Zachowanie i organizacja przedsiębiorstwa

Zachowanie i organizacja przedsiębiorstwa
Przeanalizowaliśmy dość szczegółowo, jak konsumenci podejmują decyzje dotyczące rodzaju i ilości nabywanych dóbr oraz jakie czynniki określają ogólną
wielkość popytu na dane dobro. Obecnie zajmiemy się zachowaniem producentów. Musimy odpowiedzieć sobie na kilka pytań. Jak podejmowane są decyzje
określające wielkość podaży tego lub innego dobra? Kto decyduje o tym, jaką ilość danego dobra należy wytworzyć i po jakiej cenie należy je sprzedać? Na
jakich przesłankach opierają się takie decyzje?
Najpierw musimy ustalić, kim są producenci. W Wielkiej Brytanii istnieją trzy podstawowe formy organizacyjne przedsiębiorstwa (W innych krajach
wyodrębnia się inne formy własności. We wszystkich krajach odrębną grupę stanowią przedsiębiorstwa państwowe, których status prawny może być różny).
Najliczniejsze są firmy jednoosobowe (sole traders), to znaczy osoby prowadzące niewielkie interesy na własny rachunek. Większe przedsiębiorstwa mogą
mieć formę spółki jawnej (partnership), kierowanej przez dwóch lub więcej wspólników. Są poza tym spółki akcyjne (companies), w których własność
dzieli się między akcjonariuszy. Spółki akcyjne stanowią główną formę organizacyjną dużych przedsiębiorstw. Mówiąc o przedsiębiorstwach lub firmach
będziemy mieć na uwadze te właśnie formy organizacyjne.
Żywotność określonej firmy zależy od jej rentowności oraz od sytuacji finansowej, zwłaszcza od dopływu gotówki. Zysk przedsiębiorstwa możemy traktować
jako nadwyżkę przychodów, czyli utargów, nad kosztami. Stan finansów firmy zależy od rozkładu czasowego przychodów i kosztów (Raczej przychodów i
wydatków. Na przykład odpisy amortyzacyjne są składnikiem kosztów i podstawą wydatków na podtrzymanie majątku trwałego (w miarę zużywania się jego
składników), ale nie odzwierciedlają bieżącej wysokości wydatków na ten cel). Koszty obejmują wydatki na płace, opłaty za dzierżawę gruntów lub obiektów
(pomieszczeń), wydatki biurowe itd., ale także odpisy amortyzacyjne z tytułu zużycia środków trwałych w danym okresie. (W działalności produkcyjnej trzy
podstawowe składniki kosztów to: płace, koszty surowców, materiałów i energii oraz amortyzacja środków trwałych). Sytuację ekonomiczno-finansową
spółki akcyjnej można ocenić, analizując dwa dokumenty: rachunek wyników oraz bilans.
Bardzo ważną kategorią ekonomiczną jest pojęcie kosztu alternatywnego (opportunity cost). Jest to suma wartości utraconych na skutek niewykorzystania
danych zasobów w inny, najlepszy z możliwych sposób. Na przykład, koszt alternatywny zakupu nowych maszyn wyraża się sumą zysków, które można by
osiągnąć inwestując te same fundusze na inne cele.
W teorii ekonomii dość powszechnie zakłada się, że przedsiębiorstwa w swoim działaniu kierują się zasadą maksymalizacji zysków. Przyjmuje się, że
przedsiębiorstwo ustala wielkość produkcji na takim poziomie, aby osiągnąć jak największy zysk, rozumiany jako różnica dochodów ze sprzedaży i kosztów,
zmieniających się w zależności od wielkości produkcji. W wielkich przedsiębiorstwach maksymalizacja zysku nie jest jedynym celem branym pod uwagę. Na
przykład, niektórzy menedżerowie kierujący spółkami akcyjnymi są zainteresowani przede wszystkim utrzymaniem swych stanowisk i nie są skłonni do
podejmowania ryzyka nawet wtedy, gdy mogłoby to przyczynić się do zwiększenia zysków przedsiębiorstwa. Często bywa też tak, że zarobki kadry
kierowniczej zależą raczej od wielkości obrotów firmy niż od jej zysków. Z drugiej strony, każdy menedżer musi zdawać sobie sprawę z tego, że lekceważąc
zasadę maksymalizacji zysku może narazić firmę na bankructwo lub przejęcie przez inną firmę, co może go kosztować utratę pracy i wystawić na szwank jego
reputację zawodową. Przedsiębiorstwa nie przestrzegające tej podstawowej zasady, jaką jest dążenie do maksymalnego zysku, muszą liczyć się z tym, że
powstające na rynku możliwości osiągnięcia dodatkowych zysków zostaną wykorzystane przez firmy konkurencyjne. Dlatego założenie o maksymalizacji
zysku możemy przyjąć jako dopuszczalne uogólnienie w naszych analizach.
