RAPORT Z PRAC GRUPY ROBOCZEJ „PRACA SOCJALNA I
advertisement
RAPORT Z PRAC GRUPY ROBOCZEJ „PRACA SOCJALNA I ŚRODOWISKOWA” 1. Interdyscyplinarna grupa robocza „Praca socjalna i środowiskowa ” została powołana w dniu 09.02.2015 r 2. Skład zespołu W Interdyscyplinarnej grupie roboczej znaleźli się eksperci reprezentujący środowisko naukowe, przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz studenci. 1. dr Alicja Kłos - przewodnicząca 2. dr Ireneusz Thomas 3. doc. Gabriel Pala 4. dr Agnieszka Kruba 3. Cel pracy zespołu Interdyscyplinarna grupa robocza „Praca socjalna i środowiskowa” w projekcie „ Polsko-Słowackie Centrum Dobroczynności” podczas spotkań roboczych zajmowała się zagadnieniami dotyczącymi pobudzaniem rozwoju lokalnego i aktywizacją społeczności lokalnych. Celem grupy był rozwój zagadnień teoretycznych i praktycznych związanych z następującymi obszarami: praca socjalna, animacja lokalna, edukacja środowiskowa, a także przeanalizowanie dotychczasowych usług jakie są oferowane w polskim systemie pomocy społecznej w ramach pracy socjalnej, pracy z rodziną, pracy środowiskowej, oraz zdiagnozowanie aktywności społecznej w polskich gminach i powiatach. 4. Prowadzenie spotkań zespołu: Przewodniczący interdyscyplinarnej grupy roboczej 5. Metoda pracy zespołu W ramach prac grupy interdyscyplinarnej podjęte zostały działania zmierzające do opracowania analizy porównawczej na podstawie materiałów źródłowych po polskiej i słowackiej stronie granicy. Do sporządzenia analizy została zastosowana metoda oparta na materiałach historycznych(w oparciu o materiały pierwotne jako dokumenty będące rejestrem faktów i wydarzeń oraz materiały wtórne jako wszelkie opracowania na podstawie Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” dokumentów pierwotnych tj. monografie, publikacje) W raporcie wykorzystano również wnioski płynące z wywiadów grupowych z przedstawicielami instytucji pomocy i integracji społecznej(Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Jarosławiu, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jarosławiu, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Jarosławiu) oraz panelu ekspertów składającego się z ekspertów reprezentujących środowiska naukowe oraz organizacje pozarządowe. Sporządzony na tej podstawie raport wzbogacony został rekomendacjami dotyczącymi proponowanych zmian. 6. Metoda uzgadniania stanowisk Metoda przypadków, metoda sytuacyjna, dyskusja, doświadczenia własne ekspertów – wiedza wynikająca z pracy zawodowej w tym obszarze oraz z terenu na jakim pracują dani eksperci, analiza dokumentów, analiza badań dotychczas przeprowadzonych, analiza aktów prawnych, analiza literatury 7. Liczba spotkań grupy: 4 spotkania – 2 dniowe 8. Tematyka spotkań Na spotkaniach poddano analizie dotychczasowe usługi jakie są oferowane w polskim systemie pomocy społecznej w ramach pracy socjalnej, pracy socjalnej z rodziną, pracy środowiskowej oraz zdiagnozowano aktywność społeczną w Polsce i na Słowacji. Podnoszono kwestie znaczenia pracy socjalnej oraz animacji lokalnej w realizacji usług polityki społecznej. W trakcie spotkań roboczych rozwijała się dyskusja na temat znaczenia edukacji środowiskowej i pracy ze społecznością lokalną w celu rozwiązywania lokalnych problemów społecznych. Dyskusja rozwinęła się wokół własnych doświadczeń uczestników spotkania na temat znaczenia edukacji środowiskowej i pracy ze społecznością lokalną w celu rozwiązania problemów społecznych. Słowacja kontynuuje proces przechodzenia od instytucjonalnych do środowiskowych systemów pomocy. Omówiono elementy wspólne dotyczące aktywności społecznej w Polsce i na Słowacji. Poddano pod dyskusję dotychczasowe modelowe rozwiązania w tym zakresie. W trakcie spotkań roboczych zastanawiano się również nad kwestiami jakimi metodami oraz działaniami można pobudzać społeczność lokalną, jak wyzwalać oddolne nieformalne inicjatywy służące większemu zaangażowaniu społecznemu w rozwiązywaniu różnych problemów społecznych. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” 9. Podsumowanie Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości 1. Pomoc społeczna stanowi ważny system wsparcia osób i grup społecznych znajdujących się w trudnych sytuacjach życiowych, których nie są w stanie przezwyciężyć i rozwijać samodzielnie. Polityka pomocy społecznej stanowi zinstytucjonalizowany system działań na rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i ma na celu udzielenie im zarówno świadczeń jak i usług, które spowodują zmianę sytuacji społecznej i materialnej tych osób/grup. W ostatnich latach w Polsce obserwujemy zmianę paradygmatu w podejściu do pomocy społecznej, która przez wiele lat po transformacji ustrojowej miała charakter pasywny i osłonowy. Zmiany te można podsumować w taki sposób, że od polityki opieki i asekuracji przesuwamy pomoc społeczną w kierunku pomocniczości i integracji społecznej. Z monopolu państwa w zakresie instytucji dostarczających usługi przesuwamy się w kierunku modelu pluralistycznego z różnorodnymi producentami i dostawcami usług społecznych. Większy nacisk kładziony jest aktualnie na międzysektorowe partnerstwo i współpracę w celu tworzenia podwalin pod zintegrowany system usług społecznych w przyszłości 2. Od 2004 roku poprzez system pomocy społecznej próbuje się skanalizować działania aktywizacyjne nastawione na przywrócenie zdolności do zatrudnienia grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. W nowym paradygmacie duży nacisk kładzie się na przeorientowanie myślenia o systemie rozwiązywania problemów społecznych, który powinien w większym stopniu niż dotychczas włączać nowe podejścia do polityki społecznej, szczególnie związane z polityką aktywizacji, obywatelską polityką społeczną, gospodarką Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej art.2.ust.1( Dz.U. Nr 64, poz. 593 ze zm.) M. Grewiński., A Karwacki.., Pluralizm i międzysektorowa współpraca w realizacji usług społecznych. Warszawa 2010, M. Grewiński, J. Tyrowicz (red), Aktywizacja, partnerstwo, partycypacja-o odpowiedzialnej polityce społecznej, Warszawa 2007 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” 1 2 społeczną oraz przedsiębiorczością społeczną 3. W podejściach tych wskazuje się na rozwój różnorodnych aktywizujących usług społecznych oraz zatrudnienia socjalnego. Zmiany w duchu nowego paradygmatu idą w tym kierunku, aby publiczny system opiekuńczy i ratownictwa społecznego z rozbudowanym systemem świadczeń finansowych zastąpić mieszanym systemem pomocniczym z rozbudowanymi usługami aktywizacji i integracji społecznej. Świadczą o tym liczne zmiany w polskim ustawodawstwie socjalnym oraz wprowadzenie wielu nowych aktów prawnych, które dotyczą systemu pomocy społecznej, aktywizacji społeczno-zawodowej, wykorzystaniu nowych instytucji i instrumentów integracji społecznej i zawodowej. Aktualnie duże znaczenie przypisuje się zatem rozwojowi usług integracji społecznozawodowej i aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym 4 . Powoli następuje renesans pracy socjalnej-szczególnie pracy z rodziną, pracy środowiskowej