PKB I WZROST GOSPODARCZY
advertisement
DOCHÓD NARODOWY Najważniejszymi miernikami, które odzwierciedlają poziom działalności gospodarczej państwa są: a) produkt narodowy brutto b) dochód narodowy c) dochody osobiste i dochody do dyspozycji d) stopa bezrobocia ( miara trudności znalezienia pracy przez ludność) e) stopa inflacji (miara trwałego wzrostu ogólnego poziomu cen) Produkt Krajowy Brutto (PKB) – jest miernikiem oceny stanu gospodarki państwa – wyraża sobą wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w ciągu jednego roku pomniejszoną o wartość produktów potrzebnych na ich wytworzenie. Za jego pomocą możemy zmierzyć czy produkcja w kraju wzrasta, czy spada, a więc służy do pomiaru wzrostu gospodarczego. PKB = WARTOŚĆ GLOBALNA PRODUKCJI – ZUŻYCIE POŚREDNIE WGP – wartość dóbr i usług wyprodukowana w ciągu roku Zużycie bezpośrednie – np. surowce, materiały, paliwo, reklama potrzebne do wytworzenia wartości globalnej PKB na jednego mieszkańca jest miara przeciętnego dobrobytu społeczeństwa, inaczej miarą poziomu życia ludności. Przyjmuje się, że wzrost PKB powinien być szybszy niż wzrost liczby ludności, co powinno pozwolić na poprawę materialnych warunków życia ludności. Produkt Narodowy Brutto (PNB) – uwzględnia otwarty charakter gospodarki, handel zagraniczny i przepływ kapitałów między krajami PNB = PKB + E – I E – dochody otrzymane z zagranicy z tytułu eksportu, własności lub pracy zagranicą I – spłata zadłużenia zagranicznego PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji, Dotyczy on jednakże tylko takich dóbr finalnych, które „przeszły” przez rynek, co oznacza, że pomidory wyhodowane przez rolnika, który sam je skonsumował w swoim gospodarstwie domowym, nie wchodzą do PNB, a gdyby je sprzedał sąsiadowi lub do sklepu z przeznaczeniem do konsumpcji to wtedy wlicza się je do PNB. Dobro finalne może być wliczane tylko raz do PNB. Może ono potem zmieniać właścicieli np. samochód, ale nie powiększa to PNB, mimo że mamy tu do czynienia z wydatkiem konsumpcyjnym Dochód Narodowy ( DN ) – to suma wynagrodzeń otrzymanych w ciągu roku przez przedsiębiorców, pracowników, rolników DN = PNB – AMORTYZACJA – PODATKI POŚREDNIE Amortyzacja – wartość zużycia dóbr inwestycyjnych Podatki pośrednie – podatki od sprzedaży (np. VAT) Dochody osobiste - są częścią dochodu narodowego, która jest wypłacana poszczególnym jednostkom, w odróżnieniu od sum wypłacanych przedsiębiorstwom Dochody osobiste dyspozycyjne – to dochody osobiste pomniejszone o kwotę podatków i opłat niepodatkowych. Są one lepszą miarą poziomu życia ludności. PRODUKT NARODOWY BRUTTO — zużycie kapitału ═ PRODUKT NARODOWY NETTO — 1) pośrednie podatki od przedsiębiorstw i inne płatności niepodatkowe, 2) płatności transferowe przedsiębiorstw ( takie jak dary przekazywane instytucjom dobroczynnym oraz nie spłacone w terminie długi konsumentów) 3) rozbieżności danych statystycznych Wzrost gospodarczy – jest to zwiększanie zdolności kraju do produkcji towarów i usług. Można go uzyskiwać poprzez: - zwiększenie zatrudnienia - wyposażenie przedsiębiorstw w większą liczbę maszyn - efektywniejsze wykorzystanie tego, co się już posiada (np. narzędzia,transport) - zastosowanie nowoczesnych technologii i rozwiązań technicznych - podniesienie kwalifikacji pracowników - zwiększenie wydajności Korzyści wzrostu gospodarczego Koszty społeczne + wzrost zatrudnienia - unowocześnienie produkcji- bezrobocie + wzrost konsumpcji i inwestycji - zwiększenie zanieczyszczenia środowiska + wzrost poziomu życia - wyczerpanie zasobów naturalnych Wniosek : wzrost powinien być umiarkowany Rozwój gospodarczy – polega na jakościowych zmianach zachodzących w gospodarce na skutek długo utrzymującego się wzrostu gospodarczego. Np. przez stosowanie coraz