1
Rozpatrując decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa zakładamy, że stara się ono zminimalizować poziom kosztów przy ustalonej przez siebie wielkości
produkcji. Innymi słowy, po wyznaczeniu optymalnej skali produkcji każde przedsiębiorstwo dąży do wytworzenia założonej ilości produktu w sposób
najbardziej efektywny pod względem wysokości kosztów. (Jest to, niestety, błędna interpretacja zasady efektywności. Sugeruje ona, że producent ustala
najpierw optymalną wielkość produkcji (zapewniającą maksymalny zysk), a następnie stara się wytworzyć ją po możliwie najniższym koszcie. Tak nie jest.
Wybierając optymalną wielkość produkcji z punktu widzenia maksymalizacji zysku, producent zmierza do zapewnienia optymalnego stosunku utargu do
kosztów, nie zaś do minimalizacji kosztów. Optymalna ze względu na wielkość zysku skala produkcji wcale nie musi być produkcją najtańszą. Tylko w
warunkach wolnej konkurencji i jedynie w długookresowej tendencji optimum ekonomiczne przedsiębiorstwa (maksymalny zysk) pokrywa się z optimum
technicznym (minimalny koszt)).
Decyzje o tym, ile produkować, są podejmowane przez porównanie utargu i kosztów przy różnych poziomach produkcji. Zysk stanowi różnicę między sumą
utargów i sumą kosztów.
Całkowity koszt produkcji rośnie wraz ze wzrostem wielkości produkcji, trzeba bowiem opłacić większą liczbę pracowników, zużyć więcej surowców i
materiałów itd., chociaż niektóre pozycje kosztów (koszty stałe) są niezależne od rozmiarów produkcji. Produkcja na niewielką skalę może być stosunkowo
droga, ale w miarę jej zwiększania może wystąpić wzrost efektywności przejawiający się w obniżce kosztów wytworzenia dodatkowych jednostek produkcji
(kosztów krańcowych). Po przekroczeniu pewnego punktu produkcja staje się ponownie mniej efektywna i koszt krańcowy rośnie. Pojęcie kosztu
krańcowego ma duże znaczenie w analizie ekonomicznej: często bowiem stajemy przed problemem, czy warto dokonać niewielkiej zmiany określonej
decyzji, tzn. czy przyniesie ona pożądane efekty.
Suma utargów (utarg całkowity) również zmienia się wraz ze wzrostem lub spadkiem produkcji. Sposób, w jaki zmienia się utarg, zależy od kształtu krzywej
popytu na wyroby danego przedsiębiorstwa. Nie należy jej mylić z krzywą popytu rynkowego, odzwierciedlającą łączny popyt rynkowy na dany produkt.
Niewielki producent, działający jako jeden z wielu dostawców określonego wyrobu, często nie ma żadnego wpływu na cenę, po której sprzedaje swój
produkt, ale może sprzedać praktycznie każdą ilość towaru po cenie obowiązującej aktualnie na rynku. W przypadku przedsiębiorstwa działającego w
warunkach wolnej konkurencji utarg krańcowy (tzn. przyrost utargu całkowitego związany ze wzrostem produkcji o jednostkę) równy jest cenie, która określa
wielkość utargu ze sprzedaży każdej dodatkowej jednostki produktu. Te natomiast przedsiębiorstwa, które mają do czynienia z opadającą krzywą popytu na
swój produkt, notują spadek utargu krańcowego w miarę zwiększania produkcji, gdyż chcąc sprzedać więcej, muszą obniżyć cenę. Takie przedsiębiorstwo
uzyskuje ze sprzedaży ostatniej jednostki produktu utarg mniejszy niż na poprzedniej jednostce i mniejszy od średniego utargu jednostkowego z całej
sprzedaży, równego cenie.
