Udział ochrzczonych w kapłańskim, prorockim i królewskim

CHRZEST JAKO PIERWOTNA KONSEKRACJA
27
TEOLOGIA I MORALNOή
Volumen 10(2015), numer 1(17)
doi: 10.14746/tim.2015.17.1.2
JACEK HADRYŒ1
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Wydzia³ Teologiczny
Udzia³ ochrzczonych w kap³añskim, prorockim i królewskim
pos³annictwie Chrystusa
Participation of the baptized in the priestly, prophetic and royal mission of Christ
Chrzeœcijañskie ¿ycie duchowe polega na udziale w ¿yciu Bo¿ym, a samo w sobie jest rzeczywistoœci¹ dynamiczn¹, gdy¿ udzia³ w ¿yciu Bo¿ym jest nie tylko
dany cz³owiekowi, ale równie¿ zadany. ¯ycie Bo¿e w cz³owieku i jego rozwój
jest mo¿liwy dziêki Chrystusowi, jednak¿e w praktyce uzale¿niony od wspó³pracy cz³owieka z Bo¿¹ ³ask¹. Rozwój duchowy jest zatem procesem zakorzenionym w Chrystusie jako Ÿródle, zapocz¹tkowanym na chrzcie, i stanowi Bo¿y dar
wymagaj¹cy przyjêcia przez cz³owieka2. Sam sakrament chrztu wywo³uje ró¿ne
skutki, wprowadzaj¹c w chrzeœcijañsk¹ nowoœæ ¿ycia, obdarowuj¹c udzia³em w ¿yciu zmartwychwsta³ego Chrystusa, bêd¹c swoist¹ bram¹ otwieraj¹c¹ dostêp do
¿ycia w Duchu Œwiêtym.
Mo¿na mówiæ o piêciu skutkach przyjêcia sakramentu chrztu. Pierwszym jest
uwolnienie od grzechu pierworodnego i obdarowanie udzia³em w nowym ¿yciu,
w ¿yciu zmartwychwsta³ego Syna Bo¿ego. Drugim skutkiem jest przywrócenie
godnoœci dziecka Bo¿ego i umo¿liwienie uczestnictwa w ¿yciu Osób Trójcy Przenajœwiêtszej, która odt¹d mieszka w cz³owieku. Ochrzczony otrzymuje w ten spoJacek Hadryœ – kap³an archidiecezji poznañskiej, dr hab. teologii, profesor UAM, wyk³adowca teologii duchowoœci i prodziekan na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, dyrektor Szko³y Katechistów archidiecezji poznañskiej, cenzor ksi¹g religijnych.
2
„£aska Chrystusa jest darem darmo danym, przez który Bóg obdarza nas swoim ¿yciem
wlanym przez Ducha Œwiêtego do naszej duszy, by j¹ uleczyæ z grzechu i uœwiêciæ. Jest to ³aska
uœwiêcaj¹ca lub przebóstwiaj¹ca, otrzymana na chrzcie. Jest ona w nas Ÿród³em dzie³a uœwiêcenia” – Katechizm Koœcio³a katolickiego, Poznañ 1999, dalej: KKK.
1
28
JACEK HADRYŒ
sób pe³ne, nadprzyrodzone wyposa¿enie, tzw. duchowy organizm. Nastêpuje nie
tylko inicjacja ¿ycia duchowego, ¿ycia Bo¿ego, ale tak¿e uzdolnienie do jego kontynuacji, rozwoju, czyli d¹¿enia do osi¹gniêcia jego pe³ni w ¿yciu wiecznym. Trzecim skutkiem przyjêcia chrztu jest wszczepienie w Chrystusa i bezpoœrednio st¹d
wynikaj¹ca powinnoœæ ¿ycia na podobieñstwo Chrystusa oraz bezwarunkowego
i ca³kowitego oddania siê Jemu: chrzest jest w ¿yciu chrzeœcijanina podstawow¹
konsekracj¹, poprzez któr¹ zostaje on poœwiêcony i ca³kowicie oddany Chrystusowi. Wszelkie inne konsekracje, np. œwiêcenia kap³añskie czy œluby zakonne, s¹
oparte na konsekracji chrzcielnej. Wszczepienie w Chrystusa ma prowadziæ do integracji z Nim, pe³nego uto¿samienia, zgodnie ze s³owami œw. Paw³a Aposto³a,
zawartymi w drugim rozdziale Listu do Galatów: „Teraz zaœ ju¿ nie ja ¿yjê, ale
¿yje we mnie Chrystus” (Gal 2,20). Wszczepienie w Chrystusa jest równoznaczne
z wszczepieniem w Mistyczne Cia³o Chrystusa, czyli w Koœció³, i stanowi czwarty skutek przyjêcia sakramentu chrztu. Cz³owiek ochrzczony uzyskuje w ten sposób pe³ne prawo do korzystania z sakramentów, do s³owa Bo¿ego, do wszelkich
innych pomocy duchowych. Z drugiej strony nabywa odpowiedzialnoœæ za wspólnotê Koœcio³a, za budowanie go poprzez œwiadectwo ¿ycia naznaczonego mi³oœci¹.
Pi¹tym i jednoczeœnie zasadniczym skutkiem przyjêcia sakramentu chrztu jest
udzia³ w potrójnym pos³annictwie Chrystusa: kap³añskim, prorockim i królewskim.
Pe³nienie tego¿ pos³annictwa stanowi zasadniczy wymiar duchowoœci chrzcielnej i wyznacza ca³¹ ¿yciow¹ drogê chrzeœcijanina oraz jego rozwój duchowy. Ka¿dy ochrzczony ma dzieñ po dniu umieraæ dla siebie, ¿eby ¿yæ dla Pana Boga, umieraæ dla grzechu, ¿eby ¿yæ dla ³aski, a powy¿sze ma siê wype³niaæ poprzez pe³nienie
kap³añskiej, prorockiej i królewskiej misji Chrystusa3.
Refleksja nad tym szczególnym skutkiem sakramentu chrztu jest celem niniejszego przed³o¿enia. Zagadnienie zosta³o podzielone na trzy czêœci, które poœwiêcono kolejno udzia³owi ochrzczonego: w kap³añskim, prorockim i królewskim pos³annictwie Chrystusa. Problematykê ujêto z uwzglêdnieniem specyfiki
ró¿nych stanów w Koœciele, a podsumowanie i wnioski podano w zakoñczeniu.
Autor artyku³u odwo³uje siê przede wszystkim do wybranych dokumentów Koœcio³a, a tak¿e korzysta z Katechizmu Koœcio³a katolickiego i odpowiednio dobranej literatury przedmiotu.
UDZIA£ W KAP£AÑSKIM POS£ANNICTWIE CHRYSTUSA
Katechizm Koœcio³a katolickiego k³adzie szczególny nacisk na uczestnictwo
ochrzczonych w kap³añskiej godnoœci i misji Chrystusa. Przypomina, ¿e s¹ oni
„wybranym plemieniem, królewskim kap³añstwem, narodem œwiêtym, ludem Bogu
3
“A strong desire must fill us to become different beings, to mortify our old selves and rearise
as new men in Christ” – D. von Hildebrand, Transformation in Christ, San Francisco 2001, s. 5.