oraz indywidualnej. Upowszechnia się coraz bardziej system wsparcia oparty na kontrakcie socjalnym, w którym pracownik socjalny wraz z beneficjentem pomocy ustala „zasady współdziałania”. Do systemu pomocy wprowadza się także specjalistyczne poradnictwo zawodowe. Praca socjalna i środowiskowa będąca jedną z trzech podstawowych metod pracy socjalnej, jest formą organizowania społeczności. W praktyce społecznej pracownicy socjalni mogą być organizatorami społeczności lokalnych zarówno wtedy, gdy organizowanie społeczności w danym kraju wyodrębniło się w samodzielną profesję pomocową, jak i wówczas, gdy takiej profesji w danym kraju nie ma. Praca socjalna jest obszarem teoretycznej refleksji oraz praktyki społecznej, w którym z założenia jest miejsce dla wielu nurtów, teorii, podejść i koncepcji. Tak więc nawet najbardziej przemyślany i dopracowany model pracy socjalnej (dotyczy to nie tylko środowiskowej metody pracy socjalnej, ale i pozostałych: pracy z indywidualnym przypadkiem oraz metody grupowej). W pracy socjalnej, rozumianej jako szczególny proces pomocowy, chodzi o dokonywanie zmian. Pracownicy socjalni starają się zapewniać J. Wygnański., Przedsiębiorstwo społeczne – antologia kluczowych tekstów, Warszawa 2008, E. Leś, M. Oldak(red)Przedsiębiorstwa społeczne w rozwoju lokalnym, Warszawa 2007; E.Leś (red), Gospodarka społeczna i przedsiębiorstwo społeczne-wprowadzenie do problematyki, Warszawa 2008. 4 M. Grywinski.,M. Rymsza., (red), Polityka aktywizacji w Polsce. Usługi reintegracji w sektorze gospodarki społecznej, Warszawa 2011. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” 3 odpowiednie usługi, które przynoszą pozytywne zmiany lub wspierać klientów w procesie samodzielnego dokonywania zmian w ich życiu 5. Praca środowiskowa jest działalnością zawodową, często rozumianą jako jeden z głównych i tradycyjnych obszarów praktykowania pracy socjalnej. Szczególna jest relacja pomiędzy pracą socjalną, a pracą środowiskową w Polsce. O ile w innych krajach główną oś rozwoju pracy socjalnej stanowił case work, o tyle w Polsce, jak do tej pory, on się nie przyjął. Polski model pracy socjalnej tworzy praca środowiskowa. Praca środowiskowa odwołuje się do wartości wspólnych wszystkim podstawowym nurtom pracy socjalnej. Wartości te leżą bowiem u podstaw pracy socjalnej jako takiej, uprawomocniając interwencję służb społecznych w życie społeczne. Pracę środowiskową jako specyficzną formę pracy socjalnej prowadzi się po to, by w społecznościach uruchamiały się lub wzmacniały procesy rozwojowe, dzięki którym poprawi się jakość życia ich członków. Nie jest ona ofertą adresowaną do społeczności sprawnie działających, pełnych zasobów i zamożnych ludzi. Wręcz przeciwnie – ze swej natury praca środowiskowa jest formą wsparcia dla społeczności słabych, zmarginalizowanych, często cywilizacyjnie i/lub ekonomicznie zaniedbanych. Zadania związane z funkcjonowaniem sfery społecznej są w świetle polskiego prawa w dużej mierze domeną aktywności jednostek samorządu terytorialnego. Do władz samorządowych należy m.in. dbałość o zaspokojenie podstawowych potrzeb, gwarantujących mieszkańcom życie w warunkach nie naruszających zasady godności człowieka. Umożliwić to mają między innymi usługi społeczne w obszarze pomocy i integracji społecznej, obejmujące „działalność pracowników socjalnych i innych, polegającą na promowaniu zdrowia i dobrostanu ludzi; na pomaganiu ludziom, aby stali się bardziej samowystarczalni; na zapobieganiu uzależnieniu od pomocy; wzmacnianiu więzi rodzinnych; przywracaniu