w postaci suchej książkowej
wiedzy jest słabo przyswajalne.
Warowni Jurajskich
Orlich Gniazd
Tysiąclecia
Zamonitu im. T. Belkego
Pustynny
Szwajcarii Zagłębiowskiej
Dolinek Jurajskich
Partyzantów Ziemi Olkuskiej
Szlaki turystyczne na Jurze
Szlak Orlich Gniazd
Oznaczony kolorem czerwonym. Długość szlaku 156 km. Jest to najdłuższy
i zarazem najstarszy szlak na Wyżynie. Został wytyczony już w 1950 r. Łączy
w sobie prawie wszystkie jurajskie zamki i najciekawsze zakątki tej okolicy. Jest
to doskonała trasa dla osób, które nie znają Jury wcale i dopiero zaczynają ją
zwiedzać. Tak więc na szlaku zobaczymy: ruiny zamków, wapienne ostańce,
bogatą roślinność, ciekawe miasta (Częstochowa, Pilica, Olkusz, Kraków),
podziemny kras jaskiń, jurajskie doliny i Ojcowski Park Narodowy.
Kościół św. Jana
Chrzciciela w Pilicy
Czerwony Most
Fragment bukowego lasu
Szlaki turystyczne na Jurze
Złoty Potok. Staw
Irydion, w tle pałac
Raczyńskich
Złoty Potok. Dworek
Krasińskich
Zamek w Bobolicach
Kościół św. Idziego
w Zrębicach
Góra Zborów –
skała Zakonnica
Fragment szopki olsztyńskiej
Zetkniemy się przy okazji z niezwykle interesującą historią regionu. Trasa jest
długa, więc można przejść tylko wybrany jej fragment lub zaplanować sobie
dłuższy urlop i przebyć ją całą, korzystając z licznych po drodze
miejsc noclegowych.
Szlaki turystyczne na Jurze
Szlak Warowni Jurajskich
Oznaczony kolorem niebieskim. Długość szlaku 152 km. Został wyznaczony
tak, by można było zobaczyć wszystkie średniowieczne warownie jurajskie.
Wędrując tym szlakiem, zobaczymy zarówno olbrzymie ruiny zamków, jak
i ślady po niewielkich strażnicach. Niekiedy trzeba wprawnego oka, by
odnaleźć miejsce po dawnej twierdzy obronnej. Na trasie nie brak też
wspaniałych jurajskich krajobrazów, których widok umila wędrówkę.
Dwór w Tarnawie Klasztor ss. Norbertanek
w Imbramowicach
Iglica przy
wodospadzie Szum
Zawiercie. Pałacyk
Szymańskiego
Dolina Dłubni
koło Imbramowic
Szlaki turystyczne na Jurze
Szlak Zamonitu im. T. Belkego
Oznaczony kolorem żółtym. Długość szlaku 75,5 km. W latach 60. ubiegłego
stulecia była organizowana na Jurze obozowa akcja letnia Związku Harcerstwa
Polskiego pod hasłem Zamonit. Zamonit oznacza tyle co zamki + amonit, czyli
połączenie dwóch charakterystycznych elementów jurajskich.
Staw
Zielony/Sen
Nocy Letniej
Góra Janowskiego
Okolice Zdowa
Suliszowice. Ostaniec
z reliktami warowni
Widok z baszty
zamku Ogrodzieniec
Szlak został oznaczony w 1974 r. i łączył w swym założeniu stanice wakacyjnych
obozów harcerskich. Dziś nie prowadzi się na tak wielką skalę akcji letnich i ilość
harcerskich namiotów na szlaku znacznie zmalała. Trasa łączy jednak nadal
przepiękne okolice Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Szlak Tysiąclecia
Szlaki turystyczne na Jurze
Oznaczony kolorem zielonym.