UDZIA£ OCHRZCZONYCH W KAP£AÑSKIM, PROROCKIM I KRÓLEWSKIM…
29
na w³asnoœæ przeznaczonym”, aby og³aszaæ „dzie³a potêgi Tego, który ich wezwa³
z ciemnoœci do przedziwnego swojego œwiat³a” (1 P 2,9)4. Niew¹tpliwie sakrament
chrztu jest podstaw¹ kap³añstwa powszechnego wiernych, od którego kap³añstwo
urzêdowe, wed³ug nauki Soboru Watykañskiego II, ró¿ni siê „istot¹, a nie stopniem
tylko, s¹ sobie jednak wzajemnie przyporz¹dkowane, jedno i drugie bowiem we
w³aœciwy sobie sposób uczestniczy w jednym kap³añstwie Chrystusowym”5. Wzorem urzeczywistniania funkcji kap³añskiej dla ochrzczonych jest sposób pe³nienia
jej przez Chrystusa6. Zbawiciel kap³añsk¹ godnoœci¹ zosta³ obdarowany w tajemnicy wcielenia: „Nikt sam sobie nie bierze tej godnoœci, lecz tylko ten, kto jest
powo³any przez Boga jak Aaron. Podobnie i Chrystus nie sam siebie okry³ s³aw¹
przez to, ¿e sta³ siê arcykap³anem, ale uczyni³ to Ten, który powiedzia³ do Niego:
«Ty jesteœ moim Synem, Jam ciê dziœ zrodzi³»” (Hbr 5,4-5). Kap³añsk¹ funkcjê
Chrystus wype³nia³ przede wszystkim poprzez swój ofiarniczy styl ¿ycia wyra¿aj¹cy siê w ca³kowitym pos³uszeñstwie Ojcu i Jego woli, co wi¹za³o siê z postaw¹
rezygnacji z samego siebie. Pos³uszeñstwo Chrystusa osi¹gnê³o swoj¹ pe³niê
w œmierci krzy¿owej, w której zosta³y zawarte wszystkie wczeœniejsze akty pos³uszeñstwa Ojcu. Œmieræ na Kalwarii sta³a siê najpe³niejszym uwielbieniem
Boga i pojednaniem ludzi z Nim. Mo¿na uznaæ, ¿e Chrystus swoj¹ kap³añsk¹ funkcjê sprawowa³ poprzez uwielbienie Ojca oraz prze¿ywanie ca³ego ¿ycia w postawie ofiarnoœci. Wszystko zatem, co ochrzczony czyni dla uwielbienia Boga oraz
ofiarowania siê Jemu, jest realizacj¹ przez niego udzia³u w kap³añskim pos³annictwie Chrystusa. Dokumenty Koœcio³a ukonkretniaj¹ ten udzia³. Sobór Watykañski II stwierdza, ¿e dokonuje siê on „przez przyjmowanie sakramentów, modlitwê
i dziêkczynienie, œwiadectwo ¿ycia œwi¹tobliwego, zaparcie siê siebie i czynn¹ mi³oœæ”7. Katechizm Koœcio³a katolickiego, nawi¹zuj¹c do soborowego nauczania
i podkreœlaj¹c, i¿ ochrzczeni otrzymuj¹ niezatarte znamiê duchowe, zaznacza, ¿e
s¹ oni konsekrowani do uczestniczenia w kulcie oraz uzdolnieni i w³¹czeni do
„s³u¿enia Bogu przez ¿ywy udzia³ w œwiêtej liturgii Koœcio³a i wype³niania ich
kap³añstwa na mocy chrztu przez œwiadectwo œwiêtego ¿ycia i skutecznej mi³oœci”8. Podsumowuj¹c nauczanie Koœcio³a zawarte w ró¿nych dokumentach, mo¿na w pewnym uproszczeniu powiedzieæ, ¿e udzia³ ochrzczonych w kap³añskiej
misji Chrystusa realizuje siê poprzez podejmowanie czynnoœci zwi¹zanych z liturgicznym kultem Koœcio³a, prze¿ywanie codziennego ¿ycia w ofiarowaniu siebie Bogu, œwiadectwo œwiêtego ¿ycia oraz czynn¹ mi³oœæ9.
Por. KKK 1268.
Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele „Lumen gentium”, 10, w: ten¿e,
Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznañ 2002, dalej KK.
6
Por. H. Wejman, Komplementarnoœæ duchowoœci stanów ¿ycia w Koœciele, Poznañ 2002,
s. 59-60.
7
KK 10.
8
KKK 1273.
9
Por. tam¿e, s. 60-62.
4
5
30
JACEK HADRYŒ
Czynnoœci zwi¹zane z liturgicznym kultem Koœcio³a to przede wszystkim
modlitwa, zw³aszcza brewiarzowa, oraz korzystanie z sakramentów œwiêtych.
Modlitwa jest konieczna dla podtrzymywania i rozwijania komunii z Chrystusem,
mo¿na j¹ za œw. Urszul¹ Ledóchowsk¹ uwa¿aæ za swoisty most miêdzy ziemi¹
a niebem, miêdzy cz³owiekiem a Bogiem10. Ju¿ sama w sobie jest realizacj¹
udzia³u ochrzczonego w kap³añstwie Chrystusa, szczególnie wtedy, gdy przybiera charakter dziêkczynny. Kiedy jest ona modlitw¹ brewiarzow¹, to mo¿na powiedzieæ, ¿e ów udzia³ w kap³añstwie Chrystusa dokonuje siê na drodze liturgicznej, gdy¿ modlitwa Liturgii godzin jest kontynuacj¹ modlitwy Chrystusa,
czynnoœci¹ ca³ego mistycznego Cia³a Chrystusa, a nie jedynie praktyk¹ prywatn¹. Jako modlitwa Koœcio³a stanowi uwielbienie Boga w ka¿dym czasie i odgrywa tak wa¿n¹ rolê w ekonomii zbawienia, ¿e wchodzi w sakramentaln¹ celebracjê misterium paschalnego, ma œcis³y zwi¹zek z Eucharysti¹11. Dla osób
konsekrowanych przez œwiêcenia kap³añskie ró¿nych stopni b¹dŸ przez œlubowanie rad ewangelicznych modlitwa brewiarzowa jest obowi¹zkiem, natomiast
przez osoby œwieckie bywa podejmowana na zasadzie dobrowolnoœci.
Korzystanie z sakramentów nale¿y uznaæ za szczególny liturgiczny udzia³
ochrzczonych w kap³añstwie Chrystusa. Sakramenty s¹ najskuteczniejszym i najbardziej podstawowym œrodkiem uœwiêcenia, s¹ skutecznymi znakami, przez które ochrzczony otrzymuje ¿ycie Bo¿e i je w sobie pomna¿a12. Przyjmowanie sakramentów, a tak¿e ich sprawowanie13 jest uczestniczeniem w kap³añstwie
Chrystusa. Szczególne znaczenie ma Eucharystia, podczas której ochrzczeni sk³adaj¹ Bogu „bosk¹ ¯ertwê ofiarn¹, a wraz z Ni¹ samych siebie; w ten sposób zarówno przez sk³adanie ofiary, jak i przez Komuniê œwiêt¹, wszyscy bior¹ w³aœciwy sobie udzia³ w czynnoœci liturgicznej”14. Dokument soborowy zaznacza, ¿e
odbywa siê to we w³aœciwy sposób, gdy¿ kap³ani urzêdowi sk³adaj¹ Ofiarê
w zastêpstwie Chrystusa i w imieniu ludu, a pozostali wspó³dzia³aj¹ w tym ofiarowaniu15. Wa¿ne miejsce w liturgicznym udziale w kap³añstwie Chrystusa zajmuje równie¿ sakrament pokuty i pojednania, poniewa¿ pozwala doœwiadczyæ
Bo¿ej mi³oœci wiêkszej od ludzkiego grzechu. Warto pamiêtaæ, ¿e ³aska spowiedzi œwiêtej nie ogranicza siê do oczyszczenia z grzechów, ale równie¿ przyczynia siê do uœwiêcenia osoby spotykaj¹cej siê z Chrystusem w tym sakramencie.
Samo korzystanie z sakramentu nawrócenia oddaje chwa³ê Bogu przede wszystPor. U. Ledóchowska, Myœli, Warszawa 1988, s. 41.
Por. KKK 1174.
12
Por. KKK 111 oraz 1131.
13
Szafarzami sakramentów s¹ ci, którzy uczestnicz¹ w kap³añstwie Chrystusa na podstawie
œwiêceñ, zatem diakoni, kap³ani i biskupi, natomiast sakramentu ma³¿eñstwa udzielaj¹ sobie narzeczeni, a w szczególnych sytuacjach pod pewnymi warunkami szafarzem chrztu mo¿e byæ ka¿dy
cz³owiek, nawet nieochrzczony.
14
KK 11.
15
Por. H. Wejman, Komplementarnoœæ duchowoœci stanów…, dz. cyt., s. 64-65.
10
11
UDZIA£ OCHRZCZONYCH W KAP£AÑSKIM, PROROCKIM I KRÓLEWSKIM…
31
kim poprzez uznanie Jego œwiêtoœci oraz powierzenie siê Jego mi³osierdziu
z przyjêciem, ¿e tylko On ma w³adzê odpuszczenia grzechów.
Przy korzystaniu z sakramentu Eucharystii, jak wspomniano, wierny ofiarowuje siebie Bogu, co ³¹czy siê z pozaliturgiczn¹ drog¹ aktualizowania kap³añskiej funkcji Chrystusa, polegaj¹c¹ na sk³adaniu duchowych ofiar. Katechizm
Koœcio³a katolickiego na temat udzia³u œwieckich w kap³añskiej misji Chrystusa
przypomina nauczanie Soboru Watykañskiego II, ¿e wszystkie ich
uczynki, modlitwy i apostolskie przedsiêwziêcia, ¿ycie ma³¿eñskie i rodzinne, codzienna praca, wypoczynek ducha i cia³a, jeœli odbywaj¹ siê w Duchu, a nawet utrapienia ¿ycia, jeœli cierpliwie s¹ znoszone, staj¹ siê duchowymi ofiarami, mi³ymi Bogu
przez Jezusa Chrystusa; ofiary te sk³adane s¹ zbo¿nie Ojcu w eucharystycznym obrzêdzie wraz z ofiar¹ Cia³a Pañskiego. W ten sposób i ludzie œwieccy, jako zbo¿nie
dzia³aj¹cy wszêdzie czciciele Boga, sam œwiat Jemu poœwiêcaj¹16.