jednostek, rodzin, grup i społeczności do pomyślnego funkcjonowania społecznego” Oprócz gminnych ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie na poziomie gmin i powiatów funkcjonują następujące instytucje pomocy społecznej: domy pomocy społecznej i ośrodki całodobowej lub dziennej opieki, placówki specjalistycznego poradnictwa (w tym rodzinnego), placówki opiekuńczo-wychowawcze, ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, ośrodki 5 Ch. Beckett., Podstawy teorii dla praktyków pracy socjalnej, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2010, str. 57. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” wsparcia, ośrodki interwencji kryzysowej. Instytucje te mogą być prowadzone przez sektor publiczny, ale bardzo często usługi, jakie podmioty te dostarczają są kupowane lub zlecane przez ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie na zewnątrz, co w praktyce oznacza, że usługi te dostarczane są nie tylko przez podmioty samorządu terytorialnego, ale w dużej części przez sektor obywatelski i/lub prywatny 6. Są to działania skierowane na człowieka, których celem jest kształtowanie i wzbogacanie jego zasobów społecznych, fizycznych i intelektualnych. Kluczowe dla uchwycenia znaczenia usług społecznych w kontekście pomocy społecznej- a zwłaszcza jej placówek funkcjonujących na poziomie gminy – jest przyjrzenie się różnym funkcjom usług i konsekwencjom ich świadczenia. Usługi społeczne usamodzielniają, upodmiotowiają, zwiększają możliwości i przywracają do pomyślnego funkcjonowania społecznego. Ich celem jest kształtowanie zachowań ekonomicznych, rodzinnych, obywatelskich, a także wzmacnianie więzi społecznych i rodzinnych. Efektem będzie zatem zaspokajanie potrzeb społecznych, łagodzenie nierówności społecznych, wyrównywanie szans życiowych Animacja w Polsce – dzięki długim tradycjom społecznikowskim i zaangażowaniu ideowym, wpływa na zmianę społeczną i budowanie świadomości obywatelskiej, szukając dla siebie wzorów – tradycyjnych i zagranicznych. W całym dorobku rozwijającej się w Polsce animacji widoczny jest jeden główny cel – dokonywanie zmiany zarówno w kontekście indywidualnym, jak i ponadindywidualnym (grupowym, społecznym, narodowym, globalnym). W literaturze przedmiotu o zmianie mówi się wprost, natomiast pomija się kwestię zawartą implicite w pojęciu „animacji”, czyli jej wpływu na budowanie wielowymiarowej świadomości. Bez przemiany członków grupy i łączących ich relacji, małe społeczności i duże ojczyzny nie tylko nie dokonają postępu na drodze do realizacji podstawowych potrzeb społecznych, lecz co gorsze, mogą unicestwić swoją tożsamość, zniknąć w obszarze kulturowym, więzi społecznych, ekonomicznym i lokalnym. W pracy socjalnej i środowiskowej ważnym narzędziem edukacji jest prowadzenie procesu zmiany w społeczności, w której ludzie poprzez dialog dochodzą do identyfikacji potrzeb, ustalania planu działania, jego realizacji, podsumowania i refleksji, co odpowiada edukacji 6 I. Sierpowska., Prawo pomocy społecznej, Kraków 2006, s. 83-84. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” środowiskowej w ujęciu pedagogiki społecznej 7 . Oprócz wspólnie ustalanych pomysłów i rzeczy do zrobienia, zachodzą tu rozliczne interakcje między ludźmi. Uczą się oni od siebie nawzajem, dzieląc się swoim doświadczeniem, dyskutując i spierając się dochodzą do wspólnych decyzji. Kształcą w sobie sztukę wypracowywania kompromisu, gdzie uwzględnia się racje różnych stron/partnerów. Służą temu m.in. spotkania obywatelskie, będące formą praktykowania (a więc i nauki) demokracji uczestniczącej, w której kształtują się postawy dialogu, poszanowania odmienności i otwarcia na drugiego człowieka. Wnioski Interdyscyplinarna grupa robocza „Praca socjalna i środowiskowa” wypracowała wnioski i rekomendacje na których powinna się skoncentrować lokalna polityka społeczna. Na podstawie zebranych danych oraz informacji można stwierdzić, iż świadczenie pracy socjalnej ze społecznością lokalną w celu rozwiązywania problemów społecznych jest sprawą marginalną. Praca socjalna w środowisku prowadzona jest w znikomym wymiarze i to tylko na poziomie interwencji, natomiast jest praktycznie nieobecna na poziomie profilaktyki i integracji. Kolejnym ważnym wątkiem jest różnorodny sposób świadczenia pracy socjalnej oraz szeroki wachlarz form występujących na różnych poziomach pomocy. Wskazuje to jednoznacznie na brak standardu świadczenia pracy socjalnej. Brak wypracowanych standardów pracy socjalnej, powoduje, że pomoc socjalna (świadczenia rzeczowe i materialne) jest utożsamiana z pracą socjalną. Definicje pracy socjalnej wymienione w ustawie o pomocy społecznej mają głównie charakter administracyjny. Występuje zbyt mała dostępność usług pomocy społecznej, dotyczy to szczególnie sytuacji w mniejszych ośrodkach pomocy społecznej i powiatach. Usługi oferowane przez system pomocy społecznej powinny być dostępne wszystkim obywatelom, a w szczególności osobom ubogim, a nie jedynie osobom spełniającym kryteria dochodowe. Na gruncie polityki społecznej zauważalny jest fakt, iż przepisy regulujące funkcjonowanie polityki społecznej są niespójne nie gwarantują skutecznego rozwiązywania problemów społecznych. Nie ma jasnych zasad, które wytyczałyby sposób finansowania B. Skrzypczak., P. Jordan., (red), Centrum Aktywności Lokalnej jako metoda rozwoju społeczności lokalnej, Warszawa. 2002 s. 84-86 Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” 7 oddziaływań w obszarze profilaktyki, interwencji i integracji. Powoduje to, iż podmioty polityki społecznej nie współpracują ze sobą, a pomoc ma charakter jednowymiarowy i nie jest skoncentrowana na zmniejszeniu liczby osób korzystających z pomocy społecznej. W obecnym systemie pomocy społecznej praca socjalna jest marginalizowana, na rzecz świadczeń doraźnych i opiekowania się klientem. Nie ma polityki ukierunkowanej na reintegrację oraz możliwość stosowania rozwiązań systemowych. Zdecydowanie warto rozbudować pracę socjalną w stronę pracy ze społecznością, działań animacyjnych, aktywizujących. Należy równocześnie tego typu działania włączyć do standardów pracy socjalnej, ale nie w postaci precyzyjnych procedur, ale raczej wpisów bliskich i dalekosiężnych celów, jakie miałby osiągnąć autonomiczny pracownik socjalny. Oddzielenie procedury administracyjnej przyznawania świadczeń od pracy socjalnej, jest czas, który pracownik socjalny mógłby przeznaczyć na pracę socjalną. Pracownicy skupiają się bowiem na ogół na postępowaniu administracyjnym i ewentualnych działaniach interwencyjnych, a praca socjalna ma charakter fragmentaryczny. Czas jaki pracownik socjalny powinien poświęcić osobie potrzebującej, skupienie się na przyszłości będzie skutkować zaufaniem i zbudowaniem z klientem takiej relacji, która będzie początkiem do trwałych, rzeczywistych i pożądanych zmian w życiu osób i rodzin. Z wypowiedzi pracowników socjalnych wynika, że rzeczywiste świadczenie pracy socjalnej jest możliwe tylko wtedy, gdy ten sam pracownik nie będzie jednocześnie występował w sprzecznych rolach czyli w roli” pomagacza” i