Można wykazać, że maksymalną wielkość zysku zapewnia taki poziom produkcji, przy którym koszt krańcowy zrównuje się z utargiem krańcowym (MC =
MR). Dopóki utarg krańcowy jest wyższy od kosztu krańcowego, przedsiębiorstwu opłaca się zwiększać produkcję, gdyż to powiększa sumę zysków. Gdy zaś
utarg krańcowy jest niższy od kosztu krańcowego, wówczas zysk można zwiększyć tylko przez zmniejszenie produkcji. Ta metoda wyznaczania poziomu
produkcji przynoszącego maksymalny zysk jest tożsama z poszukiwaniem poziomu produkcji, przy którym nadwyżka utargu całkowitego nad kosztem
całkowitym staje się największa.
Z wielu powodów wygodniej jest posługiwać się w analizie krańcowymi, a nie całkowitymi wielkościami utargu i kosztu. Niemniej trzeba również zbadać,
jak kształtują się wielkości całkowite. Na przykład, jeżeli utarg całkowity, niezależnie od wielkości produkcji, nie pokrywa całości kosztów, to zrównanie MC
= MR zapewni minimalizację strat; warto jednak sprawdzić, czy nie lepiej byłoby zamknąć nierentowne przedsiębiorstwo. Do kwestii tej powrócimy w
rozdziale 8.
2
Pojęcia i określenia
Każdemu z pojęć oznaczonych literami przyporządkuj
określenie oznaczone liczbą:
Pojęcia i określenia
1
(e)
7 (r)
13 (f)
19 (1)
odpowiednie
2 (s)
8 (w)
14 (p)
20 (a)
3 (m)
9 (q)
15 (d)
21 (c)
(a) utarg całkowity
(m) spółka
jawna
4 (t)
10 (o)
16 (g)
22 (k)
(b) aktywa
(n)
pasywa
5 (u)
11 (i)
17 (h)
23 (x)
(c) zysk 6 (v) 12 (b) 18(o)
amortyzacja
(n)
24 (j)
1. Firma będąca własnością jednej osoby,
która otrzymuje całość zysków i ponosi
całą odpowiedzialność za ewentualne(d) zysk nie podzielony (p) spółka z o. o.
(e) firma jednoosobowa (q) utarg krańcowy
straty.
(r) zapasy
2. Firma będąca wspólną własnością (i) bilans
(g) rachunek wyników (s) spółka akcyjna
akcjonariuszy.
(h) koszt całkowity
(t) dywidenda
3. Firma będąca własnością dwóch lub (i) koszt krańcowy
(u) zysk nadzwyczajny
więcej osób fizycznych, które dzielą się(j) koszt alternatywny (v) dopływ gotówki
(x) problem pryncypała i
zyskiem i są współodpowiedzialne za (k) koszt księgowy
agenta
ewentualne straty.
(l) aktywa trwałe
(w) przejęcie przez inną
firmę
4. Część zysków, która nie jest
reinwestowana w przedsiębiorstwie, lecz jest wypłacana akcjonariuszom.
5. Nadwyżka zysku nad dochodem, który właściciele firmy mogliby uzyskać,
pożyczając komuś swój kapitał według rynkowej stopy procentowej (tzn.
nadwyżka zysku nad oprocentowaniem wyłożonego kapitału).
6. Wpływy gotówkowe netto danej firmy w określonym czasie.
3
7. Towary trzymane w magazynie. (W przedsiębiorstwie produkcyjnym zapasy
składają się z trzech pozycji: surowców i materiałów, wyrobów gotowych oraz
produkcji w toku).
8. Przejęcie przedsiębiorstwa przez inną firmę poprzez wykup lub w zamian za
długi.
9. Przyrost utargu całkowitego uzyskany wskutek zwiększenia produkcji (lub
sprzedaży) o jednostkę.
10. Ubytek wartości maszyn i urządzeń, budynków i innych środków trwałych
wskutek ich zużycia. (Amortyzacja jest przybliżoną, księgową miarą zużycia
środków trwałych i nie odzwierciedla faktycznego stopnia zużycia).
11. Przyrost kosztu całkowitego spowodowany zwiększeniem produkcji o
jednostkę.
12. Stan posiadania firmy (wielkość majątku).
13. Zestawienie aktywów i pasywów firmy.
14. Spółka, za zobowiązania której właściciele odpowiadają tylko do wysokości
wniesionych udziałów.
15. Część zysków netto (po opodatkowaniu) pozostająca w przedsiębiorstwie,
nie wypłacona akcjonariuszom w formie dywidendy.
16. Zestawienie przychodów i wydatków firmy za dany okres.
4
17. Całość wydatków na produkcję, obejmująca zarówno koszty stałe, jak i
zmienne (tzn. zależne od wielkości produkcji).