Biskup Henryk Wejman, analizuj¹c teksty biblijne, doszed³ do przekonania,
¿e „istota ofiar duchowych cz³owieka polega na ¿yciu ca³kowicie poœwiêconym
Bogu. W sposób zaœ szczególny swój wyraz znajdzie ona w aktach uwielbienia
Boga, wyznania wiary i mi³osierdzia wobec bliŸnich”17. Wed³ug Wejmana „ofiary duchowe przejawiaæ siê bêd¹ w podejmowaniu przez cz³owieka wszelkich
¿yciowych zadañ zwi¹zanych ze stanem ¿ycia w duchu wiary Bogu”18. Pozaliturgiczna realizacja udzia³u w kap³añstwie Chrystusa, oznaczaj¹ca sk³adanie duchowych ofiar, polega zatem na ¿yciu poœwiêconym Bogu, po³¹czonym z usilnym d¹¿eniem do osobistej œwiêtoœci, a wi¹¿e siê to z dawaniem œwiadectwa
wiary poprzez ¿ycie zgodne z ni¹ oraz poprzez czynn¹ mi³oœæ. Rzecz jasna, powy¿sze realizuje siê w ró¿ny sposób, w zale¿noœci od stanu ¿ycia ochrzczonego,
niemniej jednak zawsze jest naznaczone d¹¿eniem do œwiêtoœci19. Owo powo³anie do œwiêtoœci zak³ada przede wszystkim osobow¹ relacjê z Bogiem, dokonuj¹c¹ siê w Chrystusie i przez Chrystusa20. D¹¿enie do œwiêtoœci polega zatem na
KK 34; por. 10, zob. KKK 901.
Tam¿e, s. 84.
18
Tam¿e.
19
„Chcê z tych rekolekcji wyjœæ œwiêt¹ i pomimo wszystko, to jest pomimo nêdzy mojej, chcê
zostaæ œwiêt¹ i ufam, ¿e mi³osierdzie Bo¿e i z takiej nêdzy, jak¹ jestem, mo¿e uczyniæ œwiêt¹, bo
przecie¿ mam dobr¹ wolê. Pomimo wszystkich pora¿ek chcê walczyæ jak dusza œwiêta i chcê postêpowaæ jak dusza œwiêta. Niczym siê nie bêdê zniechêcaæ, jak siê nie zniechêca dusza œwiêta.
Chcê ¿yæ i umieraæ jak dusza œwiêta, wpatrzona w Ciebie, Jezu na krzy¿u rozpiêty, jako we wzór,
jak mam postêpowaæ. Szuka³am przyk³adu woko³o siebie i nie znajdowa³am dostatecznych, i zauwa¿y³am, jakoby opóŸnia³a siê œwiêtoœæ moja; lecz od chwili obecnej utkwi³am wzrok w Ciebie,
Chryste, Wodzu mój najlepszy. Ufam, ¿e pob³ogos³awisz wysi³kom moim. […] wyznajê w pokorze, i pomimo swej nêdzy, przy Twojej pomocy mogê zostaæ œwiêt¹” – F. Kowalska, Dzienniczek.
Mi³osierdzie Bo¿e w duszy mojej, Warszawa 2011, nr 1333 i 1718.
20
„Si rechazas la posibilidad de ser santo, significa que has olvidado dos hechos básicos que
conciernen la santidad. El primer hecho es que el crecimiento espiritual es obra de Diós, obra de su
16
17
32
JACEK HADRYŒ
nawi¹zaniu g³êbokiej osobistej wiêzi przyjaŸni z Chrystusem, wyra¿aj¹cej siê
w coraz doskonalszej postawie moralnej, odpowiadaj¹cej Jego pragnieniom. Podstaw¹ œwiêtoœci jest przyjacielska wiêŸ z Chrystusem, a konsekwencj¹ i zarazem
potwierdzeniem jej autentycznoœci w³aœciwe postêpowanie moralne21. Przez analogiê do ludzkich relacji przyjaŸni mo¿na powiedzieæ, ¿e jeœli ktoœ prawdziwie
mi³uje drug¹ osobê, to nie jest mo¿liwe, aby w sposób œwiadomy i dobrowolny
wyrz¹dza³ jej krzywdê czy sprawia³ przykroœæ, a gdyby nawet mimowolnie to
uczyni³, to wtedy bêdzie tak¹ sytuacjê bardzo g³êboko prze¿ywa³ i stara³ siê tej
ukochanej osobie okazywaæ jeszcze wiêksz¹ ¿yczliwoœæ. Podobnie jest z odniesieniem chrzeœcijanina do Chrystusa. Jeœli ktoœ autentycznie przyjaŸni siê z Nim,
to nie jest do pomyœlenia, aby œwiadomie i dobrowolnie chcia³ cokolwiek czyniæ
wbrew Chrystusowi; jest dok³adnie przeciwnie, czyli pragnie Jemu sprawiaæ radoœæ i okazywaæ coraz wiêksz¹ mi³oœæ. A jeœli doœwiadcza s³aboœci, to g³êboko
prze¿ywa owo doœwiadczenie w odniesieniu do Chrystusa i stara siê Jemu zadoœæuczyniæ poprzez jeszcze wiêksze oddanie siê Jemu. Osobist¹ wiêŸ z Chrystusem trudno zmierzyæ, ale postêpowanie moralne danego cz³owieka mo¿na
zbadaæ i poddaæ ocenie, dlatego te¿ tak czyni Koœció³, kiedy analizuje ¿ycie osoby, która umar³a w opinii œwiêtoœci i jest kandydatem do wyniesienia na o³tarze.
Œwiêtoœci nie mo¿na uto¿samiaæ z bezgrzesznoœci¹, ale z d¹¿eniem do niej ze
wzglêdu na osobist¹ przyjaŸñ z Chrystusem. Chrzeœcijanin, który wszed³ w g³êbok¹ relacjê z Chrystusem, mo¿e jeszcze nawet przez stosunkowo d³ugi okres
doœwiadczaæ swoich s³aboœci, na przyk³ad z powodu posiadania jakiejœ wady czy
te¿ wczeœniejszego popadniêcia w na³óg, ale w takiej sytuacji jego przyjaŸñ
z Chrystusem sprawia, ¿e mocno prze¿ywa swoje moralne ubóstwo w odniesieniu do relacji z Boskim Przyjacielem i podejmuje powa¿ne wysi³ki, aby tak¹ sytuacjê zmieniæ. Zdarza siê tak¿e, ¿e dla utrzymania postawy pokory i dla poznania zale¿noœci od Boga pewne drobne s³aboœci b¹dŸ niedoskona³oœci towarzysz¹
cz³owiekowi autentycznie d¹¿¹cemu do œwiêtoœci a¿ do koñca ziemskiego ¿ycia.
gracia. Estás muy en lo cierto cuando piensasa que no posees, por ti mismo, lo que hace a un santo.
Estás totalmente equivocado, no obstante, si piensasa que- para ti- la santidad es una búsquda sin
esperanza. Cada santo es un milagro del poder creativo de Diós, de la gracia transformadora de
Diós. Diós necesita muy poco para actuar. De hecho, podemos decir que le gusta trabajar con materiales inapropiados. Cuando peor sea la naturaleza humana con la que empieze, más certeramente
brillará luego su gracia. […] Para Diós, el producto más precioso de la santidad es la íntima unión
con El, mismo de un alma que le quiere con un amor indiviso” – L. Trese, Puedes volar como las
aguilas, Madrid 2003, s. 12, nr 50.
21
“[…] the saint is a human person who becomes increasingly free during his mortal life. As
he progresses in his intimacy with God, he gradually loses the concrete faculty to choose evil, for
evil entices him less and less. And yet he becomes increasingly free, because he tends more and
more to make his decisions from the depths of his being, by surrendering himself ever more completely to God. By contrast, the inveterate sinner, in whom the faculty to choose evil is constantly
growing, becomes increasingly the slave of his passions and becomes progressively less free” –
J. Galot, Who is Christ? A theology of the incarnation, Roma 1980, s. 390.
UDZIA£ OCHRZCZONYCH W KAP£AÑSKIM, PROROCKIM I KRÓLEWSKIM…
33
Nale¿y pamiêtaæ, ¿e realizacja powo³ania do œwiêtoœci dokonuje siê w Koœciele,
który Chrystus wyposa¿y³ w to wszystko, co jest potrzebne cz³owiekowi do osi¹gniêcia pe³nego udzia³u w Boskim ¿yciu. Trudno sobie wyobraziæ chrzeœcijanina
autentycznie d¹¿¹cego do komunii z Chrystusem, a jednoczeœnie maj¹cego lekcewa¿¹cy stosunek do Mistycznego Cia³a Chrystusa, którym jest Koœció³. Bez
Koœcio³a i szacunku dla niego nie mo¿na postêpowaæ na drodze wiod¹cej do
œwiêtoœci22. Rzecz jasna, owo powo³anie do œwiêtoœci wpisane w realizowanie
kap³añskiej misji Chrystusa mo¿e byæ prze¿ywane w ró¿ny sposób: jako d¹¿enie
do upodobnienia siê do Chrystusa23, do doskona³oœci, do zjednoczenia z Bogiem24
czy jako pe³nienie woli Bo¿ej we wszystkim25.
