SFG ćwiczenia 5 Podział instrumentów finansowych Z

SFG
ćwiczenia 5
UNIWERSYTET WARSZAWSKI
WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA
Systemy finansowe gospodarki
Instrumenty finansowe
Marcin Ignatowski
Warszawa 2012
SFG
ćwiczenia 5
Papier wartościowy
Papiery wartościowe to dokumenty, z którymi związane jest określone prawo
majątkowe tak ściśle, że jego realizacja może nastąpić tylko przez okazanie lub wydanie
takiego dokumentu.
Papiery wartościowe charakteryzują się wyższą intensywnością obrotu. Stosowane są
wtedy, gdy może często dochodzić do zmiany właściciela instrumentu finansowego.
Papier wartościowy można zdefiniować jako dokument stwierdzający fakt dokonania
transakcji odpłatnego udostępnienia kapitału, co daje kapitałodawcy określone prawa:
a) prawo do współwłasności majątku (udziały, akcje),
b) prawo do określonego procentu lub innych pożytków (np. obligacje lub
inne instrumenty długu),
c) prawo do otrzymania w przyszłości określonych aktywów lub do rozliczenia
pieniężnego (instrumenty pochodne)
2
SFG
ćwiczenia 5
Instrument finansowy
Instrument finansowy to pojęcie o znaczeniu szerszym od papieru wartościowego.
Instrument finansowy – „kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze
stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron, pod
warunkiem że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie
wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań
wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy lub warunkowy”
„Instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są:
1)Papiery wartościowe;
2)Nie będące papierami wartościowymi:
a) Tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania
b) Instrumenty rynku pieniężnego,
c) Finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe
rozliczane pieniężnie (…)
d) Opcje kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych (…)
e) Prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od wartości
oznaczonych co do gatunku rzeczy (pochodne instrumenty towarowe)
f) Oraz inne instrumenty, jeżeli zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym (…)
SFG
ćwiczenia 5
Najważniejsze papiery wartościowe w skrócie
Gotówka – banknoty i bilon nie przynoszące odsetek, najbardziej płynny rodzaj aktywów
Weksle – krótkoterminowe aktywa finansowe (poniżej 1 roku), których termin wykupu przez
pierwotnego wystawcę (pożyczkobiorcę) jest z góry określony. Są to instrumenty finansowe o
bardzo wysokiej płynności, zainwestowane w nie pieniądze można szybko odzyskać, wiedząc
przy tym w miarę dokładnie, jaki dochód osiągnie się przy ich sprzedaży w dowolnym momencie
Obligacje – długoterminowe aktywa finansowe, obligacje mają mniejszą płynność niż weksle, nie
dlatego, iż trudno je sprzedać, lecz ze względu na to, że trudniej jest przewidzieć ich cenę, a tym
samym wysokość dochodu, jaki przyniosą w momencie sprzedaży
Papiery wartościowe nie obciążone ryzykiem – określenie stosowane w stosunku do obligacji
skarbowych. Nazwa pochodzi stąd, że nie istnieje niebezpieczeństwo bankructwa państwa i
odmowy wypłacania przez nie należności odsetek od obligacji.
Akcje przedsiębiorstw – papiery wartościowe będące tytułem własności części kapitału
akcyjnego spółek i uprawniające do uczestniczenia w podziale dywidendy, tj. części zysku
przedsiębiorstwa przeznaczonego do wypłaty akcjonariuszom, a nie zatrzymanego w nim w celu
finansowania nowych inwestycji. Akcje uznaje się za rodzaj aktywów finansowych obciążonych
ryzykiem, a zatem niezbyt płynny.
SFG
ćwiczenia 5
Trzy atrybuty instrumentów finansowych
PŁYNNOŚĆ – RYZYKO – DOCHÓD
Płynność – dotyczy szybkości i pewności, z jaką dana pozycja aktywów może być z powrotem
zamieniona na gotówkę w dowolnym momencie. Składnikiem aktywów najwyższej płynności jest
sam pieniądz (gotówka) lub płynność to zdolność do zamiany instrumentu na pieniądz – tę
zdolność mierzymy czasem niezbędnym do upłynnienia instrumentu oraz stratą jaka może być z
tą zmianą związana.
Ryzyko - policzalne prawdopodobieństwo osiągnięcia w przyszłości zysku lub straty, jaka może
przynieść dana inwestycja. Ryzyko inwestycyjne wiąże sie z tym, że uzyskana stopa zwrotu z
inwestycji może różnić się od stopy zwrotu oczekiwanej przez inwestora z uwagi na czynniki
losowe, np. wahania cen surowców. Ryzyko inwestycyjne to inaczej ryzyko nieosiągnięcia
oczekiwanej rentowności inwestycji.