równolegle w roli przyznającego środki finansowe. Pracy socjalnej jest bardzo mało, rodziny osoby starsze mają dużo potrzeb o których nie mamy pojęcia, jest ona wtedy gdy coś się dzieje. Priorytet wiedzie praca administracyjna. Wdrażanie spójnej koncepcji na rzecz rozwoju pracy środowiskowej przy wykorzystaniu metodyki organizowania społeczności lokalnej wymaga zmian w przepisach ustawowych obowiązujących w obszarze pomocy społecznej. Powinna zawierać jasne i precyzyjne zapisy wskazujące pracę środowiskową ze społecznością lokalną jako metodę pracy socjalnej równoprawnej z pracą z jednostką, rodziną i grupami. Zaniedbywany do tej pory w Polsce, w porównaniu z innymi krajami Europy Zachodniej, obszar pracy ze społecznością miałby szansę rozwoju, i to rozwoju w ramach podstawowych zadań instytucjonalnych struktur organizacji rządowych, co w naszym kraju dodaje prestiżu. W tym celu należałoby wykorzystać ogólnie pozytywny stosunek pracowników socjalnych do podejmowania aktywności w środowisku lokalnym. W ustawie należałoby zawrzeć precyzyjne regulacje sprzyjające podejmowaniu i prowadzeniu działań z zakresu pracy socjalnej ze społecznością lokalną adresowaną do konkretnych środowisk, ukierunkowaną na rozwiązywanie problemów społecznych i rozwój lokalny. Zadania związane z funkcjonowaniem sfery społecznej są w świetle polskiego prawa w dużej mierze domeną aktywności jednostek samorządu terytorialnego. Do władz samorządowych należy m.in. dbałość o Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” zaspokojenie podstawowych potrzeb, gwarantujących mieszkańcom życie w warunkach nie naruszających zasady godności człowieka. Umożliwić to mają między innymi usługi społeczne w obszarze pomocy i integracji społecznej, obejmujące „działalność pracowników socjalnych i innych, polegającą na promowaniu zdrowia i dobrostanu ludzi; na pomaganiu ludziom, aby stali się bardziej samowystarczalni; na zapobieganiu uzależnieniu od pomocy; wzmacnianiu więzi rodzinnych; przywracaniu jednostek, rodzin, grup i społeczności do pomyślnego funkcjonowania społecznego”. W systemie pomocy i integracji społecznej w Polsce w ostatnich latach następują zmiany. Jedną ze zmian jest pluralizacja usług społecznych, charakteryzująca się tym, że coraz więcej usług oprócz sektora publicznego dostarcza nam sektor pozarządowy i prywatny, a także Kościół i instytucje wyznaniowe. Postępujące urynkowienie usług socjalnych i prywatyzacja usług niesie za sobą wiele dobrego, ale i wiele zagrożeń, które należy monitorować w kontekście oceny nie tylko efektywności i racjonalności wydatków, ale także jakości usług i celowości prowadzenia niektórych działań np. w polityce aktywizacji i integracji społecznej. Przyszłość polityki społecznej w zakresie usług to z pewnością wielosektorowość i różnorodność dostawców usług, a także integracja usług konieczna w celu ułatwienia dostępu do nich obywatelom oraz w celu lepszej koordynacji zadań. Podsumowując przytoczone wnioski konieczne jest utworzenie dokumentu, który uporządkowałby powyższe kwestie, a także zapewniałby jednolity system finansowania dla świadczenia pracy socjalnej, ukierunkowanej na działania długofalowe i rozwiązania systemowe. Rekomendacje Zaproponowane rekomendacje zostały zbudowane w oparciu o wnioski, które dotyczą wielu obszarów świadczenia pracy socjalnej, animacji lokalnej, edukacji środowiskowej oraz usług społecznych. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” 1. Oddzielenie systemu świadczeń socjalnych od świadczenia pracy socjalnej. 