W przypadku kap³anów jest œciœle zwi¹zane z trosk¹ o zbawienie ludzi powierzonych ich pos³udze i tzw. mi³oœci¹ pastersk¹ wzglêdem nich, czyli osobiste
uœwiêcenie kap³ana dokonuje siê poprzez uœwiêcanie innych. W ¿yciu osób konsekrowanych d¹¿enie do œwiêtoœci dokonuje siê poprzez naœladowanie pos³usznego, ubogiego i dziewiczego Chrystusa we wspólnocie i poprzez ni¹, chocia¿
owo naœladowanie mo¿e byæ realizowane równie¿ poza wspólnot¹, np. w przypadku dziewictwa konsekrowanego czy œwieckich konsekrowanych. Osoby
œwieckie, tak¿e konsekrowane, realizuj¹ je, ¿yj¹c w œwiecie i zajmuj¹c siê jego
sprawami. W sposób specyficzny d¹¿enie do œwiêtoœci, które jest wpisane w kap³añskie pos³annictwo ochrzczonych, dokonuje siê w chrzeœcijañskich rodzinach,
w których ma³¿onkowie maj¹ siê troszczyæ o uœwiêcenie wzajemne i ca³ej rodziny poprzez wspólne, pe³ne uczestniczenie w Eucharystii, korzystanie z sakramen-
Zob. J. Gogola, Teologia komunii z Bogiem, Kraków 2003, s. 105-108.
„Trzeba mieæ ci¹g³e pragnienie naœladowania we wszystkim Chrystusa, staraj¹c siê upodobniæ ¿ycie swoje do Jego ¿ycia, nad którym czêsto trzeba rozmyœlaæ, by je umieæ naœladowaæ i zachowywaæ siê we wszystkich okolicznoœciach tak, jak On by siê zachowywa³” – Jan od Krzy¿a,
Droga na Górê Karmel I, 13, 3, w: ten¿e, Dzie³a, t³um. B. Smyrak, Kraków 1998, s. 181.
24
„Ani ³aski, ani objawienia, ani zachwyty, ani ¿adne dary jej udzielane nie czyni¹ j¹ doskona³¹, ale wewnêtrzne zjednoczenie duszy mojej z Bogiem. Te dary s¹ tylko ozdob¹ duszy, ale nie
stanowi¹ treœci ani doskona³oœci. Œwiêtoœæ i doskona³oœæ moja polega na œcis³ym zjednoczeniu woli
mojej z wol¹ Bo¿¹. Bóg nigdy nie zadaje gwa³tu naszej wolnej woli. Od nas zale¿y, czy chcemy
przyj¹æ ³askê Bo¿¹, czy nie; czy bêdziemy z ni¹ wspó³pracowaæ, czy te¿ j¹ zmarnujemy” – F. Kowalska, Dzienniczek…, dz. cyt., nr 1107. Okreœlenie pe³ni chrzeœcijañskiego ¿ycia jako zjednoczenia z Bogiem podkreœla z jednej strony osobow¹ wiêŸ miêdzy cz³owiekiem a Bogiem, a z drugiej –
moralny aspekt tej¿e relacji, gdy¿ jak zauwa¿y³ œw. Jan od Krzy¿a, cz³owiek osi¹ga na ziemi pe³niê
zjednoczenia z Bogiem wtenczas, kiedy „dwie wole, to jest wola duszy i wola Boga, s¹ zupe³nie
zgodne i nic ich nie dzieli”. Jan od Krzy¿a œw., Droga na Górê Karmel, II 5, 3, dz. cyt., s. 197.
25
„Na jedno s³owo uwa¿am i z tym jednym siê zawsze liczê, to jedno mi jest wszystkim, tym
¿yjê i z tym umieram, a to jest œwiêta wola Bo¿a. Ona jest mi pokarmem codziennym, ca³a dusza
moja jest ws³uchana w ¿yczenia Bo¿e, pe³niê zawsze to, czego Bóg ode mnie ¿¹da, chocia¿ nieraz
dr¿y natura moja i czujê, ¿e wielkoœæ ich przechodzi si³y moje. Wiem dobrze, czym jestem sama
z siebie, ale te¿ wiem dobrze, czym jest ³aska Bo¿a, która mnie wspiera” – F. Kowalska, Dzienniczek…, dz. cyt., nr 651-652.
22
23
34
JACEK HADRYŒ
tu pokuty, modlitwê oraz codzienne sk³adanie duchowych darów, zwi¹zanych
zw³aszcza z wszelkiego rodzaju cierpieniem i trudem sumiennego wype³niania
codziennych obowi¹zków.
UDZIA£ W PROROCKIM POS£ANNICTWIE CHRYSTUSA
Wzorem i miar¹ udzia³u ochrzczonych w prorockiej funkcji Chrystusa, tak
jak w kap³añskiej i królewskiej, jest sam Zbawiciel, sposób pe³nienia przez Niego
proroczego pos³annictwa. Ju¿ sama unia hipostatyczna sprawia, ¿e Chrystus jako
Bóg-Cz³owiek przez swoje cz³owieczeñstwo ods³ania to, co jest boskie, i w ten¿e
sposób staje siê najdoskonalszym wzorem pe³nienia misji prorockiej26. Najogólniej mówi¹c, udzia³ ochrzczonych w prorockim pos³annictwie Chrystusa zobowi¹zuje ich do œwiadectwa o Chrystusie przez ¿ycie wiar¹ i mi³oœci¹, do przyjmowania charyzmatów, pos³ugiwania siê nimi, do w³¹czania siê w ewangelizacjê
czy dzie³a misyjne Koœcio³a. Ró¿nie to siê dokonuje w poszczególnych stanach
¿ycia, niemniej jednak owo œwiadczenie o Chrystusie nie mo¿e ograniczaæ siê
jedynie do odpowiedniej postawy i œwiadectwa ¿ycia, ale powinno byæ czynnym
w³¹czeniem siê w ewangelizacjê oraz dzia³alnoœæ misyjn¹ Koœcio³a. Owo w³¹czenie mo¿e dokonywaæ siê na ró¿ne sposoby, gdy¿ wspieranie innych w d¹¿eniu do zbawienia i uœwiêcenia, ogólnie mówi¹c, realizuje siê poprzez przyk³ad
¿ycia zgodnego z wyznawan¹ wiar¹, przez konkretn¹ pomoc œwiadczon¹ bliŸnim,
przez wspieranie innych s³owem oraz poprzez modlitwê i ofiarowanie cierpieñ
i wyrzeczeñ w ich intencji27.
Kap³ani pe³ni¹ misjê prorock¹ wtenczas, gdy daj¹ czytelne œwiadectwo prawdzie Chrystusowej, radykalnie ¿yj¹c Ewangeli¹ i odwa¿nie jej broni¹c, a tak¿e
g³osz¹c ca³¹ prawdê Chrystusow¹, broni¹c siê przed pokus¹ ucieczki w milczenie. W ich sytuacji chodzi wiêc przede wszystkim o pe³ne ¿ycie Ewangeli¹ w ka¿dym jej aspekcie i w ten sposób bycie czytelnym znakiem wskazuj¹cym na Chrystusa, znakiem, który intryguje i pobudza innych do ¿ycia dla Niego. Œwiadectwo
¿ycia zgodnego z wyznawan¹ wiar¹ nie wystarczy jednak do wype³nienia proPor. H. Wejman, Komplementarnoœæ duchowoœci stanów…, dz. cyt., s. 87-90.
Ewangelizacja jest procesem wielowarstwowym, na który sk³adaj¹ siê nastêpuj¹ce elementy: odnowa ludzkoœci, dawanie œwiadectwa, wejœcie we wspólnotê, otwarte przepowiadanie, duchowe przylgniêcie, przyjêcie znaków, dzie³a apostolskie. Jej celem jest wewnêtrzna przemiana
cz³owieka. Jest stale aktualna i zak³ada we wspó³czesnym œwiecie nowe duszpasterstwo polegaj¹ce
na nowej gorliwoœci, nowych metodach oraz nowym sposobie g³oszenia i dawania œwiadectwa
Ewangelii, przy jednoczesnym zachowaniu pe³nej integralnoœci nauki i jej radykalizmu. Nowa
ewangelizacja urzeczywistnia siê zasadniczo w trzech obszarach: duszpasterstwie zwyczajnym,
w œrodowisku osób ochrzczonych nie¿yj¹cych zgodnie z wymaganiami sakramentu chrztu oraz wobec tych, którzy nie znaj¹ Chrystusa lub Go zawsze odrzucali. Por. Franciszek, Evangelii gaudium,
Rzym 2013, nr 14, a tak¿e W. Seremak, Ewangelizacja, w: Leksykon duchowoœci katolickiej, red.
