Wyjaśnienia dla Beneficjentów naboru nr 11/S/3.3/2009 w ramach działania 3.3 Transport miejski i podmiejski RPO WD dot. Wytycznych MRR w zakresie dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w transporcie zbiorowym Niniejszy dokument został opracowany na potrzeby wdrażania projektów realizowanych w ramach działania 3.3 Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013. Są to wyjaśnienia do Wytycznych w zakresie dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w transporcie zbiorowym (zwane dalej „Wytycznymi”). Dofinansowanie projektów planowanych do realizacji w ramach działania 3.3 może nastąpić wyłącznie w oparciu o w/w Wytyczne. W przypadku spełnienia wszystkich wymogów określonych w Wytycznych Beneficjent zobowiązany jest do wyliczenia najpierw luki w finansowaniu uwzględniając: Wytyczne MRR w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód, Metodologię opracowania studium wykonalności analiza ekonomiczno-finansowa na potrzeby Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 20072013, a następnie obliczenia rekompensaty. Jeżeli wyliczona rekompensata będzie miała wartość ujemną, w dalszym postępowaniu należy od wyliczonego dofinansowania z pomocą luki finansowej odjąć obliczoną rekompensatę. Wytyczne nie mają zastosowania dla podmiotów, które nie ubiegają się o dofinansowanie w ramach działania 3.3 Transport miejski i podmiejski Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego. Należy pamiętać, iż dofinansowanie jest udzielane jedynie w zakresie niezbędnym do realizacji projektu – zgodnie z zasadą proporcjonalności. Zgodnie z pkt. 4i Wytycznych poprzez rekompensatę należy rozumieć wszelkie przysporzenia otrzymywane przez podmiot świadczący usługę publiczną1 w celu pokrycia kosztów związanych z jej świadczeniem w tym wynagrodzenie otrzymywane na podstawie umowy o świadczenie usług publicznych oraz dotację. 1 usługa publiczna – należy prze to rozumieć świadczenie lub zarządzanie usługami publicznymi w transporcie zbiorowym (pkt. 4k Wytycznych) Departament Regionalnego Programu Operacyjnego – Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego W oparciu o Wytyczne prezentujemy uproszczony schemat wyliczania rekompensaty. Koszty przedsiębiorstwa związane z działalnością transportową (w tym wartość projektu) Wszystkie zasoby przyznane przez państwo lub z zasobów państwowych w dowolnej formie (w tym wartość dotacji z RPO) oraz przychody taryfowe i jakiekolwiek inne przychody wygenerowane podczas wypełniania danego zobowiązania lub zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych oraz rozsądny zysk Dopuszczalny poziom rekompensaty Jeżeli otrzymamy wynik zero lub powyżej zera wówczas Beneficjent może otrzymać poziom dofinansowania obliczony za pomocą luki finansowej, jeżeli poniżej zera wówczas poziom dofinansowania obliczony za pomocą luki finansowej jest pomniejszany o otrzymaną wartość. W celu uściślenia prezentowanej powyżej metodologii obliczania rekompensaty, uszczegóławiamy poszczególne jej elementy opracowane na podstawie rozdziału 6 Wytycznych. I. Koszty przedsiębiorstwa związane z działalnością przewozową (w tym wartość projektu) - koszty stałe oraz koszty zmienne, w tym, m.in.: a) wszystkie koszty związane z działalnością operatora (wraz z kosztem amortyzacji) kalkulowane zgodnie z zasadami rachunkowości, b) koszty związane z wykorzystaniem i utrzymaniem niezbędnej infrastruktury technicznej, jeżeli są ponoszone przez operatora, c) koszty finansowe bezpośrednio związane ze świadczeniem usług publicznych (w tym z zakupami inwestycyjnymi na potrzeby ich świadczenia), d) podatek dochodowy (ze względu na fakt, że zakładany zysk przyjęty do kalkulacji zwrotu z zainwestowanego kapitału jest kalkulowany w oparciu o zysk po opodatkowaniu). Podatek VAT powinien być uwzględniony w kalkulacji rekompensaty zgodnie z przepisami podatkowymi i kwalifikowalnością podatku VAT do współfinansowania z funduszy Unii Europejskiej. Oznacza to, iż w przypadku gdy Beneficjent może odzyskać podatek VAT to w kalkulacji kosztów i przychodów nie może jego uwzględniać. Do kalkulacji rekompensaty nie należy wliczać kosztów oraz przychodów związanych ze świadczeniem usług przewozowych w transporcie miejskim i podmiejskim wykraczających