PROPEDEUTYKA POŁOŻNICTWA – ROK V

PROPEDEUTYKA POŁOŻNICTWA – ROK V
1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu:
Klinika Rozrodczości i Endokrynologii Ginekologicznej UMB
2. Kierownik Kliniki:
Prof. dr hab. Sławomir Wołczyński
3. Osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie danego przedmiotu:
Prof. dr hab. Sławomir Wołczyński
4. Wymiar godzinowy zajęć:
•
Semestr
- IX
•
Wykłady
- 15
•
Seminaria
- 10
•
Ogółem
- 25
ECTS - 3
5. Forma zakończenia zajęć (forma zaliczenia):
Obecność na wszystkich zajęciach + zaliczenie ustne
6. Cel nauczania:
Zapoznanie się z podstawowymi funkcjami układu rozrodczego kobiety. Uzyskanie
podstawowej wiedzy w zakresie położnictwa i ginekologii. Rolabadań
diagnostycznych w położnictwie i ginekologii.
7. Formy nauczania: Wykłady i seminaria.
8. Program nauczania:
WYKŁADY:
Anatomia narządu rodnego i fizjologia cyklu płciowego kobiety. Budowa kostna
miednicy. Płaszczyzny miednicy. Jama miednicy kostnej (pojęcie wymiaru i
sprzężnej). Wymiary miednicy. Typy miednic. Pojęcie sromu i elementy wchodzące w
skład sromu. Budowa anatomiczna krocza. Tkanki miękkie miednicy (mięśnie,
naczynia, nerwy). Budowa anatomiczna narządów leżących w miednicy mniejszej
(macica, jajnik, jajowód), ich unaczynienie i unerwienie. Aparat wieszadłowy macicy.
Pojęcie cyklu płciowego kobiety. Podwzgórzowo-przysadkowa regulacja funkcji
jajnika. Pojęcie sprzężeń zwrotnych, owulacja. Przemiany zachodzące w błonie
śluzowej macicy. Ciąża i poród. Zapłodnienie. Fazy rozwoju zarodka. Rozwój i
fizjologia łożyska. Hormony wydzielane przez łożysko i ich rola w utrzymaniu
prawidłowego rozwoju ciąży. Funkcje łożyska. Błony płodowe i płyn owodniowy.
Fizjologia matczyno-płodowa (powstawanie układów i narządów płodu, zmiany
zachodzące w organizmie matki). Opieka przedporodowa (harmonogram wizyt,
sposoby określenia terminu porodu, zakres świadczonych usług zdrowotnych, badanie
położnicze zewnętrzne i wewnętrzne, badania dodatkowe obowiązkowe i zalecane,
ocena dobrostanu płodu). Poród fizjologiczny. Rozpoznanie początku porodu.
Czynność skurczowa macicy w trakcie porodu. Pojęcie postępu porodu . Okresy
porodu. Fizjologiczny mechanizm porodu. Badanie położnicze zewnętrzne i
wewnętrzne. Ogólne zasady opieki nad rodzącą i płodem. Prowadzenie porodu.
Poradnictwo przedkoncepcyjne. Rola lekarza pierwszego kontaktu w koordynowaniu
poradnictwa. Propagowanie zachowań prozdrowotnych: żywienie, leki, używki (tytoń,
alkohol, narkotyki), środowisko pracy. Wywiad rodzinny i poradnictwo genetyczne:
diagnostyka prenatalna, genetyczna diagnostyka przedimplantacyjna. Wywiad
położniczo-ginekologiczny. Infekcje (żółtaczka typu B, AIDS, różyczka,
toksoplazmoza, gruźlica). Choroby przenoszone drogą płciową. Konsultacje
specjalistyczne (cukrzyca, astma, nadciśnienie tętnicze, choroby tarczycy, choroba
zakrzepowo-zatorowa, choroby serca i nerek). Przedkoncepcyjne badania
laboratoryjne. Patologia ciąży, porodu i połogu. Patologia ciąży. Ciąża ektopowa,
poronienie, zaśniad groniasty. Wymioty w ciąży – niepowściągliwe wymioty
ciężarnych, wymioty związane z chorobami ogólnoustrojowymi. Konflikt
serologiczny - postępowanie w ciąży. Nadciśnienie w ciąży, nadciśnienie indukowane
ciążą, zagrażająca rzucawka i rzucawka. Zaburzenia układu krzepnięcia w ciąży.
