1 Dział: Europa i Polska w czasach oświecenia Wiek ten stał pod

Dział: Europa i Polska w czasach oświecenia
Wiek ten stał pod znakiem wielkich dokonań ustrojowych, oświatowych i kulturalnych.
Naznaczony był jednak tragedią upadku państwowości. Rzeczpospolita zniknęła z map
Europy.
1. Uzasadnij-Czasy saskie to …
2. Postać ostatniego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego budzi do chwili obecnej
kontrowersje. Jakie działania podjął władca:
A. W czasie obrad Sejmu Czteroletniego?
B. W czasie konfederacji targowickiej?
C. W czasie powstania kościuszkowskiego?
w czasie obrad Sejmu Czteroletniego

popierał reformy sejmu wielkiego i stał się propagatorem idei konstytucji 3 maja, prezentował
własną postawę patriotyczną, zaprzysiągł konstytucją
w czasie konfederacji targowickiej

początkowo przeciwny konfederatom, jednak nie dowodził osobiście w wojnie 1792 r.,
ostatecznie przystąpił do konfederacji zyskując sobie miano zdrajcy. Sadził iż przystępując do
konfederatów ochroni kraj od kolejnego rozbioru
w czasie powstania kościuszkowskiego

w powstanie się nie angażował. Był przeciwny powstaniu wobec przewagi militarnej
zaborców. Uważał, że klęska jest nieunikniona.
4. W Rzeczpospolitej w XVIII wieku notowany jest rozwój oświaty i sztuki. Powstały lub
miały miejsce:
A.
Szkoła
Rycerska
B.
Komisja
Edukacji Narodowej
C.
Collegium
Nobilium
D.
Obiady czwartkowe
Szkoła dla młodzieży KEN – (1773-1794).
Początkiem oświecenia w
- cotygodniowe spotkania
szlacheckiej założona Pierwsze ministerstwo
RP była polityczna i
dyskusyjne organizowane przez
oświaty w Polsce.
oświatowa działalność
króla Stanisława Augusta
Zorganizowała
Stanisława Konarskiego,
Poniatowskiego na wzór
szkolnictwo i utworzyła
który w 1740 r założył
paryskich salonów literackich.
Towarzystwo do Ksiąg
Collegium Nobilium w
Tradycja obiadów czwartkowych
Elementarnych. Szkoły
Warszawie. Była to szkoła
rozpoczęła się w 1770 r.
wyższe: Akademia
dla szlachty
(prawdopodobnie do 1777 roku),
przez Stanisława
Augusta
Poniatowskiego
Krakowska i Wileńska;
przeważnie odbywały się na
szkoły wydziałowe-
Zamku Królewskim, latem w
1
średniego typu, szkoły
Łazienkach. Celem spotkań były
ponadwydziałowe
rozmowy na tematy związane ze
średnie niższego typu i
sztuką, nauką, omawianie dzieł
szkoły parafialne.
literackich. Obiady czwartkowe
pełniły funkcje nieomal
kulturalnej instytucji, której
działalność znacząco wpłynęła na
rozwój literatury tego okresu.
W obiadach uczestniczyli m.in.:
Ignacy Krasicki, Franciszek
Bohomolec, Ignacy Potocki,
Hugo Kołłątaj, czy Wojciech
Bogusławski
W nauce i kulturze rozkwitała epoka Oświecenia. Do najwybitniejszych jego przedstawicieli należeli:
biskup Ignacy Krasicki, ksiądz Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj, Stanisław Konarski. Sam król był
wielkim mecenasem nauki, sztuki i literatury, organizował obiady czwartkowe, na które zapraszał
uczonych, pisarzy, poetów. Nad królewskimi zbiorami sztuki pieczę sprawował malarz Marcello
Bacciarelli. Częstymi gośćmi króla byli: poeta i historyk Adam Naruszewicz, poeta Stanisław
Trembecki, satyryk i komediopisarz Franciszek Zabłocki, twórca teatru narodowego Wojciech
Bogusławski i inni.
Stanisław August Poniatowski, inicjator KEN
Akt powołania Komisji Edukacji Narodowej wydał sejm zatwierdzający jednocześnie I
rozbiór Polski. W cieniu narodowej tragedii reforma oświaty była najważniejszym sposobem
ratowania państwa.
2
Zasługi Stanisława Augusta Poniatowskiego w dziedzinie sztuki:
Dodatkowo - mecenat sztuki i literatury, /jak wyżej/ sprowadzenie wybitnych malarzy: Baccareli,
Norblin, Fogiel, Kanaletto, rozbudowa i budowa nowych budynków: Wilanów, pomarańczarnia.
h) bracia Załuscy podarowali swój przebogaty księgozbiór społeczeństwu, zakładając pierwszą w
Europie publiczną bibliotekę, rozwój drukarstwa był przede wszystkim następstwem rozkwitu
twórczości literackiej.
Łazienki Królewskie
3
Hugo Kołłątaj
Wydarzenia/daty
1697 - …… początek panowania saskiej dynastii Wettynów, August II 1709 - ……
1717 - ……
Sejm niemy – jednodniowa sesja sejmu Rzeczypospolitej Obojga Narodów, która miała
miejsce 1 lutego 1717 w Warszawie, za panowania króla Augusta II Mocnego. Sejm ten
został nazwany „niemym” z powodu niedopuszczenia posłów do głosu, w obawie przed
zerwaniem obrad. Miał charakter sejmu pacyfikacyjnego kończącego czas walki króla ze
szlachtą.
1721 - ……pokoju w Nystad, koniec wojny północnej
1732 - ……Traktat Loewenwolda, przymierze trzech czarnych orłów – podpisany 13
września 1732 roku w Wiedniu
1733 - …....Podwójna elekcja 1733 roku i wojna sukcesyjna polska
1740 - ……założenie Collegium Nobilium
1764 - ……Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego 1765 - …....założenie Szkoły Rycerskiej
1768 –1772 - …zbrojny związek szlachty zawiązany 29.02.1768 w Barze na Podolu. Objęła
swym zasięgiem ziemie całej Rzeczypospolitej, głosiła hasła obrony wiary i wolności
szlacheckich, występując przeciwko ustawom sejmowym podjętym po 1764 gł. ustawie o
równouprawnieniu dysydentów oraz przeciwko próbom wprowadzania reform, czynionym
przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i “Familię”.
1772 - ………I rozbiór Polski
4
1773 - ………sejm skonfederowany działający w latach 1773-1775, powołany przez trzy
ościenne mocarstwa zaborcze: Rosję, Prusy i Austrię, w celu zatwierdzenia cesji terytorium
Rzeczypospolitej w czasie I rozbioru Polski.
W osiemnastym wieku państwa ościenne ingerowały w sprawy Rzeczpospolitej.
,,Traktat trzech czarnych orłów" = to Traktat Loewenwolda - przymierze zawarte 13 grudnia
1732 roku przez Rosję, Prusy i Austrię zakładające wspólną politykę mocarstw wobec
Rzeczpospolitej służącej jej osłabieniu. Bezpośrednim powodem zawarcia przymierza było
pragnienie niedopuszczenia zajęcia polskiego tronu po śmierci Augusta II przez kandydata
francuskiego - Stanisława Leszczyńskiego oraz przedstawiciela Wettinów. Wspólnym
kandydatem mocarstw ościennych miał być infant portugalski - Emanuel. Traktat ten uważa
się za zapowiedź późniejszej współpracy trzech mocarstw mających w swoich godłach
wizerunki orłów, która doprowadziła do rozbiorów.
Pojęcia /w zeszycie /