poza zawarte zobowiązanie do ich świadczenia, tj. - poza umowę wykonawczą z gminą, w przypadku umowy zawartej przez jst z utworzoną przez nią spółką komunalną, lub - poza umowę o świadczenie usług publicznych, w przypadku umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą zewnętrznym a jst. 1 Departament Regionalnego Programu Operacyjnego – Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego W kalkulacji kosztów i przychodów usług objętych umową o świadczenie usług publicznych powinny zostać uwzględnione wszystkie koszty i przychody związane ze świadczeniem tych usług. Zgodnie z Wytycznymi: Operator prowadzący inną, nie związaną ze świadczeniem usługi publicznej transportowej, działalność gospodarczą zobowiązany jest prowadzić rachunkowość w sposób umożliwiający prawidłową alokację kosztów i przychodów związanych ze świadczeniem usługi publicznej w gospodarce przewozowej, rozdzielając je od kosztów i przychodów związanych z inną działalnością gospodarczą zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości i przepisami podatkowymi; Koszty świadczenia dodatkowych usług, które nie są związane ze świadczeniem usług publicznych, powinny zostać wyłączone z kalkulacji, o ile nie są wymagane przez odrębne przepisy prawa lub nie są określone w dokumentach regulujących zasady świadczenia usług publicznych; Przychody z tytułu świadczenia dodatkowych usług, o których mowa powyżej, również powinny zostać wyłączone z kalkulacji rekompensaty (na jednakowych zasadach). Kalkulacji kosztów dotyczących działalności przedsiębiorstwa niezwiązanych bezpośrednio ze świadczeniem usług w ogólnym interesie publicznym (np. koszty ogólne zarządu, koszty administracyjne itp.) należy dokonać za pomocą wskaźnika procentowego wyliczonego jako stosunek przychodów uzyskanych z tytułu świadczenia usługi publicznej w gospodarce przewozowej uzyskanych wyłącznie na podstawie zobowiązania do ich świadczenia, do wysokości wszystkich uzyskanych przychodów z tytułu prowadzonej działalności, pomnożone przez 100. Tak wyliczone koszty można zakwalifikować do wyliczania rekompensaty. Rekomendowaną stopą zwrotu z kapitału własnego (tzw. rozsądny zysk) dla przedsięwzięć transportowych jest 6% w ujęciu realnym2. II. Wszystkie zasoby przyznane przez państwo lub z zasobów państwowych w dowolnej formie, np.: przekazanie spółce komunalnej środków na realizację ciążącego na niej obowiązku świadczenia usługi publicznej w gospodarce transportowej, w formie podwyższenia kapitału, dopłaty wspólnika albo pożyczki wspólnika, oddanie składnika majątkowego do korzystania na warunkach korzystniejszych niż rynkowe mające na celu sfinansowania kosztów związanych z realizacją usługi publicznej w gospodarce transportowej, wynagrodzenie otrzymywane na podstawie umowy o świadczenie usług publicznych, zwolnienia podatkowe, wszystkie przychody z tytułu świadczenia usługi publicznej w gospodarce transportowej, otrzymane dotacje, wartość planowanego dofinansowania z programu operacyjnego obliczona za pomocą luki finansowej. 2 Pkt. 136 Wytycznych 2 Departament Regionalnego Programu Operacyjnego – Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Metoda kalkulacji rekompensaty jest wykorzystywana w celu zweryfikowania zasadności udzielenia dofinansowania z funduszy unijnych. Należy ją wyliczyć dla operatora, zarówno w przypadku gdy Beneficjentem będzie przedsiębiorstwo jak i gmina. Kalkulacja rekompensaty powinna wykazać, że w wyniku przyznania pomocy z unijnej nie wystąpi nadmierne wynagrodzenie operatora (np. w sytuacji, gdy umowa o świadczenie usług publicznych została już wcześniej zawarta). W przypadku, gdy udzielenie pomocy na maksymalnym pułapie spowoduje, że może wystąpić nadmierna rekompensata, wówczas należy zmniejszyć wypłacaną rekompensatę do dozwolonego poziomu poprzez obniżenie innych niż pomoc z funduszy unijnych źródeł finansowania operatora albo obniżyć wartość pomocy z funduszy unijnych o wartość nadmiernej rekompensaty, która wystąpi w całym okresie umowy według wartości w ujęciu realnym.3 Kalkulacji rekompensaty należy dokonać w całym okresie odniesienia określonym w oparciu o Niebieską Księgę, Sektor Transportu Publicznego, wydanie wrzesień 2008 zamieszczonej na stronie www.rpo.dolnyslask.pl: Realizując projekt dofinansowany w ramach RPO WD należy pamiętać o konieczności zachowania trwałości projektu i niedokonywania znaczącej modyfikacji projektu w rozumieniu art. 57 rozporządzenia Rady nr 1083/20064. W celu prawidłowego wyliczenia rekompensaty zaleca się zastosować modele finansowe będące załącznikiem nr II do Wytycznych w zakresie dofinansowania z programów operacyjnych podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w transporcie zbiorowym, wykazujący, iż w wyniku otrzymania przez zakład środków z RPO WD rekompensata nie przekroczy dopuszczalnej wysokości, obliczonej zgodnie z Załącznikiem do rozporządzenia Nr 1370/07. 3 Pkt. 137 Wytycznych Projekt obejmujący inwestycje w infrastrukturę lub inwestycje produkcyjne zachowuje wkład funduszy wyłącznie jeżeli w terminie 5/3 lat od jego zakończenia nie zostanie poddany zasadniczej modyfikacji wynikającej ze zmiany charakteru własności elementu infrastruktury albo z zaprzestania działalności produkcyjnej i mającej wpływ na charakter lub warunki realizacji projektu lub powodującej uzyskanie nieuzasadnionej korzyści przez przedsiębiorstwo lub podmiot publiczny. 4 3 Departament Regionalnego Programu Operacyjnego – Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Ponadto niezależnie od tego czy projekt jest dochodowy w rozumieniu art. 55 rozporządzenia WE 1083/2006, do wniosku o dofinansowanie w ramach RPO WD należy dołączyć załącznik nr 6a lub 6b - Formularz wyliczenia luki finansowej. Ponadto do wniosku o dofinansowanie należy złożyć niżej wymienione dodatkowe dokumenty5 jako „Niezbędne dokumenty wymagane prawem polskim, wspólnotowym lub charakterem projektu”, tj: 1) Jednostka samorządu terytorialnego6 a) która zamierza wykonywać usługi publiczne działając w formie samorządowego zakładu budżetowego winna dołączyć: umowę o świadczenie usług publicznych, tj. w szczególności uchwałę/decyzję organu stanowiącego nakładającą na zakład budżetowy obowiązek świadczenia usług publicznych, statut zakładu oraz odpowiednie akty prawa wewnętrznego określające szczegółowe zasady świadczenia przez zakład usług publicznych, czyli (na okres co najmniej roczny): (1) zakres obowiązku świadczenia usługi, czas jego obowiązywania oraz zasięg terytorialny, (2) zasady obliczania rekompensaty, (3) trasy przewozu, (4) parametry częstotliwości kursów na każdej trasie, (5) poziom opłat za każdy rodzaj usługi przewozowej na każdej trasie z uwzględnieniem zniżek przysługujących osobom uprawnionym na podstawie przepisów odrębnych, (6) obowiązki samorządowego zakładu budżetowego wobec odbiorców usług oraz zasady korzystania z usług świadczonych przez zakład; b) która zamierza wykonywać usługi publiczne za pośrednictwem swej spółki komunalnej winna dołączyć: umowę o świadczenie usług publicznych (tj. w szczególności uchwałę o utworzeniu spółki, umowę lub statut spółki); odpowiedni akt wewnętrzny spółki (plan, regulamin itp.) uchwalony przez zgromadzenie wspólników spółki komunalnej lub umowę wykonawczą określające szczegółowe zasady świadczenia przez spółkę usług publicznych, czyli (na okres co najmniej roczny): (1) zakres obowiązku świadczenia usługi, czas jego obowiązywania oraz zasięg terytorialny, (2) zasady obliczania rekompensaty, (3) trasy przewozu, (4) parametry częstotliwości kursów na każdej trasie, (5) poziom opłat za każdy rodzaj usługi przewozowej na każdej trasie z uwzględnieniem zniżek przysługujących osobom uprawnionym na podstawie przepisów odrębnych, (6) obowiązki spółki wobec odbiorców usług oraz zasady korzystania z usług świadczonych przez spółkę; 5 6 Odpowiednio jako załączniki o kolejnych numerach załącznika 19. Szczegółowy opis oraz zakres wymienionych załączników znajduje się w podrozdziale 6.2 oraz pkt. 113-115 Wytycznych. 