18. Zobowiązania firmy.
19. Maszyny, urządzenia i budynki (produkcyjne, handlowe i usługowe)
20. Wpływy firmy ze sprzedaży towarów i usług, równe sumie wydatków
poniesionych przez nabywców.
21. Nadwyżka utargu całkowitego nad sumą kosztów.
22. Suma faktycznie poniesionych wydatków firmy w danym okresie.
(Elementem kosztu księgowego jest jednak amortyzacja, która nie odzwierciedla
faktycznych wydatków na odtworzenie zużytych środków trwałych, poniesionych
w danym okresie).
23. Sytuacja, która może wyniknąć z konfliktu interesów między właścicielami
przedsiębiorstwa a menedżerami.
24. Strata związana z niewykorzystaniem pewnych środków w najlepszy,
odmienny sposób.
Zadania
1 Poniżej podajemy krótkie opisy działalności czterech hipotetycznych firm.
Wskaż, która z nich jest: firmą jednoosobową, spółką jawną i spółką akcyjną.
5
a Firma „Porachunki" świadczy usługi konsultingowe w zakresie sporządzania
i oceny bilansów oraz sprawozdań finansowych. Firma zatrudnia na etacie
pięciu biegłych księgowych, którzy partycypują w zyskach i wspólnie
odpowiadają za ewentualne straty, gdyż odpowiedzialność firmy za jej
zobowiązania nie jest ograniczona.
b Wincenty Popsuj prowadzi rzemieślniczy zakład usługowy. Właściciel
naprawia sprzęt elektryczny, a jego syn pomaga mu w prowadzeniu rachunków i
korespondencji oraz asystuje przy niektórych naprawach. Obaj dzielą się
dochodami. Gdyby zakład splajtował, wówczas ojciec musiałby sprzedać swój
samochód, a syn - motocykl.
c Firma D. Kwatermistrz wytwarza sprzęt łączności dla wojska. Zyski dzielone
są między akcjonariuszy, którzy ponoszą ograniczoną odpowiedzialność za
zobowiązania firmy. Założyciel firmy przeszedł na emeryturę i przekazał
kierownictwo dyrektorowi wyznaczonemu przez radę nadzorczą.
d Konstancja Słodka prowadzi cukiernię w tym samym budynku, w którym
mieszka razem z córką. Córka cztery razy w tygodniu pracuje w cukierni jako
sprzedawczyni, za co otrzymuje od matki wynagrodzenie. Matka ponosi
nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania swego zakładu i w razie
trudności finansowych musiałaby sprzedać nawet osobiste mienie.
2
6
Poniżej masz przykładowe zestawienie wpływów i wydatków firmy Lex Pretend
& Sons Ltd. za rok 1993. Przygotuj sprawozdanie finansowe firmy i oblicz
wielkość zysku przed i po opodatkowaniu, zakładając, że firma płaci jedynie
podatek dochodowy w wysokości 30% zrealizowanego zysku.
Czynsz - 25 000€.
Utarg ze sprzedaży - 5000 szt. towaru X po 40€ za sztukę.
Koszty podróży - 19 000€.
Materiały i inne wydatki biurowe 15 000€.
Płace - 335 000€.
Telefon - 8000€.
Utarg ze sprzedaży - 4000 szt. towaru Y po 75€ za sztukę.
Reklama - 28 000€.
3
Fiona Krawczyk prowadzi samodzielnie zakład krawiecki. W ubiegłym roku jej
utarg wyniósł 55 000€, a koszty bezpośrednie 27 000€. Kapitał finansowy
włożony w działalność zakładu wynosił przez cały rok 25 000€. Stopa
procentowa wynosiła 10%. Gdyby Fiona zdecydowała się podjąć pracę
zarobkową w dużej firmie, mieszczącej się nieopodal, mogłaby tam zarobić
21000€. Oblicz:
7
a) koszt księgowy,
b) zysk księgowy,
c) koszt alternatywny pracy własnej,
d) koszt alternatywny wyłożonego kapitału,
e) łączny koszt ekonomiczny,
f) zysk ekonomiczny (nadzwyczajny).
4
Poniższe zestawienie przedstawia stan należności i zobowiązań firmy GSC Ltd.
(Great Spoon Company) na 31 marca 1994 r. Wprowadź je do bilansu firmy i
oblicz wartość kapitału tego przedsiębiorstwa. Firma działa dopiero jeden rok, a
roczna stopa amortyzacji budynków i innych elementów kapitału trwałego wynosi
20%.