lepszych, nowoczesnych metod wytwarzania, zarządzania Wzrost gospodarczy można zmierzyć, zaś rozwój gospodarczy można zaobserwować. Cykl koniunkturalny – jest obrazem zmian wielkości PKB w przeciągu długiego okresu (kilku lub więcej lat) Gospodarka nie rozwija się równomiernie. Raz tempo wzrostu PKB jest wysokie innym razem niskie. Zauważono, że zmiany aktywności gospodarczej mają charakter cykliczny, to znaczy powtarzają się co pewien czas w regularnych odstępach. Wielkość produkcji trend Kryzys (recesja) Ożywienie (ekspansja) czas rozkwit rozkwit depresja Klasyczny cykl koniunkturalny Skutki kryzysu: - wzrost bezrobocia - wzrost inflacji - spadek zysków przedsiębiorstw - spadek dochodów konsumentów - niepokoje społeczne Pytania końcowe 1) W jakiej fazie cyklu koniunkturalnego znajduje się obecnie polska gospodarka? 2) Jakie zmiany gospodarcze zaszły w Twoim regionie w ostatnich latach? 3) Dlaczego tempo wzrostu PKB powinno być większe niż przyrost ludności? 4) Jaka jest różnica między wzrostem a rozwojem gospodarczym? 5) Podaj przykłady trzech państw rozwiniętych i dlaczego dokonałeś takiego wyboru? 6) Wyjaśnij pojęcie cyklu koniunkturalnego 7) W jaki sposób mierzymy rozwój gospodarczy? EKONOMIA W PIGUŁCE Produkt Krajowy Brutto i dochód narodowy Co to jest PKB? Aby scharakteryzować sytuację gospodarczą danego kraju i poziom zasobności społeczeństwa, ekonomiści posługują się dwoma podstawowymi pojęciami. Są nimi Produkt Krajowy Brutto i dochód narodowy. PKB to pieniężny odpowiednik wartości dóbr i usług finalnych (nie podlegających dalszemu obrobieniu) wytworzonych w ciągu jednego roku liczonych w cenach realnych. Dla celów tej prezentacji uznaliśmy za równowartościowe pojęcie Produktu Krajowego Brutto (PKB) i Produktu Narodowego Brutto (PNB). Ten pierwszy dotyczy tego co zostało wytworzone w danym kraju przez podmioty krajowe i zagraniczne, natomiast PNB oznacza dobra wytworzone przez podmioty krajowe w kraju i zagranicą. Składniki PKB Do PKB nie zalicza się sprzedawanych dóbr używanych (np. używane samochody), ponieważ nie można zaliczyć do PKB czegoś co zostało już do niego zaliczone w latach poprzednich. Na wartość PKB składają się: a) wydatki konsumpcyjne społeczeństwa - żywność, dobra trwałe, usługi, b) inwestycje prywatne, c) dobra i usługi nabywane przez rząd np. inwestycje w edukację, poprawę infrastruktury (drogi, mosty), d) eksport netto, czyli różnica między eksportem a importem. Dochód narodowy Z kolei dochodem narodowym nazywamy wynagrodzenia otrzymane w ciągu roku przez właścicieli czynników produkcji, czyli płace, renty, dywidendy i zyski podmiotów gospodarczych. Aby obliczyć dochód narodowy musimy od PKB odjąć amortyzację (otrzymamy Produkt Krajowy Netto) i podatki pośrednie (np. VAT) , otrzymany wynik będzie odzwierciedlał dochód narodowy. Korzystanie z PKB i dochodu narodowego wskaźników Trzeba pamiętać, że pojęcie dochodu narodowego nie pokazuje dochodów osobistych ludności. Dochody osobiste pomniejszają podatki dochodowe i składki na ZUS, a powiększają transfery rządowe (emerytury, zasiłki). Także PKB nie jest optymalnym narzędziem do oceny sytuacji gospodarczej, choć powszechnie znanym i używanym. Musimy pamiętać, żeby przy porównywaniu rozwoju gospodarczego poszczególnych państw brać pod uwagę PKB przypadającego na statystycznego mieszkańca kraju np. Rosja ma wyższy globalny PKB niż Polska, ale PKB na osobę w Polsce jest wyższy od PKB przypadającego na jednego obywatela Rosji (w niedługim czasie również ten pierwszy wskaźnik może stać się korzystniejszy dla Polski). Czynnikiem, który może zniekształcać wzrost wartości PKB na mieszkańca jest przyrost naturalny. Nie możemy też zapominać o tym, że trzeba brać pod uwagę "realny" PKB, czyli po uwzględnieniu inflacji.