4 Departament Regionalnego Programu Operacyjnego – Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego c) która zamierza powierzyć wykonywanie usług publicznych przedsiębiorcy zewnętrznemu winna dołączyć: umowę o świadczenie usług publicznych - umowa zawarta przed 3 grudnia 2009 r. powinna określać m.in.: (1) charakter świadczonej usługi ze wskazaniem norm ciągłości, regularności zdolności przewozowej i jakości, (2) cenę usług oraz szczegółowe dane dotyczące stosunków finansowych między stronami, zasady wyliczenia rekompensaty, (3) tryb wprowadzania zmian do umowy, (4) okres obowiązywania umowy, (5) kary związane z niewywiązywaniem się z obowiązków umownych, (6) czyją własnością pozostaną aktywa zaangażowane w świadczenie usług przewozowych, w tym w szczególności tabor i infrastruktura; umowa zawarta po 2 grudnia 2009 r. powinna określać m.in.: (1) zobowiązanie z tytułu świadczenia usług oraz obszar geograficzny, którego to zobowiązanie dotyczy, (2) parametry wg których obliczane są ew. rekompensaty oraz rodzaj i zakres ew. przyznanych praw wyłącznych, przy czym należy zapewnić, aby rekompensata nie była nadmierna, (3) zasady podziału kosztów związanych ze świadczeniem usług, (4) zasady podziału przychodów z biletów, (5) normy jakości świadczenia usług, (6) czy i w jakim zakresie dopuszczalne jest powierzanie świadczenia usług podwykonawcom, (7) czyją własnością pozostaną aktywa zaangażowane w świadczenie usług przewozowych, w tym w szczególności tabor i infrastruktura; 2) Spółka komunalna7 winna dołączyć: umowę o świadczenie usług publicznych (tj. w szczególności uchwałę o utworzeniu spółki, umowę lub statut spółki); odpowiedni akt wewnętrzny spółki (plan, regulamin itp.) uchwalony przez zgromadzenie wspólników spółki komunalnej lub umowę wykonawczą określające szczegółowe zasady świadczenia przez spółkę usług publicznych, czyli (na okres co najmniej roczny): (1) zakres obowiązku świadczenia usługi, czas jego obowiązywania oraz zasięg terytorialny, (2) zasady obliczania rekompensaty, (3) trasy przewozu, (4) parametry częstotliwości kursów na każdej trasie, (5) poziom opłat za każdy rodzaj usługi przewozowej na każdej trasie z uwzględnieniem zniżek przysługujących osobom uprawnionym na podstawie przepisów odrębnych, (6) obowiązki spółki wobec odbiorców usług oraz zasady korzystania z usług świadczonych przez spółkę; 7 Szczegółowy opis oraz zakres wymienionych załączników znajduje się w pkt. 48-64 Wytycznych. 5 Departament Regionalnego Programu Operacyjnego – Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego 3) Przedsiębiorca zewnętrzny8 winien dołączyć: umowę o świadczenie usług publicznych (umowa taka powinna określać m.in. zasady wyliczenia rekompensaty); umowę o świadczenie usług publicznych - umowa zawarta przed 3 grudnia 2009 r. powinna określać m.in.: (1) charakter świadczonej usługi ze wskazaniem norm ciągłości, regularności zdolności przewozowej i jakości, (2) cenę usług oraz szczegółowe dane dotyczące stosunków finansowych między stronami, zasady wyliczenia rekompensaty, (3) tryb wprowadzania zmian do umowy, (4) okres obowiązywania umowy, (5) kary związane z niewywiązywaniem się z obowiązków umownych, (6) czyją własnością pozostaną aktywa zaangażowane w świadczenie usług przewozowych, w tym w szczególności tabor i infrastruktura; umowa zawarta po 2 grudnia 2009 r. powinna określać m.in.: (1) zobowiązanie z tytułu świadczenia usług oraz obszar geograficzny, którego to zobowiązanie dotyczy, (2) parametry wg których obliczane są ew. rekompensaty oraz rodzaj i zakres ew. przyznanych praw wyłącznych, przy czym należy zapewnić, aby rekompensata nie była nadmierna, (3) zasady podziału kosztów związanych ze świadczeniem usług, (4) zasady podziału przychodów z biletów, (5) normy jakości świadczenia usług, (6) czy i w jakim zakresie dopuszczalne jest powierzanie świadczenia usług podwykonawcom, (7) czyją własnością pozostaną aktywa zaangażowane w świadczenie usług przewozowych, w tym w szczególności tabor i infrastruktura. Załączone do wniosku o dofinansowanie projektu dokumenty dotyczące świadczenia usługi publicznej w zakresie transportu zbiorowego pozwolą na ocenę m.in.: 1. W przypadku, gdy obowiązek świadczenia usług publicznych w zakresie transportu zbiorowego wykonywany przez jednostkę samorządu terytorialnego odbywa się za pośrednictwem samorządowego zakładu budżetowego: a) czy w statucie samorządowego zakładu budżetowego wskazano, że celem jego działalności jest zaspokajanie potrzeb mieszkańców w zakresie zadań własnych jednostki samorządu terytorialnego związanych z transportem zbiorowym 9 poprzez świadczenie usług publicznych w wykonaniu obowiązku służby publicznej? 