Płace należne załodze
25 000€
Zapasy w magazynie
80 000€
Pożyczka bankowa do spłaty
50 000€
Budynki (wartość początkowa)
300 000€
Gotówka w kasie
30 000€
Należności u klientów
55 000€
8
Zobowiązania do spłaty
40 000€
Kredyt hipoteczny
180 000€
Płace należne dyrekcji
30 000€
Majątek trwały oprócz budynków (wartość początkowa) 250 000€
5 Tablica 7.1 przedstawia koszty i utargi pewnego przedsiębiorstwa.
Tablica 7.1. Produkcja,
a Oblicz koszt krańcowy przy wzroście produkcji.
ceny i koszty
b Oblicz utarg krańcowy przy wzroście produkcji.
Produkcja Cena Koszt (Uwaga: najpierw trzeba obliczyć utarg całkowity.)
(liczba sprzeda całkowity c Przy jakiej wielkości produkcji zostanie osiągnięta
jednostek ży (€)
(€)
maksymalna suma zysku?
na tydzień)
d Oblicz wielkość zysku przy każdym poziomie
1
25
10
produkcji.
2
23
23
3
4
5
6
20
18
15
12,5
38
55
75
98
6
9
Pan Smith ma niewielką fabryczkę. W każdy czwartek przed południem jeden z
jego kierowców wozi (na życzenie szefa) niejaką panią Jones po sklepach.
Kierowca otrzymuje od swego pracodawcy za ten czas normalną płacę, a od
pani Jones napiwek w wysokości 5€. Dla pana Smitha kosztem alternatywnym
angażowania kierowcy do wożenia pani Jones po mieście jest: a) 5€ plus
normalne wynagrodzenie kierowcy,
b) wartość pracy, którą kierowca mógłby wykonać, gdyby nie był odrywany do
świadczenia tego typu usług,
c) wysokość normalnego wynagrodzenia kierowcy w fabryce,
d) 5€ napiwku, który daje kierowcy pani Jones.
7
Tablica 7.2 przedstawia wysokość utargu
Tablica 7.2. Utarg i koszt
krańcowego i kosztu krańcowego w pewnym
krańcowy
przedsiębiorstwie.
Produkcja Utarg Koszt
(liczba krańco krańcow a Wykreśl krzywe utargu krańcowego i kosztu
krańcowego,
odkładając
wielkości
krańcowe
jednostek wy (€) y (€)
każdorazowo w punkcie leżącym w połowie odcinka
na tydzień)
oznaczającego odnośny przedział wielkości produkcji
1
72
17
(np. koszt krańcowy pierwszej jednostki odkładamy w
2
56
15
połowie odcinka między 0 i 1 itd.).
3
40
25
4
5
24
8
40
60
10
b Na jakim poziomie (w przybliżeniu) przedsiębiorstwo powinno ustalić wielkość
produkcji, jeżeli dąży do maksymalizacji sumy zysku?
c Na jakim poziomie (w przybliżeniu) przedsiębiorstwo ustaliłoby wielkość
produkcji, gdyby dążyło do maksymalizacji sumy utargów? (Uwaga: należy
przedłużyć nieco krzywą utargu krańcowego.)
d W którym punkcie przedsiębiorstwo maksymalizowałoby zysk, gdyby koszt
krańcowy - przy każdym poziomie produkcji - był o 30€ wyższy?
e przyjmując wyjściowy rozkład kosztów krańcowych, na jakim poziomie
produkcji przedsiębiorstwo maksymalizowałoby zysk, gdyby utarg krańcowy przy każdym poziomie produkcji - był wyższy o 34€?
8
Które z poniższych haseł mogą wyrażać rzeczywiste motywy przyświecające
decyzjom produkcyjnym i cenowym przedsiębiorstwa.
a Dążenie do maksymalnych zysków.
b Dążenie do maksymalnych obrotów.
c Zwiększenie udziału firmy w rynku.
d Wypracowanie wystarczająco wysokich zysków do podziału między akcjonariuszy.
e Zapewnienie szybkiego rozwoju firmy.
Który z tych celów jest twoim zdaniem najważniejszy?
11
Tak/Nie
1. Firmy jednoosobowe są najliczniejszą formą organizacyjną przedsiębiorstw w
Wielkiej Brytanii, ale najwyższą zyskowność osiągają na ogół spółki akcyjne.
2. Bilans przedsiębiorstwa to zestawienie danych o kształtowaniu się
przychodów i wydatków w danym roku.