2. Zmiana systemu finansowania świadczenia pracy socjalnej i dystrybucji środków w gminach. Konieczne jest zwrócenie uwagi gmin, iż finansowanie pracy socjalnej jest równie ważnym obowiązkiem, co zapewnienie świadczeń osłonowych (schronienie, odzież, posiłek, leki). 3. Utworzenie standardu świadczenia pracy socjalnej powinno być związane z wypracowaniem narzędzi, które pozwolą mierzyć rezultaty i prowadzić ewaluację skuteczności podejmowanych działań w zakresie pracy socjalnej, animacji lokalnej edukacji środowiskowej. 4. Praca socjalna powinna być traktowana, jako proces zaplanowanych i zespołowych działań obejmujących wszystkie niezbędne i możliwe dla danej sytuacji formy i metody pracy. 5. Zawód pracownika socjalnego powinien być wysoko sprofesjonalizowany. Jego wykonanie powinno wynikać z nabytej wiedzy, umiejętności i predyspozycji osobistych. 6. Z punktu widzenia kreowania nowej polityki społecznej istotną w niej rolę powinna pełnić pomoc społeczna, wnosząca swój wkład w postaci dobrze rozbudowanego katalogu usług społecznych, a w nim na pierwszym miejscu dobrze realizowaną pracę socjalną, która będzie zdolna wyjść poza dotychczasowe ramy i poza pracę z indywidualnym przypadkiem i rodziną upowszechni pracę ze społecznością i na rzecz społeczności lokalnej, wykorzystując wszystkie dostępne instrumenty i narzędzia do aktywizacji społeczności lokalnej. 7. Opracowanie standardu usług w zakresie świadczenia pracy socjalnej. 8. Fundamentem dla tworzenia i realizacji lokalnej polityki społecznej powinno być współdziałanie podmiotów działających w obszarze życia społecznego. Należy położyć większy nacisk na wspólne programy na rzecz wybranych grup społecznych. 9. W celu rozwoju partnerstwa potrzebne są działania promocyjne i szkoleniowe wśród pracowników instytucji samorządowych i organizacji społecznych. Tworzenie punktów wspólnych (ośrodków pomocy społecznej, organizacji pozarządowych), w których byłyby dostępne informacje na temat usług tych instytucji. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” 10. Rekomenduje się organizowanie wspólnych spotkań informacyjnych pracowników Ośrodków Pomocy Społecznej z politykami lokalnymi. Celem ich byłoby wzajemne informowanie się o swoich działaniach, usługach i świadczeniach oferowanych przez daną instytucję. 11. Potrzeba dalszych szczegółowych badań lokalnej polityki społecznej dla oceny obecności i jakości proponowanych działań na rzecz zwalczania biedy. Analizy empiryczne lokalnej polityki społecznej powinny być prowadzone w sposób umożliwiający większe uczestnictwo samych zainteresowanych: przedstawicieli władz lokalnych oraz instytucji i organizacji społecznych w procesie badawczym i możliwość wykorzystania rekomendacji z badań w bieżącej, lokalnej polityce społecznej; 12. Możliwości zwiększenia dostępności usług poprzez wypracowanie modelowych rozwiązań wykorzystujących: zasoby otoczenia zewnętrznego dzięki szerszej współpracy(w formie zlecenia, tworzenia partnerstw, nieformalnych sieci) z instytucjami publicznymi oraz organizacjami pozarządowymi. 13. Rekomenduje się stworzenie zróżnicowanych modeli, dotyczących sposobu realizacji usług pomocy i integracji społecznej o określonym standardzie, dostosowanych do uwarunkowań małych, średnich oraz dużych gmin, miast na prawach powiatów oraz powiatów. Odbiorca pomocy społecznej powinien być traktowany w sposób bardziej podmiotowy, powinien mieć większy niż dotychczas wpływ na pokonanie swojej trudnej sytuacji życiowej, m.in. poprzez świadomy wybór oferowanych usług. 