8 Szczegółowy opis oraz zakres wymienionych załączników znajduje się w pkt. 65-80 Wytycznych. Art. 7. ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: […] lokalnego transportu zbiorowego; Art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie: […] transportu zbiorowego i dróg publicznych; Art. 14 ust. 1 pkt. 10 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie: […] transportu zbiorowego i dróg publicznych Art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym: Organizowanie i dotowanie regionalnych kolejowych przewozów osób wykonywanych na podstawie umowy o świadczenie usług publicznych oraz nabywanie kolejowych pojazdów szynowych należy do zadań własnych samorządu województwa. 9 6 Departament Regionalnego Programu Operacyjnego – Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego b) czy w regulaminie albo innym akcie prawa wewnętrznego wydanym przez jednostkę samorządu terytorialnego nałożono obowiązek świadczenia usług publicznych na samorządowy zakład budżetowy? Jeżeli tak, to czy ww. akt określa: zakres obowiązku świadczenia usługi, czas jego obowiązywania oraz zasięg terytorialny, zasady obliczania rekompensaty, trasy przewozu, parametry częstotliwości kursów na każdej trasie, poziom opłat za każdy rodzaj usługi przewozowej na każdej trasie z uwzględnieniem zniżek przysługujących osobom uprawnionym na podstawie przepisów odrębnych, obowiązki samorządowego zakładu budżetowego wobec odbiorców usług oraz zasady korzystania z usług świadczonych przez zakład. c) czy dofinansowanie z programu operacyjnego nie przekracza kwoty rekompensaty? 2. W przypadku, gdy obowiązek świadczenia usług publicznych w zakresie transportu zbiorowego wykonywany przez jednostkę samorządu terytorialnego odbywa się za pośrednictwem spółki komunalnej: a) czy w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego o zawiązaniu spółki oraz w statucie spółki wskazano, że celem jej działalności jest zaspokajanie potrzeb mieszkańców w zakresie zadań własnych jednostki samorządu terytorialnego związanych z transportem zbiorowym poprzez świadczenie usług publicznych w wykonaniu obowiązku służby publicznej? b) czy w uchwale organu stanowiącego, umowie albo statucie spółki, albo w odpowiednim akcie wewnętrznym spółki (plan, regulamin itp.) uchwalonym przez zgromadzenie wspólników spółki komunalnej, lub w umowie wykonawczej, nałożono obowiązek świadczenia usług publicznych na spółkę? Jeżeli tak, to czy ww. akt określa: zakres obowiązku świadczenia usługi, czas jego obowiązywania oraz zasięg terytorialny, zasady obliczania rekompensaty, trasy przewozu, parametry częstotliwości kursów na każdej trasie, poziom opłat za każdy rodzaj usługi przewozowej na każdej trasie z uwzględnieniem zniżek przysługujących osobom uprawnionym na podstawie przepisów odrębnych, obowiązki spółki wobec odbiorców usług oraz zasady korzystania z usług świadczonych przez spółkę. c) czy dofinansowanie z programu operacyjnego nie przekracza kwoty rekompensaty? 7 Departament Regionalnego Programu Operacyjnego – Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego 3. W przypadku, gdy obowiązek świadczenia usług publicznych w zakresie transportu zbiorowego powierzony jest przez jednostkę samorządu terytorialnego przedsiębiorcy zewnętrznemu: a) czy w umowie zawartej przez jednostkę samorządu terytorialnego z przedsiębiorcą zewnętrznym wskazano, że jej celem jest powierzenie wykonywania zadań z zakresu zaspokajania potrzeb mieszkańców związanych z transportem zbiorowym poprzez świadczenie usług publicznych w wykonaniu obowiązku służby publicznej? b) czy w umowie zawartej przez jednostkę samorządu terytorialnego z przedsiębiorcą zewnętrznym nałożono obowiązek świadczenia usług publicznych na przedsiębiorcę? Jeżeli tak, to czy umowa określa: charakter świadczonej usługi ze wskazaniem norm ciągłości, regularności zdolności przewozowej i jakości, cenę usług oraz szczegółowe dane dotyczące stosunków finansowych między stronami, tryb wprowadzania zmian do umowy, okres obowiązywania umowy, kary związane z niewywiązywaniem się z obowiązków umownych, czyją własnością pozostaną aktywa zaangażowane w świadczenie usług przewozowych, w tym w szczególności tabor i infrastruktura. c) Czy dofinansowanie z programu operacyjnego nie przekracza kwoty rekompensaty? 8