3. Akcjonariusze powinni być ostrożni przy kupnie akcji, bo jeśli dane
przedsiębiorstwa zbankrutują, to dla spłacenia ich długów będą zmuszeni
wyprzedawać swój osobisty majątek.
4. Przedsiębiorstwa wykazujące zysk księgowy muszą dobrze prosperować.
5. Koszt ekonomiczny to koszt księgowy (tzn. udokumentowane wydatki wraz z
amortyzacją) plus koszt alternatywny (nakład kapitału i pracy właściciela firmy).
6. Wynikająca z bilansu wartość netto przedsiębiorstwa nie zawsze
odzwierciedla jego rzeczywistą wartość rynkową, na którą wpływa m.in.- renoma
firmy.
7. Przedsiębiorstwa maksymalizują swe zyski wtedy, kiedy produkują i sprzedają
tyle, ile tylko się da.
8. Kiedy krzywa popytu na produkty danego przedsiębiorstwa jest malejąca,
wtedy utarg krańcowy także maleje wraz ze wzrostem produkcji.
9. Istotna jest jedynie długookresowa rentowność firmy, bieżący dopływ gotówki
nie jest rzeczą ważną.
12
10. Przedsiębiorstwo dążące do maksymalizacji zysku będzie starało się
zminimalizować poziom kosztów przy każdej wielkości produkcji.
11. Spadek ceny i utargu krańcowego sprawia, że optymalna dla
przedsiębiorstwa wielkość produkcji zmniejsza się.
12. Przedsiębiorstwo dążące do maksymalnego zysku powinno w każdej
sytuacji produkować tyle, aby zrównać koszt krańcowy z utargiem krańcowym;
zapewni to maksymalizację zysków lub minimalizację strat.
13. Zapasy to wymysł obłąkanych teoretyków.
14. Jeśli krzywa popytu na produkt danego przedsiębiorstwa jest opadająca, to
utarg krańcowy będzie zawsze niższy od ceny, po której sprzedaje się ostatnią
jednostkę towaru.
15. Spółki brytyjskie finansują ponad 90% swych inwestycji z własnych zysków.
Problemy do przemyślenia
1 Dlaczego przy niskim poziomie produkcji koszt krańcowy maleje wraz ze
wzrostem produkcji? Co może być przyczyną wzrostu kosztu krańcowego po
przekroczeniu pewnej skali produkcji?
2 Kategoria kosztu alternatywnego ma bardzo szerokie zastosowania. Jak
określiłbyś koszt alternatywny faktu, iż siedzisz i zastanawiasz się nad postawionym pytaniem?
13
3 Przypuśćmy, że posiadasz akcje spółki sprzedającej programy komputerowe,
ale nie zajmujesz się bezpośrednio interesami tego przedsiębiorstwa, ponieważ
będąc gwiazdorem rocka nie znajdujesz czasu na inne zajęcia. Masz nadzieję,
że firma stara się osiągnąć maksymalne zyski, choć jest to trudny rynek, na
którym panuje ostra konkurencja. Zastanawiając się nad postawionymi niżej
pytaniami, możesz skonfrontować swoje odpowiedzi ze wskazówkami podanymi
w Odpowiedziach i komentarzach.
a Czy jesteś pewien, że kierownictwo spółki stawia na pierwszym planie zasadę
maksymalizacji zysku?
b Czy jesteś w stanie kontrolować poczynania zarządu spółki z punktu widzenia
zgodności z zasadą maksymalizacji zysku?
c Czy groźba przejęcia kulejącej spółki przez inną firmę sprzyja dążeniom do
maksymalizacji zysku, czy też je hamuje?
d Jaki wpływ na sytuację spółki w długim okresie może mieć zagrożenie, że w
przypadku słabej kondycji zostanie ona wchłonięta przez jedną z firm
konkurencyjnych?
e Co możesz zrobić, aby zabezpieczyć się przed upadkiem spółki?
Odpowiedzi i komentarze
Zadania
_1 a Spółka jawna. b Spółka jawna. c Spółka akcyjna. d Firma jednoosobowa.
14
_2 Zob. tablicę do odpowiedzi do zadania 2.
Tablica do odpowiedzi do zadania 2 Lex Pretend and Sons Ltd.
Rachunek wyników za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1993 r. (€)
Wpływy: 5000 jednostek towaru X po 40€
200 000
4000 jednostek towaru Y po 75€
300 000
500 000
Wydatki
Płace
335 000
Czynsze
25 000
Koszty podróży
19 000
Reklama
28 000
Telefon
8 000
Materiały i inne wydatki biurowe
15 000
430 000
Dochód brutto (zysk) przed opodatkowaniem
Podatek od zysku 30%
Dochód netto (zysk) po opodatkowaniu
70 000
21000
49 000
_3
a) 27 000€.
b) 28 000€.
c) 21000€.
d) 2500€.
e) 50 500€.
f) 4500€.