14. Zmiany w systemie pomocy społecznej powinny przyczynić się do tego, aby przyznawane świadczenia, oferowane usługi socjalne w tym praca socjalna odpowiadały rzeczywistym potrzebom i możliwościom osób i rodzin, a zastosowane mechanizmy bardziej mobilizująco i aktywizująco wpływały na ich postawy oraz poprawę gotowości aktywnego udziału w życiu publicznym, w tym współdziałaniu w lokalnym środowisku społecznym. 15. Dokonanie zmiany struktury organizacyjnej obecnego systemu, polegającej przede wszystkim na oddzieleniu (wyselekcjonowaniu) zadań o charakterze „czysto” Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” administracyjnym (wypłata świadczeń pieniężnych - zasiłków) od funkcji stricte pomocowych dla obywateli (wsparcia społecznego). 16. Dokonanie podziału problematyki pomocy społecznej na dwa segmenty zagadnień różniących się instrumentarium, sposobem funkcjonowania oraz finansowania działalności instytucji wykonujących przypisane zadania, tj. obszar wsparcia i pomocy społecznej oraz obszar usług socjalnych. 17. Wzbogacenie instytucjonalnych form środowiskowych kierowanych do różnych kategorii osób (praca indywidualna, grupowa, grupy samopomocowe, realizacja lokalnych projektów aktywności społecznej); 18. Określenie roli pracownika socjalnego w środowiskowej pracy socjalnej jako animatora, mediatora i lokalnego polityka społecznego. Dla rozwoju animacji w Polsce ważne jest utworzenie systemu wymiany doświadczeń animacyjnych na szerszą niż dotychczas skalę (szkolenia dla pracowników samorządowych, szkolenia dla członków społeczności lokalnych, nowe technologie (np. portal), wymiana doświadczeń z pracy animacyjnej na coraz to nowych obszarach pracy środowiskowej. 19. Poprzez regulacje prawne stymulować proces kształcenia w zakresie pracy środowiskowej na poziomie wyższych uczelni, na kierunku praca socjalna oraz w ramach specjalności animacja społeczna. 20. Szkolenia dla pracowników socjalnych akcentujące szerokie rozumienie środowiska lokalnego oraz wskazywanie korzyści płynących z włączenia otoczenia w działania pomocowe i integracyjne 21. Tworzenie i systematyczne poszerzanie sieci wymiany doświadczeń międzynarodowych, w formie dostępnej dla każdego zainteresowanego(organizowanie otwartych seminariów i warsztatów, portalu, wizyt studyjnych) Bibliografia 1. Beckett Ch., Podstawy teorii dla praktyków pracy socjalnej, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2010, str. 57. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013” 2. Grewiński M., Karwacki A.., Pluralizm i międzysektorowa współpraca w realizacji usług społecznych. Warszawa 2010, M. Grewiński, J. Tyrowicz (red), Aktywizacja, partnerstwo, partycypacja-o odpowiedzialnej polityce społecznej, Warszawa 2007. 3. Grewiński M., Rymsza M. (red), Polityka aktywizacji w Polsce. Usługi reintegracji w sektorze gospodarki społecznej, Warszawa 2011. 4. Sierpowska I., Prawo pomocy społecznej, Kraków 2006, s. 83-84. 5. Skrzypczak B., Jordan P., (red), Centrum Aktywności Lokalnej jako metoda rozwoju społeczności lokalnej, Warszawa. 2002 s. 84-86. 6. Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej art.2.ust.1(Dz.U. Nr 64, poz. 593 ze zm.). 7. Wygnański J., Przedsiębiorstwo społeczne – antologia kluczowych tekstów, Warszawa 2008, E. Leś, M. Oldak(red)Przedsiębiorstwa społeczne w rozwoju lokalnym, Warszawa 2007; E.Leś (red), Gospodarka społeczna i przedsiębiorstwo społeczne-wprowadzenie do problematyki, Warszawa 2008. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu Państwa w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