Choroby układowe w ciąży (choroby serca, układu oddechowego, choroba
zakrzepowo-zatorowa, niedokrwistość, cukrzyca, zakażenia układu moczowego,
schorzenia wątroby, choroby tarczycy). Patologia porodu. Krwawienia
przedporodowe: łożysko przodujące, przedwczesne odklejenie łożyska prawidłowo
usadowionego. Brak postępu porodu. Nieprawidłowe ułożenia i położenia płodu.
Ciąża mnoga. Poród przedwczesny. Przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego.
Przodowanie i wypadnięcie pępowiny. Wielowodzie. Patologia III okresu porodu.
Zatrzymanie łożyska – przyczyny i postępowanie. Krwotok poporodowy – atonia
macicy, niecałkowite oddzielenie się łożyska. Wynicowanie macicy.
Nieprawidłowości łożyska i pępowiny. Patologia połogu. Laktacja i karmienie piersią
(ropień piersi). Wtórne krwawienie poporodowe. Gorączka połogowa. Zakażenia
narządów rodnych (zapalenie błony śluzowej macicy, zapalenie przymacicz, zapalenie
otrzewnej i jajowodów). Zaburzenia psychiczne występujące w połogu. Planowanie
rodziny i zapobieganie niepożądanej ciąży. Przegląd poszczególnych metod
antykoncepcyjnych wg wskaźnika Pearla. Metody hormonalne: dwuskładnikowe
tabletki antykoncepcyjne (mechanizm działania, przeciwwskazania, korzyści i wady),
tabletki progestagenowe, progestageny długo działające. Wkładki wewnątrzmaciczne.
Metody barierowe (prezerwatywy, spermicydy). Metody naturalne: kalendarzyk
małżeński, metoda termiczna, ocena śluzu szyjkowego. Antykoncepcja postkoitalna.
Ubezpłodnienie. Niepłodność małżeńska. Wymiar społeczny niepłodności.
Diagnostyka i leczenie poszczególnych przyczyn niepłodności: czynnik jajnikowy
(zaburzenia owulacji), czynnik jajowodowy, czynnik męski, endometrioza,
niepłodność idiopatyczna. Techniki rozrodu wspomaganego medycznie: inseminacje
domaciczne, pozaustrojowe zapłodnienie, docytoplazmatyczna iniekcja plemnika,
mrożenie zarodków nadliczbowych. Powikłania leczenia – ciąże mnogie. Profilaktyka
nowotworów narządu rodnego. Pojęcie profilaktyki. Rola profilaktyki w zapobieganiu
i wczesnym wykrywaniu nowotworów narządu rodnego. Omówienie pojęcia
profilaktyka pierwotna – eliminacja zidentyfikowanych czynników związanych z
nowotworem. Wtórna – skryning (badanie przesiewowe) wykrywanie stanów
przedrakowych lub wczesnych postaci nowotworów. Trzeciorzędowa –
chemioprewencja (SERMS,NSAIDS, preparaty wapnia, glikokorykoidy, retinoidy).
Prewencja raka szyjki macicy. Patogeneza raka a rola infekcji HPV. Prewencja raka
błony śluzowej trzonu macicy. Eliminacja czynników ryzyka związanych z chorobami
ogólnoustrojowymi (cukrzyca, nadciśnienie, otyłość). Propagowanie prawidłowych
nawyków żywieniowych. Nadzór nad kobietami leczonymi HTE, tamoksyfenem,
nosicielki mutacji związanych z zespołem Lynch II. Prewencja raka jajnika. Na
podstawie badań epidemiologicznych: unikanie talku i azbestu, propagowanie
karmienia piersią oraz zachodzenia w ciążę. Profilaktyka wtórna: oznaczanie CA 125
(35 U/ml, 20 U/ml), CA 125 + USG przezpochwowe (TVUS). Przebycie programu
stymulacji bez uzyskania ciąży - co 6 lub 12 miesięcy CA 125 + TVUS. Nadzór w
grupach o wysokim ryzyku: występowanie raka jajnika wśród najbliższych członków
rodziny (rodzinne występowanie raka sutka i jajnika – HBOC, rodzinne występowanie
raka jajnika – HOC oraz rodzinne występowanie niepolipowatego raka jelita grubego,
błony śluzowej trzonu macicy i jajnika – zespół Lynch II). Profilaktyka
trzeciorzędowa: doustna antykoncepcja hormonalna (DTA – hamowanie owulacji oraz
indukcja apoptozy w nabłonku jajnika przez gestageny), syntetyczny retinoid 4-HPR .
