Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN

ul. Pasteura 3, 02-093 Warszawa
http://www.nencki.gov.pl
e-mail: [email protected]
tel.: +48 22 5892000 (centrala)
+48 22 5892491 (sekretariat)
fax: +48 22 8225342
Warszawa, 3 października 2012
Popularne leki ułatwiają naprawę mózgu po udarze – na razie
u szczurów
Udar mózgu często wiąże się z utratą lub zaburzeniami szczególnie ważnych
funkcji, takich jak mowa, widzenie czy uwaga. Ich przynajmniej częściowe
przywrócenie jest możliwe, lecz trudne. Jedną z przeszkód okazuje się stan
zapalny, który obniża plastyczność mózgu. Badania na szczurach, przeprowadzone
w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego w Warszawie, sugerują,
że skuteczność rehabilitacji po udarze będzie można poprawić za pomocą
popularnych leków przeciwzapalnych.
Zespół prof. dr hab. Małgorzaty Kossut z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego w
Warszawie udowodnił niekorzystny wpływ stanu zapalnego na plastyczność mózgu po udarze.
Wykazano jednocześnie, że popularny lek przeciwzapalny, ibuprofen, przywraca zdolności kory
mózgowej do zmian neuroplastycznych. „Badania przeprowadziliśmy na szczurach, lecz mamy
silne podstawy by przypuszczać, że w przyszłości nasze wyniki pomogą zwiększyć skuteczność
rehabilitacji osób chorych, po udarze mózgu”, mówi prof. Kossut.
Naukowcy z Instytutu Nenckiego podkreślają, że na obecnym etapie badań brakuje dowodów na
skuteczność proponowanej terapii u ludzi oraz że nie badali, czy terapia lekami przeciwzapalnymi
obniża prawdopodobieństwa udaru, a jedynie czy może pomóc zwalczać jego skutki.
Do udaru mózgu najczęściej dochodzi wskutek zablokowania przepływu krwi przez naczynia
krwionośne. Brak dopływu tlenu do neuronów szybko prowadzi do ich śmierci. Co więcej, wokół
ogniska udaru zachodzi wiele patologicznych przemian. Ich skutkiem jest m.in. spadek
metabolizmu tkanki nerwowej, zaburzenia przesyłania sygnałów elektrycznych i obrzęk.
Uszkodzenie mózgu oznacza upośledzenie lub utratę czynności, którą sterował dotknięty udarem
obszar. Chory ma zaburzenia mowy, ruchu, wzroku czy uwagi. U większości pacjentów po pewnym
czasie utracone funkcje częściowo lub całkowicie powracają. Niekiedy następuje to spontanicznie,
częściej jest wspomagane przez nerorehabilitację.
„W obu przypadkach u podstaw procesu naprawy mózgu leży neuroplastyczność, czyli zdolność
mózgu do zmiany własności komórek nerwowych i połączeń między nimi”, mówi dr Monika LiguzLęcznar z Instytutu Nenckiego.
Po udarze zmiany neuroplastyczne nie zachodzą tak szybko jak w zdrowym mózgu. Badacze z
Instytutu Nenckiego podejrzewali, że upośledzenie plastyczności może być spowodowane reakcją
tkanki nerwowej na uszkodzenie i rozwijający się w tym miejscu stan zapalny.
Aby udowodnić, że złagodzenie procesu zapalnego może wspomagać neurorehabilitację, zespół
prof. Kossut przeprowadził doświadczenia na szczurach. Wywoływano u nich udar zlokalizowany
w korze mózgowej, w pobliżu obszaru rejestrującego sygnały dochodzące z wibrys.
Wibrysy to sztywne i długie włosy czuciowe, popularnie nazywane wąsami. U gryzoni są one
ważnym narządem dotyku, potrzebnym do orientowania się w środowisku, zwłaszcza w nocy.
Każda wibrysa pobudza niewielki, ściśle określony segment kory mózgowej.
Obcinając niektóre wibrysy można na pewien czas wyeliminować część sygnałów docierających
do mózgu. Wiadomo, że w tej sytuacji obszary kory aktywowane przez dotykanie pozostałych na
pyszczku wibrys szybko się powiększają. Oznacza to, że pozostałe wibrysy „przejmują” obszary
kory mózgowej wcześniej pobudzane przez obcięte wąsy.
„Opisana zmiana neuroplastyczna nie zachodzi, gdy ognisko udaru znajduje się w pobliżu obszaru
kory należącego do wibrys. Pokazaliśmy, że kuracja ibuprofenem, podawanym zaraz po udarze,
zmniejsza stan zapalny i przywraca zdolność do neuroplastyczności. W efekcie kora mózgowa
przeorganizowuje się tak jak u zdrowych zwierząt”, mówi prof. Kossut.
Badania ze szczurami wskazują na zasadność stosowania ibuprofenu (i prawdopodobnie innych
leków przeciwzapalnych) w leczeniu skutków udaru u ludzi. Terapia ibuprofenem powinna wtedy
wspomagać plastyczność mózgu poprzez ograniczenie poudarowego stanu zapalnego, a zatem
przyspieszać powrót sprawności utraconej na skutek udaru. Jeśli wyniki doświadczeń na
szczurach zostaną potwierdzone w odpowiednich próbach klinicznych u ludzi, mogą wpłynąć na
praktykę terapii poudarowej.
Prace zespołu prof. Kossut nad wpływem leków przeciwzapalnych na neuroplastyczność mózgu
sfinansowano z grantów Polsko-Niemieckiego Programu Kooperacyjnego w Neuronaukach oraz
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego Polskiej Akademii Nauk, utworzony w 1918 roku, jest największym nieuniwersyteckim
ośrodkiem badań biologicznych w Polsce. Do priorytetowych dziedzin podejmowanych w Instytucie należą: neurobiologia,
neurofizjologia, biologia i biochemia komórkowa oraz biologia molekularna – w skalach złożoności od organizmów tkankowych przez
organelle komórkowe do białek i genów. W Instytucie działa 31 laboratoriów, m.in. nowoczesnej Mikroskopii Konfokalnej, Cytometrii
Przepływowej i Skaningowej, Mikroskopii Elektronowej, Testów Behawioralnych i Elektrofizjologii. Instytut dysponuje nowoczesną
aparaturą badawczą i zmodernizowaną zwierzętarnią, pozwalającą na hodowlę zwierząt laboratoryjnych, także transgenicznych, według
najwyższych standardów. Poziom prac eksperymentalnych, publikacje i silne związki z nauką światową plasują Instytut wśród
wiodących placówek biologicznych Europy.
KONTAKTY DO NAUKOWCÓW:
prof. dr hab. Małgorzata Kossut
Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego w Warszawie.
tel. +48 22 5892453
email: [email protected]
dr Monika Liguz-Lęcznar
Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego w Warszawie.
tel. +48 22 5892248
email: [email protected]
POWIĄZANE STRONY WWW:
http://www.nencki.gov.pl/
Strona Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego w Warszawie.
http://press.nencki.gov.pl/
Serwis prasowy Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego w Warszawie.
MATERIAŁY GRAFICZNE:
Nencki121003b_fot01s.jpg
HR: http://press.nencki.gov.pl/wp-content/uploads/2012/10/Nencki121003b_fot01.jpg
Udar niszczy strukturę tkanki nerwowej. Na preparacie mózgu szczura komórki są wybarwione na fioletowo. Strzałka wskazuje miejsce
udaru, w którym komórki obumarły. (Źródło: Instytut Nenckiego)