_4 b. tablicę do odpowiedzi do zadania 4.
Tablica do odpowiedzi do zadania 4
GSC Ltd. Bilans na dzień 31 marca 1994 r. (€)
15
Aktywa
Gotówka w kasie
Należności na rachunkach
Zapasy
Budynki (wartość początkowa 300 000)
Inne środki trwałe (wartość początkowa 250 000)
Razem aktywa
30000
55000
80000
240 000
200 000
605000
Pasywa
Zobowiązania na rachunkach
Płace należne załodze
Uposażenie należne dyrekcji
Kredyt hipoteczny
Pożyczka bankowa
Zobowiązania razem
Kapitał własny
Razem pasywa
_5 Zob. tablicę A7.1.
Zysk jest maksymalny przy produkcji wynoszącej 2 jednostki na tydzień.
Tablica A7.1. Utargi, koszty i zyski (€)
Produkcja (liczba
Cena
Utarg
Koszt
jednostek na tydzień)
sprzedaży
całkowity
całkowity
1
25
25
10
2
23
46
23
3
20
60
38
4
18
72
55
5
15
75
75
6
12,5
75
98
16
Zysk
15
23
22
17
0
-23
Utarg
krańcowy
25
21
14
12
3
0
40000
25 000
30 000
180000
50000
325000
280 000
605 000
Koszt
krańcowy
10
13
15
17
20
23
6 b).
7 a Zob. rysunek A7.1.
b Koszt krańcowy (MCo) wyrównuje się z utargiem krańcowym (MRo) przy produkcji
około 3 jednostek na tydzień.
c Utarg całkowity rośnie, dopóki utarg krańcowy jest dodatni. Przy produkcji sięgającej
mniej więcej 5 jednostek na tydzień utarg krańcowy stanie się ujemny. Utarg całkowity
osiąga więc maksymalną wartość przy produkcji wynoszącej około 5 jednostek tygodniowo.
d Na rysunku A7.1 nową krzywą kosztu krańcowego jest MC1. MC1 =MRo przy produkcji
wynoszącej około 2 jednostek na tydzień. Wzrost kosztów powoduje więc ograniczenie
produkcji.
e Na rysunku A7.1 nową krzywą utargu krańcowego jest MR1.
MCo=MR1 przy produkcji wynoszącej około 4 jednostek na tydzień. A zatem w wyniku
wzrostu utargu krańcowego wielkość produkcji wzrasta.
8 Każdy z wymienionych celów może zostać przyjęty za podstawę decyzji
podejmowanych w przedsiębiorstwie, chociaż niektóre z nich dotyczą głównie
przedsiębiorstw, w których występuje rozdział między zarządzaniem i własnością. W takich sytuacjach może wystąpić
sprzeczność między interesami właścicieli i zarządców (tzw. problem pana i sługi). Akcjonariusze, będący właścicielami spółki,
mogą być zainteresowani maksymalizacją zysków, natomiast menedżerowie kierujący spółką mogą preferować inne cele, takie
jak maksymalne zwiększenie sprzedaży, zwiększenie udziału w rynku czy zapewnienie ciągłego rozwoju firmy. Szerzej na temat
celów, do których dążą różne przedsiębiorstwa, piszemy w podrozdziale 7.3 podręcznika. Nadmierna niezależność menedżerów
to problem występujący zwłaszcza tam, gdzie utrudniony jest nadzór ze strony właścicieli, np. w spółkach akcyjnych o
rozproszonym kapitale. Ekonomiści przyjmują zwykle założenie, że głównym celem działania przedsiębiorstwa jest
maksymalizacja zysku (a). Jest to założenie dostatecznie realistyczne i ułatwiające analizę.
Tak/Nie
1. Tak (zob. podrozdział 7.1 podręcznika).
2. Nie. Bilans to zestawienie stanu aktywów i pasywów w określonym dniu.
17
3. Nie. Oczywiście, nikt nie chciałby zostać na koniec z plikiem bezwartościowych akcji w 'portfelu, niemniej jednak akcjonariusze
odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości swego wkładu (tzn. w najgorszym przypadku stracą pieniądze, które
włożyli w akcje, ale nic ponadto).