Zakażenia w ginekologii i położnictwie. Pojęcie zapalenia i omówienie zjawisk
towarzyszących (uszkodzenie tkankowe, zaburzenia w krążeniu, wysięk, zmiany
rozplemowe). Drobnoustroje występujące na skórze zewnętrznych narządów
płciowych: flora stała, komensalna i flora przejściowa. Choroby zapalne w
ginekologii (czynniki etiologiczne, cechy zapalenia, postępowanie). Choroby zapalne
sromu (choroby skóry sromu, które występują na sromie jako w jednej z możliwych
lokalizacji, zwykle zajmując inne regiony ciała, oraz choroby typowe dla sromu i/lub
występujące w związku z patologią innych części układu płciowego lub nabyte drogą
płciową). Grzybicze zapalenie pochwy i sromu. Zapalenie i ropień gruczołu
przedsionkowego większego. Zapalenie gruczołów przedsionkowych mniejszych.
Zapalenie wywołane przez wirus Herpes simplex. Stany zapalne pochwy. Uzyskanie
podstawowych informacji z wywiadu. Właściwy dobór metody diagnostycznej i
prawidłowe pobranie materiału do badań mikrobiologicznych lub serologicznych.
Przeprowadzenie kompleksowych badań mikrobiologicznych z uwzględnieniem
badania jakościowego i ilościowego całego spektrum mikroorganizmów mogących
budować badaną biocenozę. Diagnostyka różnicowa, zasady prowadzenia terapii.
Zapalenie błony śluzowej trzonu macicy. Zapalenie przymacicz. Zapalenia narządów
miednicy mniejszej. Patogeneza, czynniki etiologiczne, objawy kliniczne i
diagnostyka. Kryteria opracowane przez CDC.Choroby zapalne w położnictwie
(czynniki etiologiczne, cechy zapalenia, postępowanie). Połogowe zapalenie błony
śluzowej trzonu macicy. Gorączka połogowa. Przewlekły ból w podbrzuszu
(okresowy i ciągły).
Metody diagnostyczne w położnictwie i ginekologii. Metody diagnostyczne. Wywiad,
badanie podmiotowe i przedmiotowe, badania dodatkowe. Badania dodatkowe.
Badania oznaczane z krwi, moczu (badania ogólne i badania hormonalne). Badania
bakteriologiczne (wymazy z pochwy, z kanału szyjki, z ran pooperacyjnych). Badania
cytologiczne (opis obrazów i ich interpretacja zgodnie z kryteriami Bethesda).
Kolposkopia, sposób wykonania i interpretacja wyników. Diagnostyka instrumentalna
(laparoskopia i histeroskopia), zastosowanie w wybranych przypadkach
ginekologicznych. Ocena hormonalna ciąży. Metody oceny dobrostanu płodu: KTG,
USG. Zaburzenia endokrynologiczne u kobiet. Diagnostyka i leczenie: zespół
policystycznych jajników, hiperprolaktynemia, hypogonadyzm hypogonadotropowy.
Przekwitanie – diagnostyka. Objawy klimakteryczne (wczesne objawy
hipoestrogenizmu).Osteoporoza i choroby sercowo-naczyniowe (późne objawy
hipoesrogenizmu). Hormonalna terapia zastępcza: wskazania i przeciwwskazania,
korzyści i wady.
Kształcenie w zakresie propedeutyki ginekologii
Treści kształcenia: Zapoznanie się z podstawowymi funkcjami układu rozrodczego
kobiety (funkcja germinalna i hormonalna). Fizjologia ciąży i stany zagrożenia ciąży.
Poród fizjologiczny. Rozpoznanie i diagnostyka niepłodności. Zakażenia w
położnictwie i ginekologii. Onkologia ginekologiczna. Diagnostyka w położnictwie i
ginekologii.
Efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje: Umiejętność rozpoznania
wczesnej ciąży, rozpoczynającego się poronienia, porodu fizjologicznego,
wybranych patologii ciąży zaawansowanej oraz umiejętność wyboru schematu
postępowania. Dobór badań diagnostycznych w stanach zakażeń w położnictwie i
ginekologii, dobór badań hormonalnych w wybranych jednostkach chorobowych
endokrynologii ginekologicznej. Wykorzystanie metod diagnostycznych w przypadku
podejrzenia nowotworu narządu rodnego.
9. Literatura:
1. „Położnictwo i ginekologia” tom 1-2, podręcznik pod redakcją G. H.
Bręborowicza, Wyd. I, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2005.
2. „Endokrynologia ginekologiczna” P. Skałba, Wyd. III uaktualnione i rozszerzone.
PZWL, Warszawa, 2008.