Długość szlaku na terenie Jury –
45 km (całość do Bytomia wynosi
98,5 km). Wyznaczono go w latach
60. XX w. z okazji obchodów
tysiąclecia państwa polskiego. Jest
Kościół w Skarżycach
to twór trochę propagandowy
i w zasadzie sprytnie omija
większość atrakcyjnych miejsc na
Jurze. Jednak kilka fragmentów
tego szlaku jest wartych uwagi.
W Skarżycach i Kromołowie
znajdują się ciekawe zabytkowe
kościoły, a w Podzamczu najlepiej
zachowane ruiny zamku. Uroczy
jest rezerwat „Góra Chełm”.
Warto też zwiedzić Siewierz –
dawną siedzibę biskupów
Kościół w Kromołowie
krakowskich.
Dworek w Bzowie
Kościół parafialny
w Siewierzu
Zamek w Siewierzu
Szlak Szwajcarii Zagłębiowskiej
Szlaki turystyczne na Jurze
Oznaczony kolorem czerwonym. Długość szlaku 35,5 km. W zasadzie biegnie
poza granicą geograficzną Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Godny
polecenia ze względów przyrodniczych. Ciekawy odcinek od Zawiercia do góry
Chełm oraz przełom Białej Przemszy zwany Szwajcarią Zagłębiowską. Możemy
też podziwiać piękno Pustyni Błędowskiej.
Zarastające piaski
Pustyni Błędowskiej
Dworzec PKP
Zawiercie
Sławków.
Kościół parafialny
Sławków. Rynek
Szlaki turystyczne na Jurze
Szlak Pustynny
Oznaczony kolorem żółtym. Długość szlaku 29 km. Ciekawa trasa kończąca
się na Pustyni Błędowskiej, największym w Europie obszarze lotnych
piasków. W trakcie II wojny światowej to miejsce służyło Niemcom do
szkolenia oddziałów Afrika Korps. Dawniej, kiedy pustynia nie była jeszcze
tak zarośnięta jak dziś, występowało na niej zjawisko fatamorgany.
Pustynia Błędowska
Ryczów. Ostaniec
z resztkami murów
Biała Przemsza
Jeziorko leśne
w pobliżu
Przymiarek
Olkusz. Mury
miejskie
Szlak Partyzantów Ziemi Olkuskiej
Szlaki turystyczne na Jurze
Oznaczony kolorem czarnym. Długość
szlaku 46 km. Autorzy tego szlaku
chcieli połączyć ze sobą kilka miejsc
pamięci narodowej dla uczczenia
wkroczenia w 1942 r. na ziemię olkuską
pierwszego oddziału partyzantów.
Miała to być lekcja patriotyzmu
w otoczeniu pięknej przyrody.
Mogiła powstańców
styczniowych
Początkowo trasa była dłuższa i liczyła
w Niegowonicach
60 km.
Kościół w Chechle
Wzgórze Jamy
Błojec – pomnik
martyrologii
Obecnie szlak kończy się w Udorzu,
wcześniej biegł do miejscowości Kępie.
Szlak „przecina” w poprzek teren
Wyżyny, przechodząc przez wiele
uroczych miejsc. Po drodze zobaczymy
Pustynię Błędowską, strome stoki Pasma
Niegowonicko-Smoleńskiego, kuestę
jurajską i ruiny strażnic obronnych.
Szlak Dolinek Jurajskich
Pałac stary
w Krzeszowicach
Zespół klasztorny
w Czernej
Widok na
Dolinę
Będkowską
Szlaki turystyczne na Jurze
Dolina Racławki
Dębnik. Kamieniołom
czarnego marmuru
Skała Okręt
w Dolinie Kobylańskiej
Oznaczony kolorem żółtym. Długość szlaku 86,5 km. Prowadzi nas przez
najciekawsze dolinki jurajskie. Począwszy od Doliny Prądnika w Ojcowskim Parku
Narodowym, wędrujemy tajemniczymi wąwozami, przechodząc przez skalne
bramy i zaglądając do chłodnych otworów jaskiń. Na pewno warto
przejść ten szlak na jego całej długości, jest on bowiem ciekawy
w każdym odcinku.
Częstochowa, luty 2017 rok
K
Download