M. Chmielewski, Lublin–Kraków 2002, s. 260-263.
26
27
UDZIA£ OCHRZCZONYCH W KAP£AÑSKIM, PROROCKIM I KRÓLEWSKIM…
35
rockiej misji Zbawiciela, gdy¿ potrzebne jest równie¿ odwa¿ne bronienie Ewangelii, które zak³ada nie tylko zgodê na doznawanie przeciwnoœci czy wrêcz przeœladowañ, ale przede wszystkim sta³e jej poznawanie i pog³êbianie znajomoœci
Chrystusa. Powy¿sze dokonuje siê szczególnie poprzez ¿ycie Ewangeli¹, jednak¿e konieczne jest systematyczne studium i dba³oœæ o swoj¹ osobist¹ formacjê
intelektualn¹. Wspomniana zgoda na doznawanie przeciwnoœci czy przeœladowañ
jest potrzebna równie¿ z tego wzglêdu, ¿e wiernoœæ prorockiej misji Chrystusa
zak³ada g³oszenie ca³ej Ewangelii, tak¿e tych prawd, które w obecnych czasach
s¹ przez wielu, równie¿ ochrzczonych, kwestionowane czy negowane.
Osoby konsekrowane realizuj¹ udzia³ w prorockiej misji Chrystusa ju¿ przez
samo ¿ycie wed³ug rad ewangelicznych. Im radykalniej ¿yj¹ Ewangeli¹, tym bardziej staj¹ siê przekonuj¹cym znakiem wskazuj¹cym na Chrystusa i wskazuj¹cym na eschatologiczny aspekt ludzkiej egzystencji. Takie radykalne ¿ycie Ewangeli¹ i pe³nienie prorockiej misji Chrystusa jest mo¿liwe jedynie wtenczas, gdy
osoby te same prowadz¹ g³êbokie ¿ycie duchowe i gorliwie anga¿uj¹ siê w wype³nianie codziennych obowi¹zków oraz wszelkich inicjatyw ewangelizacyjnych
podejmowanych przez ich instytuty b¹dŸ w œrodowiskach, w których ¿yj¹. Jeœli
przynale¿¹ do konkretnego instytutu, to niezwykle istotna jest wiernoœæ charyzmatowi tego¿ instytutu i anga¿owanie siê w dzie³a ewangelizacyjne prowadzone przez niego. Wype³nianie misji prorockiej przez osoby konsekrowane zak³ada
nieustanne pog³êbianie przez nie œwiadomoœci, ¿e zosta³y powo³ane i wybrane
przez Boga, oraz podporz¹dkowywanie ca³ego swojego ¿ycia Chrystusowi i ofiarowanie Jemu wszystkiego, czym s¹ i co maj¹, jak równie¿ pozbywanie siê
wszystkiego, co nie pozwala im odpowiedzieæ Bogu pe³n¹ mi³oœci¹28.
Realizacja funkcji prorockiej Chrystusa przez œwieckich dokonuje siê w œwiecie i poprzez zajmowanie siê jego sprawami. Udzia³ w prorockim urzêdzie Chrystusa zobowi¹zuje œwieckich katolików do g³oszenia s³owem i czynem Ewangelii oraz demaskowania wszelkich przejawów z³a29. Powinni oni staraæ siê o to,
aby „nowoœæ i moc Ewangelii jaœnia³a w ich ¿yciu codziennym, rodzinnym
i spo³ecznym, oraz cierpliwie i odwa¿nie, poœród sprzecznoœci wspó³czesnych
czasów, dawaæ wyraz nadziei na przysz³¹ chwa³ê”30. Powinni tak¿e œwiadczyæ o tym,
¿e wiara daje pe³n¹ odpowiedŸ na problemy i nadzieje cz³owieka. Te zadania
bêd¹ mogli spe³niæ tylko wtedy, kiedy nie bêdzie rozdŸwiêku pomiêdzy Ewangeli¹ a ich codziennym ¿yciem31. Pe³nienie prorockiej misji Chrystusa przez
28
Jan Pawe³ II, Vita consecrata, 25, Adhortacja apostolska po synodzie biskupów o ¿yciu konsekrowanym i jego misji w Koœciele i w œwiecie, Rzym 25.03.1996, w: Adhortacje apostolskie Ojca
Œwiêtego Jana Paw³a II, Kraków 1996, dalej: VC.
29
Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, 225; 227, Poznañ 1984, dalej: KPK.
30
Jan Pawe³ II, Christifideles laici, 14, Adhortacja apostolska po Synodzie Biskupów o powo³aniu i misji œwieckich w Koœciele i w œwiecie dwadzieœcia lat po Soborze Watykañskim II, Rzym,
30.12.1988, w: Adhortacje apostolskie Ojca Œwiêtego…, dz. cyt., dalej: Chl. Por. KK 35.
31
Por. Chl 34.
36
JACEK HADRYŒ
œwieckich „nie polega tylko na samym œwiadectwie ¿ycia. Prawdziwy aposto³
szuka okazji g³oszenia Chrystusa równie¿ s³owem, b¹dŸ to niewierz¹cym… b¹dŸ
wierz¹cym”32. Wed³ug dokumentów Koœcio³a œwieccy mog¹ wnosiæ swój wk³ad
w formacjê katechetyczn¹33, korzystaæ ze œrodków spo³ecznego przekazu34, maj¹
równie¿ prawo i obowi¹zek wyjawiania swojego zdania pasterzom Koœcio³a
w sprawach dotycz¹cych dobra Koœcio³a, a tak¿e przekazywania tego zdania do
wiadomoœci innym35. Specyficzne zadania, wynikaj¹ce z udzia³u w prorockiej
funkcji Chrystusa, s¹ wpisane w duchowoœæ œwieckich, którzy przyjêli sakrament
ma³¿eñstwa. Wed³ug nauczania œw. Jana Paw³a II komunia mi³oœci miêdzy Bogiem i ludŸmi znajduje swój znamienny wyraz w przymierzu oblubieñczym miêdzy mê¿czyzn¹ a kobiet¹36, st¹d „ma³¿onkowie s¹ sta³ym przypomnieniem dla
Koœcio³a tego, co dokona³o siê na Krzy¿u; wzajemnie dla siebie i dla dzieci s¹
œwiadkami zbawienia, którego uczestnikami stali siê poprzez sakrament. Ma³¿eñstwo, podobnie jak ka¿dy sakrament, jest pami¹tk¹, uobecnieniem i proroctwem
tego zbawczego dzie³a”37. Z powy¿szego wynika, ¿e sama œwiadomoœæ bycia
chrzeœcijañskim ma³¿eñstwem oraz godne ¿ycie ma³¿onków stanowi pe³nienie
przez nich prorockiej misji Chrystusa. W tym kontekœcie mo¿na za Janem Paw³em II powtórzyæ, ¿e w czasach nam wspó³czesnych dawanie œwiadectwa nierozerwalnoœci i wiernoœci ma³¿eñskiej jest szczególnie wa¿nym zadaniem chrzeœcijañskich ma³¿onków38. Wype³nianie przez nich prorockiego pos³annictwa
Chrystusa jest uwarunkowane poznawaniem Ewangelii i wcielaniem jej w codzienne ¿ycie: „Zale¿nie od tego, w jakim stopniu rodzina chrzeœcijañska przyjmuje Ewangeliê i dojrzeje w wierze, staje siê ona wspólnot¹ ewangelizuj¹c¹”39.
UDZIA£ W KRÓLEWSKIM POS£ANNICTWIE CHRYSTUSA
Tak jak w przypadku pe³nienia kap³añskiej i prorockiej misji Chrystusa, równie¿ udzia³ ochrzczonych w Jego królewskim pos³annictwie wzoruje siê na przyk³adzie Zbawiciela, czyli na sposobie wype³niania przez Niego misji królew32
KKK 905. Por. Sobór Watykañski II, Dekret o apostolstwie œwieckich „Apostolicam actuositatem”, 6, w: ten¿e, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznañ 2002, s. 377-401.
33
Por. Jan Pawe³ II, Catechesi tradendae, 66, Adhortacja apostolska do biskupów, kap³anów
i wiernych ca³ego Koœcio³a Katolickiego o katechizacji w naszych czasach, Rzym, 16 paŸdziernika
1979, w: Adhortacje apostolskie Ojca Œwiêtego…, dz. cyt., s. 5-85.