Konfederacja, rokosz, prawa kardynalne.
Podpisz postacie przedstawione na ilustracjach. /zeszyt/
.
Uzupełnij brakujące informacje. / w zeszycie/
Nazwisko
Wolter
Kartezjusz
John Locke
Denis Diderot
Opis
Filozof francuski wieku Oświecenia nazywany królem filozofów. Atakował
fanatyzm religijny, ciemnotę, uprzywilejowanie kleru i szlachty. Protestował
przeciwko wyzyskowi chłopów.
Filozof epoki Oświecenia; twórca racjonalizmu.
Filozof epoki Oświecenia; twórca empiryzmu i idei suwerenności narodu.
Pisarz i filozof francuski epoki Oświecenia, autor „Kubusia fatalisty”,
encyklopedysta i deista.
5
Karol Linneusz
Antonie Lavoisier
Beniamin Franklin
Jan Jakub
Rousseau
Karol Monteskiusz
Piotr I Romanow
Szwedzki lekarz i botanik, który jako pierwszy w czasach nowożytnych
dokonał klasyfikacji roślin i zwierząt.
Francuski chemik epoki Oświecenia, który dokonał analizy powietrza, , rozłożył
wodę na pierwiastki oraz wyjaśnił rolę tlenu w procesie spalania.
Badacz epoki Oświecenia, który wynalazł piorunochron.
Filozof epoki Oświecenia, twórca idei umowy społecznej.
Filozof epoki Oświecenia, twórca idei trójpodziału władzy.
Car Rosji (1682 – 1725), który przeprowadził gruntowne reformy dotyczące
armii, oświaty, sądownictwa i administracji.
6