Definicja "ekonomiczna" ryzyka
1. skutki podjętych decyzji nie są znane, ale jest możliwe określenie przyszłych scenariuszy
rozwoju sytuacji
2. prawdopodobieństwa, z jakimi mogą występować poszczególne zdarzenia są znane lub5
możliwe do oszacowania
SFG
ćwiczenia 5
Trzy atrybuty instrumentów finansowych
PŁYNNOŚĆ – RYZYKO – DOCHÓD
Dochód z instrumentu finansowego mierzymy stopą zwrotu
W1  W0
r
100%
W0
Gdzie:
W1 – wartość instrumentu finansowego w momencie t=1 wraz z odsetkami,
W0 – wartość instrumentu finansowego w momencie t=0
Dochodowość instrumentu określamy roczną stopą zwrotu
6
SFG
ćwiczenia 5
Zasób vs Strumień
Zasoby gospodarcze to kategorie ekonomiczne odzwierciedlające stan majątku i zobowiązań
podmiotów w danym momencie. Zasoby gospodarcze mają wymiar wartości, którą wyrażamy w
pieniądzu
Przykładami zasobów są: dobro, majątek (rzeczowy, finansowy, trwały, obrotowy), kapitał (obcy,
właścicielski, stały, zmienny), podaż pieniądza itp.
Strumienie gospodarcze opisują procesy zachodzące w czasie lub ich skutki ekonomiczne. Ich
wymiar stanowi wartość w czasie. Strumienie nie są addytywne ze względu na ich różny wymiar.
Przykładami strumieni są: przychód, dochód, koszt, nakład, zysk, oszczędności, inwestycje itp.
Zapadalność vs Wymagalność
Powyższe pojęcia wiążą się z terminem wykupu instrumentów finansowych:
-dla wierzyciela jest to termin zapadalności jego należności
-dla dłużnika jest to termin wymagalności jego zobowiązań
7
SFG
ćwiczenia 5
Schemat bilansu podmiotu gospodarczego
AKTYWA
PASYWA
Majątek rzeczowy (AR)
Zbiór dóbr zaspokajających określone
potrzeby
Majątek finansowy (AF)
Instrumenty finansowe reprezentujące
określone prawa majątkowe
Kapitał dłużny (KD)
Zewnętrzne, zwrotne źródła finansowania
działalności (debt)
Kapitał właścicielski (KW)
Kapitał będący własnością właścicieli –
akcjonariuszy, udziałowców, państwa itp.
A = (AR + AF) =
= K = (KD + KW)
8
SFG
ćwiczenia 5
Podział instrumentów finansowych
Z punktu widzenia rodzaju reprezentowanego prawa
Instrumenty dłużne – reprezentujące wierzytelności pieniężne i zobowiązania dłużne. Wspólną
dla nich cechą jest zwrot długu (pożyczki) o znanej z góry kwocie
obligacje, bony , listy zastawne, polisy, weksle, czeki, certyfikaty depozytowe
Instrumenty udziałowe – reprezentują prawa właścicielskie, w tym prawa do zarządzania spółką;
wniesiony kapitał nie podlega zwrotowi, jednak właściciele mogą zdecydować o umorzeniu akcji
(udziałów)
akcje, udziały w spółkach z o.o., kwity depozytowe, prawa poboru akcji, prawa do akcji
Instrumenty powiernicze – reprezentujące dowód uczestnictwa w funduszu będącym wspólną
masą majątkową uczestników zarządzaną przez powiernika. Uczestnik ma prawo do zwrotu
zainwestowanego kapitału według wartości rynkowej (nie znanej z góry – zależnej od trafności
podejmowanych decyzji przez zarządzających funduszem.
jednostki uczestnictwa otwartych funduszy inwestycyjnych, certyfikaty inwestycyjne zamkniętych
funduszy inwestycyjnych, jednostki rozrachunkowe Otwartych Funduszy Emerytalnych
9
SFG
ćwiczenia 5
Podział instrumentów finansowych
Z punktu widzenia sposobu przenoszenia tytułu własności instrumentu
Instrumenty na okaziciela – właściciel nie jest oznaczony, jest nim każdy kto go okaże,
przeniesienie własności następuje przez przekazanie instrumentu
gotówka, akcja zwykła, obligacja skarbowa, czek na okaziciela
Instrumenty na zlecenie (indosowane) – właściciel jest oznaczony, przeniesienie własności
następuje na zlecenie właściciela (indos – zrzeczenie się wierzytelności)
rachunek rozliczeniowy, weksel, czek wystawiony na osobę, zdematerializowane papiery
wartościowe
Instrumenty imienne – właściciel jest oznaczony, a przeniesienie własności może nastąpić
poprzez cesję (cesja to umowa cywilnoprawna zawierana pomiędzy wierzycielem <zbywcą
wierzytelności / cedentem> a osobą trzecią <nabywcą wierzytelności / cesjonariuszem>, na
podstawie której wierzyciel przenosi swoją wierzytelność wobec dłużnika na osobę trzecią.
rachunek oszczędnościowy, akcja imienna, kredyt, pożyczka, jednostka uczestnictwa, jednostka
rozrachunkowa
10
SFG
ćwiczenia 5
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
11