34
Por. tam¿e, 46.
35
Por. KKK 906 – 907; KPK 212, 774, 776, 780, 823.
36
Por. Jan Pawe³ II, Familiaris consortio, 12, Adhortacja apostolska do biskupów, kap³anów
i wiernych ca³ego Koœcio³a Katolickiego o zadaniach rodziny chrzeœcijañskiej w œwiecie wspó³czesnym, Rzym 22.11.1981, w: Adhortacje apostolskie Ojca Œwiêtego…, dz. cyt., s. 87-208, dalej: FC.
37
FC 13.
38
Por. tam¿e, 20.
39
Tam¿e, 52.
UDZIA£ OCHRZCZONYCH W KAP£AÑSKIM, PROROCKIM I KRÓLEWSKIM…
37
skiej40. Królewskoœæ Chrystusa zwi¹zana jest z tajemnic¹ wcielenia: podczas
zwiastowania archanio³ Gabriel wypowiedzia³ m.in. nastêpuj¹ce s³owa: „Bêdzie
On wielki i bêdzie nazwany Synem Najwy¿szego. […] Bêdzie panowa³ nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie bêdzie koñca” (£k 1,33). Godnoœæ
królewska Chrystusa wynika z bycia Synem Najwy¿szego, a Jego królewska
funkcja ze s³ów Gabriela mówi¹cych o wiecznym panowaniu. Zarówno królewska godnoœæ, jak i funkcja Chrystusa, s¹ doskona³e, gdy¿ jest On Bogiem-Cz³owiekiem. Ujawniaj¹ siê one we wspomnianej tajemnicy wcielenia, natomiast pe³niê królewskoœci Chrystus osi¹ga w dziele odkupienia. Owa królewskoœæ Chrystusa jest
zupe³nie inna od œwieckiego królowania, gdy¿ nie polega na politycznym panowaniu, ale na dawaniu œwiadectwa prawdzie i kierowaniu siê w ¿yciu s³u¿ebn¹ mi³oœci¹. Zbawiciel tak w³aœnie okreœli³ swoj¹ królewskoœæ podczas przes³uchania
u Pi³ata (por. J 18,33.36-37), jak równie¿ upominaj¹c uczniów sprzeczaj¹cych siê
o to, który z nich jest najwiêkszy (por. £k 22,24-30).
Z tak rozumianej królewskoœci Chrystusa wynika, ¿e udzia³ ochrzczonego
w pos³annictwie królewskim Chrystusa ma charakter duchowo-moralny i polega
na zapanowaniu nad grzechem, czyli nad wszystkim, co sprzeciwia siê godnoœci
dziecka Bo¿ego, oraz na codziennej, s³u¿ebnej mi³oœci wobec bliŸnich. Innymi
s³owy, zobowi¹zuje do pielêgnowania w sobie stanu „królewskiej wolnoœci”,
odrzucania ka¿dego przejawu grzechu w ¿yciu osobistym i spo³ecznym, do samozaparcia, do pokornej, cierpliwej s³u¿by bliŸnim, aby w ten sposób porz¹dkowaæ œwiat ska¿ony grzechem41. Owo pielêgnowanie w sobie „królewskiej wolnoœci” jest zwi¹zane z przezwyciê¿aniem nie tylko grzechu, ale równie¿
wszelkich nieuporz¹dkowanych, nadmiernych przywi¹zañ. Walka o wewnêtrzn¹
wolnoœæ wymaga, ujmuj¹c zagadnienie bardzo ogólnie, stosowania zarówno
metody teologicznej, jak i ascetycznej. Teologiczna troska o pe³n¹ wewnêtrzn¹
wolnoœæ wyra¿a siê w pog³êbianiu za¿y³ej relacji z Chrystusem i coraz pe³niejszym otwieraniu siê na Jego ³askê, w ca³kowitym pozwoleniu na Jego dzia³anie.
Jej wyrazem i owocem jest wzrastanie w cnotach teologalnych, czyli w wierze,
nadziei i mi³oœci. Z kolei ascetyczny wysi³ek oznacza z jednej strony bezpoœrednie sprzeciwianie siê pokusie b¹dŸ nieuporz¹dkowanej sk³onnoœci, a z drugiej
stosowanie ignacjañskiej metody agere contra, czyli dzia³ania przeciwnego do
danej s³aboœci (np. rozwijania pracowitoœci w opozycji do odkrytego w sobie
lenistwa, hojnoœci wobec sk³onnoœci do sk¹pstwa itp.). Królewska wolnoœæ ma
charakter dynamiczny, j¹ siê zdobywa, pog³êbia przez ca³e ¿ycie, st¹d mo¿na
w niej uczestniczyæ w ró¿nym stopniu: byæ wolnym od grzechów œmiertelnych,
od grzechów powszednich, od niedoskona³oœci czy jakichkolwiek nieuporz¹dkowanych przywi¹zañ.
40
41
Por. H. Wejman, Komplementarnoœæ duchowoœci stanów…, dz. cyt., s. 95-104.
Por. KKK 943.
38
JACEK HADRYŒ
Troska o osi¹gniêcie mo¿liwie najwy¿szego stopnia królewskiej wolnoœci
dotyczy ka¿dego ochrzczonego, niezale¿nie od jego stanu ¿ycia. W swoim aspekcie pozytywnym, czyli d¹¿eniu do pog³êbiania relacji z Chrystusem i pe³nego
¿ycia teologalnego, w poszczególnych stanach ¿ycia jest wyraŸnie zró¿nicowana, gdy¿ kap³añstwo czy ¿ycie konsekrowane maj¹, obok ogólnych, tak¿e swoje
specyficzne œrodki uœwiêcenia, natomiast w aspekcie ascetycznym owo zró¿nicowanie jest zdecydowanie mniejsze. Kap³an ma siê osobiœcie uœwiêcaæ przede
wszystkim poprzez troskê o uœwiêcenie tych, do których jest pos³any, pos³ugê
wobec nich, w tym szczególnie przez sprawowanie sakramentów, g³oszenie s³owa
Bo¿ego, jak równie¿ podejmowanie praktyk duchowych i ascetycznych zalecanych ka¿demu ochrzczonemu. Osoba konsekrowana w swoje d¹¿enie do g³êbokiej komunii z Chrystusem ma wpisane wezwanie do radykalnego ¿ycia wed³ug
rad ewangelicznych zgodnie z w³aœciwym dla siebie charyzmatem, czêsto jest
zaproszona do braterskiego ¿ycia we wspólnocie, a tak¿e zobowi¹zana, jak ka¿dy ochrzczony, do podejmowania ró¿norakich praktyk duchowych i ascetycznych. Natomiast œwieccy przez uczestniczenie w urzêdzie królewskim Chrystusa
s¹ równie¿ zobowi¹zani do s³u¿enia królestwu Bo¿emu i rozszerzania go w œwiecie. Z tej racji maj¹ przez duchow¹ walkê pokonywaæ w sobie królestwo grzechu, przez dar z siebie s³u¿yæ Jezusowi w braciach, przyczyniaj¹c siê do poddawania stworzenia prawdziwemu dobru, które przywraca cz³owiekowi ca³¹ jego
pierwotn¹ wartoœæ42. W tym kontekœcie Katechizm Koœcio³a katolickiego odwo³uje siê do stwierdzenia œw. Ambro¿ego: „Ten, kto utrzymuje w karnoœci swoje
cia³o i kieruje swoj¹ dusz¹, nie pozwalaj¹c, by by³a ona niepokojona namiêtnoœciami, jest panem siebie; s³usznie mo¿e byæ nazwany królem, poniewa¿ umie
panowaæ nad samym sob¹; jest wolny i niezale¿ny oraz nie poddaje siê w niewolê grzechu”43. Wed³ug nauczania Soboru Watykañskiego II œwieccy winni
„wspólnymi si³ami tak uzdrawiaæ istniej¹ce na œwiecie urz¹dzenia i warunki, jeœli one gdzieœ sk³aniaj¹ do grzechu, by to wszystko stosowa³o siê do norm sprawiedliwoœci i raczej sprzyja³o praktykowaniu cnót, ni¿ mu przeszkadza³o”44. Podsumowuj¹c, mo¿na stwierdziæ, ¿e udzia³ w królewskiej godnoœci Chrystusa
zobowi¹zuje ich do troski nie tylko o osobist¹ wewnêtrzn¹ wolnoœæ, ale tak¿e
o uwalnianie swoich œrodowisk i œwiata od grzechu i z³a. Powy¿sze dotyczy równie¿ ma³¿onków i rodziców, którzy poprzez udzia³ w królewskiej misji Chrystusa maj¹ szczególnie dbaæ o ow¹ wolnoœæ od grzechu i z³a w swoich rodzinach.