4. Nie. Oprócz kosztów księgowych trzeba uwzględnić także koszt alternatywny i kryterium płynności.
5. Tak.
6. Tak (zob. podrozdział 7.2 podręcznika).
7. Nie. 8. Tak (zob. podrozdział 7.5 podręcznika).
9. Nie, chyba że firma przekona bank, który ją kredytuje, iż wszystko będzie w porządku; inaczej nie doczeka długiego okresu, w
którym miałaby wykazać swoją rentowność. Większość nowych firm, podobnie jak i wiele firm starych, musi bowiem pożyczać
pieniądze od banku w okresach niskiej płynności.
10. Tak (zob. podrozdział 7.4 podręcznika) Por. uwagę poczynioną w przypisie 4 (przyp. Z.M.).
11. Tak. Przypomnij sobie zadanie 7.
12. Nie. Są jednak takie sytuacje, kiedy najlepszym wyjściem jest zamknięcie zakładu i całkowite wstrzymanie produkcji.
13. Nie!
14. Tak (zob. podrozdział 7.5 podręcznika). Zakładamy, że oferując do sprzedaży na rynku określoną ilość towaru,
przedsiębiorstwo sprzedaje każdą jednostkę towaru po jednej ustalonej cenie (równej utargowi przeciętnemu). W przypadku gdy
krzywa popytu jest opadająca, większą ilość można sprzedać jedynie po niższej cenie. W lej sytuacji utarg krańcowy jest niższy
od utargu przeciętnego.
15. Tak (zob. ramkę 7.2 w podręczniku).
Problemy do przemyślenia
1
Pewne wskazówki możesz znaleźć w podrozdziale 7.5 podręcznika. Wrócimy jeszcze do tego tematu w rozdziale 8.
2
Skoro próbujesz zaleźć odpowiedź na postawione pytanie, to widocznie uważasz, że koszt alternatywny tego zajęcia nie jest zbyt
wysoki - inaczej spieszyłbyś już do następnego rozdziału. Koszt alternatywny występuje zawsze wtedy, kiedy dokonujemy wyboru
jednego spośród istniejących wariantów. Wydanie pieniędzy na jakąś rzecz uniemożliwia nam kupienie innej. Podobnie
jakiekolwiek zajęcie wykonywane w określonym czasie przekreśla możliwość innego wykorzystania tego czasu.
3
a Istnieje możliwość, że głównym celem menedżerów będzie umocnienie własnej pozycji i zapewnienie sobie wysokich zarobków.
Takie cele mogą być niezgodne z dążeniem do maksymalizacji zysku przedsiębiorstwa, zwłaszcza tam, gdzie wynagrodzenia
menedżerów są powiązane raczej z wielkością sprzedaży lub udziałem w rynku.
b Problem polega na tym, że jako jeden z wielu akcjonariuszy nie masz właściwie możliwości kontrolowania działań menedżerów.
Nie jest też rzeczą łatwą ustalenie, czy określone decyzje produkcyjne i cenowe służą, czy też nie służą maksymalizacji zysku.
18
c Menedżerowie kierujący spółką doskonale wiedzą, że w przypadku wchłonięcia jej przez inną firmę nastąpią zmiany w obsadzie
stanowisk kierowniczych. Może to stać się bodźcem do wzmożonych starań o zwiększenie zysków i poprawę kondycji finansowej
spółki, co w konsekwencji oddali groźbę likwidacji przedsiębiorstwa.
d Realne zagrożenie utratą samodzielności spółki może ją skłonić do inwestycji, od których zależy pozycja firmy w długim okresie.
Ramka 7.2 w podręczniku wskazuje, że dotyczy to w szczególnym stopniu firm brytyjskich i amerykańskich; lepiej radzą sobie w
podobnych sytuacjach przedsiębiorstwa niemieckie i japońskie z uwagi na inne podejście do finansowania inwestycji.
e Powinieneś zastanowić się nad wprowadzeniem odpowiednich bodźców dla menedżerów, na przykład poprzez zachęcenie ich
do nabycia pewnej liczby akcji danej spółki. Jeżeli niepokoisz się długookresowymi perspektywami spółki, powinieneś popierać
takie przedsięwzięcia, które zmniejszą prawdopodobieństwo przejęcia jej przez inną firmę, a przynajmniej ograniczą negatywne
skutki takiego zdarzenia dla obecnej kadry kierowniczej spółki. Ramka 7.2 w podręczniku zawiera głębszą analizę tego rodzaju
problemów.
19