Mi³oœæ s³u¿ebna, obok troski o królewsk¹ wolnoœæ, jest nieodzownym warunkiem uczestniczenia w królewskiej misji Chrystusa, poniek¹d mo¿na przyj¹æ,
¿e owa królewska wolnoœæ umo¿liwia wzrastanie w prawdziwej mi³oœci. Im cz³owiek jest bardziej wewnêtrznie wolny, tym g³êbiej mo¿e wejœæ nie tylko w ko42
43
44
Por. Chl 14.
KKK 908.
KK 36; KKK 909.
UDZIA£ OCHRZCZONYCH W KAP£AÑSKIM, PROROCKIM I KRÓLEWSKIM…
39
muniê z Chrystusem, ale równie¿ osi¹gn¹æ wiêkszy stopieñ mi³oœci bliŸniego. Jak
w zdobywaniu królewskiej wolnoœci mo¿na wzrastaæ przez ca³e ¿ycie, tak równie¿ w mi³oœci s³u¿ebnej: mo¿na mi³owaæ bliŸniego ze wzglêdu na siebie samego, ze wzglêdu na niego b¹dŸ w koñcu ze wzglêdu na Boga. Im cz³owiek bardziej jest wyzwolony z egoizmu i ukierunkowany ku Bogu, tym jego mi³oœæ do
bliŸniego jest bardziej bezinteresowna, bardziej wzorowana na mi³oœci Chrystusa, który umi³owa³ do koñca (por. J 13,1). Owo s³u¿ebne mi³owanie ma swoj¹
specyfikê w zale¿noœci od stanu ¿ycia. Kap³ani ze wzglêdu na swój udzia³ w hierarchicznym kap³añstwie Chrystusa maj¹ odznaczaæ siê tzw. mi³oœci¹ pastersk¹,
czyli ukierunkowaniem na s³u¿bê tym osobom, które powierzy³ im Chrystus.
Mi³oœæ pasterska powinna wyra¿aæ siê w s³u¿bie wolnej od chêci panowania45,
ma byæ mi³oœci¹ s³u¿ebn¹, bezgraniczn¹, powszechn¹, ukierunkowan¹ na sprawy zbawienia, nacechowan¹ siln¹ wiêzi¹ z biskupem i z innymi kap³anami. Powinna byæ sta³¹ postaw¹ wzorowan¹ na mi³oœci Chrystusa a¿ po gotowoœæ poœwiêcenia swojego ¿ycia na Jego wzór. Jest rzecz¹ oczywist¹, ¿e droga kap³ana
do takiej mi³oœci prowadzi przez pog³êbianie komunii z Chrystusem i Jego radykalne naœladowanie w kap³añskiej codziennoœci. Kap³ana obowi¹zuj¹ wszystkie
duchowe praktyki, które powinien spe³niaæ ka¿dy chrzeœcijanin, takie jak: codzienna modlitwa, medytacja, rozwa¿anie s³owa Bo¿ego, regularne korzystanie
z sakramentu pokuty i pojednania, jak równie¿ praca nad sob¹ i pe³nienie dobrych
uczynków46. Mi³oœæ s³u¿ebna w ¿yciu kap³ana ma wyra¿aæ siê szczególnie w modlitwie za innych, a zw³aszcza osoby, którym pos³uguje, oraz w sumiennym wype³nianiu obowi¹zków zwi¹zanych z trosk¹ o zbawienie innych.
Osoby konsekrowane zobowi¹zuj¹ siê realizowaæ w ¿yciu s³u¿ebn¹ mi³oœæ,
mi³uj¹c siê nawzajem, tak jak Chrystus umi³owa³, oraz ogarniaj¹c mi³oœci¹ ca³y
œwiat (por. J 13,34)47. Mi³oœæ sk³oni³a Chrystusa do z³o¿enia daru z siebie i do
najwy¿szej ofiary Krzy¿a, st¹d osoby konsekrowane w szczególny sposób maj¹
¿yæ mi³oœci¹, która wymaga gotowoœci do ofiarnej s³u¿by, zdolnoœci przyjêcia
bliŸniego takim, jakim jest, oraz umiejêtnoœci przebaczenia. Ich mi³oœæ ze wzglêdu na stan ¿ycia ma oblubieñczy charakter, mo¿e zaistnieæ i realizowaæ siê jedynie poprzez trwanie w g³êbokiej komunii z Chrystusem.
Œwieccy katolicy maj¹ siê kierowaæ s³u¿ebn¹ mi³oœci¹, ¿yj¹c w œwiecie i zajmuj¹c siê jego sprawami. Do ich powinnoœci nale¿y harmonijne godzenie obowi¹zków wynikaj¹cych z ich przynale¿noœci jednoczeœnie do Koœcio³a i do danej spo³ecznoœci ludzkiej, i to zawsze w zgodzie z chrzeœcijañskim sumieniem48.
45
Por. Jan Pawe³ II, Pastores dabo vobis, 22, Adhortacja apostolska do biskupów, do duchowieñstwa i wiernych po synodzie biskupów o formacji kap³anów we wspó³czesnym œwiecie, Rzym
25.03.1992, w: Adhortacje apostolskie Ojca Œwiêtego…, dz. cyt., s. 515-684.
46
Por. M. Chmielewski, 101 pytañ o ¿ycie duchowe, Lublin 1999, s. 126-127.
47
Por. VC 42.
48
Por. KKK 912; KPK 225, par. 2.
40
JACEK HADRYŒ
Tak jak wszyscy ochrzczeni powinni dbaæ o osobist¹ wiêŸ z Chrystusem oraz
stosowaæ powszechnie znane praktyki duchowe i ascetyczne, by byæ w stanie
podejmowaæ owo wezwanie do mi³oœci s³u¿ebnej w zwyk³ych warunkach ¿ycia.
Ich najczêœciej bardzo liczne relacje z bliŸnimi winna cechowaæ troska o ich dobro duchowe, ale tak¿e wra¿liwoœæ na zwyk³e, doczesne potrzeby. Szczególnym
wzorem takiej postawy jest Maryja, która bêd¹c powo³an¹ do godnoœci Bogurodzicy oraz wezwan¹ do wyj¹tkowego udzia³u w dziele zbawienia œwiata, ju¿ na
weselu w Kanie Galilejskiej wykaza³a siê ogromn¹ wra¿liwoœci¹ wobec sytuacji
nowo¿eñców i trosk¹ o to, aby uniknêli kompromitacji (por. J 1,3). Wyczulenie
na równomierny podzia³ dóbr materialnych, na tworzenie sprawiedliwego porz¹dku spo³ecznego i politycznego, troska o zachowanie praw cz³owieka w spo³eczeñstwie i œwiecie oraz o uwzglêdnianie wartoœci ewangelicznych w ¿yciu
wspólnym stanowi¹ konkretne przejawy realizowania s³u¿ebnej mi³oœci w ramach udzia³u w królewskim pos³annictwie Chrystusa49.
Ochrzczeni, którzy za³o¿yli w³asn¹ rodzinê, pokonuj¹ z³o moc¹ mi³oœci s³u¿ebnej wtedy, gdy podejmuj¹ trud tworzenia autentycznej wspólnoty osób50, co
wyra¿a siê w ich trosce o dobro w ró¿nych wymiarach codziennego ¿ycia, we
wzajemnym wspieraniu siê w sytuacjach kryzysowych, pomaganiu sobie w pracach domowych, akceptowaniu drugiego takim, jaki jest, oraz umiejêtnoœci przebaczania51. Generalnie mo¿na stwierdziæ, ¿e gorliwe praktykowanie postawy
s³u¿by w ¿yciu rodzinnym i spo³ecznym jest rdzeniem uczestniczenia chrzeœcijañskich ma³¿onków i rodziców w królewskiej misji Chrystusa52.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI KOÑCOWE
W œwietle przeprowadzonych w niniejszym przed³o¿eniu badañ nad udzia³em ochrzczonych w kap³añskiej, prorockiej i królewskiej misji Chrystusa mo¿na rozwin¹æ nastêpuj¹ce tezy i wnioski:
1. Dla ochrzczonych wzorem urzeczywistniania kap³añskiej, prorockiej
i królewskiej funkcji Chrystusa zawsze pozostaje sam Zbawiciel, Jego
sposób pe³nienia tych¿e funkcji.
2. Kap³añsk¹ funkcjê Chrystus wype³nia³ przede wszystkim przez swój ofiarniczy styl ¿ycia zwi¹zany z pe³nym pos³uszeñstwem Ojcu i Jego woli,
a w zwi¹zku z tym tak¿e z postaw¹ uwielbienia Ojca i rezygnacji z samego siebie. Z tego wzglêdu udzia³ w kap³añskiej misji Chrystusa dokonuje
siê przez prze¿ywanie codziennoœci w postawie uwielbiania Boga, które
49
50
51
52
Por. KK 36; KDK 9. 29. 47-51.
Por. FC 64.
Por. tam¿e, 21.
Por. M. Chmielewski, 101 pytañ o ¿ycie duchowe, dz. cyt., s. 141-142.
UDZIA£ OCHRZCZONYCH W KAP£AÑSKIM, PROROCKIM I KRÓLEWSKIM…
41
jest zwi¹zane z liturgicznym kultem Koœcio³a, oraz w postawie ofiarowania siebie Bogu. Niezale¿nie od stanu ¿ycia udzia³ ten realizuje siê w sprawowaniu sakramentów (szczególnie Eucharystii i pokuty) b¹dŸ korzystaniu z nich, w modlitwie (zw³aszcza brewiarzowej) oraz sk³adaniu duchowych ofiar. W uczestniczenie w kap³añskiej pos³udze Chrystusa jest
wpisane d¹¿enie do œwiêtoœci, które zak³ada pog³êbianie komunii z Chrystusem i czynn¹ mi³oœæ.
3. Swoje prorockie pos³annictwo Chrystus spe³ni³ szczególnie poprzez wcielenie, które samo w sobie umo¿liwi³o Jemu przez cz³owieczeñstwo objawienie tego, co boskie. Ochrzczeni uczestnicz¹ w tym pos³annictwie
Chrystusa poprzez œwiadectwo ¿ycia zgodnego z wiar¹, korzystanie
z charyzmatów oraz czynne w³¹czenie siê w ewangelizacyjn¹ i misyjn¹
dzia³alnoœæ Koœcio³a. Owo czynne w³¹czenie siê w dzie³a ewangelizacyjne Koœcio³a przybiera ró¿norodne formy w poszczególnych stanach ¿ycia, niemniej jednak udzia³ w prorockiej funkcji Chrystusa zak³ada troskê
o zbawienie bliŸnich i – w zwi¹zku z tym – apostolskie zaanga¿owanie.
4. Królewskoœæ Chrystusa jest zwi¹zana z Jego wcieleniem, a polega na dawaniu œwiadectwa prawdzie oraz kierowaniu siê w ¿yciu s³u¿ebn¹ mi³oœci¹. Z tego wzglêdu udzia³ ochrzczonych w królewskim pos³annictwie
Chrystusa ma charakter duchowo-moralny i polega na zapanowaniu nad
grzechem oraz codziennej s³u¿ebnej mi³oœci wobec bliŸnich. Przejawia siê
ró¿nie, w zale¿noœci od stanu ¿ycia, lecz przezwyciê¿anie z³a i grzechu
w sobie, w swoim œrodowisku i œwiecie oraz postawa mi³oœci s³u¿ebnej
wzglêdem bliŸnich dotycz¹ ka¿dego ochrzczonego.
5. Jak wykazano, realizowanie udzia³u w kap³añskiej, prorockiej i królewskiej funkcji Chrystusa przybiera ró¿norodne formy, zwi¹zane przede
wszystkim ze stanem ¿ycia ochrzczonego. Szczególne formy przybiera
w ¿yciu ma³¿eñskim i rodzinnym, kiedy chrzeœcijañscy ma³¿onkowie
uczestnicz¹ w potrójnej funkcji Chrystusa we dwoje i w œcis³ym odniesieniu do siebie nawzajem.
ABSTRACT
A particular effect of receiving the sacrament of Baptism is the participation in the three-fold
mission of Christ: the priestly, the prophetic and the royal one. Reflection on this subject became
the purpose of this presentation. The issue was divided into three parts which were dedicated to the
participation of the baptized: in the priestly, prophetic and royal mission of Christ. The issue was
presented with regard to the specificity of the various states of life in the Church, and a summary
and conclusions were given at the end. In the light of the research, it turned out that for the baptized
the example of the fulfillment of the priestly, prophetic and royal functions of Christ, is always the
Savior Himself, His way of performing these functions. Participation in the priestly mission of
Christ takes place in living everyday life in an attitude of worshiping God, which is related to the
42
JACEK HADRYŒ
liturgical celebrations of the Church and in an attitude of offering oneself to God. Regardless of the
state of life, this participation is accomplished in the performance or the use of the sacraments
(especially the Eucharist and Penance), prayer (especially the Divine Office) and offering spiritual
sacrifices. The participation in the priestly service of Christ is connected with the pursuit of
holiness, which involves deepening of the communion with Christ and an active love. In the
prophetic mission of Christ the baptized participate through the witness of life consistent with their
faith, the use of charisms, and active involvement in the evangelizing and missionary activity of
the Church. Participation of the baptized in Christ’s royal mission possesses spiritual and moral
character and consists of overcoming the sin in oneself and in the environment and daily menial
love towards others. The paper has also shown that the accomplishing of the participation in the
priestly, prophetic and kingly functions of Christ takes specific forms in the marital and family life.
Keywords
Christ, Baptism, baptized, mission, function, priestly, prophetic, royal, state of life
BIBLIOGRAFIA
Pismo Œwiête
Pismo Œwiête Starego i Nowego Testamentu, Biblia Tysi¹clecia, Poznañ–Warszawa 1980.
Dokumenty Koœcio³a i nauczanie papieskie
Franciszek, Evangelii gaudium, Rzym 2013.
Jan Pawe³ II, Catechesi tradendae. Adhortacja apostolska do biskupów, kap³anów i wiernych ca³ego Koœcio³a Katolickiego o katechizacji w naszych czasach, Rzym, 16 paŸdziernika 1979, w: Adhortacje apostolskie Ojca Œwiêtego Jana Paw³a II, Kraków
1996, s. 5-85.
Jan Pawe³ II, Christifideles laici. Adhortacja apostolska po Synodzie Biskupów o powo³aniu i misji œwieckich w Koœciele i w œwiecie dwadzieœcia lat po Soborze Watykañskim
II, Rzym, 30.12.1988, w: Adhortacje apostolskie Ojca Œwiêtego Jana Paw³a II, Kraków 1996, s. 345-480.
Jan Pawe³ II, Familiaris consortio. Adhortacja apostolska do biskupów, kap³anów i wiernych ca³ego Koœcio³a Katolickiego o zadaniach rodziny chrzeœcijañskiej w œwiecie
wspó³czesnym, Rzym 22.11.1981, w: Adhortacje apostolskie Ojca Œwiêtego Jana Paw³a II, Kraków 1996, s. 87-208.
Jan Pawe³ II, Pastores dabo vobis. Adhortacja apostolska do biskupów, do duchowieñstwa i wiernych po synodzie biskupów o formacji kap³anów we wspó³czesnym œwiecie,
Rzym 25.03.1992, w: Adhortacje apostolskie Ojca Œwiêtego Jana Paw³a II, Kraków
1996, s. 515-684.
Jan Pawe³ II, Vita consecrata. Adhortacja apostolska po synodzie biskupów o ¿yciu konsekrowanym i jego misji w Koœciele i w œwiecie, Rzym 25.03.1996, w: Adhortacje apostolskie Ojca Œwiêtego Jana Paw³a II, Kraków 1996, s. 799-946.
UDZIA£ OCHRZCZONYCH W KAP£AÑSKIM, PROROCKIM I KRÓLEWSKIM…
43
Katechizm Koœcio³a katolickiego, Poznañ 1999.
Kodeks Prawa Kanonicznego, Poznañ 1984.
Sobór Watykañski II, Dekret o apostolstwie œwieckich Apostolicam actuositatem, w: Sobór Watykañski II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznañ 2002, s. 377-401.
Sobór Watykañski II, Konstytucja dogmatyczna o Koœciele Lumen gentium, w: Sobór
Watykañski II, Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznañ 2002, s. s. 104-166.
Literatura przedmiotu i pomocnicza
Chmielewski M., 101 pytañ o ¿ycie duchowe, Lublin 1999.
Hildebrand D. von, Transformation in Christ, San Francisco 2001.
Galot J., Who is Christ? A theology of the incarnation, Roma 1980.
Gogola J., Teologia komunii z Bogiem, Kraków 2003.
Jan od Krzy¿a, Droga na Górê Karmel, w: ten¿e, Dzie³a, Kraków 1998, t³um. B. Smyrak,
s. 139-401.
Kowalska F., Dzienniczek. Mi³osierdzie Bo¿e w duszy mojej, Warszawa 2011.
Ledóchowska U., Myœli, Warszawa 1988.
Seremak W., Ewangelizacja, w: Leksykon duchowoœci katolickiej, red. M. Chmielewski,
Lublin–Kraków 2002, s. 260-263.
Trese L., Puedes volar como las aguilas, Madrid 2003.
Wejman H., Komplementarnoœæ duchowoœci stanów ¿ycia w Koœciele, Poznañ 2002.